ABƐ WOMI
1 David binyumu Salomo, nɛ ji Israel matsɛ ɔ abɛhi ji nɛ ɔmɛ nɛ:
2 Abɛ nɛ ɔmɛ haa nɛ nɔ náa* juɛmi, nɛ e tsɔseɔ nɔ;
E haa nɛ nɔ nuɔ juɛmi munyuhi a sisi;
3 Abɛ nɛ ɔmɛ tsɔseɔ nɔ konɛ e kɔ nɔ́ se,
Nɛ́ e le nɔ́ nɛ da, e mwɔ yi kpɔ nɛ da,* nɛ e pee nɔ́ nɛ da;
4 Abɛ nɛ ɔmɛ haa nɛ nihi nɛ a be níhi a si kpami ɔ leɔ ní;
E haa niheyo nile nɛ e nyɛɔ susuɔ nɔ́ he saminya.
5 Juɛmitsɛ buɔ tue nɛ e kaseɔ níhi fuu;
Nɔ nɛ nuɔ nɔ́ sisi ɔ náa blɔ tsɔɔmi kpakpa,*
6 Konɛ e nu abɛ kɛ munyu nɛ mi wa* sisi,
Juɛmitsɛmɛ a munyuhi kɛ a we ajohi a sisi.
7 Yehowa gbeye yemi* ji nile sisije.
Kuasiahi pɛ lɛ a gbeɔ juɛmi kɛ tsɔsemi he guɛ.
9 A ji jlasi nɛ ngɛ fɛu kɛ ha o yi
Kɛ june saminyayoo kɛ ha o kuɛ.
10 Ye bi, ke yayami peeli ngɛ hlae nɛ a sisi mo ɔ, koo nyɛɛ a se.
11 Ke a de mo ke: “Ba nɛ waa ho.
Ha nɛ wa ya wo ka nɛ wa pue muɔ si.
Wa ma ya laa, nɛ wa maa mlɛ konɛ wa nine nɛ su nihi nɛ a pee we nɔ́ ko ɔ a nɔ.
12 Wa maa mii mɛ hɛ ngmengmle kaa bɔ nɛ Yɔkɔ* miɔ nɔ ɔ,
Wa maa mii mɛ kulaa kaa nihi nɛ a pu mɛ.
13 Ha nɛ wa kpɔ̃ a níhi nɛ a he jua wa a tsuo ngɛ a dɛ;
Wa ma ha nɛ wa we ɔmɛ a mi ma hyi tɔ kɛ níhi nɛ wa ha.
15 Ye bi, koo nyɛɛ a se.
17 Ke lohwe pɛlitsɛ ngɛ mo hyɛe be mi nɛ o ngɛ lɛ ya woe ɔ, lɛɛ o tsu yaka ní tsumi.
18 Lɔ ɔ he je nɛ nimli nɛ ɔmɛ woɔ ka konɛ a kɛ pue muɔ si ɔ nɛ;
A laa a he konɛ a gbe ni kpahi.*
19 Nihi nɛ a guɔ sisimi blɔ nɔ kɛ náa ní ɔ, bɔ nɛ a peeɔ a ní ha ji nɛ ɔ nɛ,
Nɛ ní nɛ a náa a nɔuu lɛ maa gbe mɛ.*
20 Juɛmi nitsɛnitsɛ* ngɛ ngmlaa kpae boboobo ngɛ gbɛjegbɛ nɔ.
E yaa nɔ nɛ e woɔ e gbi nɔ ngɛ he nya buami he ɔmɛ.
21 E kpaa ngmlaa ngɛ gbɛjegbɛhi nɛ nihi fuu beɔ ngɛ nɔ ɔ a kɔnya.*
E deɔ ngɛ ma agbo ɔmɛ a nya ke:
22 “Nyɛ nihi nɛ nyɛ be níhi a si kpami, kɛ yaa si mɛni be nɛ nyɛ maa suɔ jokuɛwi a ní peemi?*
Nyɛ nihi a he fɛu yeli, kɛ yaa si mɛni be nɛ nyɛ bua maa jɔ he fɛu yemi he?
Nɛ nyɛ kuasiahi, kɛ yaa si mɛni be nɛ nyɛ maa hiɔ nile?
23 Ke i kã nyɛ hɛ mi ɔ, nyɛɛ bu tue.*
Kɛkɛ ɔ, ma ha nyɛ ye mumi ɔ;
Ma ha nɛ nyɛ maa le ye munyu ɔmɛ.
24 Ejakaa i kpa ngmlaa kɛ tsɛ nyɛ si abɔ, se nyɛ pui mi,
I kpa ye nine mi, se nɔ ko pui ye nya mi,
25 Nyɛ ya nɔ nɛ nyɛ kua ga tsuo nɛ i wo nyɛ ɔ,
Nɛ nyɛ kplɛɛ we nyɛ hɛ mi nɛ i kã a nɔ.
26 Ke haomi ba nyɛ nɔ ɔ, imi hu ma muɔ nyɛ;
Ke nɔ́ nɛ nyɛ ngɛ he gbeye yee ɔ ba a, ma ye nyɛ he fɛu,
27 Ke nɔ́ nɛ nyɛ ngɛ he gbeye yee ɔ ba kaa kɔɔhiɔ nɛ nya wa,
Nɛ nyɛ haomi ɔ ba kaa ahumi,
Ke haomi kɛ amanehlu ba nyɛ nɔ ɔ, ma ye nyɛ he fɛu.
28 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, a maa ya nɔ nɛ a ma tsɛ mi, se i be nɔ hee;
A kɛ hɛdɔ ma hla mi, se a be mi nae,
29 Ejakaa a hiɔ nile,
Nɛ a kua ke a be Yehowa gbeye yee.
30 A kua ga nɛ i wo mɛ ɔ;
A bui a hɛ mi nɛ i kã a tsuo.
32 Ejakaa blɔ yaya nɛ nihi nɛ a be níhi a si kpami ɔ wo ɔ maa gbe mɛ,
Nɛ kuasiahi a he nɛ a heɔ yeɔ ɔ ma kpata a hɛ mi.
33 Se nɔ nɛ buɔ mi tue ɔ maa hi si slɔkee,
Nɛ e be gbeye yee kaa haomi ko maa ba e nɔ.”
2 Ye bi, ke o kplɛɛ ye munyu ɔmɛ a nɔ,
Nɛ o ngɔ ye mlaa amɛ kɛ to kaa juetli,
2 Nɛ o bu juɛmi munyu tue,
Nɛ o bli o tsui mi konɛ o nyɛ nɛ o kɔ nɔ́ se;
3 Jehanɛ hu ɔ, ke o wo o gbi nɔ kɛ hla nɔ́ sisi numi,
Nɛ o kpa pɛɛ kɛ bi nɔ́ se kɔmi;
4 Ke o ya nɔ nɛ o hla e se blɔ kaa sika hiɔ,
Nɛ o ya nɔ nɛ o hla lɛ kaa juetli nɛ a ngɔ kɛ laa a;
5 Lɛɛ o maa nu Yehowa gbeye yemi sisi,
Nɛ o ma ná Mawu he nile.
6 Ejakaa Yehowa nitsɛ lɛ haa nɔ juɛmi;
Nile kɛ nɔ́ se kɔmi jeɔ e nya mi.
7 E ngɔɔ juɛmi kɛ toɔ kaa juetli kɛ haa dali;
E ji tsɛ̃i kɛ ha nihi nɛ a nyɛɛɔ ngɛ anɔkuale yemi mi.
8 E buɔ nihi nɛ a yeɔ dami sane ɔ a blɔ ɔmɛ a he,
Nɛ e maa bu nihi nɛ a yeɔ lɛ anɔkuale ɔ a blɔ ɔ he.
9 Kɛkɛ ɔ, o maa nu nɔ́ nɛ da, kɛ dami sane yemi, kɛ nɔ́ nɛ sa sisi;
O maa nu kpakpa peemi blɔ ɔ tsuo sisi.
10 Ke o bua jɔ juɛmi he,
Nɛ o klaa* bua jɔ nile he ɔ,
11 Nyɛmi nɛ a kɛ susuɔ nɔ́ he ɔ maa hyɛ o nɔ,
Nɛ nɔ́ se kɔmi maa bu o he,
12 Nɛ e ma he o yi wami kɛ je blɔ yayami nɔ,
Kɛ je nɔ nɛ e tuɔ munyu yayahi ɔ dɛ mi,
13 Kɛ je nihi nɛ a gbaa kɛ jeɔ blɔhi nɛ a da nɔ
Kɛ ya nyɛɛɔ blɔhi nɛ a nɔ wo diblii nɔ ɔ a dɛ mi,
14 Kɛ je nihi nɛ a nyaa ngɛ yayami peemi mi,
Nihi nɛ a náa bua jɔmi ngɛ ní yayamihi a mi ɔ dɛ mi,
15 Nihi nɛ a blɔhi kpɛ̃,
Nɛ́ a blɔhi tsuo ngɛ gɔdɔgɔdɔ ɔ a dɛ mi.
16 E ma he o yi wami kɛ je yo nɛ e wo blɔ yaya a* dɛ mi,
Kɛ je yo nɛ e je mi bami puɛ* ɔ munyu dɔkɔɔ* ɔmɛ a he,
17 Nɔ nɛ kuaa e yihe mi huno,*
Nɛ́ e hɛ jeɔ e Mawu ɔ somi ɔ nɔ;
18 Ejakaa e we ɔ kɛ nɔ yaa gbenɔ mi,
Nɛ e blɔ ɔmɛ yaa nihi nɛ a gbo nɛ a be he wami ɔ a ngɔ.
19 Nihi nɛ a kɛ lɛ náa bɔmi* ɔ, a kpɛti nɔ ko be kpalee kɛ ba,
Nɛ a nine hu be wami blɔ ɔmɛ a nɔ sue hu.
20 Lɔ ɔ he ɔ, moo nyɛɛ nimli kpakpahi a blɔ ɔ nɔ,
Nɛ o hi dali a blɔ ɔmɛ a nɔ,
21 Ejakaa dali pɛ lɛ a maa hi zugba a nɔ,
Nɛ nihi nɛ piami ko be a he* ɔ maa ya nɔ maa hi nɔ.
22 Yiwutsotsɛmɛ lɛɛ, a ma kpata a hɛ mi kɛ je zugba a nɔ,
Nɛ a ma je nɔ se blɔ tsɔɔli kɛ je nɔ.
3 Ye bi, o hɛ nɛ ko je nɔ́ nɛ i ngɛ mo tsɔɔe ɔ* nɔ,
Nɛ́ o ye ye mlaa amɛ a nɔ kɛ o tsui tsuo,
2 Ke o pee jã a, o wami ligbi ɔmɛ
Kɛ o jeha amɛ maa hiɛ fuu, nɛ o ma ná tue mi jɔmi hulɔ.
3 Koo ngmɛɛ suɔmi nɛ se pui kɛ anɔkuale yemi* he.
Moo fĩ mɛ kɛ wo o kuɛ;
Ngmaa mɛ kɛ fɔ o tsui nɔ;
4 Kɛkɛ ɔ, o ma ná hɛ mi nyami kɛ nɔ́ se kɔmi nitsɛnitsɛ
Ngɛ Mawu kɛ adesa hɛ mi.
6 Ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ mi ɔ, mo kai lɛ,
Nɛ e ma ha nɛ o blɔ ɔmɛ maa da tlɔmɔɔ.
7 Koo bu o he ní lelɔ.
Moo ye Yehowa gbeye nɛ o je o he kɛ je yayami he.
8 E ma tsa mo,*
Nɛ o wuhi ma ná he jɔmi.
9 Ngɔɔ o níhi nɛ a he jua wa a kɛ wo Yehowa hɛ mi nyami,
Ngɔɔ o niba ní* tsuo mi kekleekle yiblii ɔ* kɛ wo e hɛ mi nyami;
10 Kɛkɛ ɔ, o nito he ɔmɛ ma hyi tɔtɔɔtɔ,
Nɛ wai ma hyi o wai muɔ* ɔmɛ kɛ be nɔ.
11 Ye bi, ke Yehowa tsɔse mo ɔ, ko kua,
Nɛ ke e kã o hɛ mi ɔ, ko kua,
12 Ejakaa nihi nɛ Yehowa suɔ ɔ, mɛ lɛ e kãa a hɛ mi,
Kaa bɔ nɛ tsɛ peeɔ e bi* nɛ e bua jɔ e he ɔ.
13 Nɔ nɛ e náa juɛmi,
Kɛ nɔ nɛ e náa nɔ́ se kɔmi ɔ ngɛ bua jɔmi;
14 Ke o ná a, e hi pe sika hiɔ,
Nɛ ke o nine su nɔ ɔ,* e hi pe sika tsu.
15 E he jua wa pe kora tɛ;*
Nɔ́ ko be nɛ o suɔ wawɛɛ nɛ a kɛ ma nyɛ maa to he.
16 Wami se kɛmi ngɛ e hiɔ nine mi;
Ní nami kɛ hɛ mi nyami ngɛ e muɔ nine mi.
17 E blɔ ɔmɛ ngɛ fɛu,
Nɛ e blɔ ɔmɛ tsuo ɔ, tue mi jɔmi sɔuu.
18 E ji wami tso kɛ ha nihi nɛ a pɛtɛɛ he ɔ,
Nɛ a ma tsɛ nihi nɛ a pɛtɛɛ he wawɛɛ ɔ ke bua jɔmi.
19 Nile lɛ Yehowa kɛ to zugba a sisi.
Nɔ́ se kɔmi lɛ e kɛ ngɔ hiɔwe ɔ kɛ ma si kpɛii.
20 E nile ɔ lɛ e kɛ gba nyuhi nɛ a mi kuɔ ɔ mi,
Nɛ e ha nɛ bɔ́ nɛ kɛ je hiɔwe bɔku ɔ mi.
21 Ye bi, ko je o hɛ ngɛ a* nɔ.
Moo bu juɛmi kɛ nyɛmi nɛ a kɛ susuɔ nɔ́ he ɔ he;
22 A ma ha mo* wami,
Nɛ a maa pee he dlami nɔ́ ngɛ o kuɛ;
23 Kɛkɛ ɔ, o maa nyɛɛ o blɔ ɔ nɔ slɔkee,
Nɛ o nane be nɔ́ tɛe* kɔkɔɔkɔ.
24 Ke o hwɔ si ɔ, o be gbeye yee;
O maa hwɔ si, nɛ o mahe maa ngɔ ha mo.
25 O be haomi gbeyegbeye nɛ maa ba yiwutsotsɛmɛ a nɔ tlukaa,
Aloo kɔɔhiɔ nɛ nya wa nɛ ma a nɔ ɔ gbeye yee.
26 Ejakaa Yehowa nɔ lɛ o kɛ o hɛ maa fɔ;
E be hae nɛ o nane nɛ du klama.
27 Nihi nɛ e sa kaa o pee mɛ kpakpa a,* ko ma o hɛ kɛ fɔ kpakpa nɛ e sa kaa o pee mɛ ɔ nɔ
Ke e ngɛ o he wami mi kaa o maa ye bua mɛ.
28 Ko de o nyɛmi ke, “Yaa; moo ba hwɔɔ nɛ ma ha mo,”
Ke o ma nyɛ ma ha lɛ nɔuu.
29 Koo to o nyɛmi nɔmlɔ he ga yaya
Be mi nɛ e he mo ye.*
30 O kɛ nɔ ko nɛ ko pɛ
Ke e pee we mo nɔ́ yayami ko.
31 O hɛ nɛ ko kɔ̃ basabasa peelɔ nɔ,
Nɛ e ní peepee ɔmɛ hu koo kase ekoeko,
32 Ejakaa Yehowa hiɔ nɔ nɛ sisiɔ nɔ,
Se dali lɛɛ e kɛ mɛ nuɔ huɛ gbagbanii.
33 Yehowa gbiɛmi ngɛ yiwutsotsɛ we nɔ,
Se e jɔɔmi ngɛ dali a we nɔ.
34 Ejakaa e muɔɔ he fɛu yeli,
Se e naa nihi nɛ a he jɔ ɔ mɔbɔ.
35 Juɛmitsɛmɛ ma ná hɛ mi nyami,
Se kuasiahi lɛɛ nɔ́ nɛ ngɔɔ hɛ mi si puemi kɛ baa lɛ a bua jɔ he.
4 Ye bimɛ, nyɛɛ bu tsɛ tsɔsemi tue;
Nyɛɛ bu tue saminya konɛ nyɛ ná nɔ sisi numi,
2 Ejakaa ma ha nyɛ blɔ tsɔɔmi kpakpa;
Nyɛ ko kua ye ní tsɔɔmi ɔ.*
3 I ji bi kpakpa kɛ ha ye tsɛ,
Kɛ nɔ nɛ ye nyɛ suɔ wawɛɛ.
4 Ye tsɛ ɔ tsɔɔ mi ní, nɛ e de ke: “O tsui nɛ pɛtɛ ye munyu ɔmɛ a he wawɛɛ.
Moo ye ye mlaa amɛ a nɔ, konɛ o ya nɔ nɛ o hi wami mi.
5 Mo hla nile, mo hla nɔ́ sisi numi.
O hɛ nɛ ko je nɔ, nɛ ko gba kɛ je ye munyu ɔmɛ a he.
6 Ko kua, nɛ e maa po o he piɛ.
Moo suɔ, nɛ e maa bu o he.
7 Juɛmi ji nɔ́ nɛ he hia pe kulaa, lɔ ɔ he ɔ, mo hla juɛmi,
Nɛ ngɛ níhi tsuo nɛ o hla a se ɔ, mo hla nɔ́ sisi numi hulɔ.
8 E he nɛ hia mo wawɛɛ, nɛ e maa pee mo nɔmlɔ ngua.
Fua lɛ, nɛ e maa wo o hɛ mi nyami.
9 E maa ngɔ jlasi nɛ ngɛ fɛu kɛ bu o yi;
E maa ngɔ matsɛ pɛɛ nɛ ngɛ fɛu kɛ dla mo.”
10 Ye bi, bu tue, nɛ́ o kplɛɛ ye munyu ɔmɛ a nɔ,
Nɛ o wami se maa kɛ.
11 Ma tsɔɔ mo juɛmi blɔ ɔ;
Ma nyɛɛ o hɛ mi ngɛ dami blɔ ɔmɛ a nɔ.
12 Ke o ngɛ nyɛɛe ɔ, nɔ́ ko be mo blɔ tsie;
Nɛ ke o ngɛ fo tue ɔ, o be si tɛe.
13 Moo pɛtɛ tsɔsemi he; ko ha nɛ e je o dɛ.
Moo bu he, ejakaa e ma he o yi wami.
14 Koo gu yiwutsotsɛmɛ a blɔ nɔ,
Nɛ koo nyɛɛ yayami peeli a blɔ nɔ.
15 Moo yu o he ngɛ he, koo gu nɔ;
Gba kɛ je he, nɛ́ o be ngɛ he.
16 Ejakaa ke a pee we nɔ́ yayami ɔ, a nyɛ we mahe hwɔmi.
A hwɔ we mahe, ja a ha nɛ nɔ ko nɔ si.
17 Yi wu tso ní peepee ji abolo nɛ a yeɔ,
Nɛ basabasa peemi ji wai nɛ a nuɔ.
18 Se dali a blɔ ɔ ngɛ kaa mɔtu pu la nɛ ngɛ kpɛe,
Nɛ e yaa nɔ nɛ e kpɛɔ bɔɔbɔɔbɔɔ kɛ ya siɔ piani katakata.
19 Yiwutsotsɛmɛ a blɔ ɔ nɔ wo diblii kpii;
A li nɔ́ nɛ haa nɛ a tɛɔ si.
20 Ye bi, moo bu ye munyu ɔmɛ tue;
Moo bu ye munyu ɔmɛ tue saminya.*
21 O hɛ ko je a nɔ;
Ngɔɔ mɛ kɛ to ngɛ o tsui mi tɔɔ,
22 Nihi nɛ a nine suɔ nɔ ɔ maa hi wami mi
Nɛ a ma ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa.
24 Mo je lakpa munyu* kɛ je o nya mi,
Nɛ ko ha nɛ sisimi munyu ko nɛ je o nya mi.
25 O hɛngmɛ nɛ hyɛ o hɛ mi tɛɛ,
Ee, ha nɛ o hɛngmɛ* nɛ hi nɔ́ nɛ ngɛ o hɛ mi ɔ nɔ.
26 Ha o blɔ ɔ nɔ nɛ da,*
Nɛ o blɔ ɔmɛ tsuo maa ye manye.
27 Ko gba kɛ ya hiɔ nɔ loo muɔ nɔ.
Je o he kɛ je nɔ́ yayami he.
5 Ye bi, moo bu ye juɛmi munyu ɔmɛ tue.
Moo bu ye munyu nɛ mi kuɔ ɔ tue saminya,*
2 Konɛ o nyɛ nɛ o bu nyɛmi nɛ o kɛ susuɔ nɔ́ he ɔ he,
Nɛ́ o ngɔ o nya kɛ po nile he piɛ.
3 Ejakaa yo nɛ wo blɔ yaya a* nya mi munyu ngɔɔ kaa hwo,
Nɛ e nya mi ngɛ tlotlootlo pe nu.
4 Se nyagbenyagbe ɔ, e dooɔ kaa agba,
Nɛ e nya ba kaa klaate nya enyɔtsɛ.
5 E nane yaa gbenɔ mi.
E nane hiami ɔmɛ yaa Yɔkɔ* mi tɛɛ.
6 E susuu we wami blɔ ɔ he kulaa.
E blɔ ɔ lɔgɔ si, nɛ e li he nɛ e yaa.
7 Amlɔ nɛ ɔ, ye bimɛ, nyɛɛ bu mi tue,
Nɛ nyɛ ko gba kɛ je ye munyu ɔmɛ a he.
8 Koo hɛ kɛ su yo kaa kikɛ nɛ ɔ he;
Koo su e we ɔ agbo ɔ he,
9 Konɛ o ko ngɔ o hɛ mi nyami ɔ kɛ ha ni kpahi,
Nɛ́ o ko na nɔ́ o wami be nɛ piɛ ɔ;
10 Konɛ nibwɔhi nɛ a ko kpɔ̃ o níhi* ngɛ o dɛ,
Nɛ́ nɔ́ nɛ o gbo he dengme ɔ nɛ ko ya je nubwɔ ko we mi.
11 Ke pi jã a, o ma kɛmɛ ngɛ o wami be ɔ nyagbe,
Be mi nɛ o he lo kɛ o nɔmlɔ tso ɔ gbɔjɔ
12 Nɛ́ o ma de ke: “Mɛni he je nɛ i bui tsɔsemi tue?
Mɛni he je nɛ i ngmɛ́ blɔ nɛ a kã ye hɛ mi?
13 I bui ye tsɔɔli ɔmɛ a gbi tue,
Nɛ i bui a ga womi ɔ hu tue.
14 E piɛ nguɛ nya nɛ ye hɛ mi kpata pɛsɛpɛsɛ
Ngɛ asafo ɔ tsuo hɛ mi.”*
15 Nuu mo nitsɛ o nyu tomi nɔ́ mi nyu,
Kɛ nyu nɛ baa ngɛ mo nitsɛ o vu mi.
16 Anɛ e sa kaa o nyu hɛngmɛ ɔmɛ nɛ gbɛ kɛ fĩa kpo nya,
Nɛ́ o nyu dɔ ɔmɛ nɛ a hi ma a he nya buami he ɔmɛ lo?
17 Ha nɛ a pee mo pɛ o níhi,
Nɛ a ko pee o kɛ nibwɔhi nyɛ nɔ́.
18 Á jɔɔ mo nitsɛ o nyu hɛngmɛ ɔ,*
Nɛ o kɛ o nihe mi yo ɔ nɛ nya,
19 E ngɛ kaa afugbɛ eyo saminyayoo, kɛ yoku nɔ apletsi nɛ e he ngɛ fɛu.
Ha nɛ e nyɔ ɔmɛ nɛ ha mo bua jɔmi be fɛɛ be.
Ha nɛ e suɔmi ɔ nɛ gbla mo daa.
20 Lɔ ɔ he ɔ, ye binyumu, mɛni he je nɛ e sa kaa o ná yo nɛ e wo blɔ yaya a* he akɔnɔ,
Nɛ́ o fua yo nɛ e je mi bami puɛ ɔ?*
21 Ejakaa adesa blɔhi fɔɔ si ngɛ Yehowa hɛ mi;
E naa adesa blɔ ɔmɛ tsuo.
22 Yiwutsotsɛ nitsɛ tɔmihi tsɔɔ lɛ klama,
Nɛ lɛ nitsɛ e yayami maa fi lɛ kaa kpã.
23 Akɛnɛ e kplɛɛ we tsɔsemi nɔ he je ɔ, e ma gbo,
Nɛ e maa tla blɔ ngɛ lɛ nitsɛ e kuasia jemi babauu ɔ he je.
6 Ye bi, ke o ya da nɔ ko se,
Ke o ya sa nubwɔ ko dɛ,*
2 Ke o wo si nɛ si womi ɔ du mo kaa klama,
Ke o nya mi munyu fĩ mo ɔ,
3 Ye bi, moo pee nɔ́ nɛ ɔ konɛ o ye o he,
Ejakaa o nyɛmi ɔ nine su o nɔ:
Yaa nɛ o ya ba o he si, nɛ o kpa lɛ pɛɛ esɔesɔ.
4 Ko ha nɛ o hɛngmɛ nɛ hwɔ mahe,
Nɛ koo de kɔnɛɛ hulɔ.
5 Kpɔ̃ o he nɛ o je e dɛ kaa bɔ nɛ odabɔ jeɔ detsɛ dɛ ɔ,
Kaa bɔ nɛ lohwe pɛlitsɛ jeɔ lohwe pɛlitsɛ nulɔ dɛ ɔ.
6 Hejɔtsɛ, yaa tatu ngɔ nɛ o ya kase lɛ;
Moo to bɔ nɛ e peeɔ e ni ha a he hɛ konɛ o le ní.
7 E ngɛ mi kaa e be hɛ mi nyɛɛlɔ, loo nɔkɔtɔma, loo nɔ yelɔ ko mohu lɛɛ,
8 Se e hlaa e niye ní ngɛ mawulɛ be mi,
Nɛ e buaa e niye ní nya ngɛ ní kpami be mi.
9 Mo hejɔtsɛ, o maa hwɔ si kɛ ya si mɛni be?
Mɛni be nɛ o maa te si kɛ je o mahe ɔ mi?
10 Oo, ma hwɔ mahe bɔɔ, ma de kɔnɛɛ bɔɔ,
Ma bua ye nine nya nɛ ma jɔɔ ye he bɔɔ,
11 O hɛɛ mi jã nɛ ohia ma ba ná mo tlukaa kaa julɔ,
Nɛ o he maa fĩ mo kaa nɔ́ nɛ awi yelɔ ba tua mo.
12 Yaka nɔmlɔ kɛ yiwutsotsɛ nyɛɛɔ kɛ yaa kɛ baa kɛ sisimi munyu;
13 E kɛ e hɛngmɛ, kɛ e nane, kɛ e nine nguɛhi peeɔ okadi.
14 E kɛ tsui yaya
Toɔ ga yaya, nɛ e gbɛɛ pɛ munyuhi kɛ fĩaa be fɛɛ be.
15 Lɔ ɔ he ɔ, e haomi ɔ maa ba tlukaa;
Ngɛ be kpiti mi ɔ, a maa kũɔ lɛ nɛ e be hie tsami.
17 He nɔ womi, lakpa yemi, nɔ nɛ pee we nɔ́ ko muɔ si puemi,
18 Ga yaya tomi, he sɔmi kɛ nɔ́ yayami peemi,
19 Lakpa odase yemi,
Kɛ nyɛmimɛ a kpɛti pɛ womi.
20 Ye bi, moo ye o tsɛ mlaa nɔ,
Nɛ ko kua o nyɛ blɔ tsɔɔmi.*
21 Moo fĩ mɛ kɛ wo o tsui he be fɛɛ be;
Moo fĩ mɛ kɛ wo o kuɛ.
22 Ngɛ o yami kɛ o bami mi ɔ, e maa tsɔɔ mo blɔ;
Ke o hwɔ si ɔ, e maa bu o he;
Nɛ ke o hɛ tsɛ̃ ɔ, e maa tsɔɔ mo ní.*
23 Ejakaa kita a ji kane,
Nɛ mlaa a ji la,
Nɛ hɛ mi kamihi nɛ tsɔseɔ nɔ ɔ ji wami blɔ.
24 A maa bu o he ngɛ yo yaya a he,
Ngɛ yo nɛ e je mi bami puɛ* ɔ nɔ sisimi lilɛ ɔ he.
25 Ko ha nɛ e he nɛ pee mo fɛu ngɛ o tsui mi,
Nɛ ko ha nɛ e ngɔ e hɛngmɛ dɔkɔɔ ɔ kɛ gbla mo,
26 Ejakaa tuutuu polɔ haa nɛ nyumu yeɔ ohia nɛ abolo kake pɛ lɛ e nyɛɔ heɔ,
Se nɔ kpa yo ngɔmi kpataa wami* nɛ he jua wa hɛ mi.
27 Anɛ nɔ ko ma nyɛ maa je la kɛ pue e gugue mi nɛ e tade be sãe lo?
28 Aloo nɔ ko ma nyɛ maa naa la ngu nɔ nɛ e nane si be sãe lo?
29 Jã pɛpɛɛpɛ nɛ e ji ngɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kɛ nɔ kpa yo náa bɔmi ɔ blɔ fa mi;
Nɔ ko be nɛ e maa ta yo kaa jã a he nɛ a be e tue gblae.
30 Ke hwɔ ngɛ nɔ ko yee nɛ e ya ju konɛ e kɛ gbe e hwɔ ɔ,*
Nihi gbi e he guɛ.
31 Se kɛ̃ ɔ, ke a nu lɛ ɔ, e maa to nane mi kɛ bɔ he si kpaago;
E maa ngɔ e we mi níhi tsuo nɛ a he jua wa a kɛ ha.
32 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kɛ yo puɛɔ gba a, e be juɛmi;*
Nɔ nɛ peeɔ jã a ngɔɔ hɛ mi kpatami kɛ baa lɛ nitsɛ e nɔ.*
33 Haomi kɛ hɛ mi si puemi pɛ lɛ e ma ná,
Nɛ zo nɛ gbe lɛ ɔ be jee gblegbleegble.
34 Ejakaa hunga jemi haa nɛ huno mi mi fuɔ wawɛɛ;
Ke e ngɛ lue yee ɔ, e be mi mi sami kpo jee.
35 E be kpatami* nɔ́ ko nɔ kplɛɛe;
Ke o ke lɛ ní babauu po, e tsui be jɔe.
7 Ye bi, moo ye ye munyu ɔmɛ a nɔ,
Nɛ́ o ngɔ ye mlaa amɛ kɛ to kaa juetli.
2 Moo ye ye mlaa amɛ a nɔ konɛ o hi wami mi;
Moo bu ye blɔ tsɔɔmi ɔ* he kaa bɔ nɛ o buɔ o hɛngmɛ nɔ anani* he ɔ.
3 Moo fĩ mɛ kɛ wo o nine nguɛhi a he;
Ngmaa mɛ ngɛ o tsui nɔ.
4 Mo de juɛmi ke, “Ye nyɛmiyo ji mo,”
Nɛ́ o tsɛ nɔ́ sisi numi ke “ye weku no,”
5 Konɛ a bu o he ngɛ yo nɛ e wo blɔ yaya a he,*
Ngɛ yo nɛ e je mi bami puɛ* ɔ kɛ e nya mi munyu nɛ ngɛ dɔkɔɔ ɔmɛ a he.
6 I hyɛ zugba kɛ gu ye we ɔ saflɛ ɔ mi,
Kɛ gu ye saflɛ puɔ ɔmɛ a mi,
7 Nɛ benɛ i ngɛ nihi nɛ a juɛmi nya wɛ* ɔ hyɛe ɔ,
I to niheyo ko he hɛ ngɛ nihewi ɔmɛ a kpɛti nɛ e be juɛmi.*
8 E ya be ngɛ gbɛjegbɛ ɔ nɛ kɛ yo ɔ blɔ gbla a nya kɛ we ɔ nɔ,
Nɛ e nyɛɛ kɛ yaa he nɛ yo ɔ we ɔ ngɛ ɔ
9 Gbɔkuɛ nya si, be mi nɛ du ngɛ bue,
Benɛ je ngɛ jɔe nɛ́ diblii ngɛ woe ɔ.
10 Kɛkɛ nɛ i na yo ko nɛ e kɛ lɛ ba kpe;
E dla e he kaa tuutuu polɔ, nɛ e sisiɔ nɔ.*
11 E nya wa, nɛ e bui nɔ.
E* hí we mi gblee.
12 Ke o ke o hyɛɔ ɔ, e ngɛ agbo ɔ nya, nɛ ke o ke o hyɛɔ ɔ, e ngɛ ma a he nya buami he ɔmɛ,
E woɔ ka ngɛ kɔ̃ nya fɛɛ kɔ̃ nya.
13 E nu niheyo ɔ nɛ e fĩɔ e nya he;
Zo pee we lɛ, nɛ e de niheyo ɔ ke:
14 “I wo si ke ma sã tue mi jɔmi afɔlehi.
Mwɔnɛ ɔ, i ye ye siwo ɔmɛ a nɔ.
15 Lɔ ɔ he je nɛ i je kpo konɛ i kɛ mo nɛ ba kpe ɔ nɛ,
I je kpo konɛ ma ba hla mo, nɛ i na mo!
16 I ngɔ sa nɔ bo kpakpahi kɛ ha ye sa a nɔ,
Egipt klala nɛ hɛɛ su slɔɔtohi.
17 I ngɔ mimɛ, aloe, kɛ sinamon kɛ fĩa ye sa a nɔ.
18 Ba, ha nɛ wa je suɔmi kpo ha wa sibi kɛ ya si mɔtu;*
Ha nɛ wa bla kɛ ná suɔmi mi ngɔɔmi,
19 Ejakaa ye huno ɔ be we mi;
E hia blɔ kɛ ho he ko tsitsaa ya.
20 E hɛɛ sika kɛ baagi kɛ ho,
Nɛ e be kpalee kɛ ba kɛ yaa si ligbi nɛ nyɔhiɔ ɔ maa wa.”
21 E ngɔ sisimi munyu kɛ gbe niheyo ɔ yi mi.
E ngɔ munyu dɔkɔɔ kɛ mlɔɔ lɛ.
22 Si kake too ɔ, e nyɛɛ yo ɔ se kɛ ho kaa na ku nɛ a yaa gbe,
Kaa kuasia nɛ a yaa bɔ lɛ pã* kɛ gbla e tue.
23 Nyagbenyagbe ɔ, kɛ̃ɛ̃ mi bi maa gbɔ e ko;
E li kaa nɔ́ nɛ ɔ maa ngɔ e wami* kɛ wo oslaa mi, kaa lohwe pɛlitsɛ nɛ e ngɛ oya yee kɛ yaa sɛ klama mi.
24 Amlɔ nɛ ɔ, ye bimɛ, nyɛɛ bu mi tue;
Nyɛ ta tue kɛ ha munyuhi nɛ i tuɔ ɔ.
25 Nyɛ ko ha nɛ nyɛ tsui nɛ dɔ kɛ ya yo ɔ blɔ ɔmɛ a nɔ.
Nyɛ ko tla blɔ kɛ ya je e blɔ ɔmɛ a nɔ,
26 Ejakaa e ha nɛ nihi fuu gbo,
Nɛ nihi nɛ e gbe ɔ hiɛ babauu.
8 Anɛ pi juɛmi nɛ ngɛ ngmlaa kpae ɔ lo?
Anɛ pi nɔ́ se kɔmi nɛ ngɛ e gbi nɔ woe ɔ lo?
2 E daa si ngɛ hehi nɛ ya hiɔwe ngɛ gbɛjegbɛ ɔ tue,
Ngɛ blɔ gbla amɛ a nya.
3 E ya nɔ nɛ e ngɛ ngmlaa kpae wawɛɛ,
Ngɛ agbo ɔmɛ nɛ yaa ma a mi ɔ a kasa nya,
Ngɛ sinya blɔ ɔmɛ a nya ke:
4 “Oo nyɛ nimli adesahi, i ngɛ nyɛ tsɛe;
I wo ye gbi nɔ ha nɔ fɛɛ nɔ.*
5 Nyɛ nihi nɛ nyɛ be níhi a si kpami, nyɛɛ kase hɛ mi tɛmi;
Nyɛ kuasiahi, nyɛ ná nɔ́ sisi numi tsui.
6 Nyɛɛ bu tue, ejakaa nɔ́ nɛ i ngɛ dee ɔ he hia,
I tuɔ munyu nɛ da;
7 Ejakaa i kɛ gbi blɛuu tuɔ anɔkuale,*
Nɛ ye nya hiɔ munyu yaya.
8 Munyuhi tsuo nɛ jeɔ ye nya a da.
Ekoeko be nɛ e ji munyu gɔdɔgɔdɔ aloo munyu kpɛ̃kpɛ̃ɛ.
9 Mɛ tsuo a ngɛ tɛɛ* kɛ ha nihi nɛ a kɔɔ nɔ́ se,
Nɛ a da kɛ ha nihi nɛ a ná nile.
10 Nyɛɛ ngɔ ye tsɔsemi ɔ mohu pe sika hiɔ,
Kɛ nile mohu pe sika tsu ngmingmiingmi,
11 Ejakaa juɛmi hi pe kora tɛhi;*
A be nyɛe maa ngɔ níhi tsuo nɛ nihi suɔ saminya a kɛ to he.
12 Imi juɛmi, i kɛ hɛ mi tɛmi lɛ ngɛ;
I ná nile kɛ nyɛmi nɛ a kɛ susuɔ nɔ́ he.
13 Nɔ́ nɛ Yehowa gbeye yemi tsɔɔ ji kaa o maa hiɔ yayami.
I hiɔ fĩami, kɛ he nɔ womi, kɛ nɔ́ yayami peemi, kɛ lakpa munyu.
14 I ngɛ ga womi kpakpa kɛ juɛmi;
Ye nɔ́ ji nɔ́ sisi numi kɛ he wami.
15 Kɛ gu ye nɔ ɔ, matsɛmɛ yeɔ nɔ,
Nɛ nikɔtɔmahi woɔ mlaa nɛ da.
16 Kɛ gu ye nɔ ɔ, ma nikɔtɔmahi yeɔ nɔ,
Nɛ odehehi kojoɔ ngɛ dami mi.
17 I suɔ nihi nɛ a suɔ mi ɔ,
Nɛ nihi nɛ a hlaa ye se blɔ ɔ maa na mi.
18 I ngɛ ní nɛ ye hɛ mi ngɛ nyami,
Ní nami nɛ ngɛ daa* kɛ dami kɛ mi ngɛ.
19 Ye yiblii ɔ hi pe sika tsu, e hi pe sika tsu nɛ a tsu he po,
Nɛ nɔ́ nɛ i haa nɔ ɔ hi pe sika hiɔ ngmingmiingmi.
20 I nyɛɛɔ dami blɔ ɔ nɔ,
Ngɛ dami sane yemi blɔ ɔmɛ a kpɛti;
21 I haa nihi nɛ a suɔ mi ɔ weto ní kpakpa,
Nɛ i haa nɛ a nito he ɔmɛ hyiɔ tɔtɔɔtɔ.
22 Imi lɛ Yehowa bɔ kekleekle,
Imi ji níhi nɛ e pee blema lokoo ɔ, a kpɛti kekleekle nɔ́.
23 A to mi si blema lokoo,*
Kɛ je sisije, momoomo loko zugba a ba.
24 Benɛ nyuhi nɛ a mi kuɔ ɔ be ɔ,
Benɛ nyu hɛngmɛhi nɛ nyu babauu jeɔ a mi ɔ be ɔ, a fɔ mi* momo.
25 A fɔ mi loko a kɛ yoku ɔmɛ ma si,
Loko kpongu ɔmɛ ba.
26 Benɛ e ná we nɛ e pee zugba a kɛ ngahi nɛ ngɛ nɔ,
Aloo zugba a nɔ kekleekle zu ɔ.
27 Benɛ e to hiɔwe ɔ he blɔ nya a, i ngɛ lejɛ ɔ;
Benɛ e po kla ngɛ nyu ɔmɛ a nɔ,*
28 Benɛ e ngɔ bɔku ɔmɛ kɛ to* hiɔwe,
Benɛ e to nyu hɛngmɛhi nɛ a mi kuɔ ɔmɛ a sisi,
29 Benɛ e wo wo ɔ mlaa
Kaa e nyu ɔ nɛ ko be fami nɛ e kɛ ha lɛ ɔ he,
Benɛ e to* zugba a sisi tomi ɔmɛ a sisi ɔ,
30 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, i ngɛ e kasa nya kaa ga ní tsulɔ kpanaa.
Daa nɛ ɔ, imi lɛ e suɔ ye sane wawɛɛ nitsɛ;
I nyaa ngɛ e hɛ mi be fɛɛ be;
31 I nya ngɛ zugba a nɛ e pee nɛ nihi ma nyɛ maa hi nɔ ɔ he,
Nɛ i suɔ nimli* a bimɛ a sane wawɛɛ nitsɛ.
32 Amlɔ nɛ ɔ, ye bimɛ, nyɛɛ bu mi tue;
Ejakaa nihi nɛ a nyɛɛɔ ye blɔ ɔmɛ a nɔ ɔ ngɛ bua jɔmi.
33 Nyɛɛ bu tsɔsemi tue, konɛ nyɛɛ le ní;
Nyɛ ko kua tsɔsemi kɔkɔɔkɔ.
34 Nɔmlɔ nɛ daa ligbi ɔ, e baa ye sinya amɛ a nya mɔtu mla,*
Nɛ e mlɛɔ ngɛ ye sinya tso ɔmɛ a he
Kɛ tsɔɔ kaa e buɔ mi tue ɔ ngɛ bua jɔmi;
35 Ejakaa nɔ nɛ maa na mi ɔ ma ná wami,
Nɛ Yehowa bua maa jɔ e he.
36 Se nɔ nɛ kuaa mi ɔ yeɔ lɛ nitsɛ e he* awi,
Nɛ nihi nɛ a nyɛɔ mi ɔ, a suɔ gbenɔ.”
3 E tsɔ e mawayi ɔmɛ kɛ je kpo
Konɛ a ya da hehi nɛ a ya hiɔwe ngɛ ma a mi ɔ nɛ a kpa ngmlaa ke:
4 “Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e be níhi a si kpami ɔ nɛ ba hiɛ ɔ.”
E de nɔ nɛ e be juɛmi* ɔ ke:
5 “Ba nɛ o ba ye ye abolo ɔ
Nɛ́ o nu wai nɛ i futu ɔ eko.
7 Nɔ nɛ tsɔɔ he fɛu yelɔ ní ɔ hɛ mi ma pue si,
Nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kãa yiwutsotsɛ hɛ mi ɔ maa ye e he awi.
8 Ko kã he fɛu yelɔ hɛ mi, ke pi jã a, e maa nyɛ mo.
Mo kã ní lelɔ hɛ mi, nɛ e maa suɔ mo.
9 Tsɔɔ ní lelɔ ní, nɛ e maa le ní wawɛɛ.
Tsɔɔ dalɔ ní, nɛ e maa le ní kɛ piɛɛ e nile ɔ he.
10 Yehowa gbeye yemi ji nile sisije,
Nɛ Nɔ Klɔuklɔu Pe Kulaa a he nile ji nɔ́ sisi numi.
11 Ma ha nɛ o ligbi ɔmɛ maa hiɛ babauu,
Nɛ a kɛ jehahi fuu maa piɛɛ o wami he.
12 Ke o pee ní lelɔ ɔ, mo nitsɛ lɛ o ma ná ní nɛ o le ɔ he se,
Se ke o ji he fɛu yelɔ ɔ, mo pɛ lɛ o maa na e mi nɔ́.
13 Yo kuasia nya wa.
E juɛmi sui níhi a he, nɛ e li nɔ́ ko nɔ́ ko fɛɛ.
14 E hiɔ si ngɛ e we ɔ agbo ɔ nya
Ngɛ sɛ nɔ ngɛ ma a mi hehi nɛ a ya hiɔwe ɔ,
15 E kpaa ngmlaa kɛ tsɛɔ nihi nɛ a beɔ ɔ,
Kɛ tsɛɔ nihi nɛ a nyɛɛɔ a blɔ nɔ kɛ yaa a hɛ mi tɛɛ ɔ ke:
16 “Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e be níhi a si kpami ɔ nɛ ba hiɛ ɔ.”
E deɔ nihi nɛ a be juɛmi* ɔ ke:
17 “Nyu nɛ a ju ngɔɔ,
Nɛ niye ní nɛ a ye ɔ ngɛ laami mi ɔ ngɔɔ.”
18 Se a li tete kaa nihi nɛ a gbo nɛ he wami ko be a mi ɔ ngɛ lejɛ ɔ,
A li kaa e nibwɔ ɔmɛ ngɛ Yɔkɔ* muɔ mi tɔ̃ɔ.
10 Salomo abɛhi.
Bi nɛ le ní ɔ haa nɛ e tsɛ nyaa,
Se bi kuasia haa nɛ e nyɛ yeɔ kɔmɔ.
2 Juetli nɛ a guu yi wu tso blɔ nɔ kɛ náa a, se nami be he bae,
Se dami ní peemi kpɔ̃ɔ nɔ kɛ jeɔ gbenɔ mi.
3 Yehowa be hae nɛ hwɔ nɛ ye dalɔ,
Se níhi nɛ yiwutsotsɛmɛ suɔ wawɛɛ kaa a ma ná a, e ma ha nɛ e bɔ mɛ.
4 Nɔ nɛ peeɔ hejɔ ɔ maa ye ohia,
Se nɔ nɛ tsuɔ ní wawɛɛ ɔ ma ná ní.
5 Bi nɛ kɔɔ nɔ́ se buaa ngmɔ ní nya ngɛ mawulɛ be mi,
Se bi nɛ hwɔɔ mahe pɔ̃pɔ̃ɔ̃pɔ̃ ngɛ ní kpami be mi ɔ hɛ mi ma pue si.
6 Jɔɔmihi ngɛ dalɔ nɔ,
Se yiwutsotsɛmɛ a nya laa yi wu tso níhi nɛ a to kaa a maa pee ɔ nɔ.
7 A ma kai dalɔ,* nɛ a maa jɔɔ lɛ,
Se yiwutsotsɛ lɛɛ, a be e biɛ kaie.
8 Juɛmitsɛ kplɛɛɔ blɔ tsɔɔmihi* a nɔ,
Se nɔ nɛ tuɔ kuasia munyu ɔ, a maa naa e nɔ.
9 Nɔ nɛ nyɛɛɔ ngɛ anɔkuale yemi mi ɔ maa hi slɔkee,
Se nɔ nɛ yi anɔkuale ɔ be nyɛe maa laa nɔ́ nɛ e pee ɔ nɔ.
10 Nɔ nɛ maa nɔ hɛngmɛ kɛ sisiɔ nɔ ɔ haa nɛ nɔ yeɔ aywilɛho,
Nɛ nɔ nɛ tuɔ kuasia munyu ɔ, a maa naa e nɔ.
11 Dalɔ nya mi ji he nɛ wami jee,
Se yiwutsotsɛmɛ a nya laa yi wu tso níhi nɛ a to kaa a maa pee ɔ nɔ.
12 Ninyɛ ji nɔ́ nɛ tleɔ pɛ si,
Se suɔmi haa tɔmihi tsuo a nɔ.
13 A naa juɛmi munyu ngɛ nɔ nɛ kɔɔ nɔ́ se ɔ nya mi,
Se a maa fiaa nɔ nɛ be juɛmi* ɔ se mi kpa.
14 Juɛmitsɛmɛ ngɔɔ nile kɛ toɔ kaa juetli,
Se kuasia nya mi munyu ngɔɔ hɛ mi kpatami kɛ baa.
15 Niatsɛ ní babauu ɔ* ji e ma nɛ e fia gbogbo wo he.
Nɔ́ nɛ kpataa ohiatsɛmɛ a hɛ mi ji a we ohia a.
16 Dalɔ ní peepee kɛ lɛ yaa wami mi;
Se yiblii nɛ yiwutsotsɛ woɔ ɔ kɛ lɛ yaa yayami mi.
17 Nɔ nɛ kplɛɛɔ tsɔsemi nɔ ɔ, e haa nɛ nihi naa wami blɔ ɔ,*
Se nɔ nɛ kuaa hɛ mi kami ɔ haa nɛ ni kpahi laa blɔ.
18 Nɔ nɛ laa e ninyɛ nɔ ɔ tuɔ lakpa munyuhi,
Nɛ nɔ nɛ gbɛɔ he guɛ gbemi munyuhi* kɛ fĩaa a, kuasia ji lɛ.
19 Munyu babauu tumi haa nɛ nɔ tɔ̃ɔ,
Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kudɔɔ e nya a peeɔ e ní ngɛ nile mi.
20 Dalɔ lilɛ ngɛ kaa sika hiɔ ngmingmiingmi,
Se yiwutsotsɛ tsui lɛɛ, se nami ko be he.
21 Dalɔ nya mi munyu yeɔ bua nihi babauu,*
Se kuasia gboɔ akɛnɛ e be juɛmi ɔ he je.
23 Kuasia peeɔ zo ní, nɛ e naa lɛ kaa fiɛmi,
Se nɔ nɛ kɔɔ nɔ́ se ɔ ngɛ juɛmi.
24 Nɔ́ nɛ yiwutsotsɛ yeɔ he gbeye ɔ, lɔ ɔ ji nɔ́ nɛ maa ba e nɔ;
Se dalɔ lɛɛ a ma ha lɛ nɔ́ nɛ e tsui suɔ.
25 Ke kɔɔhiɔ nɛ nya wa fia kɛ be ɔ, yiwutsotsɛ be si hie hu,
Se dalɔ ngɛ kaa sisi tomi nɛ he wa kɛ yaa neneene.
26 Bɔ nɛ wai nɛ kua peeɔ lungu, nɛ la su ku peeɔ hɛngmɛ ɔ,
Jã nɛ hejɔtsɛ ngɛ kɛ ha nɔ nɛ tsɔɔ lɛ* ɔ.
27 Yehowa gbeye yemi haa nɛ nɔ wami se kɛɔ,
Se a maa po yiwutsotsɛ wami nɔ kpiti.
28 Nɔ́ nɛ dalɔ hyɛɔ blɔ ɔ* ngɔɔ bua jɔmi kɛ baa,
Se yiwutsotsɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ maa pee yaka.
29 Yehowa blɔ ɔ ji he piɛ pomi he kɛ ha nɔ nɛ piami ko be e he,
Se e ji hɛ mi kpatami kɛ ha yayami peeli.
30 A be hae nɛ dalɔ nɛ nɔ si kɔkɔɔkɔ,
Se yiwutsotsɛ lɛɛ e be zugba a nɔ hie hu.
31 Dalɔ nya tuɔ juɛmi munyu,*
Se lilɛ nɛ yeɔ lakpa a, a maa po kɛ fɔ he.
32 Dalɔ nya tuɔ munyu nɛ sa,
Se yiwutsotsɛ lɛɛ e nya yeɔ lakpa.
11 Yehowa hiɔ sɛni nɛ a kɛ sisiɔ nɔ,
Se e bua jɔɔ sɛni tɛ nɛ da he.
2 Ke he nɔ womi ba a, hɛ mi si puemi maa nyɛɛ se,
Se nihi nɛ a peeɔ a he humi ɔ ngɛ juɛmi.
3 Dali a we anɔkuale yemi ɔ ji nɔ́ nɛ kudɔɔ mɛ,
Se nihi nɛ a yi anɔkuale ɔ, a nɔ sisimi ɔ ma kpata a hɛ mi.
4 Ní nami* he be se nami bae ngɛ abofu ligbi ɔ nɔ,
Se dami ji nɔ́ nɛ ma kpɔ̃ nɔ kɛ je gbenɔ mi.
5 Nɔ nɛ piami ko be e he ɔ, e dami ní peepee ɔmɛ haa nɛ e blɔ peeɔ tlɔmɔɔ,
Se yiwutsotsɛ lɛɛ e maa nɔ si ngɛ lɛ nitsɛ e yi wu tso ní peepee ɔmɛ a he je.
6 Dali a dami ní peepee ɔmɛ ma kpɔ̃ mɛ,
Se nɔ sisili lɛɛ mɛ nitsɛmɛ a we akɔnɔ maa du mɛ kaa klama.
7 Ke yiwutsotsɛ gbo ɔ, e hɛ kɛ nɔ fɔmi peeɔ yaka;
Nɛ níhi nɛ e ngɛ blɔ hyɛe kaa e maa pee ngɛ lɛ nitsɛ e he wami nya a hu peeɔ yaka.
8 A kpɔ̃ɔ dalɔ kɛ jeɔ haomi mi,
Nɛ yiwutsotsɛ mohu ya jeɔ jamɛ a haomi ɔ mi.
9 Hemi kɛ yemi kualɔ* ngɔɔ e nya kɛ kpataa e nyɛmi nɔmlɔ hɛ mi,
Se nile lɛ a kɛ kpɔ̃ɔ dali.
10 Dali a kpakpa peemi haa nɛ ma nyaa,
Nɛ ke yiwutsotsɛmɛ a hɛ mi kpata a, nihi a bua jɔɔ wawɛɛ.
11 Dali a jɔɔmi woɔ ma nɔ,
Se yiwutsotsɛmɛ a nya ywiaa ma.
12 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e be juɛmi* ɔ, e nyɛmi nɔmlɔ he peeɔ lɛ tai,*
Se adesa nɛ ngɛ nɔ́ se kɔmi nitsɛnitsɛ ɔ maa e nya.
13 Nɔ he guɛ gbelɔ jeɔ laami mi sanehi kpo kɛ kpaa,
15 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ daa nubwɔ se kɛ paa sika a ma ná haomi kokooko,
18 Hiɔwo nɛ yiwutsotsɛ náa a, pi hiɔwo kpakpa,
Se nɔ nɛ peeɔ dami ní* náa hiɔwo nitsɛ.
19 Nɔ nɛ fĩɔ si kpɛii ngɛ dami ní peemi mi ɔ ma ná wami,
Se nɔ nɛ diɔ nɔ́ yayami se ɔ ma gbo.
20 Yehowa hiɔ nihi nɛ a tsui mi dɛ,
Se nihi nɛ a blɔ da a haa nɛ e bua jɔɔ.
21 Mo ná nɔ mi mami ngɛ nɔ́ nɛ ɔ he:* Nɔmlɔ yayami be e he yee,
Se dali a bimɛ maa ye a he.
22 Kaa bɔ nɛ sika tsu ga ngɛ ngɛ kpotoo gugwɔ mi ɔ,
Jã nɛ yo nɛ e he ngɛ fɛu se e kɛ juɛmi tsu we ní ɔ hu ngɛ.
23 Nɔ́ nɛ dali suɔ ɔ ngɔɔ nɔ́ kpakpa kɛ baa,
Se nɔ́ nɛ yiwutsotsɛmɛ kɛ a hɛ fɔɔ nɔ ɔ ngɔɔ abofu kɛ baa.
24 Nɔ ko ngɛ nɛ e haa nɔ nɔ́ faa,* nɛ nyagbe ɔ, e náa babauu;
Nɔ ko hu ngɛ nɛ e ha we nɔ nɔ́, se e yeɔ ohia.
25 Nɔ* nɛ haa nɔ nɔ́ faa a, níhi a mi maa hi ha lɛ,*
Nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ haa nɛ nihi a he mi jɔɔ mɛ ɔ,* lɛ hu nihi ma ha nɛ e he mi maa jɔ lɛ.
26 Nɔ nɛ tsiɔ ngma nya a, nihi maa gbiɛ lɛ,
Se a maa jɔɔ nɔ nɛ juaa ngma.
27 Nɔ nɛ bɔɔ mɔde kaa e maa pee nɔ́ kpakpa a, e ngɛ dloomi hlae,
Se nɔ nɛ hlaa nɔ́ yayami se blɔ ɔ, nɔ́ yayami maa ba e nɔ kokooko.
28 Nɔ nɛ e ngɔɔ e hɛ kɛ fɔɔ ní nɛ e ná a nɔ ɔ maa nɔ si,
Se dali maa bɔ flɔflɔɔflɔ kaa ba mumu.
29 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ ngɔɔ haomi* kɛ baa e we mi bimɛ a nɔ ɔ, kɔɔhiɔ maa pee e weto ní,
Nɛ kuasia maa pee sɔmɔlɔ kɛ ha juɛmitsɛ.
30 Yiblii nɛ dalɔ wo ɔ ngɛ kaa wami tso,
Nɛ nɔ nɛ nine suu klaahi* a nɔ ɔ ngɛ nile.
31 Ke a woɔ dalɔ nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ po hiɔ ɔ,
Lɛɛ a maa wo yiwutsotsɛ kɛ yayami peelɔ hiɔ po pe jã!
12 Nɔ nɛ suɔ tsɔsemi ɔ suɔ nile,
Se nɔ nɛ hiɔ hɛ mi kami ɔ susuu we nɔ́ he.*
2 Yehowa bua jɔɔ nɔmlɔ kpakpa he,
Se e buɔ nɔ nɛ toɔ ga yayahi fɔ.
3 Nɔ ko be nɛ yi wu tso ní peepee haa nɛ e hiɔ si slɔkee,
Se a be dali hiae kɛ a sipoku gblegbleegble.
4 Yo kpakpa ji jlasi kɛ ha e huno,
Se yo nɛ peeɔ zo ní ngɛ kaa hiɔ nɛ haa nɛ e huno wuhi a mi saa.
5 Dali a susumihi da,
Se blɔ tsɔɔmi nɛ yiwutsotsɛmɛ kɛ ha a sisiɔ nɔ.
6 Yiwutsotsɛmɛ a munyuhi ngɛ kaa ká nɛ a woɔ kɛ gbeɔ nɔ,*
Se dali a nya heɔ nɔ yi wami.
7 Ke a kpata yiwutsotsɛmɛ a hɛ mi ɔ, a nɛ mɛ hu,
Se dali a we maa ya nɔ maa hi si.
8 A jeɔ adesa yi ngɛ nile munyu nɛ e tuɔ ɔ he je,
Se nɔ nɛ e tsui mi dɛ ɔ, a maa gbe e he guɛ.
9 Nɔ nɛ a bui lɛ se e ngɛ sɔmɔlɔ ɔ
Hi pe nɔ nɛ woɔ lɛ nitsɛ e hɛ mi nyami nɛ e be niye ní.*
10 Dalɔ hyɛɔ e we mi lohwehi a nɔ,*
Se mɔbɔ nɛ yiwutsotsɛ naa e lohwe ɔ po ji yi mi wami.
11 Nɔ nɛ huɔ e zugba a maa ye ní nɛ e maa tɔ,
Se nɔ nɛ diɔ yaka níhi a se ɔ be juɛmi.*
12 Yiwutsotsɛ hɛ kɔ̃ɔ nɔ́ nɛ yayami peeli kpahi a nine su nɔ ɔ nɔ,
Se dali a sipoku woɔ yiblii.
13 Yayami peelɔ ɔ, lɛ nitsɛ e munyu yaya plɛ peeɔ klama nɛ duɔ lɛ,
Se dalɔ jeɔ haomi mi.
14 Munyu nɛ jeɔ adesa nya a ma nyɛ ma ha nɛ níhi a mi nɛ hi ha lɛ,
Nɛ e ma ná e nine nya ní tsumi he hiɔwo.
15 Kuasia blɔ da ngɛ lɛ nitsɛ e hɛ mi,
Se juɛmitsɛ kplɛɛɔ ga womi nɔ.
17 Anɔkuale odase yelɔ tuɔ anɔkuale,*
Se lakpa odase yelɔ tuɔ sisimi munyu.
18 Munyu nɛ a tuɔ nɛ a susuu we he ɔ gbɔɔ nɔ kaa klaate,
Se juɛmitsɛ lilɛ tsaa nɔ.
19 Nya nɛ tuɔ anɔkuale ɔ maa hi si daa,
Se lakpa lilɛ maa hi si be bɔɔ pɛ.
20 Sisimi ngɛ nihi nɛ a toɔ ga yaya a tsui mi,
Se nihi nɛ a haa nɛ tue mi jɔmi baa a* ngɛ bua jɔmi.
21 Nɔ́ yobu ko be dalɔ nɔ bae,
Se yiwutsotsɛmɛ maa na amanehlu babauu.
22 Yehowa hieɔ nya nɛ yeɔ lakpa,
Se nihi nɛ a yeɔ anɔkuale ɔ haa nɛ e bua jɔɔ.
23 Nɔ nɛ e hɛ mi tɛɔ laa nɔ́ nɛ e le ɔ nɔ,
Se kuasia jeɔ e kuasia jemi ɔ kpo.
24 Nihi nɛ a tsuɔ ní wawɛɛ ɔ maa ye tsɛ,
Se nihi nɛ a tsu we ní ɔ, a maa nyɛ a nɔ konɛ a tsu ní.
25 Yeyeeye peemi haa nɛ nɔ yeɔ tsui,*
Se munyu kpakpa haa nɛ tsui nyaa.
26 Dalɔ hlaa ní yemi hehi kɛ haa e lohwehi,
Se blɔ nɛ yiwutsotsɛmɛ nyɛɛɔ nɔ ɔ haa nɛ a tlaa blɔ.
27 Hejɔtsɛ fiee we lohwe nɛ e ngɛ lɛ dae ɔ se,
Se ní nɛ adesa tsuɔ wawɛɛ ɔ ji e juetli nɛ he jua wa.
28 Dami blɔ kɛ nɔ yaa wami mi,
Nɛ gbenɔ be blɔ nɛ ɔ nɔ.
13 Bi juɛmitsɛ kplɛɛɔ e tsɛ tsɔsemi nɔ,
Se he fɛu yelɔ bui hɛ mi kami* tue.
2 Adesa nɛ tuɔ munyu kpakpahi ɔ maa ye ní kpakpahi,
Se nɔ́ nɛ nɔ sisili suɔ ji basabasa peemi.*
3 Nɔ nɛ le e nya nɔ hyɛmi ɔ poɔ e wami* he piɛ,
Se nɔ nɛ paa e nya mi hatoo ɔ hɛ mi ma kpata.
4 Níhi fuu ngɛ nɛ hejɔtsɛ suɔ kaa e ná, se ngɛ tsuo se ɔ, e* be nɔ́ ko,
5 Dalɔ hiɔ lakpa,
Se yiwutsotsɛmɛ a ní peepeehi ngɔɔ zo kɛ hɛ mi si puemi kɛ baa.
6 Dami poɔ nɔ nɛ sane ko be e* he ɔ he piɛ,
Se yi wu tso ní peepee tsɛ̃ɛ̃ɔ yayami peelɔ kɛ fɔɔ si.
7 Nɔ ko ngɛ nɛ e bua peeɔ e ní kaa niatsɛ ji lɛ, se e be nɔ́ ko;
Nɔ ko hu ngɛ nɛ e bua peeɔ e ní kaa ohiatsɛ ji lɛ, se e ngɛ ní babauu.
9 Dali a la kpɛɔ wawɛɛ,*
Se yiwutsotsɛmɛ a kane ma gbo.
10 Pɛ pɛ́ lɛ he nɔ womi ngɔɔ kɛ baa,
Se nihi nɛ a hlaa ga womi ɔ* ngɛ juɛmi.
12 Ke nɔ ko ngɛ nɔ́ ko blɔ hyɛe* nɛ e bɛ mi mla a, e haa nɛ nɔ yeɔ tsui,*
Se ke nɔ ko suɔ nɛ e ná nɔ́ ko, nɛ e nine su nɔ ɔ, e ngɛ kaa tso nɛ haa nɔ wami.
13 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ gbeɔ blɔ tsɔɔmi* he guɛ ɔ maa na mi nɔ́,
Se nɔ nɛ yeɔ mlaa nɔ ɔ ma ná hiɔwo.
14 Ní nɛ juɛmitsɛ tsɔɔ nɔ ɔ* haa nɔ wami,
Nɛ e jeɔ nɔ kɛ jeɔ gbenɔ klamahi a mi.
15 Nɔ́ se kɔmi kpakpa haa nɛ nɔ hɛ mi baa nyami,
Se nɔ sisili a blɔ ɔ ngɛ googagooga.
16 Hɛ mi tɛlɔ peeɔ e ní ngɛ nile mi,
Se kuasia jeɔ lɛ nitsɛ e kuasia jemi ɔ kpo.
17 Tsɔlɔ yiwutsotsɛ sɛɔ haomi mi,
Se tsɔlɔ nɛ yeɔ anɔkuale ɔ ngɔɔ tsami kɛ baa.
18 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kuaa tsɔsemi ɔ yeɔ ohia, nɛ e hɛ mi pueɔ si,
Se nɔ nɛ kplɛɛɔ tsɔsemi* nɔ ɔ, a maa wo e hɛ mi nyami.
19 Ke nɔ ko suɔ nɛ e ná nɔ́ ko, nɛ e nine su nɔ ɔ, e ngɔɔ e nya,*
Se kuasiahi sume nɛ a jeɔ a he kɛ jeɔ nɔ́ yayami he.
20 Nɔ nɛ e kɛ ní leli nyɛɛɔ ɔ maa le ní,
Se nɔ nɛ e kɛ kuasiahi bɔɔ ɔ, haomi maa ba e nɔ.
21 Amanehlu nyɛɛɔ yayami peeli a se,
Se dali lɛɛ a maa ya nɔ.
22 Nɔmlɔ kpakpa siɔ weto ní kɛ haa e bibimɛ,
Se ní nɛ yayami peelɔ ná a, a maa ngɔ kɛ to ha dalɔ.
23 Ngmɔ nɛ ohiatsɛ huɔ ɔ baa ní babauu,
Se dami sane nɛ a yi ɔ ma nyɛ ma kpata lɛ tsuo hɛ mi.
24 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e tsiɔ tsɔsemi tso nya a, e nyɛ e bi ɔ,
Se nɔ nɛ suɔ e bi ɔ tsɔseɔ lɛ saminya.*
25 Dalɔ yeɔ ní nɛ e* tɔɔ,
Se yiwutsotsɛmɛ a mi mi maa fɔ si gu.
14 Yo juɛmitsɛ fiaa e we kɛ maa si,
Se yo kuasia ngɔɔ lɛ nitsɛ e nine kɛ huleɔ lɛ kɛ pueɔ si.
2 Nɔ nɛ nyɛɛɔ ngɛ dami mi ɔ yeɔ Yehowa gbeye,
Se nɔ nɛ e blɔhi dɛ ɔ* gbeɔ Mawu he guɛ.
3 He nɔ womi munyu nɛ kuasia tuɔ ɔ ngɛ kaa tue gblami tso,*
Se juɛmitsɛmɛ a nya maa po a he piɛ.
4 He nɛ nahi be ɔ, lohwehi a niye ní daka mi tsɔɔ,
Se na ku he wami haa nɛ a kpaa ní babauu.
5 Odase yelɔ anɔkualetsɛ be lakpa yee,
Se lakpa odase yelɔ yeɔ lakpa be fɛɛ be.
6 He fɛu yelɔ hlaa juɛmi, se e ná we eko,
Se nɔ nɛ ngɛ nɔ́ sisi numi ɔ, e yi kaa e maa le ní.
7 Moo yu o he ngɛ kuasia he,
Ejakaa o be nile nae ngɛ e nya mi.
8 Juɛmi haa nɛ hɛ mi tɛlɔ nuɔ blɔ nɛ e ngɛ nɔ nyɛɛe ɔ sisi,
Se kuasiahi lɛɛ a kuasia jemi ɔ sisiɔ mɛ.*
10 Tsui ɔ pɛ lɛ le bɔ nɛ nɔ́ dɔɔ lɛ* ha,
Nɛ nɔ kpa ko kɛ lɛ be nyɛe maa dla e bua jɔmi ɔ.
11 A ma kpata yiwutsotsɛmɛ a we hɛ mi,
Se dali a bo tsu maa bɔ.
12 Blɔ ko ngɛ nɛ e da ngɛ adesa hɛ mi,
Se nyagbenyagbe ɔ, e kɛ nɔ yaa gbenɔ mi.
13 Ke nɔ ko ngɛ muɔe po, e tsui ma nyɛ maa hi lɛ yee,
Bua jɔmi ma nyɛ ma ya gbe nya ngɛ aywilɛho yemi mi.
14 Nɔ nɛ e tsui wo blɔ yaya a ma kpa níhi nɛ maa je mi kɛ ba a,
Se nɔmlɔ kpakpa ma kpa nɔ́ nɛ maa je e ní peepeehi a mi kɛ ba a.
15 Nɔ nɛ e juɛmi nya wɛ* ɔ heɔ munyu fɛɛ munyu yeɔ,
Se nɔ nɛ e hɛ mi tɛ ɔ susuɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e peeɔ ɔ he.*
16 Juɛmitsɛ hyɛɔ e he nɔ saminya, nɛ e jeɔ e he ngɛ nɔ́ yayami he,
Se kuasia peeɔ e ní basabasa,* nɛ e heɔ lɛ nitsɛ e he yeɔ tsɔ.
17 Nɔ nɛ e mi mi fuɔ mlamlaamla a, e jeɔ kuasia,
Se nɔ nɛ susuɔ níhi a he saminya a,* a nyɛɔ lɛ.
18 Nihi nɛ a juɛmi nya wɛ* ɔ ma ná kuasia jemi kaa weto ní,
Se hɛ mi tɛli lɛɛ, a kɛ nile fĩɔ mɛ jlasi.
19 Nimli yayamihi ma kplã si ha nimli kpakpahi,
Nɛ yiwutsotsɛmɛ ma kplã si ngɛ dali a we agbo ɔmɛ a nya.
20 Ohiatsɛ ɔ, nihi nɛ a kɛ lɛ ngɛ ɔ po nyɛɔ lɛ,
Se niatsɛ huɛmɛ hiɛ babauu.
21 Nɔ nɛ gbeɔ e nyɛmi nɔmlɔ he guɛ ɔ peeɔ yayami,
Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ jeɔ mi mi sami kpo kɛ tsɔɔ nihi nɛ a ní ngɛ mɔbɔ ɔ ngɛ bua jɔmi.
22 Anɛ nihi nɛ a toɔ ga yaya a be blɔ tlae lo?
Nihi nɛ a to a yi mi kaa a maa pee nɔ́ kpakpa a lɛɛ, a ma je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ mɛ, nɛ a maa ye mɛ anɔkuale.
23 Se nami ngɛ ní tsumi kpakpataa fɛɛ ní tsumi kpakpataa he,
Se ke o hii si nɛ o ngɛ munyu tue puu kɛkɛ ɔ, o maa ye ohia.
24 Juɛmitsɛmɛ a jlasi ji ní nɛ a ná a;
Se kuasiahi lɛɛ kuasia kɛkɛ lɛ a jeɔ.
25 Odase yelɔ anɔkualetsɛ baa wami* yi,
Se nɔ sisilɔ yeɔ lakpa be fɛɛ be.
26 Nɔ nɛ yeɔ Yehowa gbeye ɔ ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa,
Nɛ lɔ ɔ maa pee wesa he kɛ ha e bimɛ.
27 Yehowa gbeye yemi ji wami nyu hɛngmɛ,
E jeɔ nɔ kɛ jeɔ gbenɔ klamahi a mi.
28 Nihi babauu nɛ matsɛ ngɛ ɔ ji e we agboje,
Se nɔ yelɔ nɛ e be nihi ngɛ e sisi ɔ, e nɔ yemi ɔ guɔ.
29 Nɔ nɛ mi mi fu we mlamlaamla a ngɛ nɔ́ se kɔmi wawɛɛ,
Se nɔ nɛ be tsui si tomi jeɔ e kuasia jemi kpo.
30 Tsui nɛ e he jɔ ɔ haa nɔmlɔ tso ɔ wami,*
Se hunga jemi ngɛ kaa hiɔ nɛ haa nɛ wuhi saa.
31 Ke o fia nɔ nɛ e ní ngɛ mɔbɔ ojo ɔ, o ngɛ e Bɔlɔ ɔ* jɛe,
Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ jeɔ mi mi sami kpo kɛ tsɔɔ ohiatsɛ ɔ woɔ Mawu hɛ mi nyami.
32 Yiwutsotsɛ nitsɛ e ní yayami maa tsɛ̃ lɛ kɛ fɔ si,
Se dalɔ ma ná wesa he ngɛ e we anɔkuale yemi ɔ he je.
33 Juɛmi hiɔ si dii ngɛ nɔ nɛ nuɔ nɔ́ sisi ɔ tsui mi,
Se e jeɔ e he kpo ngɛ kuasiahi a kpɛti.
34 Dami haa nɛ ma yaa nɔ,
Se yayami ji hɛ mi si puemi kɛ ha ma bi.
35 Matsɛ bua jɔɔ sɔmɔlɔ nɛ e kɛ nɔ́ se kɔmi tsuɔ ní ɔ he,
Se e mi mi fuɔ nɔ nɛ tsuɔ zo ní.
2 Juɛmitsɛmɛ a lilɛ ngɔɔ nile kɛ tsuɔ ní saminya,
Se kuasiahi a nya jeɔ kuasia jemi kpo.
3 Yehowa hɛngmɛ ngɛ he fɛɛ he,
E naa nihi nɛ a peeɔ ní yayamihi kɛ nihi nɛ a peeɔ ní kpakpahi tsuo.
5 Kuasia bui e tsɛ tsɔsemi,
Se nɔ nɛ e hɛ mi tɛ ɔ kplɛɛɔ hɛ mi kami nɔ.
6 Juetli babauu ngɛ dalɔ we mi,
Se nɔ́ nɛ yiwutsotsɛ kpaa a* ngɔɔ haomi kɛ baa e nɔ.
7 Juɛmitsɛmɛ a nya gbɛɔ nile kɛ fĩaa,
Se kuasiahi pee we jã.
8 Yehowa hiee* yiwutsotsɛmɛ a we afɔle,
Se e bua jɔɔ dali a sɔlemi he.
9 Yehowa hiɔ yiwutsotsɛ ní peepee,
Se e suɔ nɔ nɛ diɔ dami ní peemi se.
10 Nɔ nɛ kpa nɔ́ nɛ da peemi ɔ, e naa tsɔsemi kaa nɔ́ yaya,*
Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ hiɔ hɛ mi kami ɔ ma gbo.
11 Yehowa naa Yɔkɔ* kɛ hɛ mi kpatami muɔ ɔ* po heii;
Hluu nɛ́ adesahi a tsui mi!
12 He fɛu yelɔ sume nɔ nɛ kãa e hɛ mi.*
E be juɛmitsɛmɛ a ngɔ yae.
13 Tsui nɛ e bua jɔ ɔ haa nɛ nɔ tsɔɔ e hɛ mi,
Se tsui yemi gbeɔ nɔ mumi.
14 Tsui nɛ nuɔ nɔ́ sisi hlaa nile se blɔ,
Se kuasia bua jɔɔ kuasia jemi he.*
15 Nɔ́ nalɔ ligbi ɔmɛ tsuo ɔ, haomi sɔuu,
Se nɔ nɛ e ngɛ bua jɔmi tsui ɔ* ngmɛɔ okplɔɔ daa.
16 Nɔ́ ko bɔbɔyoo nɛ nɔ ko ngɛ nɛ Yehowa gbeye yemi piɛɛ he ɔ
Hi pe ní nami babauu nɛ yeyeeye peemi piɛɛ he.
17 E hi kaa o maa ye ba flɔɔ ngɛ he nɛ suɔmi ngɛ
Pe nɛ o maa ye na ku nɛ wo zɔ ngɛ he nɛ ninyɛ ngɛ.
18 Nɔ nɛ woɔ e mi mi la a tleɔ pɛ si,
Se nɔ nɛ e mi mi fu we mla a jɔɔ pɛ he.
19 Hejɔtsɛ blɔ ngɛ kaa mio piɛ,
Se dali a blɔ ngɛ kaa gbɛjegbɛ ngua nɛ nɔ da.
20 Bi juɛmitsɛ haa nɛ e tsɛ nyaa,
Se kuasia gbeɔ e nyɛ he guɛ.
21 Nɔ nɛ be juɛmi* ɔ bua jɔɔ kuasia jemi he,
Se nɔ nɛ kɔɔ nɔ́ se ɔ nyɛɛɔ kɛ yaa e hɛ mi tɛɛ.
22 He nɛ nɔ́ he susumi be ɔ,* yi mi tomihi yi manye,
Se kɛ gu ga woli babauu a nɔ ɔ, níhi yaa nɔ saminya.
23 Nɔ nɛ haa* heto nɛ da a bua jɔɔ,
Nɛ munyu nɛ a tuɔ ngɛ be nɛ sa mi ɔ—hyɛ bɔ nɛ e hi ha!
24 Nɔ nɛ ngɛ nɔ́ se kɔmi ɔ ngɛ blɔ nɛ kuɔ kɛ yaa wami mi ɔ nɔ,
E yuɔ e he ngɛ blɔ nɛ kple kɛ yaa Yɔkɔ* mi ɔ he.
25 Yehowa maa hule he nɔ woli a we kɛ pue si,
Se e maa po yalɔyo* huzu he piɛ.
26 Yehowa hiɔ yiwutsotsɛ ga tsɔmi ɔmɛ,
Se munyu ngɔngɔɛhi a he tsɔ ha lɛ.
27 Nɔ nɛ e guɔ sisimi blɔ nɔ kɛ náa ní ɔ ngɔɔ haomi* kɛ baa lɛ nitsɛ e we mi bimɛ a nɔ,
Se nɔ nɛ hiɔ nyɔ mi ní ɔ maa ya nɔ maa hi wami mi.
29 Yehowa kɛ yiwutsotsɛmɛ a kpɛti kɛ wawɛɛ,
Se e buɔ dali a sɔlemi tue.
31 Nɔ nɛ buɔ hɛ mi kami nɛ haa nɔ wami tue ɔ
Kɛ juɛmitsɛmɛ lɛ ngɛ we mi.
32 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kuaa tsɔsemi ɔ bui e wami,*
Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e buɔ hɛ mi kami tue ɔ náa nɔ́ sisi numi.*
33 Yehowa gbeye yemi ji tsɔsemi nɛ haa nɔ peeɔ juɛmitsɛ,
Nɛ he si bami baa loko hɛ mi nyami baa.
16 Adesa toɔ e tsui mi susumihi a nya,
Se heto nɛ e haa a* jeɔ Yehowa ngɔ.
3 Ngɔɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ o peeɔ ɔ kɛ wo Yehowa dɛ,*
Nɛ o blɔ nya tomihi maa ye manye.
4 Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ Yehowa pee ɔ, e pee konɛ e ha nɛ e yi mi tomi nɛ ba mi,
Yiwutsotsɛ po ngɛ kɛ ha haomi ligbi ɔ.
5 Yehowa hiɔ nɔ fɛɛ nɔ nɛ woɔ e he nɔ ngɛ e tsui mi.
Mo ná nɔ mi mami* kaa a maa gbla e tue kokooko.
6 Suɔmi nɛ se pui kɛ anɔkuale yemi lɛ a kɛ kpataa ha tɔmi,
Nɛ Yehowa gbeye yemi haa nɛ nɔ jeɔ e he ngɛ yayami he.
7 Ke Yehowa bua jɔ nɔ ko ní peepee he ɔ,
E haa nɛ nɔ ɔ he nyɛli po kɛ lɛ hiɔ si ngɛ tue mi jɔmi mi.
8 Nɔ́ ko bɔbɔyoo nɛ dami piɛɛ he ɔ
Hi pe ní babauu nɛ a ná nɛ dami sane yemi piɛɛ we he.
9 Adesa ma nyɛ maa to níhi nɛ e suɔ nɛ e pee he blɔ nya ngɛ e tsui mi,
Se Yehowa ji nɔ nɛ kudɔɔ e nane hiamihi.
10 E sa nɛ yi mi kpɔ nɛ matsɛ maa mwɔ ɔ kɛ Mawu blɔ tsɔɔmi nɛ kɔ;
E sɛ nɛ e je dami sane yemi se kɔkɔɔkɔ.
11 Ní ngmɛmi níhi kɛ sɛnihi nɛ a da jeɔ Yehowa ngɔ;
Sɛni tɛhi tsuo nɛ ngɛ baagi ɔ mi ɔ ji e nine nya ní tsumi.
12 Matsɛmɛ hiɔ yi wu tso ní peepeehi,
Ejakaa dami lɛ haa nɛ matsɛ sɛ ɔ maa si kpɛii.
13 Matsɛmɛ a bua jɔɔ dami munyu he.
A suɔ nɔ nɛ e tuɔ anɔkuale.
15 Ke matsɛ na nɔ ko mɔbɔ ɔ, nɔ ɔ ma ná bua jɔmi ngɛ e si himi mi;
E dloomi ɔ ngɛ kaa bɔku nɛ haa nɛ hiɔmi nɛɛ ngɛ gbiɛ be mi.
16 Ke o ná juɛmi ɔ, e hi hluu pe sika tsu!
E hi kaa o ma ná nɔ́ sisi numi mohu pe sika hiɔ.
17 Dali a blɔ ɔ* gui he nɛ yayami ngɛ.
Nɔ nɛ hyɛɛ e je mi bami saminya a baa e wami* yi.
18 Nɔ nɛ woɔ e he nɔ ɔ maa nɔ si,
Nɛ nɔ nɛ ngɛ he nɔ womi mumi ɔ nane maa tɔ̃tɔ̃.
19 E hi kaa o maa ba o he si* ngɛ nihi nɛ a he jɔ a kpɛti
Pe nɛ o ma ná he nɔ woli a ta yibu ní ɔ eko.
20 Nɔ nɛ jeɔ nɔ́ se kɔmi kpo ngɛ sane mi ɔ maa ye manye,*
Nɛ nɔ nɛ ngɔɔ e hɛ kɛ fɔɔ Yehowa nɔ ɔ ngɛ bua jɔmi.
21 A ma tsɛ nɔ nɛ e ji juɛmitsɛ ngɛ e tsui mi ɔ ke nɔ́ sisi numi,
Nɛ nɔ nɛ tuɔ munyu ngɛ mi mi jɔmi mi ɔ,* e plɛɔ nɔ yi mi hulɔ.
22 Nɔ́ se kɔmi ji wami nyu hɛngmɛ kɛ ha nihi nɛ a ná a,
Se kuasiahi lɛɛ mɛ nitsɛmɛ a kuasia jemi lɛ tsɔseɔ mɛ.
23 Nɔ nɛ e le ní ɔ, e hyɛɛ e nya nɔ saminya,
Nɛ e munyu plɛɔ nɔ yi mi hulɔ.
24 Munyu ngɔngɔɛhi ngɛ kaa hwo gbaku,
E ngɔɔ ha klaa,* nɛ e tsaa wuhi.
25 Blɔ ko ngɛ nɛ e da ngɛ adesa hɛ mi,
Se nyagbenyagbe ɔ, e kɛ nɔ yaa gbenɔ mi.
27 Yaka nɔmlɔ tsuaa si kɛ hlaa nɔ́ yaya;
E munyu ngɛ kaa la nɛ sãa nɔ́.
29 Basabasa peelɔ sisiɔ e nyɛmi nɔmlɔ,
Nɛ e nyɛɛɔ e hɛ mi kɛ guɔ blɔ yaya nɔ.
30 Ke e ngɛ ga yaya toe ɔ, e fiaa e hɛngmɛ.
E kɔ̃ɔ e nya ke e ngɛ yayami pee.
31 Mua ji jlasi nɛ ngɛ fɛu*
Ke a ná ngɛ dami blɔ ɔ nɔ.
32 Nɔ nɛ e mi mi fu we mla a hi pe nyumu he walɔ,
Nɛ nɔ nɛ yeɔ e we abofu* nɔ ɔ hi pe nɔ nɛ ngɛ ma nɔ kunimi yee.
33 A fɔɔ sɔ kɛ pueɔ nɔ tɛ nɔ,
Se yi mi kpɔ nɛ a daa sɔ fɔmi ɔ nɔ kɛ mwɔɔ ɔ jeɔ Yehowa ngɔ.
17 E hi kaa o maa ye abolo gbigbli nyafii ngɛ he nɛ tue mi jɔmi ngɛ*
Pe nɛ o ma ya ye ní ngɛ we nɛ a ngmɛ okplɔɔ* ngɛ mi nɛ pɛ ngɛ lejɛ ɔ.
2 Sɔmɔlɔ nɛ e kɔɔ nɔ́ se ɔ, maa ye binyumu nɛ tsuɔ zo ní ɔ nɔ;
E ma ná gbosi ní ɔ eko kaa binyumu ɔmɛ a kpɛti nɔ kake.
3 Nɔ́ he tsumi buɛ ngɛ kɛ ha sika hiɔ, nɛ flɔɔnɔɔ ngɛ kɛ ha sika tsu,
Se Yehowa ji nɔ nɛ hyɛɔ tsui mi.
4 Yiwutsotsɛ tãa tue kɛ haa munyu yaya,
Nɛ nɔ sisilɔ buɔ lilɛ nɛ gbeɔ nɔ he guɛ ɔ tue.
5 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ yeɔ ohiatsɛ he fɛu ɔ ngɛ e Bɔlɔ ɔ* jɛe,
Nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ nyaa ngɛ nɔ kpa haomi he ɔ be e he yee.
7 Kaa bɔ nɛ munyu nɛ da* sɛ kuasia a;
Jã kɛ̃ nɛ lakpa munyu sɛ nɔ yelɔ!*
8 Nike ní ngɛ kaa tɛ nɛ he jua wa* kɛ ha nɔ́tsɛ ɔ;
He fɛɛ he nɛ e yaa a, e haa nɛ e yeɔ manye.
9 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ ngɔɔ tɔmi kɛ keɔ ɔ* hlaa suɔmi se blɔ,
Se nɔ nɛ tiɔ sane mi kpamisaa a gbaa huɛmɛ nɛ nyu bi ngɛ a kpɛti ɔ a mi.
10 Nɔ nɛ ngɛ nɔ́ sisi numi ɔ náa hɛ mi kami he se wawɛɛ
Pe kuasia nɛ a maa fiaa lɛ nɔ́ si lafa.
11 Atuã tsɔmi se blɔ pɛ nɛ nɔmlɔ yayami diɔ,
Se a maa tsɔ tsɔlɔ yiwutsotsɛ konɛ e ya gbla e tue.
12 E hi kaa o kɛ osisiblisi nɛ a nuu e bimɛ maa kpe
Mohu pe nɛ o kɛ kuasia nɛ ngɛ biɛɛe maa kpe.
13 Ke nɔ ko ngɔɔ yayami kɛ toɔ kpakpa nane mi ɔ,
Yayami be e we mi tae.
14 Kunɔ sisi jemi ngɛ kaa nyu babauu nɛ a bli nya konɛ e be;*
Loko pɛ ɔ maa je sisi ɔ, jee lejɛ ɔ.
15 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ woɔ yiwutsotsɛ nguɔ, kɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ buɔ dalɔ fɔ ɔ,
Yehowa hiɔ mɛ ni enyɔ ɔmɛ tsuo.
16 Ke kuasia ngɛ nyɛmi nɛ e kɛ ma ná juɛmi
Be mi nɛ e be tsui nɛ e kɛ ma ná a,* mɛni se nami lɛ ngɛ he?
17 Huɛ nitsɛ jeɔ suɔmi kpo be fɛɛ be,
Nɛ e ji nyɛmi nɛ a fɔ kɛ ha haomi behi.
19 Nɔ nɛ suɔ pɛ ɔ suɔ tɔmi.
Nɔ fɛɛ nɔ nɛ wóɔ e tsu nya nɔ kɛ yaa hiɔwe ɔ ngɛ e si nɔmi hlae.
20 Nɔ nɛ e tsui mi dɛ ɔ be manye yee,*
Nɛ nɔ nɛ tuɔ sisimi munyu ɔ hɛ mi ma kpata.
21 Tsɛ nɛ fɔ bi kuasia a maa ye aywilɛho;
Nɛ tsɛ nɛ ngɛ bi nɛ be juɛmi ɔ be bua jɔmi.
23 Yiwutsotsɛ maa ngɔ nyɔ mi ní ngɛ laami mi*
Konɛ e plɛ dami sane hɛ mi kɛ bu si.
24 Juɛmi ngɛ nɔ nɛ kɔɔ nɔ́ se ɔ hɛ mi tutuutu,
Se kuasia hɛngmɛ kpaa si kɛ yaa zugba a nyagbe he ɔmɛ.
25 Bi kuasia haa nɛ e tsɛ yeɔ aywilɛho,
Nɛ e haa nɛ nɔ nɛ fɔ lɛ ɔ yeɔ tsui.*
26 E hí kaa a maa gbla dalɔ tue,*
Nɛ e sɛ kaa a guaoɔ nihi nɛ a hɛ mi ngɛ nyami.
27 Ní lelɔ kudɔɔ e munyu tutui,
Nɛ nɔ nɛ kɔɔ nɔ́ se ɔ peeɔ dii.*
28 A maa bu kuasia nɛ e peeɔ dii ɔ po juɛmitsɛ,
Nɛ a maa bu nɔ nɛ maa e nya a kaa e kɔɔ nɔ́ se.
18 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e tsɔɔ e he banee ɔ diɔ níhi nɛ lɛ nitsɛ e suɔ ɔ se;
E kuaa níhi tsuo nɛ juɛmi ngɛ mi.*
2 Kuasia sume nɛ e kase nɔ́ ko nɔ́ ko;
Mohu ɔ, e jeɔ e tsui mi níhi kpo.
3 Ke nɔ ko peeɔ yi wu tso ní ɔ, e hɛ mi ma puemi si,
Nɛ hɛ mi si puemi kɛ zo lɛ nyɛɛɔ.
4 Adesa nya mi munyu ngɛ kaa nyuhi nɛ a mi kuɔ.
He nɛ juɛmi je ɔ ngɛ kaa pa nɛ ngɛ bee.
5 E dɛ kaa a kɛ hɛ mi hyɛmi maa ye sane kɛ ha yiwutsotsɛ,
Nɛ e dɛ hu kaa a be dami sane yee ha dalɔ.
6 Kuasia nya mi munyu woɔ pɛ,
Nɛ e nya haa nɛ a kongoɔ lɛ.
7 Kuasia nya mi munyu ji nɔ́ nɛ kpataa e hɛ mi,
Nɛ e nya ji klama kɛ ha e wami.*
8 Nɔ he guɛ gbelɔ munyuhi ngɛ kaa niye ní ngɔngɔɛ;*
A miɔ mɛ kɛ yaa mi mi tɔɔ.
10 Yehowa biɛ ɔ ji mɔ nɛ he wa.
E mi nɛ dalɔ tuu fo kɛ ya sɛɛ, nɛ e náa he piɛ pomi.*
11 Niatsɛ ní babauu ɔ ji e ma nɛ e fia gbogbo wo he;
Ngɛ e susumi nya a, e ngɛ kaa he piɛ pomi gbogbo kɛ ha lɛ.
12 Ke adesa tsui wo e he nɔ ɔ, si gbeemi nyɛɛɔ se,
Nɛ he si bami ngɔɔ hɛ mi nyami kɛ baa.
13 Ke nɔ ko ha sane heto loko e nu anɔkualehi nɛ ngɛ mi ɔ,
E ji kuasia jemi kɛ hɛ mi si puemi.
14 Nɔ ko nɛ e kɔni mi jɔ̃ we ma nyɛ maa da hiɔ nya,
Se mɛnɔ ma nyɛ maa da kɔni mi jɔ̃mi nya?
15 Nɔ nɛ nuɔ nɔ́ sisi ɔ, e tsui náa nile,
Nɛ juɛmitsɛ tue hlaa nile se blɔ.
16 Adesa nike ní bliɔ blɔ ha lɛ;
E haa nɛ e suu nimli nguahi a he.
17 Kekleekle nɔ nɛ e jajeɔ e sane ɔ, e peeɔ kaa nɔ́ nɛ e sane da
Kɛ ya si be nɛ nɔ nɛ kɛ lɛ ná sane ɔ baa nɛ e ba biɔ lɛ sanehi* konɛ a kɛ na anɔkuale ɔ.
18 Sɔ fɔmi poɔ pɛ se
Nɛ e buaa sane he kɛ haa he wali enyɔ nɛ a ngɛ nɔ́ he huae.*
19 Nyɛmi nɛ a tɔ̃ e nɔ ɔ kpatami yee pe ma nɛ a fia gbogbo wo he ngɔmi,
Nɛ pɛ komɛ ngɛ nɛ a ngɛ kaa gbogbo nɛ he wa nya agbo se lami dadehi.
20 Munyu nɛ jeɔ adesa nya a ngɛ kaa niye ní nɛ ma ha nɛ e mi mi nɛ hyi tɔ;
Yiblii nɛ e nya woɔ ɔ ma ha nɛ e tɔ.
21 Gbenɔ kɛ wami ngɛ lilɛ dɛ;
Nihi nɛ a suɔ kaa a kɛ a lilɛ ma tsu ní ɔ, e sa nɛ a pɛtɛ nɔ́ nɛ maa je mi kɛ ba a he.
22 Nɔ nɛ ná yo kpakpa a, e ná nɔ́ kpakpa,
Nɛ Yehowa dlooɔ lɛ.*
23 Ke ohiatsɛ ngɛ munyu tue ɔ, e kpaa pɛɛ,
Se niatsɛ lɛɛ e haa sane heto basabasa.
24 Huɛmɛ komɛ ngɛ nɛ a pee klaalo kaa a maa ye a sibi awi,
Se huɛ ko ngɛ nɛ e mɛtɛɛ nɔ he kpɛii pe nyɛmi.
19 E hi kaa o maa ye ohia nɛ́ o maa nyɛɛ ngɛ anɔkuale yemi mi
Pe nɛ o maa je kuasia nɛ o maa tu lakpa munyuhi.
3 Adesa nitsɛ e kuasia jemi haa nɛ e ya woɔ blɔ yaya,
Nɛ e tsui woɔ la kɛ siɔ Yehowa.
4 Ní nami gblaa huɛmɛ fuu,
Se ohiatsɛ lɛɛ e huɛ po ma kua lɛ.
5 Lakpa odase yelɔ be e he yee,
Nɛ nɔ nɛ yeɔ lakpa be fɛɛ be ɔ, e he be sane mi jee.
6 Nihi fuu suɔ nɛ a hɛ mi nɛ ba nyami ngɛ odehe* hɛ mi,
Nɛ nɔ nɛ keɔ nɔ ní ɔ, nɔ fɛɛ nɔ huɛ ji lɛ.
7 Ohiatsɛ nyɛmimɛ tsuo nyɛɔ lɛ;
Kɛ e maa pee kɛɛ nɛ e huɛmɛ be lɛ kuae!
E nyɛɛɔ a se nɛ e biɔ mɛ ní, se nɔ ko nɔ ko pui e nya mi fɛɛ.
8 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ náa juɛmi* ɔ suɔ e he.*
Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ngɔɔ nɔ́ se kɔmi kɛ toɔ kaa juetli ɔ maa ye manye.*
9 Lakpa odase yelɔ be e he yee,
Nɛ nɔ nɛ yeɔ lakpa be fɛɛ be ɔ hɛ mi ma kpata.
10 Ngɔɔmi yemi sɛ kuasia;
Kɛ e maa pee kɛɛ nɛ sɔmɔlɔ maa ye ma nikɔtɔmahi a nɔ!
11 Adesa nɛ kɔɔ nɔ́ se ɔ mi mi fu we mla,
Nɛ e ngɛ fɛu ngɛ e blɔ fa mi kaa e ma ma e hɛ ngɔ fɔ tɔmi nɔ.*
12 Matsɛ we abofu ngɛ kaa jata* huami,
Se e dloomi ɔ ngɛ kaa bɔ́ ngɛ nga nɔ.
13 Bi kuasia ngɔɔ amanehlu kɛ baa e tsɛ nɔ,
Nɛ yogbayo nɛ e suɔ pɛ* ngɛ kaa tsu nɛ e kpa we dungɔmi* gblegbleegble.
14 We kɛ ní nami ɔ, tsɛmɛ a dɛ nɛ a náa kɛ jeɔ kaa gbosi ní,
Se yogbayo nɛ ngɛ juɛmi ɔ, Yehowa lɛ haa nɔ.
15 Hejɔtsɛ suɔ mahe hwɔmi,
Nɛ nɔ* nɛ e sume ní tsumi ɔ, hwɔ maa ye lɛ.
16 Nɔ nɛ yeɔ mlaa nɔ ɔ baa e wami* yi;
Nɔ nɛ e hyɛ we e blɔhi a nɔ saminya a, e ma gbo.
17 Nɔ nɛ jeɔ mi mi jɔmi kpo kɛ haa nɔ nɛ e ní ngɛ mɔbɔ ɔ, e kɛ ngɛ Yehowa pae,
18 Tsɔse o bi be mi nɛ hɛ nɔ kami ngɛ,
Konɛ o ko ye e gbenɔ he fɔ.*
19 Abofutsɛ ma ná tue gblami;
Ke o bɔ mɔde kaa o ma ha nɛ e ye e he ɔ, ja o pee jã si abɔ.
20 Moo bu ga womi tue nɛ o kplɛɛ tsɔsemi nɔ,
Konɛ o pee juɛmitsɛ hwɔɔ se.
21 Níhi nɛ adesa toɔ he blɔ nya ngɛ e tsui mi ɔ hiɛ babauu,
Se Yehowa yi mi tomi* ji nɔ́ nɛ maa ba mi.
22 Nɔ́ nɛ a suɔ ngɛ adesa he ji suɔmi nɛ e jeɔ kpo ɔ;*
Nɛ e hi kaa o maa pee ohiatsɛ pe nɛ o maa pee lakpatsɛ.
23 Yehowa gbeye yemi haa nɔ wami;
Nɔ nɛ ngɛ eko ɔ maa jɔɔ e he fuaa, nɛ nɔ́ ko be lɛ awi yee.
24 Hejɔtsɛ ngɔɔ e nine kɛ woɔ ní yemi tsesi mi,
Se e hɛwi e he po kaa e maa kpale e nine ɔ kɛ ya e nya he.
25 Moo fia he fɛu yelɔ nɔ́, bɔ nɛ pee nɛ nɔ nɛ be níhi a si kpami ɔ hɛ mi nɛ tɛ̃,
Mo kã nɔ nɛ nuɔ nɔ́ sisi ɔ hɛ mi konɛ e nile nɛ hiɛ.
26 Nɔ nɛ waa e tsɛ yi mi nɛ e fieeɔ e nyɛ ɔ,
E ji bi nɛ ngɔɔ zo kɛ hɛ mi si puemi kɛ baa.
27 Ye bi, ke o bui tsɔsemi tue hu ɔ,
O ma gba kɛ je nile munyuhi a he.
28 Yaka odase yelɔ ɔ, e yeɔ dami sane he fɛu,
Nɛ yiwutsotsɛmɛ a nya miɔ yayami.
29 Kojomi fɔɔ si kɛ ha he fɛu yeli,
Nɛ kuasiahi a se mi fɔɔ si kɛ ha kongomi.
20 Wai ji he fɛu yelɔ, dã nɛ nya wa ji basabasa peelɔ;
Nɔ fɛɛ nɔ nɛ ní nɛ ɔmɛ haa nɛ e tlaa blɔ ɔ, e be juɛmi.
2 Gbeye nɛ ngɛ matsɛ he ɔ ngɛ kaa jata huami;
Nɔ fɛɛ nɔ nɛ woɔ matsɛ mi mi la a ngɔɔ lɛ nitsɛ e wami kɛ woɔ oslaa mi.
3 Ke adesa yu e he ngɛ pɛ he ɔ, e ji hɛ mi nyami ha lɛ,
Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ kuasia ji lɛ ɔ kɛ e he maa wo mi.
4 Hejɔtsɛ hu we ngɛ ahlabata be mi,
Enɛ ɔ he ɔ, e maa ba ní ngɛ ní kpami be mi, ejakaa e be nɔ́ ko.*
5 Adesa tsui mi susumihi* ngɛ kaa nyu ngɛ vu nɛ mi kuɔ mi,
Se nɔ nɛ kɔɔ nɔ́ se ɔ gblaa mɛ kɛ jeɔ kpo.
6 Adesahi fuu deɔ ke suɔmi nɛ a ngɛ ɔ se pui,
Se mɛnɔ ma nyɛ maa na anɔkualetsɛ kake?
7 Dalɔ nyɛɛɔ ngɛ e we anɔkuale yemi ɔ mi.
E bimɛ* nɛ a maa ba ngɛ e se ɔ ngɛ bua jɔmi.
8 Ke matsɛ hi matsɛ sɛ nɔ konɛ e kojo ɔ,
E kɛ e hɛngmɛ hlaa* yayamihi tsuo a mi.
9 Mɛnɔ ma nyɛ ma de ke: “I tsu ye tsui he;
Ye he tsɔ, nɛ yayami be ye he hu”?
10 Sɛni tɛhi nɛ a kɛ sisiɔ nɔ kɛ susumi níhi nɛ a sui nɛ a kɛ susuɔ nɔ́ ɔ*
—Yehowa hiɔ ní enyɔ nɛ ɔmɛ tsuo.
12 Tue nɛ a kɛ nuɔ nɔ́ kɛ hɛngmɛ nɛ a kɛ hyɛɔ nɔ́ ɔ
—Yehowa lɛ pee mɛ tsuo.
13 Koo suɔ mahe, ke pi jã a, o maa ye ohia.
Bli o hɛngmɛ, konɛ o ná niye ní babauu nɛ o ye nɛ o tɔ.
14 Nɔ́ helɔ deɔ ke, “E hí, e hí!”
Se lɔ ɔ se ɔ, e yaa nɛ e ya fĩaa.
15 Sika tsu ngɛ, nɛ kora tɛhi* babauu hu ngɛ,
Se nɔ nɛ tuɔ nile munyu ɔ he jua wa wawɛɛ.
16 Ke nɔ ko da nubwɔ ko se ɔ, ngɔɔ e tade ngɛ e dɛ;
Ke ma se yo* ko se lɛ e da a, kpɔ̃ nɔ́ nɛ e kɛ da e se ɔ ngɛ e dɛ.
17 Niye ní* nɛ a ná kɛ gu sisimi blɔ nɔ ɔ ngɔɔ ha adesa,
Se pee se ɔ, e nya mi ma hyi tɔ kɛ tɛ ngmlitsa.
19 Nɔ he guɛ gbelɔ jeɔ laami sanehi kpo kɛ kpaa;
O kɛ nɔ ko nɛ e suɔ sieku yemi* nɛ ko bɔ.
20 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e gbiɛɔ e tsɛ kɛ e nyɛ ɔ,
Ke diblii wo ɔ, a maa gbe e kane.
21 Gbosi ní nɛ a kɛ hɛ tsumi ná a,
Nyagbe ɔ, e be jɔɔmi pee.
22 Ko de ke: “Ma ngɔ yayami kɛ to yayami nane mi!”
Ngɔɔ o hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ, nɛ e ma he o yi wami.
23 Sɛni tɛhi nɛ a kɛ sisiɔ nɔ ɔ,* Yehowa hiɔ
Nɛ nɔ́ ngmɛmi nihi nɛ a kɛ sisiɔ nɔ ɔ hí.
24 Yehowa lɛ kudɔɔ adesa nane hiamihi;
Lɛɛ kɛ adesa ma plɛ kɛ nu lɛ nitsɛ e blɔ* sisi ha kɛɛ?
25 E ji klama kɛ ha adesa kaa e kɛ oya yemi maa jɔɔ nɔ́ ko nɔ kɛ ha Mawu.
Nɛ́ pee se loko e ma susu kita nɛ e kã a he.
26 Matsɛ nɛ ngɛ juɛmi jeɔ yiwutsotsɛmɛ kɛ jeɔ nihi a kpɛti,
Nɛ e ngɔɔ ngma gbeemi zugba lɛ kɛ nyɛɛɔ a nɔ.
27 Mumi nɛ adesa woɔ ɔ ngɛ kaa kane ha Yehowa,
E kɛ hlaa níhi nɛ ngɛ adesa tsui mi.
28 Suɔmi nɛ se pui kɛ anɔkuale yemi buɔ matsɛ he;
E kɛ suɔmi nɛ se pui baa e matsɛ sɛ ɔ yi.
29 Nihewi a hɛ mi nyami ji a he wami,
Nɛ nimowi a he fɛu ji a mua.
30 Plaami kɛ páhi jeɔ* yayami kɛ jeɔ kulaa,
Nɛ kongomi haa nɛ nɔ he tsɔɔ ngɛ e tsui mi tɔɔ.
21 Matsɛ tsui ngɛ kaa nyu dɔhi ngɛ Yehowa dɛ mi.
E kudɔɔ lɛ kɛ yaa he fɛɛ he nɛ e suɔ.
2 Adesa blɔhi tsuo da ngɛ e hɛ mi,
Se Yehowa hyɛɛ tsuihi* a mi.
3 Nɔ́ nɛ da peemi kɛ dami sane yemi
Saa Yehowa hɛ mi wawɛɛ pe afɔle.
4 He nɔ womi hɛngmɛ kɛ he nɔ womi tsui
Ji kane nɛ kudɔɔ yiwutsotsɛmɛ; lɛ tsuo ji yayami.
5 Nɔ nɛ bɔɔ mɔde ɔ, e blɔ nya tomihi maa ye manye* kokooko,
Nɛ nihi tsuo nɛ a yeɔ oya kɛ peeɔ níhi ɔ maa ye ohia kokooko.
6 Juetlihi nɛ a kɛ lakpa lilɛ náa a
Ngɛ kaa afua nɛ ngɛ jee, kɛ klama nɛ gbeɔ nɔ.*
7 Yiwutsotsɛmɛ a basabasa peemi ɔ maa bɛɛ mɛ kɛ ho,
Ejakaa a kua dami sane yemi.
8 Adesa nɛ e ye fɔ ɔ blɔ dɛ,
Se adesa nɛ e tsui mi tsɔ ɔ, e ní peepee da.
9 E hi kaa o ma ya hi tsu yi mi ngɛ kɔ nya he ko
Pe nɛ o kɛ yogbayo nɛ suɔ pɛ* maa hi we mi.
10 Nɔ́ yayami peemi jloɔ yiwutsotsɛ;*
E nɛ́ e nyɛmi nɔmlɔ mɔbɔ.
11 Ke a gbla he fɛu yelɔ tue ɔ, nɔ nɛ e be níhi a si kpami ɔ náa juɛmi babauu,
Nɛ ke juɛmitsɛ kase níhi fuu ɔ, e náa nile.*
12 Dalɔ ɔ* hɛngmɛ ngɛ yiwutsotsɛ we he;
E tsɛ̃ɔ yiwutsotsɛmɛ kɛ fiaa si nɛ a hɛ mi kpataa.
13 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ tsiɔ e tue konɛ e ko nu ngmlaa nɛ nɔ nɛ e ní ngɛ mɔbɔ ɔ ngɛ kpae ɔ,
Lɛ hu e ma tsɛ nɛ a be lɛ nɔ hee.
14 Ní nɛ a keɔ ngɛ laami mi ɔ jɔɔ abofu he,
Nɛ nyɔ mi ní nɛ a ha ngɛ laami mi* jɔɔ abofu nɛ nya wa he.
15 Dalɔ bua jɔɔ kaa e maa ye dami sane,
Se dami sane yemi ji ní hiemi ní* kɛ ha nihi nɛ a peeɔ ní yayami.
16 Adesa nɛ tlaa blɔ kɛ jeɔ nɔ́ se kɔmi blɔ nɔ ɔ
Ma ya jɔɔ e he ngɛ nihi nɛ a gbo nɛ a be he wami ko ɔ a kpɛti.
17 Nɔ nɛ e suɔ ngɔɔmi yemi* ɔ maa ye ohia;
Nɔ nɛ suɔ wai kɛ nu be ní náe.
18 Yiwutsotsɛ ji kpɔmi nɔ́ kɛ ha dalɔ,
Nɛ a maa nu nɔ sisilɔ ngɛ dali a nane mi.
19 E hi kaa o ma ya hi nga nɔ
Pe nɛ o kɛ yogbayo nɛ suɔ pɛ* nɛ e woɔ nɔ mi mi la maa hi si.
20 A naa juetli nɛ he jua wa kɛ nu ngɛ juɛmitsɛ we mi,
Se kuasia ma kpata níhi nɛ e ngɛ ɔ hɛ mi.*
21 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ diɔ dami kɛ suɔmi nɛ se pui se ɔ
Maa pee dalɔ, nɛ e ma ná wami, kɛ hɛ mi nyami.
22 Juɛmitsɛ ma nyɛ maa kuɔ he wali a ma,*
Nɛ́ e ku he wami nɛ a kɛ a hɛ fɔ nɔ ɔ nya la.
23 Nɔ nɛ e kudɔɔ e nya kɛ e lilɛ ɔ
Yuɔ e he ngɛ haomi he.
24 A ma tsɛ fĩalɔ nɛ peeɔ pupuupu nɛ woɔ e he nɔ ɔ ke
He nɔ wolɔ nɛ peeɔ e ní kɛkɛ.
25 Nɔ́ nɛ hejɔtsɛ suɔ kaa e ma ná a maa gbe lɛ,
Ejakaa e kua ke e kɛ e ninehi be ní tsue.
26 Ngɛ ligbi ɔ mi tsuo ɔ, e kɛ hɛ tsumi hlaa kaa e ma ná ní babauu,
Se dalɔ haa nɔ nɔ́, nɛ e pee we kpɛle.*
27 Yiwutsotsɛmɛ a we afɔle ji ní hiemi ní.*
Hluu nɛ nɔ ɔ kɛ juɛmi yaya* lɛ maa sã!
28 Lakpa odase yelɔ hɛ mi ma kpata,
Se nɔ nɛ buɔ sane tue ɔ, odase nɛ e maa ye ɔ maa ye manye.*
29 Yiwutsotsɛ bua peeɔ e ní kaa e ngɛ kã,
Se dalɔ ji nɔ nɛ e blɔ yeɔ manye.*
30 Juɛmi ko, loo nɔ́ se kɔmi ko, loo ga womi ko be nɛ maa te si kɛ wo Yehowa.
31 A dlaa okpɔngɔ kɛ haa ta ligbi,
Se yi wami hemi ɔ, Yehowa ngɔ e jeɔ.
22 Biɛ kpakpa hi pe ní nami babauu;
Bumi* hi pe sika hiɔ kɛ sika tsu.
2 Niatsɛ kɛ ohiatsɛ sɔ ngɛ blɔ nɛ ɔ nɔ:*
Yehowa ji nɔ nɛ pee mɛ ni enyɔ ɔmɛ tsuo.
3 Nɔ nɛ e hɛ mi tɛ naa haomi nɛ ma, nɛ e laa e he,
Se nɔ nɛ be níhi a si kpami ɔ kɛ lɛ ya kpeɔ, nɛ e naa mi nɔ́.*
4 Nɔ́ nɛ jeɔ he si bami kɛ Yehowa gbeye yemi mi kɛ baa ji,
Ní nami kɛ hɛ mi nyami kɛ wami.
5 Miohi kɛ klamahi ngɛ adesa nɛ e yi anɔkuale ɔ blɔ nɔ,
Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e wami* he jua wa ha lɛ ɔ yuɔ e he kulaa kɛ jeɔ a he.
7 Niatsɛ yeɔ ohiatsɛ nɔ,
Nɛ nɔ nɛ paa nɔ́ ngɛ nɔ dɛ ɔ, e ji nyɔguɛ kɛ ha nɔ nɛ paa lɛ nɔ́ ɔ.
8 Nɔ nɛ duɔ yayami ɔ ma kpa haomi,
Nɛ tso nɛ e kɛ gblaa nihi a tue ngɛ e mi mi fumi mi ɔ maa ku.
9 A maa jɔɔ nɔ nɛ haa nɔ nɔ́ faa,*
Ejakaa e kɛ ohiatsɛ gbaa e niye ní.
11 Nɔ nɛ e tsui mi tsɔ nɛ́ e munyu hɛ mi ngɛ nyami ɔ,
E kɛ matsɛ maa bɔ huɛ.
12 Yehowa buɔ nile he,
Se e plɛɔ nɔ sisili a munyuhi a hɛ mi kɛ buɔ si.
13 Hejɔtsɛ deɔ ke: “Jata ngɛ kpo ɔ nya!
E maa gbe mi ngɛ magbɛ ɔ nɔ!”*
14 Yihi nɛ a wo blɔ yaya a,* a nya mi ngɛ kaa muɔ nɛ mi kuɔ.
Nɔ nɛ Yehowa bu lɛ fɔ ɔ maa nɔ mi.
15 Kuasia jemi mɛtɛ jokuɛ* tsui he,
Se tsɔsemi tso ma je lɛ kɛ je jokuɛ ɔ he kɛ ya se kulaa.
16 Nɔ nɛ fiaa ohiatsɛ ojo konɛ e ná ní babauu kɛ piɛɛ nɔ́ nɛ e ngɛ ɔ he,
Kɛ nɔ nɛ keɔ niatsɛ ní ɔ
Maa ye ohia.
17 Tã tue nɛ o bu juɛmitsɛmɛ a munyuhi tue,
Konɛ o kplɛɛ ye nile ɔ nɔ kɛ o tsui tsuo,
18 Ejakaa e hi kaa o maa ngɔ mɛ kɛ to o tsui mi tɔɔ,
Bɔ nɛ pee nɛ mɛ tsuo a hi o nya be fɛɛ be.
19 Bɔ nɛ pee nɛ o kɛ o hɛ nɛ fɔ Yehowa nɔ ɔ,
I ngɛ mo nile hae mwɔnɛ ɔ.
20 I ngma mo womi momo
Kɛ wo mo ga, womi nɛ ma ha mo nile,
21 Nɛ́ maa tsɔɔ mo anɔkuale munyuhi nɛ a ma nyɛ maa fĩa kɛ fɔ a nɔ,
Konɛ o nyɛ nɛ o kpale o se kɛ ya nɔ nɛ e tsɔ mo ɔ ngɔ kɛ amaniɛ bɔmi nɛ da.
22 Koo sisi ohiatsɛ akɛnɛ e ji ohiatsɛ ɔ he je,
Nɛ koo naa nɔ nɛ e ní ngɛ mɔbɔ ɔ nɔ ngɛ ma agbo ɔ nya,*
23 Ejakaa Yehowa nitsɛ maa fã a he,
Nɛ e maa ngɔ nihi nɛ fiaa mɛ ojo ɔ a wami.*
24 O kɛ abofutsɛ nɛ ko bɔ,
Nɛ o kɛ nɔ ko nɛ e mi mi pɔɔ fumi hu nɛ ko nyɛɛ,
25 Bɔ nɛ pee nɛ o ko kase e blɔ ɔmɛ kɔkɔɔkɔ,
Nɛ́ o ba tsɔ̃ o he* klama.
26 Ko ya piɛɛ nihi nɛ a saa* nɔ dɛ kɛ woɔ si,
Nɛ́ a daa nɔ se kɛ paa sika a, a he.
27 Ke o be nɔ́ ko nɛ o kɛ maa wo hiɔ ɔ,
A ma je o sa ngɛ o sisi!
28 Koo hɛ blema buna*
Nɛ o nɛmɛ ɔmɛ ma a.
29 Anɛ o na nɔ ko nɛ e he be ngɛ e ní tsumi mi lo?
Jamɛ a nɔ ɔ maa da si ngɛ matsɛmɛ a hɛ mi;
E be si dae ngɛ nimli guhi a hɛ mi.
23 Ke o kɛ matsɛ hi si nɛ́ nyɛ maa ye ní ɔ,
Mo susu nɔ́ nɛ maa si ngɛ o hɛ mi ɔ he saminya;
2 Ke ngma yelɔ ji mo ɔ,*
Lɛɛ ye o he nɔ.*
3 Ko ha nɛ e niye ní ngɔngɔɛ ɔmɛ nɛ a jlo mo,
Ejakaa e kɛ niye ní ɔ ngɛ mo sisie.
4 Koo gbe o he kaa doo ja o ná ní.
Mo kpa jã peemi nɛ́ o kɛ nɔ́ sisi numi mohu nɛ tsu ní.*
5 Benɛ o maa hyɛ ɔ, e be lejɛ ɔ,
Ejakaa bɔ fɛɛ bɔ nɛ ji ɔ, e maa puɛ pɛli kaa kɔle nɛ e maa te kɛ ho hiɔwe ya.
Ko ha nɛ e niye ní ngɔngɔɛ ɔmɛ nɛ a jlo mo,
7 Ejakaa e ngɛ kaa nɔ ko nɛ e ngɛ ní nɛ o ngɛ yee ɔ he akɔtaa bue.*
E ma de mo ke: “Moo ye ní nɛ o nu ní,” pohu pi e tsui mi.*
8 O maa vie nɔ́ nɛ o ye ɔ,
Nɛ e yi nɛ o je ɔ maa pee yaka.
9 Koo tu munyu kɛ wo kuasia tue mi,
Ejakaa e maa gbe juɛmi nɛ ngɛ o munyu ɔmɛ a mi ɔ he guɛ.
10 Koo hɛ blema buna*
Nɛ koo sɛ awusahi a zugba mi hulɔ.
11 Ejakaa a Kpɔlɔ* ɔ ngɛ he wami;
E kɛ mo maa ye ha mɛ.
12 Ngɔɔ o tsui kɛ ha tsɔsemi,
Nɛ́ o bɔ mɔde nɛ o bu nile munyuhi tue.
13 Koo tsi jokuɛ* tsɔsemi nya.
Ke o fiaa lɛ kpa a, e be gboe.
17 O hɛ nɛ ko kɔ̃ yayami peeli a nɔ ngɛ tsui mi,
Mohu ɔ, yee Yehowa gbeye be fɛɛ be,
18 Ejakaa lɔ ɔ ma ha nɛ e maa hi ha mo hwɔɔ se,
Nɛ o hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ se be poe.
19 Ye bi, bu tue konɛ o le ní,
Nɛ́ o kudɔ o tsui ngɛ blɔ nɛ da nɔ.
20 Koo hi nihi nɛ a nuɔ wai fuu,
Kɛ nihi nɛ a peeɔ lo* he jiklɔɔ ɔ a kpɛti,
21 Ejakaa dã delɔ kɛ jiklɔɔtsɛ maa ye ohia,
Nɛ nɔ nɛ deɔ kɔnɛɛ ɔ maa ha tako.
22 Moo bu o tsɛ nɛ e fɔ mo ɔ tue,
Nɛ koo gbe o nyɛ he guɛ akɛnɛ e bwɔ ɔ he je.
24 Bi nɛ peeɔ nɔ nɛ da a, e tsɛ bua maa jɔ kokooko;
Nɔ fɛɛ nɔ* nɛ e fɔ bi nɛ ngɛ juɛmi ɔ ma nya ngɛ e bi ɔ he.
25 O tsɛ kɛ o nyɛ ma nya,
Nɛ yo nɛ fɔ mo ɔ bua maa jɔ.
26 Ye bi, ngɔɔ o tsui kɛ ha mi,
Nɛ́ o* bua nɛ jɔ ye blɔ ɔmɛ a he.
27 Ejakaa tuutuu polɔ ngɛ kaa muɔ nɛ mi kuɔ,
Nɛ yo nɛ e je mi bami puɛ* ɔ ngɛ kaa vu tokofii.
28 E woɔ ka kaa julɔ;
E haa nɛ nyumuhi nɛ a yi anɔkuale ɔ a he hiɛɛ babauu.
29 Mɛnɔ naa nɔ́? Mɛnɔ he mi jɔɛ lɛ?
Mɛnɔ kɛ nihi náa pɛ? Mɛnɔ tuɔ níhi a he munyu?
Mɛnɔ plaa yaka gu? Mɛnɔ hɛngmɛ tsuɔ tsutsuutsu?*
30 Nihi nɛ a se kɛɔ ngɛ wai he;
Nihi nɛ a hlaa wai nɛ a futu se blɔ.*
31 Koo hyɛ bɔ nɛ wai tsuɔ paa,
Bɔ nɛ e kpɛɔ ngɛ kplu mi, kɛ bɔ nɛ e bee miaa ngɛ kuɛ si ha a,
32 Ejakaa nyagbe ɔ, e kɔ̃ɔ nɔ kaa sinɔ,
Nɛ e suɔ duɔ kaa sinɔ duɔtsɛ.
33 O hɛngmɛ maa na nyakpɛ níhi,
Nɛ o tsui maa tu munyu yayahi.
34 Nɛ o maa pee kaa nɔ ko nɛ e hwɔɔ si ngɛ wo kpɛti,
Kaa nɔ ko nɛ e hwɔɔ si ngɛ mele mi abalaa tso yi mi.
35 O ma de ke: “A fia mi nɔ́, se e yi mi.*
A kongo mi, se i li.
Mɛni be ma te si?
I kpale hia dã ekohu.”*
24 O hɛ nɛ ko kɔ nimli yayamihi a nɔ,
Nɛ e ko jlo mo kaa o kɛ mɛ maa bɔ,
2 Ejakaa a tsui susuɔ basabasa peemi he,
Nɛ bɔ nɛ a ma plɛ kɛ hao nihi pɛ he munyu lɛ a nya tuɔ.
3 Juɛmi lɛ a kɛ maa we,*
Nɛ nɔ́ se kɔmi lɛ a kɛ haa nɛ e maa si kpɛii.
4 Nile nɛ a kɛ haa nɛ we ɔ mi tsu ɔmɛ hyiɔ tɔ
Kɛ juetli slɔɔtohi tsuo nɛ a he jua wa nɛ a ngɛ fɛu.
5 Juɛmitsɛ ngɛ he wami,
Nɛ nile haa nɛ adesa náa he wami fuu kɛ piɛɛ e he wami ɔ he.
8 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ toɔ ga yaya a,
A ma tsɛ lɛ ke ga tsɔlɔ kpanaku.
9 Ga nɛ kuasia toɔ ɔ* ji yayami,
Nɛ nihi hiɔ he fɛu yelɔ.
11 Kpɔ̃ nihi nɛ a ngɔ mɛ kɛ yaa gbenɔ mi ɔ,
Nɛ́ o tsi nihi nɛ a ngɛ dedee kɛ yaa nɔ gbemi he ɔ blɔ.
12 Ke o de ke, “Tse wa li nɔ́ nɛ ɔ he nɔ́ ko” ɔ,
Anɛ nɔ nɛ hyɛɛ tsuihi* a mi ɔ kɔ we se lo?
Ee, nɔ nɛ hyɛɛ mo ɔ* maa le
Nɛ e maa wo adesa fɛɛ adesa hiɔ ngɛ e ní peepee he.
13 Ye bi, ye hwo, ejakaa e hi;
Hwo nɛ je hwo gbaku mi ngɔɔ ngɛ lilɛ nɔ.
14 Jã kɛ̃ nɛ e sa nɛ o le kaa juɛmi he ngɛ se nami ha mo.*
Ke o ná a, e maa hi ha mo hwɔɔ se
Nɛ o hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ se be poe.
15 Koo pee o he yiwutsotsɛ nɛ o ya wo ka ngɛ dalɔ we he;
Ko puɛ he nɛ e jɔɔ e he ngɛ ɔ.
16 Ejakaa dalɔ ma nyɛ maa nɔ si si kpaago nɛ e maa te si ekohu,
Se haomi maa tɔ̃tɔ̃ yiwutsotsɛmɛ a nane.
17 Ke o he nyɛlɔ nɔ si ɔ, ko nya,
Nɛ ke e nane tɔ̃tɔ̃ ɔ, ko ha nɛ o tsui nɛ nya;
18 Ke pi jã a, Yehowa maa na nɛ e bua be he jɔe,
Nɛ e ma je e we abofu ɔ ngɛ e* nɔ.
19 O mi mi nɛ ko fu ngɛ nimli yayamihi a he je;
O hɛ nɛ ko kɔ̃ yiwutsotsɛmɛ a nɔ,
20 Ejakaa hɛ nɔ kami ko be ha nimli yayamihi;
Yiwutsotsɛmɛ a kane ma gbo.
21 Ye bi, moo ye Yehowa kɛ matsɛ gbeye.
Nɛ o kɛ atuã tsɔli* nɛ ko bɔ,
22 Ejakaa haomi maa ba a nɔ tlukaa.
Mɛnɔ lɛ le hɛ mi kpatami nɛ mɛ ni enyɔ ɔmɛ tsuo* maa ngɔ kɛ ba a nɔ?
23 Juɛmitsɛmɛ a munyuhi ji nɛ ɔmɛ nɛ:
Nɔ hɛ mi hyɛmi ngɛ kojomi mi hí.
24 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ deɔ yiwutsotsɛ ke, “Dalɔ ji mo” ɔ,
Nihi maa gbiɛ lɛ, nɛ je ma amɛ maa tu munyu kɛ si lɛ.
25 Se níhi a mi maa hi ha nihi nɛ a kãa e hɛ mi ɔ;
A maa jɔɔ mɛ kɛ ní kpakpahi.
26 Nɔ nɛ haa sanehi a heto pɛpɛɛpɛ ɔ, nihi ma fĩɔ e nya he.*
27 Mo tsu o ní tsumi ngɛ kpo nya, nɛ́ o to nɔ́ fɛɛ nɔ́ he blɔ nya ngɛ ngmɔ ɔ mi;
Lɔ ɔ se ɔ, moo ma o we ɔ.*
28 Koo ye odase kɛ si o nyɛmi nɔmlɔ be mi nɛ o be nɔ dami nɔ́ ko.
Koo ngɔ o nya kɛ sisi nihi.
29 Ko de ke: “Ma pee lɛ kaa bɔ nɛ e pee mi ɔ;
Ma to lɛ nane mi ngɛ nɔ́ nɛ e pee ɔ he.”
30 I be ngɛ hejɔtsɛ ngmɔ he,
Ngɛ adesa nɛ be juɛmi* ɔ wai ngmɔ ɔ he.
31 I na kaa nga* fuu puɛ ngɛ e wai ngmɔ ɔ mi;
Miohi ha zugba a nɔ tsuo,
Nɛ tɛhi nɛ a fia kɛ bɔle lɛ ɔ hu ku kɛ pue si.
32 I na nɔ́ nɛ ɔ, nɛ i kɛ wo ye tsui mi;
I na, nɛ i kase nɔ́ nɛ ɔ ngɛ mi:*
33 Oo, ma hwɔ mahe bɔɔ, ma de kɔnɛɛ bɔɔ,
Ma bua ye nine nya nɛ ma jɔɔ ye he bɔɔ,
34 O hɛɛ mi jã nɛ ohia ma ba ná mo tlukaa kaa julɔ,
Nɛ o he maa fĩ mo kaa nɔ́ nɛ awi yelɔ ba tua mo.
25 Abɛ nɛ ɔmɛ hu ji Salomo abɛhi nɛ Yuda matsɛ Hezekia nyumu ɔmɛ ngma:*
2 E ji Mawu hɛ mi nyami kaa e maa laa sane nɔ,
Nɛ matsɛmɛ a hɛ mi nyami ji kaa a ma hla sane mi.
3 Kaa bɔ nɛ hiɔwe ɔ kɛ, nɛ́ zugba a mi kuɔ ɔ,
Jã kɛ̃ nɛ a be nyɛe maa le matsɛmɛ a tsui mi.
4 Mo je mu nɛ ngɛ sika hiɔ mi ɔ,
Nɛ e he tsumi ɔ maa pi si.
5 Mo je yiwutsotsɛ kɛ je matsɛ hɛ mi,
Nɛ e matsɛ sɛ ɔ maa ma si kpɛii ngɛ dami mi.
6 Koo wo mo nitsɛ o hɛ mi nyami ngɛ matsɛ hɛ mi,
Nɛ ko ya hi nihi nɛ a he biɛ ɔ a kpɛti,
7 Ejakaa e hi kaa e ma de mo ke: “Kuɔɔ kɛ ba hiɛ ɔ,”
Pe nɛ e ma pue o hɛ mi si ngɛ odehe hɛ mi.
8 Koo ye oya kɛ ya sama nɔ ko,
Ejakaa pee se ɔ, ke o nyɛmi ɔ pue o hɛ mi si ɔ, mɛni o maa pee?
9 Ke o kɛ o nyɛmi ngɛ sane ko ɔ, o kɛ lɛ nɛ ya dla,
Se ko je nɔ́ nɛ nɔ ko de mo ngɛ laami mi ɔ* kpo,
10 Konɛ nɔ nɛ ngɛ tue bue ɔ nɛ ko gbe mo zo,
Nɛ́ o ko ba gbɛ munyu yaya* nɛ e se be hie kpalemi kɛ fĩa.
12 Kaa bɔ nɛ sika tsu tue nya ní kɛ sika tsu ngmingmiingmi june ngɛ ɔ,
Jã nɛ juɛmitsɛ nɛ́ kãa nɔ hɛ mi ɔ ngɛ kɛ ha tue nɛ nuɔ nɔ́.
13 Kaa bɔ nɛ snoo nɛ́ mi jɔ nganii ngɛ ngɛ ní kpami ligbi nɔ ɔ,
Jã nɛ tsɔlɔ anɔkualetsɛ ngɛ kɛ ha nihi nɛ a tsɔ lɛ ɔ,
Ejakaa e haa nɛ e nyɔmtsɛ ɔ* he jɔɔ lɛ.
14 Kaa bɔ nɛ bɔku kɛ kɔɔhiɔ nɛ ngɔɛ hiɔmi kɛ bɛ ngɛ ɔ,
Jã nɛ nɔ nɛ e fĩaa ke e maa ke nɔ nɔ́ se e yi nɔ gblee ɔ ngɛ.*
15 Tsui si tomi lɛ a kɛ plɛɔ nɔ nɛ e hɛɛ blɔ nya yi mi,
Nɛ lilɛ nɛ he jɔ* ma nyɛ maa ku wu.
16 Ke o ná hwo ɔ, moo ye nɔ́ nɛ sa pɛ,
Ejakaa ke o ye fuu tsɔ ɔ, o maa vie kɛ pue si.
17 O nane nɛ ko pɔ o nyɛmi we mi yami,
Konɛ o ko ba gbe e nya* nɛ e ba nyɛ mo.
18 Kaa bɔ nɛ ta hwumi tsokpoti kɛ klaate kɛ kɛ̃ɛ̃ mi bi nɛ e nya ba ngɛ ɔ,
Jã nɛ adesa nɛ e yeɔ lakpa odase kɛ siɔ e nyɛmi nɔmlɔ ɔ hu ngɛ.
19 Kaa bɔ nɛ lungu nɛ ku aloo nane nɛ nyɛ we si dami ngɛ ɔ,
Jã nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ a náa ngɛ nɔ nɛ a be nyɛe maa fĩa kɛ fɔ e nɔ* ngɛ haomi behi a mi ɔ hu ngɛ.
20 Nɔ nɛ laa lahi kɛ haa tsui nɛ e ngɛ haoe ɔ
Ngɛ kaa nɔ nɛ jeɔ e tade ngɛ fĩɛ be mi,
Kɛ wai nɛ kuã nɛ a plɛ ngɔ pue soda* nɔ.
21 Ke hwɔ ngɛ o he nyɛlɔ yee ɔ, ha lɛ abolo nɛ e ye;
Ke kuma ngɛ lɛ yee ɔ, ha lɛ nyu nɛ e nu,
22 Ke o pee jã a, la ngu hɛuu nya lɛ o ngɛ buae kɛ ngɛ e yi mi puee ɔ nɛ,*
Nɛ Yehowa maa to mo nane mi.
23 Kɔɔhiɔ nɛ jeɔ yiti je ngɔɔ hiɔmi kɛ baa,
Nɛ lilɛ nɛ yeɔ sieku haa nɛ nɔ tuɔ e hɛ mi.
24 E hi kaa o ma ya hi tsu yi mi ngɛ kɔ nya he ko
Pe nɛ o kɛ yogbayo nɛ suɔ pɛ* maa hi we mi.
25 Kaa bɔ nɛ nyu jɔjɔɛ ji kɛ ha klaa* nɛ pɔ tɔ lɛ ɔ,
Jã nɛ amaniɛ bɔmi kpakpa nɛ je ma se tsitsaa lokoo ɔ ngɛ.
26 Kaa bɔ nɛ nyu hɛngmɛ nɛ e gbidi kɛ vu nɛ a puɛ lɛ ngɛ ɔ,
Jã nɔuu nɛ dalɔ nɛ ngmɛɔ e he kɛ haa yiwutsotsɛ* ɔ ngɛ.
27 Hwo fuu yemi hí,
Nɛ jã kɛ̃ nɛ e hí kaa nɔ ko ma hla hɛ mi nyami ha lɛ nitsɛ e he.
28 Kaa bɔ nɛ ma nɛ a ku e gbogbo kɛ pue si ngɛ ɔ,
Jã nɛ adesa nɛ e nyɛ we e we abofu nɔ yemi ɔ ngɛ.
26 Kaa bɔ nɛ snoo sɛ́ mawulɛ be, nɛ́ hiɔmi hu sɛ́ ní kpami be ɔ,
Jã nɛ hɛ mi nyami sɛ́ kuasia.
2 Kaa bɔ nɛ yi mi tomi ko he je nɛ lohwe pɛlitsɛ tuɔ fo nɛ odangmɔdangmɔ hu teɔ ɔ,
Jã kɛ̃ nɛ gbiɛmi ko bɛ nɛ yi mi tomi pɔtɛɛ ko be he.*
3 Kpã ngɛ kɛ ha okpɔngɔ, kudɔmi kpã ngɛ kɛ ha teji,
Nɛ tso ngɛ kɛ ha kuasiahi a se mi.
4 Ko ha kuasia heto ngɛ e kuasia jemi ɔ nya,
Konɛ o ko ba pee kaa lɛ.*
5 Ha kuasia heto ngɛ e kuasia jemi ɔ nya,
Konɛ e ko susu kaa e ji juɛmitsɛ.
6 Bɔ nɛ nɔ nɛ kuɔ lɛ nitsɛ e nanehi nɛ́ e peeɔ libɔɔ kɛ yeɔ e he awi ngɛ ɔ,
Jã nɛ nɔ nɛ tuu sanehi kɛ woɔ kuasia dɛ ɔ hu ngɛ.
7 Bɔ nɛ glɔtsɛ nanehi bɛleɔ ngɛ e he kɛkɛ ɔ,*
Jã nɛ abɛ ngɛ ngɛ kuasiahi a nya mi.
8 Bɔ nɛ tɛ nɛ a fĩ kɛ wo amlami mi ngɛ ɔ,
Jã nɛ kuasia hɛ mi nyami womi ngɛ.
9 Bɔ nɛ mio tso ji ngɛ dã delɔ dɛ mi ɔ,
Jã nɛ abɛ ji ngɛ kuasiahi a nya mi.
10 Bɔ nɛ kɛ̃ɛ̃ tsɛ̃lɔ nɛ e plaa nihi kɛkɛ* ngɛ ɔ,
Jã nɛ nɔ nɛ ya bɔɔ kuasia aloo nihi nɛ a bee kɛkɛ apaa a hu ngɛ.
11 Bɔ nɛ gbe kpaleɔ kɛ yaa e vie he nɛ e ya yeɔ ɔ,
Jã nɛ kuasia kpale ya jeɔ kuasia ekohu.
12 Anɛ o na nɔ ko nɛ e susuɔ kaa juɛmitsɛ ji lɛ lo?
Hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ kɛ ha kuasia po pe lɛ.
13 Hejɔtsɛ deɔ ke: “Jata wayoo ko ngɛ gbɛjegbɛ ɔ nɔ,
Jata nɛ wa ngɛ magbɛ ɔ nɔ!”*
14 Bɔ nɛ sinya yaa nɔ nɛ e plɛɔ ngɛ e plɛmi he ɔmɛ ɔ,*
Jã nɛ hejɔtsɛ plɛɔ ngɛ e sa mi.
15 Hejɔtsɛ ngɔɔ e nine kɛ woɔ ní yemi tsesi mi,
Se pɔ tɔɔ e he tsɔ kaa e maa kpale e nine ɔ kɛ ya e nya he.
16 Hejɔtsɛ susuɔ kaa e ngɛ juɛmi
Pe nihi kpaago nɛ a ha munyu heto nɛ juɛmi ngɛ mi.
17 Bɔ nɛ nɔ ko nɛ e nu gbe tuehi ngɛ ɔ,
Jã nɛ nɔ ko nɛ e bee nɛ e mi mi fu ngɛ pɛ nɛ kɔ we e he ɔ* hu ngɛ.
18 Bɔ nɛ godotsɛ nɛ e fɔ̃ɔ ta hwumi níhi kɛ a nya la, nɛ e tsɛ̃ɔ kɛ̃ɛ̃ mi bihi nɛ kɛ gbenɔ baa* ngɛ ɔ,
19 Jã nɛ adesa nɛ sisiɔ e nyɛmi nɔmlɔ nɛ e deɔ ke, “Fiɛmi kɛkɛ nɛ i ngɛ fiɛe!” ɔ hu ngɛ.
20 He nɛ lɛ́ be ɔ, la gboɔ,
Nɛ he nɛ he guɛ gbelɔ be ɔ, pɛ se poɔ ngɛ lejɛ ɔ.
21 Bɔ nɛ hã haa nɛ la sɛɔ nɛ lɛ́ haa nɛ la tsoɔ ɔ,
Jã nɛ pɛ wolɔ haa nɛ pɛ mi waa.
22 Nɔ he guɛ gbelɔ munyuhi ngɛ kaa niye ní ngɔngɔɛ;*
A miɔ mɛ kɛ yaa mi mi tɔɔ.
23 Bɔ nɛ zu buɛ nɛ a kɛ sika hiɔ ha he ngɛ ɔ,
Jã nɛ munyu ngɔngɔɛhi nɛ jeɔ tsui yaya mi ɔ hu ngɛ.*
24 Nɔ nɛ nyɛɔ ni kpahi ɔ, e kɛ e nya laa e ninyɛ ɔ nɔ,
Se ngɛ e tsui mi ɔ, e to kaa e maa sisi nɔ.
25 E ngɛ mi kaa e tuɔ munyu dɔkɔɔ mohu lɛɛ, se ko he lɛ nɛ o ye,
26 E ngɛ mi kaa e kɛ sisimi laa e ninyɛ ɔ nɔ mohu lɛɛ,
Se e ní yayami ɔ maa je kpo ngɛ asafo ɔ hɛ mi.
27 Nɔ nɛ tsuaa muɔ ɔ, e maa nɔ mi,
Nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kpɛneɔ tɛ kɛ jeɔ he nɛ e ngɛ ɔ, tɛ ɔ maa kpale kɛ ba nɔ e nɔ.
28 Lakpa lilɛ nyɛɔ nihi nɛ́ e yeɔ mɛ awi ɔ,
Nɛ nya nɛ gbeɔ nɔ yi mi ɔ kpataa nɔ hɛ mi.
27 Koo fĩa kɛ fɔ hwɔɔ nɔ,
Ejakaa o li nɔ́ nɛ ligbi fɛɛ ligbi kɛ maa ba.*
3 Tɛ jiɔ, nɛ zia* hu mi jiɔ,
Se abofu nɛ kuasia woɔ nɔ ɔ jiɔ pe ní enyɔ nɛ ɔmɛ tsuo.
4 Abofu yi mi wa, nɛ mi mi fumi puɛɔ ní kaa nyu kpekpemi,
Se mɛnɔ ma nyɛ maa da hunga jemi nya?
5 Nɔ hɛ mi kami ngɛ magbɛ nɔ ɔ hi pe suɔmi nɛ a kɛ laa.
6 Ke huɛ plaa nɔ ɔ, anɔkuale yemi mi lɛ e je kɛ pee jã,
Se he nyɛlɔ fĩɔɔ nɔ nya he babauu.*
7 Nɔ* nɛ e tɔ ɔ, ke a ha lɛ hwo nɛ je hwo gbaku mi po e ma kua,*
Se nɔ* nɛ hwɔ ngɛ lɛ yee ɔ, nɔ́ nɛ dooɔ po ngɔɔ ha lɛ.
8 Kaa bɔ nɛ lohwe pɛlitsɛ nɛ e jeɔ* e tsu he ngɛ ɔ,
Jã nɛ adesa nɛ e jeɔ e we mi nɛ e ya hii kpae ɔ hu ngɛ.
9 Nu kɛ tsopa kɛ e he via haa nɛ nɔ tsui nyaa;
Jã kɛ̃ nɛ ke huɛ je e tsui mi kɛ wo mo ga a,* e haa nɛ huɛ bɔmi ɔ ngɔɔ.
10 Ko kua o huɛ aloo o tsɛ huɛ,
Nɛ koo ya mo nitsɛ o nyɛmi we mi ngɛ o haomi ligbi nɔ;
Nɔ nɛ ngɛ o kasa nya a hi pe o nyɛmi nɛ ngɛ tsitsaa lokoo.
11 Ye bi, moo pee o he ní lelɔ nɛ o ha nɛ ye tsui nɛ nya,
Konɛ ma nyɛ ma ha nɔ nɛ ngɛ mi ahlua bɔe ɔ heto.
12 Nɔ nɛ e hɛ mi tɛ ɔ naa haomi nɛ ma, nɛ e laa e he,
Se nɔ nɛ be níhi a si kpami ɔ kɛ lɛ ya kpeɔ, nɛ e naa mi nɔ́.
13 Ke nɔ ko da nubwɔ ko se ɔ, ngɔɔ e tade ngɛ e dɛ;
Ke ma se yo* ko se lɛ e da a, kpɔ̃ nɔ́ nɛ e kɛ da e se ɔ ngɛ e dɛ.
14 Ke nɔ ko kpa ngmlaa kɛ jɔɔ e nyɛmi nɔmlɔ mɔtu mla a,
A maa bu lɛ kaa e ngɛ nɔ ɔ gbiɛe.
15 Yogbayo nɛ e suɔ pɛ* ngɛ kaa tsu nɛ e dungɔɔ* be fɛɛ be nɛ hiɔmi maa nɛ.
16 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ ma nyɛ maa tsi jamɛ a yo ɔ nya a ma nyɛ maa tsi kɔɔhiɔ nya,
Nɛ e ma nyɛ maa ngɔ e hiɔ nine kɛ pɛtɛ nu he.
18 Nɔ nɛ hyɛɛ fig tso nɔ ɔ maa ye e nɔ yiblii,
Nɛ sɔmɔlɔ nɛ hyɛɛ e nyɔmtsɛ nɔ ɔ, a maa wo e hɛ mi nyami.
19 Kaa bɔ nɛ nɔ naa e hɛ mi ngɛ nyu mi ɔ,
Jã nɛ adesa naa e tsui ngɛ nɔ kpa tsui mi.
21 Kaa bɔ nɛ nɔ́ he tsumi buɛ ngɛ kɛ ha sika hiɔ, nɛ flɔɔnɔɔ ngɛ kɛ ha sika tsu ɔ,
Jã kɛ̃ nɛ ke a je nɔ ko yi ɔ, e kaa lɛ.*
23 E sa nɛ o le bɔ nɛ o to kuu ɔ ngɛ ha saminya.
25 Nga mumu laa, nɛ nga ehe jeɔ kpo,
Nɛ a buaa nga nɛ ngɛ yoku ɔmɛ a nɔ ɔ nya kɛ baa.
26 Agbosu wawi ɔmɛ a he bwɔmi haa mo heha nɔ́,
Nɛ akpakpo ɔmɛ lɛ o kɛ woɔ zugba he hiɔ.
27 Nɛ o ma ná apletsi nyɔ nyu nɛ hiɛ bɔ nɛ maa su mo,
Nɛ́ e maa su o we ɔ, nɛ́ e maa baa o mawayi ɔmɛ a yi.
28 Yiwutsotsɛmɛ tuɔ fo be mi nɛ nɔ ko fiee we a se,
Se dali ngɛ kã kaa jata.*
2 Ke atuã tsɔmi* ngɛ ma ko mi ɔ, a tsakeɔ ma nɔ yeli ɔmɛ nɔtonɔto,
Se ga wolɔ nɛ kɔɔ nɔ́ se, nɛ́ e ngɛ nile ɔ ma ha nɛ ma nɔ yelɔ* se maa kɛ.
3 Ohiatsɛ nɛ e fiaa nɔ nɛ e ní ngɛ mɔbɔ ojo ɔ
Ngɛ kaa hiɔmi nɛ kpataa niye ní tsuo hɛ mi.
4 Nihi nɛ a kuaa mlaa jeɔ yiwutsotsɛmɛ a yi,
Se nihi nɛ a yeɔ mlaa nɔ ɔ mi mi fuɔ mɛ.
5 Nimli yayamihi be nyɛe maa nu dami sane yemi sisi,
Se nihi nɛ a hlaa Yehowa se blɔ ɔ ma nyɛ maa nu nɔ́ fɛɛ nɔ́ sisi.
6 Ohiatsɛ nɛ nyɛɛɔ ngɛ e we anɔkuale yemi mi
Hi pe niatsɛ nɛ e blɔhi dɛ.
7 Bi nɛ nuɔ nɔ́ sisi ɔ yeɔ mlaa nɔ,
Se bi nɛ e kɛ jiklɔɔtsɛmɛ bɔɔ ɔ pueɔ e tsɛ hɛ mi si.
8 Nɔ nɛ guɔ hekpa hemi nɔ kɛ sisiɔ nihi, nɛ́ e náa he se kɛ náa e he ɔ,
E ngɛ níhi a nya buae ha nɔ nɛ e naa ohiatsɛmɛ mɔbɔ ɔ.
9 Nɔ nɛ sume kaa e yeɔ mlaa nɔ ɔ,
E sɔlemi po ji ní hiemi ní.*
10 Nɔ nɛ e sisiɔ dali nɛ lɔ ɔ haa nɛ a ya nyɛɛɔ blɔ yaya nɔ ɔ maa nɔ lɛ nitsɛ e muɔ mi,
Se nihi nɛ sane ko be a he ɔ, a nine maa su nɔ́ kpakpa nɔ.
11 Niatsɛ buɔ e he juɛmitsɛ,
Se ohiatsɛ nɛ kɔɔ nɔ́ se ma nyɛ maa na bɔ nɛ e ngɛ ha.
12 Ke dali ye kunimi ɔ, hɛ mi nyami babauu baa,
Se ke yiwutsotsɛmɛ ba ye tsɛ ɔ, nihi laa a he.
13 Nɔ nɛ laa e tɔmihi a nɔ ɔ be manye yee,
Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e jajeɔ e tɔmihi, nɛ e yuɔ e he ngɛ a he ɔ, a maa na lɛ mɔbɔ.
14 Adesa nɛ e hɛ ngɛ e he nɔ* be fɛɛ be ɔ ngɛ bua jɔmi,
Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ kpliiɔ e tsui maa sɛ haomi mi.
15 Bɔ nɛ jata nɛ e ngɛ huãe kɛ osisiblisi nɛ e hɛ mi wo la ngɛ ɔ,
Jã nɛ nɔ yelɔ yiwutsotsɛ nɛ e ngɛ nihi nɛ a be yemi kɛ bualɔ nɔ yee ɔ hu ngɛ.
16 Hɛ mi nyɛɛlɔ nɛ be nɔ́ se kɔmi ɔ ngɔɔ e he wami ɔ kɛ tsuɔ ní ngɛ blɔ yaya nɔ,
Se nɔ nɛ sume ní nɛ a náa kɛ guɔ sisimi blɔ nɔ ɔ, e wami se maa kɛ ha lɛ.
17 Adesa nɛ e ye muɔ he fɔ akɛnɛ e gbe nɔ ko ɔ* maa hi fo nɔ hluu kɛ yaa si e ma ya sɛ yɔkɔ* mi.
Nɔ ko nɛ ko ye bua lɛ.
18 Nɔ nɛ nyɛɛɔ nɛ sane ko be e he ɔ, a ma he e yi wami,
Se nɔ nɛ e blɔhi dɛ ɔ maa nɔ si tlukaa.
19 Nɔ nɛ huɔ e zugba a ma ná niye ní babauu,
Se nɔ nɛ diɔ níhi nɛ se nami be a he se ɔ, e we ohia maa kle.
20 Adesa nɛ yeɔ anɔkuale ɔ ma ná jɔɔmihi babauu,
Se nɔ nɛ e yeɔ oya kɛ náa ní ɔ be e he yee.
21 Nɔ hɛ mi hyɛmi hí;
Se abolo bɔɔ ko he je ɔ, adesa ma nyɛ maa pee nɔ́ nɛ dɛ.
22 Adesa nɛ e hɛ kɔ̃ɔ* ɔ suɔ wawɛɛ kaa e ná ní,
Se e li kaa e ma ba ye ohia.
23 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kãa nɔ hɛ mi ɔ, pee se ɔ, e hɛ mi maa ba nyami
Pe nɔ nɛ ngɔɔ e lilɛ kɛ gbeɔ nɔ yi mi.
24 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e juɔ e tsɛ kɛ e nyɛ nɛ e deɔ ke, “Tɔmi be he” ɔ,
E huɛ ji nɔ nɛ kpataa níhi a hɛ mi.
26 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ ngɔɔ e hɛ kɛ fɔɔ lɛ nitsɛ e tsui nɔ ɔ, kuasia ji lɛ,
Se nɔ nɛ peeɔ e ní ngɛ nile mi ɔ maa ye e he.
27 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e haa ohiatsɛmɛ nɔ́ ɔ, nɔ́ ko be lɛ hiae,
Se nɔ nɛ e maa e hɛ kɛ fɔɔ a nɔ ɔ, gbiɛmi fuu maa ba e nɔ.
28 Ke yiwutsotsɛmɛ ba ye tsɛ ɔ, nihi laa a he,
Se ke a hɛ mi kpata a, dali a he hiɛɔ.
29 Adesa nɛ a kã e hɛ mi si abɔ, se loloolo ɔ, e kuɛ wa a,*
A maa ku lɛ tlukaa nɛ e be hie tsami.
2 Ke dali a he hiɛ ɔ, nihi nyaa,
Se ke yiwutsotsɛ ngɛ tsɛ yee ɔ, nihi kɛmɛɔ.
3 Nɔ nɛ e suɔ juɛmi ɔ haa nɛ e tsɛ nyaa,
Se nɔ nɛ e kɛ tuutuu poli bɔɔ ɔ kpataa e níhi a hɛ mi.
4 Matsɛ nɛ yeɔ dami sane ɔ haa nɛ ma yaa nɔ,
Se nɔ nɛ e hlaa nyɔ mi ní ɔ kpataa ma hɛ mi.
5 Nɔ nɛ gbeɔ e nyɛmi nɔmlɔ yi mi ɔ,
E ngɛ e nyɛmi ɔ nane ya woe.
6 Nɔmlɔ yayami ɔ, e tɔmi tsɔɔ lɛ klama,
Se dalɔ hwɔɔ lele kɛ bua jɔmi nɛ e nyaa.
7 Dalɔ susuɔ he blɔhi nɛ ohiatsɛmɛ ngɛ ngɛ mlaa nya a he,
Se yiwutsotsɛ lɛɛ, pi e kɔmɔ ji lɔ ɔ.
8 Fĩali ngɛ kaa nihi nɛ a mɛɛ ma* he la,
Se nihi nɛ a ngɛ juɛmi ɔ gbeɔ abofu nya la.
9 Ke juɛmitsɛ kɛ kuasia ná sane ɔ,
Ngmlaa kɛ he fɛu yemi lɛ baa, se nɔ́ kpakpa ko ji mi kɛ bɛ.
12 Ke nɔ yelɔ buɔ lakpa munyuhi tue ɔ,
E sɔmɔli tsuo maa pee yiwutsotsɛmɛ.
13 Ohiatsɛ kɛ yi mi walɔ sɔ ngɛ blɔ nɛ ɔ nɔ:
Yehowa lɛ haa nɛ mɛ ni enyɔ ɔmɛ tsuo a hɛngmɛ naa la.*
14 Ke matsɛ kojoɔ ohiatsɛmɛ ngɛ dami mi ɔ,
E matsɛ sɛ ɔ maa ma si kpɛii be fɛɛ be.
15 Kpa* kɛ hɛ mi kami haa nɔ juɛmi,
Se jokuɛ nɛ a ngmɛɛ e je mi he ha lɛ ɔ pueɔ e nyɛ hɛ mi si.
16 Ke yiwutsotsɛmɛ a he hiɛ ɔ, tɔmi hiɛɛ,
Se dali maa na a hɛ mi kpatami ɔ.
17 Tsɔse o bi, nɛ e ma ha nɛ o ma ná he jɔmi;
Nɛ e ma ha nɛ o* bua maa jɔ wawɛɛ nitsɛ.
18 He nɛ Mawu blɔ tsɔɔmi* be ɔ, nihi peeɔ a tsui nya ní,
Se nihi nɛ a yeɔ mlaa nɔ ɔ ngɛ bua jɔmi.
19 A kɛ munyuhi kɛkɛ tsɔse we sɔmɔlɔ,
Ejakaa e nuɔ sisi mohu lɛɛ, se e yi nɔ.
20 Anɛ o na nɔ ko nɛ e yeɔ oya kɛ tuɔ munyu lo?
Hɛ kɛ nɔ fɔmi babauu ngɛ kɛ ha kuasia po pe lɛ.
21 Ke a pua sɔmɔlɔ ko kɛ je e jokuɛwi a si ɔ,
Pee se ɔ, e ba peeɔ nɔ nɛ li sina.
22 Adesa nɛ e mi mi fuɔ mlamlaamla a tleɔ pɛ si;
Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e tsui gbaa e nya a tɔ̃ɔ babauu.
23 Adesa nitsɛ he nɔ womi ji nɔ́ nɛ maa ba lɛ si,
Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ baa e he si ɔ,* a maa wo e hɛ mi nyami.
24 Nɔ nɛ e kɛ julɔ bɔɔ ɔ sume lɛ nitsɛ e he.*
E maa nu nɛ a ngɛ tsɛe ke a ba ye odase,* se e be nɔ́ ko dee.
26 Nihi fuu suɔ nɛ nɔ yelɔ nɛ bu mɛ tue,*
Se Yehowa ji nɔ nɛ yeɔ dami sane ha adesa.
27 Dalɔ hiee nɔ nɛ e yi dami sane,
Se yiwutsotsɛ hiee nɔ nɛ e blɔ da.
30 Sɛ gbi nɛ mi jiɔ nɛ ngɛ munyuhi nɛ Yake binyumu Agur tu kɛ tsɔɔ Itiel ɔ mi ji nɛ ɔ nɛ; e tu kɛ tsɔɔ Itiel kɛ Ukal.
2 Imi lɛ i li ní pe nɔ fɛɛ nɔ,
Nɛ i be nɔ́ sisi numi nɛ e sa kaa adesa nɛ ná a eko.
3 I kase we nile,
Nɛ i be Nɔ Klɔuklɔu Pe Kulaa a nile ɔ eko.
4 Mɛnɔ kuɔ kɛ ya hiɔwe nɛ lɔ ɔ se ɔ, e kple kɛ ba?
Mɛnɔ bua kɔɔhiɔ nya kɛ wo e dɛ enyɔ ɔmɛ a mi?
Mɛnɔ buɛtɛ nyu ɔmɛ ngɛ e tade mi?
Mɛnɔ to zugba a nyagbe he ɔmɛ tsuo sisi?*
Ke o le ɔ, kɛ a tsɛɛ lɛ kɛɛ, nɛ e binyumu ɔ hu kɛ a tsɛ lɛ kɛɛ?
5 Munyu fɛɛ munyu nɛ Mawu tuɔ ɔ, e he tsɔ.*
E ji tsɛ̃i kɛ ha nihi nɛ a saa we ngɛ e ngɔ ɔ.
6 Koo ngɔ nɔ́ ko kɛ piɛɛ e munyu ɔmɛ a he,
Ke pi jã a, e ma kã o hɛ mi,
Nɛ a maa bu mo lakpatsɛ.
7 Níhi enyɔ lɛ i ngɛ bie ngɛ o dɛ.
Ko ha nɛ jamɛ a ní ɔmɛ nɛ a bɔ mi loko ma gbo.
8 Mo je níhi nɛ a pi anɔkuale kɛ lakpa kɛ je ye he kɛ ya se lokoo.
Ko ha nɛ ma ye ohia nɛ ko ha nɛ ma ná ní hulɔ.
Niye ní nɛ maa su mi ɔ, lɔ ɔ pɛ nɛ o ha mi,
9 Konɛ ma ko ba tɔ, nɛ́ ma kua mo, nɛ́ ma de ke, “Mɛnɔ ji Yehowa?”
Loo ma ye ohia nɛ ma ya ju kɛ pue ye Mawu ɔ biɛ ɔ hɛ mi si.*
10 Koo gbe sɔmɔlɔ he guɛ kɛ ha e nyɔmtsɛ,
Ke pi jã a, e maa gbiɛ mo nɛ o maa ye fɔ.
11 Yi nɔ ko ngɛ nɛ e gbiɛɔ e tsɛ
Nɛ e jɔɔ we e nyɛ.
12 Yi nɔ ko ngɛ nɛ e buu lɛ nitsɛ e he kaa e he tsɔ,
Se a fɔ we e he mu* ɔ ngɛ e he.
13 Yi nɔ ko ngɛ nɛ e woɔ e he nɔ wawɛɛ,
E hɛngmɛ woɔ e he nɔ nitsɛnitsɛ!
14 Yi nɔ ko ngɛ nɛ e lunguhi ngɛ kaa klaatehi,
Nɛ e tsitsahi ngɛ kaa nɔ gbemi hahi;
A miɔ nihi nɛ a ní ngɛ mɔbɔ ngɛ zugba a nɔ,
Nɛ a miɔ ohiatsɛmɛ ngɛ adesahi a kpɛti.
15 Zugba tslɔɔ* ngɛ biyihi enyɔ nɛ a kpaa ngmlaa ke, “Ha mi! Ha mi!”
Ní etɛ komɛ ngɛ nɛ a tɔɛ,
Ní eywiɛ komɛ ngɛ nɛ a de we gblee ke, “E hiɛ!”
17 Hɛngmɛ nɛ yeɔ e tsɛ he fɛu, nɛ e gbeɔ e nyɛ he guɛ ɔ
Dɔgba* mi kuakualabitehi ma ta,
Nɛ kɔle bimɛ maa ye.
18 Ní etɛ komɛ ngɛ nɛ ye juɛmi kpi a he,*
Nɛ ní eywiɛ komɛ ngɛ nɛ i nui a sisi:
19 Kɔle blɔ ngɛ́ hiɔwe,
Sinɔ blɔ ngɛ́ tɛ sa nɔ,
Mele blɔ ngɛ́ wo nɔ,
Kɛ nyumu blɔ ngɛ́ yiheyo he.
20 Yo gba puɛlɔ blɔ ji nɛ ɔ nɛ:
E yeɔ ní, nɛ e tsuɔ e nya he;
Lɔ ɔ se ɔ, e deɔ ke, “I pee we nɔ́ yayami ko.”
21 Ní etɛ komɛ ngɛ nɛ a haa nɛ zugba a mimiɛɛɔ,
Nɛ ní eywiɛ komɛ ngɛ nɛ zugba a nyɛ we a nya dami:
22 Ke nyɔguɛ ngɛ matsɛ yee,
Ke kuasia ye ní kɛ be nɔ,
23 Ke yo nɛ a nyɛ* lɛ ba pee yogbayo,
Kɛ jehanɛ ɔ se hu ke mawayo ngɔ e nyɔmtsɛ yo blɔ he.*
24 Ní eywiɛ komɛ ngɛ zugba a nɔ nɛ a piɛɛ níhi nɛ a klee we pe kulaa a he,
Se a ngɛ juɛmi ngɛ a bɔ su nya:*
25 Tatuhi ji adebɔ níhi nɛ a he wɛ,*
Se kɛ̃ ɔ, a toɔ a niye ní he blɔ nya ngɛ mawulɛ be mi.
26 Tɛ sa nɔ kpihi ji adebɔ níhi nɛ a be he wami tsɔ,
Se kɛ̃ ɔ, a peeɔ a tsu ngɛ tɛ sahi a mi.
27 Baalɛhi be matsɛ,
Se kɛ̃ ɔ, mɛ tsuo a yaa a hɛ mi ngɛ blɔ nya tomi nya.*
29 Ní etɛ komɛ ngɛ nɛ a nane hiami ngɛ fɛu,
Ní eywiɛ komɛ ngɛ nɛ a nyɛɛmi ngɛ fɛu:
30 Jata; e ji lohwe nɛ ngɛ he wami pe kulaa ngɛ lohwehi a kpɛti,
Nɛ e tui nɔ ko nya fo;
31 Gbe;* akpakpo;
Kɛ matsɛ nɛ e tabo piɛɛ e he.
32 Ke o je kuasia nɛ o ya wo o he nɔ,
Aloo ke o to kaa o maa pee jã a,
Ngɔɔ o nine kɛ bu o nya he.
33 Ejakaa kaa bɔ nɛ ke a klɛ nyɔ nyu mi hluu nɛ e peeɔ bɔta,
Nɛ ke a mia gugwɔ nɛ muɔ baa a,
Jã kɛ̃ nɛ ke a wo nɔ ko mi mi la a, pɛ baa.
31 Matsɛ Lemuel munyuhi, nɛ ji sɛ gbi nɛ mi jiɔ nɛ e nyɛ kɛ ha lɛ konɛ e kɛ tsɔse lɛ ji nɛ ɔmɛ nɛ:
2 Oo ye binyumu, mɛni ma de mo,
Oo ye mi mi bi, mɛni ma de,
Ye bi nɛ i kã kitahi ngɛ e he, mɛni ma de?
3 Koo ngɔ o he wami kɛ ha yihi,
Nɛ koo nyɛɛ blɔhi nɛ kpataa matsɛmɛ a hɛ mi ɔ hu nɔ.
4 Oo Lemuel, e sɛ matsɛmɛ,
E sɛ matsɛmɛ kaa a maa nu wai,
Jã kɛ̃ nɛ e sɛ nɔ yeli kaa a ma bi si ke, “Jije ye dã a ngɛ?”
5 Konɛ a ko nu nɛ a hɛ nɛ ba je mlaa nɛ a wo ɔ nɔ,
Nɛ́ a ba tsi he blɔhi nɛ nihi nɛ a ní ngɛ mɔbɔ ɔ ngɛ ɔ nya.
6 Ngɔɔ dã nɛ nya wa kɛ ha nihi nɛ a hɛ mi ngɛ kpatae ɔ,
Nɛ o ngɔ wai kɛ ha nihi nɛ a hao wawɛɛ ɔ.*
7 Á nu nɛ a hɛ nɛ je a we ohia a nɔ;
A ko kai a nyagba a hu.
8 Moo tu munyu kɛ ha nihi nɛ a nyɛ we munyu tumi kɛ fã a he ɔ;
Mo fã he blɔhi nɛ nihi tsuo nɛ a hɛ mi ngɛ kpatae ɔ ngɛ ɔ he.
9 Moo tu munyu, nɛ́ o kojo ngɛ dami nya;
Mo fã he blɔhi nɛ nɔ nɛ e ní ngɛ mɔbɔ kɛ ohiatsɛ ngɛ ɔ he.*
א [Alef]
E he jua wa kulaa pe kora tɛhi.*
ב [Bet]
11 E huno heɔ lɛ yeɔ kɛ e tsui tsuo,
Nɛ nɔ́ ko nɔ́ ko bɔ we e huno ɔ.
ג [Gimel]
12 E wami ligbi ɔmɛ tsuo ɔ,
E peeɔ e huno ɔ kpakpa, se pi nɔ́ yayami.
ד [Dalet]
13 E ya hlaa lohwe he bwɔmi kɛ klala;
E bua jɔɔ kaa e kɛ e nine ma tsu ní.
ה [He]
14 E ngɛ kaa jua yelɔ melehi,
E ya ngɔɔ e niye ní kɛ jeɔ tsitsaa lokoo kɛ baa.
ו [Waw]
15 Jehanɛ hu ɔ, e teɔ si benɛ je nɛ lolo,
E haa e we mi bimɛ niye ní
Nɛ e haa e mawayi ɔmɛ hu a blɔ fa mi nɔ́.
ז [Zayin]
16 E susuɔ zugba nɛ e ma heɔ he, nɛ e heɔ;
E ngɔɔ nɔ́ nɛ e ná kɛ je e dengme gbomi mi ɔ kɛ* peeɔ wai ngmɔ.
ח [Het]
17 E dlaa e he kɛ haa ní tsumi kpakpataa,*
E kɔni si wa kɛ ní tsumi.
ט [Tet]
18 E yɔseɔ kaa se nami jeɔ e jua yemi ɔ mi kɛ baa;
E kane gbo we nyɔ mi.
י [Yod]
19 E kɛ e nine pɛtɛɔ doti jemi tso he,
Nɛ e kɛ e nine pɛtɛɔ kpã tso he.*
כ [Kaf]
20 E bliɔ e dɛ mi kɛ haa nɔ nɛ e ní ngɛ mɔbɔ,
Nɛ e bliɔ e dɛ mi kɛ haa ohiatsɛ.
ל [Lamed]
21 Ke fĩɛ be su ɔ,* e yi tsui kaa fĩɛ maa ye e we mi bimɛ,
Ejakaa e we mi bimɛ ɔmɛ tsuo woɔ tade nɛ haa nɛ nɔ he mi dɔɔ la.*
מ [Mem]
22 E peeɔ lɛ nitsɛ e sa nɔ bohi.
E tade ɔmɛ ɔ, klala kɛ lohwe he bwɔmi nɛ hɛɛ alamua tu su nɛ a kɛ pee.
נ [Nun]
23 A le e huno saminya ngɛ ma a agbo ɔmɛ a nya,*
Ngɛ hehi nɛ e hiɔ si ngɛ ngɛ ma nikɔtɔma amɛ a kpɛti ɔ.
ס [Samekh]
24 E peeɔ klala tadehi* nɛ e juaa,
Nɛ e juaa mlɛ mi fimi níhi kɛ ha jua yeli.
ע [Ayin]
25 He wami kɛ hɛ mi nyami ji bo nɛ e kɛ dlaa e he,
Nɛ e kɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi hyɛɛ hwɔɔ se blɔ.*
פ [Pe]
צ [Tsade]
27 E hyɛɛ ní nɛ e we mi bimɛ tsuɔ ɔ nɔ,
Nɛ e yi hejɔ niye ní.*
ק [Kof]
28 E bimɛ teɔ si nɛ a tsɛɔ lɛ ke bua jɔmi;
E huno teɔ si nɛ e jeɔ e yi.
ר [Resh]
29 Yi kpakpahi* fuu ngɛ,
Se moo lɛɛ, o pe mɛ tsuo.
ש [Shin]
30 He fɛu ma nyɛ maa sisi nɔ, nɛ he fɛu ma nyɛ maa ta,*
Se yo nɛ yeɔ Yehowa gbeye ɔ, a ma je e yi.
ת [Taw]
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ma ha nɛ nɔ nɛ le.”
Aloo “e ye dami sane.”
Aloo “náa blɔ tsɔɔmi nɛ nile ngɛ mi.”
Aloo “nɔ́ he tomi nɔ́.”
Aloo “Bumi nɛ a ma ná ha Yehowa a.”
Aloo “o nyɛ mlaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Sheol.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Aloo “Moo fɔ o sɔ ɔ kɛ piɛɛ wa nɔ́ ɔ he.”
Aloo “Nɛ wɔ tsuo wa maa hɛɛ baagi kake.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “A nane tuɔ fo.”
Aloo “a ngɔ ni kpahi a klaa.”
Aloo “maa ngɔ a klaa.”
Nɛ ji juɛmi nɛ je Mawu ngɔ.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “a yi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nyɛ maa suɔ níhi a si kpami nɛ nyɛ be ɔ.”
Aloo “Ke i kã nyɛ hɛ mi ɔ, nyɛɛ kpale nyɛ se.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “a maa ye blɔ nɛ a wo ɔ mi yiblii.”
Aloo “yi mi tomi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “kɛ je yo nubwɔ ɔ.” E ngɛ heii kaa nɔ ko nɛ e je mi bami ha nɛ e je e he ngɛ Mawu he.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Kɛ je ma se yo.” E ngɛ heii kaa nɔ ko nɛ e je mi bami ha nɛ e je e he ngɛ Mawu he.
Aloo “sisimi munyu.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “yihe mi huɛ nɛ nyu bi ngɛ e kɛ lɛ a kpɛti.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nɛ a yaa e ngɔ.”
Aloo “nihi nɛ yeɔ anɔkuale.”
Aloo “o hɛ nɛ ko je ye mlaa a.”
Aloo “kɛ anɔkuale.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Nɛ ko kpasa mo nitsɛ o nɔ́ sisi numi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “E ma tsa o langmɔ.”
Aloo “Kɛ níhi nɛ o ná a.”
Aloo “o niba ní tsuo mi nɔ́ nɛ hi pe kulaa a.”
Aloo “o wai ngami he.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “binyumu.”
Aloo “ke o nine su nɔ kaa se nami ɔ.”
E ngɛ heii kaa e kɔɔ Mawu suhi nɛ a wo ta ngɛ kukuhi nɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ a he.
Aloo “o klaa.”
Aloo “be tɔ̃tɔ̃e.”
Aloo “Nihi nɛ o hɛɛ mɛ kpakpa peemi he hiɔ ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e susu kaa e ngɛ slɔkee ngɛ o ngɔ.”
Aloo “ye mlaa a.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Mo ta tue ha níhi nɛ i deɔ ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Ejakaa e mi lɛ wami je he ɔmɛ ngɛ.”
Aloo “Mo je munyu kpɛ̃kpɛ̃ɛ.”
Aloo “o hɛngmɛ nɛ ngɛ kpɛe ɔ.”
Baiblo komɛ de ke, “Mo susu o blɔ ɔ he saminya.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Mo ta tue ha ye nɔ́ se kɔmi ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “yo nubwɔ ɔ.” Hyɛ Abɛ 2:16.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Sheol.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Aloo “kpɔ̃ o he wami.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Ngɛ ma a kɛ asafo ɔ kpɛti.”
Aloo “nyu je he ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “yo nubwɔ.” Hyɛ Abɛ 2:16.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Nɛ́ o fua ma se yo?” Hyɛ Abɛ 2:16.
Nɛ tsɔɔ kaa o pee jã kɛ wo lɛ si.
Aloo “e klaa.”
Aloo “mlaa a.”
Aloo “e maa wo mo ga.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ma se yo.” Hyɛ Abɛ 2:16.
Aloo “o klaa.”
Aloo “konɛ e kɛ ha nɛ e klaa nɛ tɔ ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e be tsui nɛ nuɔ nɔ́ sisi.”
Aloo “kɛ baa e klaa nɔ.”
Aloo “kpɔmi.”
Aloo “ye mlaa a.”
Aloo “hɛngmɛ nɔ lasiɛtɛ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “yo nubwɔ ɔ.” Hyɛ Abɛ 2:16.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ma se yo.” Hyɛ Abɛ 2:16.
Aloo “nihi nɛ a be níhi a si kpami.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e be tsui nɛ nuɔ nɔ́ sisi.”
Aloo “nɛ nɔ sisimi ngɛ e tsui mi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “E nane.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ha nɛ waa nu suɔmi kɛ ya si mɔtu nɛ waa tɔ.”
Aloo “a yaa wo lɛ kɔsɔkɔsɔ.”
Aloo “klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Sheol.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “kɛ nɔ yaa gbenɔ se tsu ɔmɛ a mi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ha nimli a bimɛ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ye nya kɛ gbi blɛuu tuɔ anɔkuale.”
Aloo “Mɛ tsuo a mi tɛ̃.”
Aloo “Gbosi ní nɛ he jua wa.”
Aloo “A to mi si kɛ je blema tɔɔ.”
Aloo “a nu kɔɔmi nɛ a fɔ mi.”
Aloo “Benɛ e pee hiɔwe kɛ zugba a kpe he.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e ha nɛ bɔku ɔmɛ a he wa ngɛ.”
Aloo “Benɛ e kɛ mlaa to.”
Aloo “adesahi.”
Aloo “e ba fɔ̃ɔ̃ nyɔ ngɛ ye sinya amɛ a nya.”
Aloo “e klaa.”
Nɛ ji juɛmi nɛ je Mawu ngɔ.
Aloo “E dla e muɔ lo ɔ saminya.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e be tsui nɛ nuɔ nɔ́ sisi.”
Aloo “Moo je nihi nɛ a be níhi a si kpami ɔ a he.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e be tsui nɛ nuɔ nɔ́ sisi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Sheol.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Aloo “A ma kai biɛ kpakpa nɛ dalɔ ná a.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “mlaahi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “be tsui nɛ nuɔ nɔ́ sisi.”
Aloo “Niatsɛ níhi nɛ a he jua wa a.”
Aloo “e ngɛ blɔ nɛ yaa wami mi ɔ nɔ.”
Aloo “akeake munyuhi.”
Aloo “Dalɔ nya mi munyu tsɔɔ nihi babauu blɔ.”
Aloo “aywilɛho yemi; haomi.”
Aloo “kɛ ha e nitsumitsɛ.”
Aloo “Dali a hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ.”
Aloo “Dalɔ nya woɔ nile yiblii.”
Aloo “Níhi nɛ a he jua wa.”
Aloo “Nɔ nɛ li Mawu.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e be tsui nɛ nuɔ nɔ́ sisi.”
Aloo “e gbeɔ e nyɛmi nɔmlɔ he guɛ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nɔ nɛ e yeɔ anɔkuale ngɛ mumi mi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “laa sane nɔ.”
Aloo “blɔ tsɔɔmi nɛ juɛmi ngɛ mi.”
Aloo “nihi a yi náa wami.”
Aloo “tɛ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e hiɔ kaa e maa ta nihi a dɛ kɛ wo si ɔ.”
Aloo “e he ngɛ fɛu.”
Aloo “nyumuhi.”
Aloo “Nɔ nɛ jeɔ suɔmi nɛ se pui kpo ɔ.”
Aloo “peeɔ e klaa kpakpa.”
Aloo “ngɔɔ hɛ mi si puemi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nɔ nɛ duɔ dami.”
Aloo “Saa ye dɛ; taa ye dɛ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “fĩaa nɔ́.”
Aloo “Klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e maa wo zɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Nɔ nɛ pueɔ nihi a nɔ nyu babauu ɔ.”
Aloo “hɛ mi si puemi.”
Aloo “be juɛmi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “muɔ he ka nɛ a woɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “abolo.”
Aloo “e we mi lowhehi a wami nɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “be tsui nɛ nuɔ nɔ́ sisi.”
Aloo “jamɛ a ligbi ɔ.”
Aloo “hɛ mi tɛlɔ laa jɛmi nɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ma de nɔ́ nɛ da.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Se tue mi jɔmi he ga woli.”
Aloo “haa nɛ nɔ haoɔ.”
Aloo “tsɔsemi.”
Aloo “Se nɔ sisili a klaa ngɛ kɛ ha basabasa peemi.”
Aloo “klaa.”
Aloo “e klaa.”
Aloo “klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e maa wo zɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “sane ko be e blɔ.”
Aloo “klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Se ohiatsɛmɛ nui hɛ mi kami.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “la nyaa.”
Aloo “nihi nɛ a yaa ajla a.”
Aloo “Yaka ní nami.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ngɔɔ e nine kɛ buaa níhi a nya a.”
Aloo “Hɛ kɛ nɔ fɔmi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e woɔ nɔ tsui hiɔ.”
Aloo “munyu ɔ.”
Aloo “Juɛmitsɛ mlaa a.”
Aloo “hɛ mi kami.”
Aloo “e ngɔɔ ha e klaa.”
Baiblo komɛ de ke, “oya nɔuu.”
Aloo “e klaa.”
Aloo “blɔhi kpɛ̃ ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “He nɔ womi tso ngɛ kuasia nya mi.”
Baiblo komɛ de ke, “nihi.”
Aloo “pɛ dlami.”
Aloo “Se kake peemi ngɛ dali a kpɛti.”
Aloo “e klaa.”
Aloo “Nɔ nɛ be níhi a si kpami.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “susuɔ nane fɛɛ nane nɛ e hiaa a he.”
Aloo “Se kuasia mi mi fuɔ.”
Aloo “nɔ nɛ ngɛ nyɛmihi nɛ a kɛ susuɔ nɔ́ he ɔ.”
Aloo “Nihi nɛ a be níhi a si kpami.”
Aloo “klaa.”
Aloo “he wami.”
Aloo “Peelɔ ɔ.”
Aloo “kɛ mi mi jɔmi.”
Aloo “munyu nɛ dɔɔ nɔ.”
Aloo “Lilɛ nɛ tsaa nɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “munyu kpɛ̃kpɛ̃ɛ kuɔ mumi ɔ.”
Aloo “Se yiwutsotsɛ hiɔwo.”
Aloo “hiɔ.”
Aloo “kaa nɔ́ ko nɛ nya wa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Sheol.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Aloo “kɛ Abadon.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Aloo “nɔ nɛ tsɔɔ lɛ ní.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “kuasia nya yeɔ kuasia jemi.”
Aloo “nɔ nɛ ngɛ tsui kpakpa a.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “be tsui nɛ nuɔ nɔ́ sisi.”
Aloo “Ke a sɛɛ we yi mi munyuhi ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Nɔ nɛ e nya haa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Sheol.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Aloo “ahoyo.”
Aloo “hɛ mi si puemi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Dalɔ tsui.”
Aloo “susuɔ bɔ nɛ e ma ha sane heto ha a he saminya; susuɔ níhi a he loko e tuɔ munyu.”
Aloo “Hɛ mi muɔ jɛɛ nɛ a kɛ hyɛɛ nɔ hɛ mi ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “haa nɛ wuhi woɔ zɔ.”
Aloo “klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “náa tsui.”
Aloo “heto nɛ da.” Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Heto nɛ lilɛ haa a.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “a he tsɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “mumihi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Mo kpɛne o ní tsumi ɔmɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Saa ye dɛ; taa ye dɛ.”
Aloo “gbenɔ tsɔlɔ.”
Aloo “juɛmitsɛ yuɔ e he ngɛ he.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Dali a blɔ ngua a.”
Aloo “klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “E hi kaa o ma ha nɛ o mumi maa ba si.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ma ná nɔ́ kpakpa.”
Aloo “munyu ngɔngɔɛ.” Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nɛ e nya mi ngɔɔ.”
Aloo “Apaatsɛ klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Ejakaa e nya.”
Aloo “Ga tsɔlɔ.”
Aloo “jlasi nɛ hɛ mi ngɛ nyami.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e mumi.”
Aloo “he nɛ ngɛ dii.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “afɔlehi.”
Aloo “Peelɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Bibinyumuhi.”
Aloo “binyumuhi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “tsɛmɛ.”
Aloo “Munyu kpakpa.”
Aloo “odehe.”
Aloo “Nike ní ji tɛ nɛ e haa nɛ nɔ hɛ mi baa nyami.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “haa tɔmi nɔ ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nyuhi a he ngmɛɛmi.”
Aloo “Be mi nɛ e be juɛmi ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e be tsui nɛ nuɔ nɔ́ sisi.”
Aloo “taa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “be nɔ́ kpakpa náe.”
Aloo “hi kɛ ha nɔ tsami.”
Aloo “haa nɛ wuhi gbliɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “maa ngɔ nyɔ mi ní kɛ je gugue mi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “doomi.”
Aloo “E hí kaa a maa po hiɔ ha dalɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “mumi he jɔ.”
Aloo “E gbeɔ juɛmi tsuo he guɛ.”
Aloo “e klaa.”
Aloo “ngɛ kaa níhi nɛ a kɛ hɛ tsumi miɔ.”
Aloo “nihi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nɛ a woɔ e nɔ kɛ yaa hiɔwe,” nɛ tsɔɔ kaa konɛ nine nɛ ko su e nɔ, nɛ́ e hi si slɔkee.
Aloo “baa nɛ e ba kpaa e mi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Nɛ e gbaa nihi nɛ a ngɛ nɔ́ he huae ɔ a kpɛti.”
Aloo “Nɛ e hɛ mi baa nyami ngɛ Yehowa hɛ mi.”
Aloo “Ke klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Nɔ nɛ e nane nya sɔɔ ɔ.”
Aloo “ngɛ nɔ nɛ haa nɔ nɔ́ faa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “náa tsui.”
Aloo “suɔ e klaa.”
Aloo “ma ná nɔ́ kpakpa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e maa be tɔmi he.”
Aloo “jata ku wayo kɛ e kuɛ he bwɔmi.”
Aloo “yogbayo nɛ e tuɔ níhi a he munyu nyanyaanya a.”
Aloo “nɛɛmi.”
Aloo “klaa.”
Aloo “klaa.”
Nɛ ji Yehowa.
Aloo “Nɛ e maa wo lɛ hiɔ.”
Aloo “ko hla e gbenɔ.” Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ko wo o klaa nɔ kɛ ha e gbenɔ.”
Aloo “ga womi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ji e suɔmi nɛ se pui ɔ.”
Baiblo komɛ de ke, “A ma hla ní ngɛ ní kpami be mi, se a be nɔ́ ko nae.”
Aloo “yi mi tomihi.” Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ga womi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “E binyumuhi.”
Aloo “saa.”
Aloo “Sɛni tɛ slɔɔtohi enyɔ kɛ susumi kplu slɔɔtohi enyɔ.”
Aloo “Nyumuyo.”
Aloo “ma se no.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “abolo.”
Aloo “ga womi.”
Aloo “daa si kpɛii.”
Aloo “blɔ tsɔɔmi nɛ juɛmi ngɛ mi.”
Aloo “e kɛ e nya mlɔɔ nɔ.”
Aloo “Sɛni tɛ slɔɔtohi enyɔ.”
Aloo “blɔ nɛ e sa kaa e gu nɔ ɔ.”
Aloo “tsuɔ.”
Aloo “susumihi.”
Aloo “kɛ se nami baa.”
Baiblo komɛ de ke, “kɛ ha nihi nɛ a ngɛ gbenɔ se blɔ hlae ɔ.”
Aloo “yogbayo nɛ tuɔ níhi a he munyu nyanyaanya.”
Aloo “yiwutsotsɛ klaa.”
Aloo “e leɔ nɔ́ nɛ e maa pee.”
Nɛ ji Yehowa.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nyɔ mi ní ngɛ gugue mi.”
Aloo “ní hiɔmi ní.”
Aloo “hɛja jemi.”
Aloo “yogbayo nɛ tuɔ níhi a he munyu nyanyaanya.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “maa mii níhi nɛ e ngɛ ɔ.”
Aloo “ma nyɛ maa ye he wali a ma nɔ kunimi.”
Aloo “e pee we hɔni.”
Aloo “ní hiɔmi ní.”
Aloo “kɛ zo ní peepee.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Se adesa nɛ buɔ tue ɔ maa tu munyu daa.”
Aloo “dalɔ ji nɔ nɛ haa nɛ e blɔ hiɔ slɔkee.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Hɛ mi nyami.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Niatsɛ kɛ ohiatsɛ kpe.”
Aloo “e náa tue gblami.”
Aloo “e klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nyumuyo.” Aloo “niheyo loo yiheyo.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nɔ nɛ ngɛ hɛngmɛ kpakpa.”
Aloo “Samamihi.”
Aloo “ngɛ ma a he nya buami he ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “yihi nɛ a ji nibwɔhi ɔ.” Hyɛ Abɛ 2:16.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nyumuyo.” Aloo “niheyo loo yiheyo.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “agbo ɔ mi.” Enɛ ɔ kɔɔ sane yemi he.
Aloo “maa ju nihi nɛ fiaa mɛ ojo ɔ a klaa.”
Aloo “o klaa.”
Aloo “taa.”
Aloo “huzu kadimi nɔ́.”
Aloo “Ke níhi fuu jloɔ o klaa a.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Wo o kuɛ si ha.”
Baiblo komɛ de ke, “Koo ngɔ mo nitsɛ o nɔ́ sisi numi kɛ tsu ní hu.”
Aloo “hɔnitsɛ.”
Aloo “Koo ye nɔ ko nɛ e hɛngmɛ hí niye ní.”
Aloo “akɔtaa bue ngɛ e klaa mi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “pohu e tsui kɛ mo be.”
Aloo “huzu kadimi nɔ́.”
Aloo “He Falɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nyumuyo.” Aloo “niheyo loo yiheyo.”
Aloo “e klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Sheol.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ke o tsui ba pee nilelɔ ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Ye se tso mi ngmɛ ma ná bua jɔmi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “muɔ lo.”
Aloo “Mo hla.”
Aloo “Tsɛ fɛɛ tsɛ.”
Aloo “o hɛngmɛhi a.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ma se yo.” Hyɛ Abɛ 2:16.
Aloo “peeɔ tsuu.”
Aloo “Nihi nɛ a buaa a he nya nɛ a kaa wai nɛ a futu mi hyɛɛ.”
Aloo “i nui he.”
Aloo “Ma hla se blɔ ekohu.”
Aloo “Juɛmi nɛ a kɛ fiaa we mi bimɛ kɛ maa si.”
Aloo “blɔ tsɔɔmi nɛ juɛmi ngɛ mi.”
Aloo “manye yemi; yi wami hemi.”
Nɛ ji juɛmi nɛ je Mawu ngɔ.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “agbo ɔ mi.”
Aloo “Kuasia ga tsɔmihi.”
Aloo “ngɛ nyagba behi a mi.”
Aloo “susumihi.”
Aloo “o klaa a.”
Aloo “juɛmi ngɔɔ ha o klaa.”
Nɛ ji he nyɛlɔ ɔ.
Aloo “nihi nɛ a suɔ nɛ a tsake níhi.”
Nɛ ji Yehowa kɛ matsɛ ɔ.
Baiblo komɛ de ke, “Heto nɛ a haa nɛ e ji anɔkuale ɔ ngɛ kaa nya he fiɔmi.”
Aloo “fiaa o we mi bimɛ kɛ ma si.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “be tsui nɛ nuɔ nɔ́ sisi.”
Aloo “hu.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “i wo tsɔsemi nɛ ɔ ngɛ mi.”
Aloo “a hyɛ nɔ nɛ a ngma, nɛ a bua nya.”
Aloo “ko je ni kpahi a laami sane kpo.”
Aloo “akeake munyu nɛ gbeɔ nɔ he guɛ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “sika tsu apolhi.”
Aloo “sika tsu apolhi nɛ a to ngɛ sika hiɔ níhi a mi.”
Aloo “e nyɔmtsɛ klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Jã nɛ adesa nɛ fĩaa ngɛ lakpa nike ní he ɔ ji.”
Aloo “mi mi jɔmi lilɛ.”
Aloo “ti lɛ.”
Baiblo komɛ de ke, “nɔ sisilɔ mi.”
E ji tsopa nɛ a kɛ peeɔ jale.
Nɛ tsɔɔ kaa o ma ha nɛ nɔ ɔ he maa jɔ, nɛ e susumi yayami ɔ maa sile kaa bɔ nɛ ke a kɛ dade nɛ he wa wo la mi nɛ e sileɔ ɔ.
Aloo “yogbayo nɛ tuɔ níhi a he munyu nyanyaanya.”
Aloo “ngmɛɔ nɔ́ he ha yiwutsotsɛ.” Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “dedeɔ ngɛ yiwutsotsɛ hɛ mi.”
Baiblo komɛ de ke, “Jã nɛ gbiɛmi nɛ sɛ nɔ ko ɔ bɛ mi.”
Aloo “Konɛ o kɛ lɛ nɛ ko ba sɔ.”
Aloo “nanehi kpla si ngɛ e he yaka gu ɔ.”
Aloo “nɛ e plaa nɔ fɛɛ nɔ.”
Aloo “ngɛ ma a he nya buami he ɔ.”
Aloo “plɛɔ ngɛ e se asahi a nɔ ɔ.”
Baiblo komɛ de ke, “bee nɛ e kɛ e he woɔ pɛ nɛ kɔ we e he mi ɔ.”
Aloo “kɛ̃ɛ̃ mi bihi nɛ gbeɔ nɔ ɔ.”
Aloo “ngɛ kaa níhi nɛ a kɛ hɛ tsumi maa mi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Jã nɛ nya mi nɛ ngɔɔ kɛ tsui yaya ngɛ.”
Aloo “ní hiɔmi.”
Aloo “Ejakaa a hiee e tsui.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nɔ́ nɛ ligbi ko ma fɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nubwɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Ma se no.”
Aloo “kewu.”
Baiblo komɛ de ke, “Se ja a nyɛ he nyɛlɔ nɔ loko e fiɔɔ nɔ nya he.”
Aloo “Klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e maa naa nɔ.”
Aloo “klaa.”
Aloo “nɛ ngɛ fo tue kɛ je.”
Aloo “Jã kɛ̃ nɛ ke klaa wo mo ga a.”
Aloo “ma se no.”
Aloo “Yogbayo nɛ tuɔ níhi a he munyu nyanyaanya.”
Aloo “tsu nɛ e ngɛ nɛɛe.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “duɔɔ e huɛ hɛ mi.”
Aloo “Sheol.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Aloo “Abadon.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Aloo “Jã kɛ̃ nɛ adesa yi nɛ a jeɔ ɔ nɛ a kɛ naa bɔ nɛ e ngɛ ha.”
Aloo “tso nya bi si.”
Aloo “Ha nɛ o jijɔ ɔmɛ nɛ a hi o tsui nɔ; O hɛ nɛ hi o jijɔ ɔmɛ a he.”
Aloo “jlasi.”
Aloo “jata nɛ e he wa.”
Aloo “mlaa nɔ tɔmi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e.”
Aloo “ní hiɔmi ní.”
Aloo “Adesa nɛ yeɔ gbeye.”
Aloo “akɛnɛ e pue klaa ko muɔ si.”
Aloo “muɔ.”
Aloo “nɛ e hɛ tsuɔ.”
Baiblo komɛ de ke, “Klaa nɛ woɔ e he nɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e maa wo zɔ.”
Aloo “e tue mi ti ɔ.”
Aloo “tsɔɔ ma.”
Aloo “nɛ piami ko be e he.”
Aloo “klaa.” Baiblo komɛ de ke, “Se dalɔ hlaa kaa e maa po e wami he piɛ.”
Aloo “e he numihi.” Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e mumi.”
Nɛ tsɔɔ kaa lɛ nɛ e haa mɛ wami.
Aloo “Tsɔsemi; Tue gblami.”
Aloo “o klaa.”
Aloo “kpo jemi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “baa e he si ngɛ mumi mi ɔ.”
Aloo “nyɛɔ lɛ nitsɛ e klaa.”
Aloo “E maa nu kita kami nɛ gbiɛmi piɛɛ he.”
Aloo “He domi blibliibli ngɛ adesa hɛ mi ɔ.”
Aloo “tsɔɔ nɔ klama.”
Baiblo komɛ de ke, “suɔ nɛ a hɛ mi nɛ ba nyami ngɛ nɔ yelɔ hɛ mi.” Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “hlaa nɔ yelɔ hɛ mi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Mɛnɔ wó zugba a nyagbe he ɔmɛ tsuo nɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “a tsu he.”
Aloo “nɛ́ ma tɔ̃ ye Mawu ɔ biɛ ɔ nɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “fĩ.”
Ngɛ Blɛfo gbi mi ɔ, a tsɛɛ lɛ ke leeches.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Sheol.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Aloo “Dɔ.”
Aloo “nɛ a peeɔ mi nyakpɛ wawɛɛ.”
Aloo “a sume.”
Aloo “mawayo kpɔ̃ e nyɔmtsɛ yo blɔ he ngɛ e dɛ.”
Aloo “juɛmi saminya.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ji nihi nɛ a he wɛ.”
Aloo “a gbaa kɛ woɔ kuuhi a mi.”
Aloo “Gli he nyɛɛlɔ; tsutsɛ.”
Gbe he nɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ngɛ Blɛfo gbi mi ke greyhound.
Aloo “a klaa hao wawɛɛ ɔ.”
Aloo “Mo fã nɔ nɛ e ní ngɛ mɔbɔ kɛ ohiatsɛ he.”
Aloo “Yo nɛ e nɔ be ɔ.”
Aloo “E kɛ níhi nɛ e náa a.” Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “E kɛ e nine nya yiblii.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “E kɛ he wami fiɔ e mlɛ mi.”
Doti jemi tso kɛ kpã tso ji tsohi nɛ a kɛ jeɔ kpã aloo a kɛ peeɔ kpã.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Ke snoo ngɛ nɛe ɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “tade enyɔɔnyɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “agbo ɔmɛ a mi.”
Aloo “E kɛ klala peeɔ tadehi nɛ a woɔ ngɛ tade sisi.”
Aloo “Nɛ e muɔɔ nɔ́ nɛ maa ba hwɔɔ se.”
Aloo “Blɔ tsɔɔmi nɛ suɔmi ngɛ mi; Suɔmi nɛ se pui mlaa a.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “abolo.”
Aloo “Yihi nɛ a nɔ be.”
Aloo “he fɛu peeɔ yaka.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Nyɛɛ je yiblii nɛ e nine woɔ mi kɛ ha lɛ nɔ́.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “agbo ɔmɛ a mi.”