FIƐƐLƆ*
1 Fiɛɛlɔ* ɔ nɛ ji David binyumu ɔ, matsɛ ngɛ Yerusalem ɔ munyuhi ji nɛ ɔ nɛ.
2 Fiɛɛlɔ ɔ de ke: “Yaka nɔ́!”*
“Yaka nɔ́! Nɔ́ fɛɛ nɔ́ ji yaka nɔ́!”
3 Mɛni se adesa náa ngɛ ní tsumi kpakpataa tsuo
Nɛ e gboɔ dengme kɛ tsuɔ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ mi?
6 Kɔɔhiɔ fiaa kɛ yaa woyi je nɛ e bɔleɔ si kɛ baa yiti je;
E yaa nɔ nɛ e bɔleɔ si kɛ yaa kɛ baa; kɔɔhiɔ ɔ yaa nɔ nɛ e bɔleɔ si.
7 Pahi* tsuo beɔ kɛ ya sɛɛ wo ɔ mi, se kɛ̃ ɔ, wo ɔ hyi we.
He nɛ pa amɛ jeɔ kɛ beɔ ɔ, lejɛ ɔ nɛ a kpaleɔ kɛ yaa konɛ a be ekohu.
8 Níhi tsuo woɔ nɔ pɔtɔ;
Nɔ ko nɔ ko be nyɛe maa tu he munyu po.
Hɛngmɛ tɔɛ kɛ nɔ́ hyɛmi;
Nɛ tue hu pɔ tɔɛ lɛ kɛ nɔ́ numi.
9 Nɔ́ nɛ ba hyɛ ɔ, lɔ ɔ kɛ̃ lɛ e maa ba,
Nɛ nɔ́ nɛ a pee hyɛ ɔ, lɔ ɔ kɛ̃ nɛ a maa pee ekohu;
Nɔ́ ehe ko be je nɛ ɔ mi.*
10 Anɛ nɔ́ ko ngɛ nɛ a ma tsɛ lɛ nɔ́ ehe lo?
Dɛbi, e ngɛ kɛ je blema lokoo;
E ngɛ loko a fɔ wɔ.
11 Nɔ ko kaii we nihi nɛ a hi si ngɛ blema be ɔmɛ a mi ɔ;
Nɛ nɔ ko be nihi nɛ a maa ba pee se ɔ hu kaie;
Jã kɛ̃ nɛ nihi nɛ a maa ba ngɛ mɛ hu a se ɔ be mɛ kaie.
12 Imi fiɛɛlɔ ɔ, i hi Yerusalem kɛ ye Israel ma a nɔ matsɛ. 13 I ma nya si ngɛ ye tsui mi kaa i kɛ juɛmi nɛ i ngɛ ɔ ma kpa nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a pee ngɛ hiɔwe sisi ɔ si. Yaka ní tsumi nɛ Mawu kɛ ha nimli a bimɛ nɛ e he a juɛmi ɔ, i hla mi.
14 I na ní tsumihi tsuo nɛ a tsuɔ ngɛ je nɛ ɔ mi ɔ,*
Nɛ hyɛ! lɛ tsuo ji yaka nɔ́, e ngɛ kaa fo nɛ a tuɔ kɛ fieeɔ kɔɔhiɔ se.
15 Nɔ́ nɛ kpɛ̃ ɔ, e be hie dlami tlɔmɔɔ,
Nɛ nɔ́ nɛ bé ɔ, e be hie kanemi.
16 Kɛkɛ nɛ i de ngɛ ye tsui mi ke: “Hyɛ! i ná juɛmi babauu pe nɔ fɛɛ nɔ nɛ e sɛ ye hlami ngɛ Yerusalem ɔ, nɛ ye tsui ná juɛmi kɛ nile babauu nitsɛ.” 17 I bɔ mɔde kaa ma le nɔ́ nɛ juɛmi ji, nɛ́ ma le nɔ́ nɛ godo* ji, kɛ nɔ́ nɛ kuasia jemi ji. Enɛ ɔ hu ngɛ kaa fo nɛ a tuɔ kɛ fieeɔ kɔɔhiɔ se.
18 Ejakaa juɛmi babauu ngɔɔ haomi fuu kɛ baa,
Lɔ ɔ he ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e haa nɛ e nile hiɛɛ ɔ, e haa nɛ e piimi hu hiɛɛ.
2 Kɛkɛ nɛ i de ngɛ ye tsui mi ke: “Ha ma ye ngɔɔmi nɛ ma hyɛ kaa nɔ́ kpakpa maa je mi kɛ ba lo.” Se hyɛ! lɔ ɔ hu ji yaka nɔ́.
2 I de ke, “Muɔmi ji godo!”
Nɛ i bi ye he ke, “Mɛni se nami lɛ ngɛ ngɔɔmi yemi* he?”
3 I mwɔ ye yi mi kpɔ kaa ma hyɛ nɔ́ nɛ maa je wai fuu nɛ ma nuɔ mi kɛ ba, jamɛ a be ɔ mi tsuo ɔ, i ngmɛɛ we ye juɛmi ɔ he; i kpa kuasia jemi po si konɛ ma le nɔ́ nɛ hi pe kulaa nɛ sa adesahi peemi ngɛ a wami ligbi bɔɔ ɔ mi ngɛ hiɔwe sisi. 4 I pee ní nguanguahi. I ma wehi; i pee wai ngmɔhi. 5 I pee abɔɔhi kɛ ngmɔhi, nɛ i du tso slɔɔtoslɔɔtohi nɛ a woɔ yiblii ngɛ a mi. 6 I pee takuhi, konɛ ma kɛ ha tsohi nɛ a ngɛ wae ngɛ ye huetso ɔ mi ɔ nyu. 7 I ná sɔmɔli kɛ mawayihi, nɛ a fɔ sɔmɔli* kɛ ha mi ngɛ ye we ɔ mi. Jehanɛ ɔ hu, i ná lohwehi fuu—nahi kɛ tohi—pe nɔ fɛɛ nɔ nɛ sɛ ye hlami ngɛ Yerusalem ɔ. 8 I bua sika hiɔ kɛ sika tsu, nɛ ji matsɛmɛ kɛ kpokpahi a juetlihi* a nya kɛ ha ye he. I bua nyumuhi kɛ yihi nɛ a laa nya, nɛ i bua nɔ́ nɛ haa adesahi a binyumuhi bua jɔmi wawɛɛ, nɛ ji yo, ee, yihi* babauu a nya kɛ ha ye he. 9 Lɔ ɔ he ɔ, i ba pee nɔmlɔ ngua, nɛ i pe nɔ fɛɛ nɔ nɛ sɛ ye hlami ngɛ Yerusalem ɔ. Nɛ i ngmɛɛ we ye juɛmi ɔ he.
10 Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ i suɔ ɔ,* i ha we nɛ e bɔ mi. I tsi we ye tsui nya ngɛ ngɔɔmi yemi* ko kulaa he, ejakaa ye tsui ná bua jɔmi ngɛ ní nɛ e tsu wawɛɛ ɔ tsuo he je, nɛ lɔ ɔ ji ye hiɔwo* ngɛ ní nɛ i tsu wawɛɛ ɔ tsuo he. 11 Se benɛ i susu imi nitsɛ ye nine nya ní tsumi ɔmɛ tsuo, kɛ ní tsumi kpakpataa tsuo nɛ i gbo dengme kɛ tsu ɔ he ɔ, i na kaa lɛ tsuo ji yaka nɔ́, e ngɛ kaa fo nɛ a tuɔ kɛ fieeɔ kɔɔhiɔ se; nɔ́ ko be nɛ e he ngɛ se nami nitsɛnitsɛ ngɛ pu nɛ ɔ sisi.
12 Kɛkɛ nɛ i ngɔ ye hɛ kɛ ma juɛmi kɛ godo kɛ kuasia jemi nɔ. (Ejakaa mɛni nɛ nɔ nɛ maa ba ngɛ matsɛ ɔ se ɔ ma nyɛ maa pee? Nɔ́ nɛ a pee momo ɔ eko nɔuu nɛ lɛ hu e ma ba pee.) 13 Nɛ i na kaa se nami ngɛ juɛmi he pe kuasia jemi, kaa bɔ nɛ se nami ngɛ la he pe diblii ɔ.
14 Juɛmitsɛ naa ní saminya;* se kuasia nyɛɛɔ ngɛ diblii mi. I ba yɔse hu kaa mɛ tsuo a nyagbe sɔ. 15 Kɛkɛ nɛ i de ngɛ ye tsui mi ke: “Nɔ́ nɛ baa kuasia nɔ ɔ, lɔ ɔ nɔuu lɛ maa ba imi hu ye nɔ.” Lɛɛ mɛni se i ná ngɛ juɛmi nɛ i ná kɛ be nɔ ɔ he mɔ? Lɔ ɔ he ɔ, i de ngɛ ye tsui mi ke: “Enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́.” 16 Ejakaa a kaii we juɛmitsɛ aloo kuasia kɛ yɛ daa. Ngɛ ligbihi nɛ maa ba a mi ɔ, nihi a hɛ maa je nɔ fɛɛ nɔ nɔ. Nɛ mɛni blɔ nɔ juɛmitsɛ maa gu kɛ gbo? E ma gbo kaa bɔ nɛ kuasia hu ma gbo ɔ.
17 Lɔ ɔ he ɔ, je mi si himi ba gbe ye nya, ejakaa i naa nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a peeɔ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ kaa haomi, ejakaa nɔ́ fɛɛ nɔ́ ji yaka nɔ́, e ngɛ kaa fo nɛ a tuɔ kɛ fieeɔ kɔɔhiɔ se. 18 I ba ná ninyɛ ha níhi tsuo nɛ i tsu ní wawɛɛ kɛ ná ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ, ejakaa ma si kɛ ha nɔ nɛ maa ba ngɛ ye se ɔ. 19 Nɛ mɛnɔ le ke ji e maa pee juɛmitsɛ aloo kuasia? Se kɛ̃ ɔ, níhi tsuo nɛ i ngɔ juɛmi kɛ dengme gbomi kɛ bua nya ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ, lɛ nɛ e ma ba ngɔ. Enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́. 20 Lɔ ɔ he ɔ, i bɔni tsui yemi ngɛ ní tsumi kpakpataa tsuo nɛ i gbo dengme kɛ tsu ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ he. 21 Ejakaa adesa ngɔɔ juɛmi, nile, kɛ ga kɛ tsuɔ ní saminya, nɛ e tsuɔ ní wawɛɛ, se e maa ngɔ e blɔ fa mi nɔ́ ɔ kɛ ha nɔ ko nɛ e tsu we nɔ́ ko ngɛ he.* Enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́ kɛ aywilɛho sane.*
22 Mɛni tutuutu nɛ adesa náa ngɛ ní nɛ e tsuɔ wawɛɛ ɔ tsuo, kɛ oti nɛ e kɛ ma e hɛ mi,* nɛ́ lɔ ɔ haa nɛ e tsuɔ ní wawɛɛ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ mi? 23 Ejakaa ngɛ e ligbi ɔmɛ tsuo a mi ɔ, e ní tsumi ngɔɔ haomi kɛ piimi kɛ baa, nɛ nyɔ mi po, e tsui ná we he jɔmi. Enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́.
24 Nɔ́ kpakpa ko be kɛ ha adesa pe nɛ e maa ye ní nɛ e maa nu ní nɛ e ma ná bua jɔmi* ngɛ ní nɛ e tsuɔ wawɛɛ ɔ mi. Enɛ ɔ hu, i yɔse kaa e je anɔkuale Mawu ɔ dɛ mi, 25 ejakaa mɛnɔ yeɔ ní kpakpahi nɛ e nuɔ ní kpakpahi pe mi?
26 Nɔ nɛ anɔkuale Mawu ɔ bua jɔɔ e he ɔ, e haa lɛ juɛmi, kɛ nile, kɛ bua jɔmi, se yayami peelɔ lɛɛ, ní tsumi nɛ anɔkuale Mawu ɔ ha lɛ ji kaa e bua níhi a nya kɛkɛ, nɛ́ e muɔɔ kɛ ha nɔ nɛ anɔkuale Mawu ɔ bua jɔ e he ɔ. Enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́, e ngɛ kaa fo nɛ a tuɔ kɛ fieeɔ kɔɔhiɔ se.
3 Nɔ́ fɛɛ nɔ́ kɛ e be,
Be ngɛ kɛ ha nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a peeɔ ngɛ hiɔwe sisi:
2 Fɔmi be ngɛ, nɛ gbenɔ be ngɛ;
Ní dumi be ngɛ, nɛ ní kpami be ngɛ;
3 Gbemi be ngɛ, nɛ tsami be ngɛ;
Be ngɛ nɛ a kuɔ nɔ́ kɛ pueɔ si, nɛ be ngɛ nɛ a fiaa nɔ́ kɛ maa si;
4 Ya fomi be ngɛ, nɛ muɔmi be ngɛ;
Kɔmɔ yemi be ngɛ, nɛ domi be ngɛ;*
5 Be ngɛ nɛ a sakeɔ tɛhi ngɔ pueɔ he, nɛ be ngɛ nɛ a kɛ buaa tɛhi a nya;
Be ngɛ nɛ a fuaa nɔ atuu, nɛ be ngɛ nɛ a fua we nɔ atuu;
6 Be ngɛ nɛ a hlaa nɔ́, nɛ be ngɛ nɛ a buɔ nɔ́ ko kaa e laa;
Be ngɛ nɛ a ngɔɔ nɔ́ kɛ toɔ, nɛ be ngɛ nɛ a sakeɔ nɔ́ kɛ fɔɔ he;
7 Be ngɛ nɛ a gbaa nɔ́, nɛ be ngɛ nɛ a kpɛɛ nɔ́;
Dii peemi be ngɛ, nɛ munyu tumi be ngɛ;
8 Suɔmi be ngɛ, nɛ ninyɛ be ngɛ;
Ta hwumi be ngɛ, nɛ tue mi jɔmi be ngɛ.
9 Mɛni ní tsulɔ náa kɛ jeɔ e dengme gbomi ɔmɛ tsuo a mi? 10 I na ní tsumi nɛ Mawu kɛ ha nimli a bimɛ konɛ e he a juɛmi ɔ. 11 E pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ saminyayoo* ngɛ e be mi. E ngɔ neneene po kɛ wo a tsui mi; se kɛ̃ ɔ, ní nɛ anɔkuale Mawu ɔ tsu kɛ je sisije kɛ ya si nyagbe ɔ, adesa be nyɛe maa le kɔkɔɔkɔ.
12 I kpa si nɛ i na kaa nɔ́ ko be nɛ e hi ha adesahi pe nɛ a ma nya nɛ a maa pee nɔ́ kpakpa ngɛ a wami be mi. 13 Jehanɛ se hu ɔ, e sa nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ́ e ye ní nɛ e nu ní nɛ e ná bua jɔmi ngɛ ní nɛ e tsuɔ wawɛɛ ɔ tsuo mi. E ji Mawu nike ní.
14 I ba ná le kaa nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ anɔkuale Mawu ɔ peeɔ ɔ maa hi si kɛ ya neneene. Nɔ́ ko be nɛ a kɛ maa piɛɛ he, nɛ nɔ́ ko be nɛ a ma je ngɛ mi. Anɔkuale Mawu ɔ pee lɛ jã, konɛ nihi nɛ a ye lɛ gbeye.
15 Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ baa a ba momo, nɛ nɔ́ nɛ maa ba a ba hyɛ; se anɔkuale Mawu ɔ hlaa nɔ́ nɛ adesa di se* ɔ se blɔ.
16 I na nɔ́ nɛ ɔ hu ngɛ pu nɛ ɔ sisi: He nɛ e sa kaa dami sane yemi nɛ hi ɔ, yi wu tso ní peepee mohu lɛ ngɛ lejɛ ɔ, nɛ he nɛ e sa kaa dami ní peemi nɛ hi ɔ, yi wu tso ní peepee mohu lɛ ngɛ lejɛ ɔ. 17 Lɔ ɔ he ɔ, i de ngɛ ye tsui mi ke: “Anɔkuale Mawu ɔ maa kojo dalɔ kɛ yiwutsotsɛ tsuo, ejakaa be ngɛ kɛ ha ní tsumi fɛɛ ní tsumi kɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a peeɔ.”
18 Jehanɛ hu ɔ, i de ngɛ ye tsui mi ngɛ nimli a bimɛ a he ke, anɔkuale Mawu ɔ maa ka mɛ, nɛ e ma ha nɛ a le kaa a ngɛ kaa lohwehi, 19 ejakaa adesahi a nyagbe ngɛ, nɛ lohwehi hu a nyagbe ngɛ; mɛ tsuo a nyagbe ngɛ kake. Bɔ nɛ adesa gboɔ ɔ, jã nɛ lohwe hu gboɔ; mumi kake ɔ nɔuu lɛ mɛ tsuo a muɔ. Lɔ ɔ he ɔ, adesa nɔ kuɔ we pi lohwehi, ejakaa nɔ́ fɛɛ nɔ́ peeɔ yaka. 20 Mɛ tsuo a yaa he kake. Mɛ tsuo a je zu mi, nɛ mɛ tsuo a maa kpale kɛ ya zu mi. 21 Mɛnɔ tutuutu lɛ e le ke ji adesahi a mumi kuɔɔ kɛ yaa hiɔwe, nɛ lohwehi a mumi kpleɔ kɛ yaa zugba a sisi? 22 Nɛ i na kaa nɔ́ ko be nɛ e hi pe nɛ adesa ma ná bua jɔmi ngɛ e ní tsumi mi, ejakaa lɔ ɔ ji e hiɔwo;* nɛ mɛnɔ ma nyɛ ma ha nɛ e na nɔ́ nɛ maa ba ngɛ e gbenɔ se?
4 I kpale ngɔ ye juɛmi kɛ ma yi mi wami ní peepeehi tsuo nɛ yaa nɔ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ nɔ. I na nihi nɛ a waa mɛ yi mi ɔ a vo nyu ɔ, nɛ nɔ ko be nɛ maa wo a bua. Nɛ nihi nɛ a waa ni ɔmɛ yi mi ɔ, a dɛ lɛ he wami ngɛ, nɛ nɔ ko be nɛ maa wo nihi nɛ a waa mɛ yi mi ɔ a bua. 2 Kɛkɛ nɛ i de ke nihi nɛ a gbo momo ɔ, a nɔ́ hi pe nihi nɛ a ngɛ wami mi loloolo ɔ. 3 Se nɔ nɛ e nɔ́ hi pe mɛ ni enyɔ ɔmɛ tsuo ji nɔ nɛ a fɔ we lɛ lolo, nɛ́ e nɛ níhi nɛ haoɔ nɔ nɛ a peeɔ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ.
4 I na bɔ nɛ nɔ́ he pleemi nɛ yaa nɔ ngɛ nihi a kpɛti ɔ haa nɛ nihi bɔɔ mɔde wawɛɛ,* nɛ́ a kɛ ga tsuɔ ní ha; enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́, e ngɛ kaa fo nɛ a tuɔ kɛ fieeɔ kɔɔhiɔ se.
5 Kuasia buaa e ninehi a nya kɛ woɔ e he, nɛ e flãã.*
6 He jɔɔmi bɔɔ hi pe ní nɛ a tsuɔ gbegbelii* kɛ fo nɛ a tuɔ kɛ fieeɔ kɔɔhiɔ se.
7 I ngɔ ye juɛmi kɛ ma yaka nɔ́ kpa ko hu nɔ ngɛ pu nɛ ɔ sisi: 8 Nɔ ko ngɛ nɛ lɛ pɛ nɛ e ngɛ, e be huɛ; e be binyumu, nɛ e be nyɛminyumu ko hulɔ, se e tsuɔ ní wawɛɛ nɛ e kpa we. Ní nɛ e náa a sɛ e hɛ mi.* Se anɛ e bi e he ke, ‘Mɛnɔ he je lɛ i ngɛ ní tsue wawɛɛ, nɛ́ lɔ ɔ he je ní kpakpahi ngɛ mi* bɔe ɔ’? Enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́ kɛ he nya gbami ní tsumi.
9 Ni enyɔ hi pe nɔ kake, ejakaa a náa hiɔwo kpakpa ngɛ ní nɛ a tsuɔ wawɛɛ ɔ mi.* 10 Ejakaa ke a ti nɔ kake nɔ si ɔ, nɔ kake ɔ maa ye bua lɛ konɛ e te si. Se mɛni maa ba nɔ nɛ e nɔ si nɛ nɔ ko be nɛ maa ye bua lɛ kɛ te si ɔ nɔ?
11 Jehanɛ se hu ɔ, ke ni enyɔ bla kɛ hwɔ si ɔ, a he mi maa dɔ la, se kɛ nɔ kake ngmelu he mi ma plɛ kɛ dɔ la ha kɛɛ? 12 Jehanɛ ɔ, nɔ ko ma nyɛ maa ye nɔ kake ngmelu nɔ, se ke ni enyɔ pee kake ɔ, a ma nyɛ maa te si kɛ wo lɛ. Nɛ kpã etɛ nɛ a lo kɛ bla a, a be nyɛe ma tsɔ lɛ mla.*
13 Niheyo ohiatsɛ nɛ e ngɛ juɛmi ɔ hi pe matsɛ nɔmoyo kuasia nɛ e be juɛmi nɛ e kɛ maa bu kɔkɔ bɔmi tue hu. 14 Ejakaa e* je tsu womi mi kɛ ba pee matsɛ, pohu a fɔ lɛ ohiatsɛ ngɛ jamɛatsɛ ɔ nɔ yemi ɔ mi. 15 I susu nihi tsuo nɛ a ngɛ wami mi nɛ a nyɛɛɔ kɛ yaa kɛ baa ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ a he. Nɛ i susu bɔ nɛ níhi yaa nɔ ha niheyo ɔ nɛ e ba ye nɔ ngɛ nɔ nɛ sɛ e hlami ɔ se ɔ hu he. 16 E ngɛ mi kaa nihi nɛ a fĩ e se ɔ a he hiɛ babauu mohu lɛɛ, se nihi nɛ a maa ba pee se ɔ, a bua be e he jɔe. Enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́, e ngɛ kaa fo nɛ a tuɔ kɛ fieeɔ kɔɔhiɔ se.
5 Be fɛɛ be nɛ o maa ya anɔkuale Mawu ɔ we ɔ, hyɛ o he nɔ saminya; e hi kaa o maa ya lejɛ ɔ nɛ o ya bu nɔ́ nɛ a ma de ɔ tue, pe nɛ o ma ya sã afɔle kaa bɔ nɛ kuasiahi peeɔ ɔ, ejakaa a li kaa nɔ́ nɛ a ngɛ pee ɔ dɛ.
2 O he* nɛ ko sɔ kɛ tu munyu, nɛ o tsui hu nɛ ko ye oya kɛ tu munyu ngɛ anɔkuale Mawu ɔ hɛ mi, ejakaa anɔkuale Mawu ɔ ngɛ hiɔwe, se moo lɛɛ o ngɛ zugba a nɔ. Enɛ ɔ he je nɛ e sɛ nɛ o munyuhi nɛ hiɛ ɔ nɛ. 3 Ejakaa níhi babauu a he susumi* haa nɛ nɔ nlaa, nɛ munyu babauu tumi haa nɛ kuasia tuɔ munyu puu. 4 Be fɛɛ be nɛ o ma kã Mawu kita a, koo to tsle kaa o maa ye nɔ, ejakaa e bua jɔɛ kuasiahi a he. Kita nɛ o kã a, ye nɔ. 5 E hi kaa o be kita kãe pe nɛ o ma kã kita nɛ o be nɔ yee. 6 Koo ngmɛ o nya blɔ nɛ e ha nɛ o* pee yayami, nɛ ko de ngɛ bɔfo* ɔ hɛ mi kaa o nya lɛ tla. Mɛni he je nɛ e sa kaa o ha nɛ anɔkuale Mawu ɔ mi mi nɛ fu ngɛ nɔ́ nɛ o de ɔ he, nɛ́ e kpata o nine nya ní tsumi ɔ hɛ mi ɔ? 7 Ejakaa kaa bɔ nɛ níhi babauu a he susumi haa nɛ nɔ nlaa a, jã kɛ̃ nɛ munyu babauu tumi haa nɛ nɔ deɔ níhi nɛ se nami be a he. Se moo ye anɔkuale Mawu ɔ gbeye.
8 Ke o na nɛ a ngɛ ohiatsɛ yi mi wae, nɛ a plɛ dami sane yemi kɛ dami ní peemi hɛ mi ngɔ bu si ngɛ o kpokpa a nɔ ɔ, e ko pee mo nyakpɛ. Ejakaa jamɛ a nɔkɔtɔma a, nɔkɔtɔma kpa nɛ e nɔ kuɔ pe lɛ ngɛ lɛ hyɛe, nɛ ni kpahi hu ngɛ nɛ a nɔ kuɔ pe jamɛ a nikɔtɔma amɛ.
9 Jehanɛ hu ɔ, se nɛ a náa ngɛ zugba a he ɔ, mɛ tsuo a gbaa; matsɛ ɔ po, zugba a nɔ niba ní nɛ e yeɔ.
10 Nɔ nɛ suɔ sika a, sika be lɛ tɔe gblegbleegble, jã kɛ̃ nɛ nɔ nɛ suɔ ní nami ɔ, ní nɛ e ná a be lɛ tɔe. Enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́.
11 He nɛ ní kpakpahi babauu ngɛ ɔ, nihi nɛ a yeɔ ɔ hu a he hiɛɛ. Nɛ mɛni se nɔtsɛ ɔ náa? E hɛngmɛ kɛkɛ lɛ e kɛ hyɛɛ mɛ.
12 Nɔ nɛ sɔmɔɔ ɔ, e ye ní bɔɔ jio, e ye ní fuu jio, e mahe ngɔɔ ha lɛ, se ní babauu nɛ niatsɛ ngɛ ɔ ha we nɛ e hwɔɔ mahe.
13 Aywilɛho sane* ko nɛ i na ngɛ pu nɛ ɔ sisi ji: nihi ngɔɔ ní babauu nɛ a ná a kɛ toɔ kɛ yeɔ mɛ nitsɛmɛ a he awi. 14 E ní babauu ɔ hɛ mi kpataa, ejakaa ní tsumi nɛ e ngɔ e ní nɛ e ná a kɛ wo mi ɔ yi manye, nɛ ke e ba fɔ bi ɔ, nɔ́ ko be e dɛ nɛ e ma si ha lɛ kaa gbosi ní.
15 Bɔ nɛ nɔ ko je e nyɛ fɔmi kotoku mi kɛ ba kɛ e he gu ɔ, jã kɛ̃ nɛ e maa kpale kɛ ho. Nɛ e be nyɛe maa ngɔ ní nɛ e gbo dengme kɛ tsu ɔ mi nɔ́ ko nɔ́ ko kɛ ho.
16 Enɛ ɔ hu ji aywilɛho sane:* Bɔ nɛ e ba a, jã pɛpɛɛpɛ e maa kpale kɛ ho; nɛ mɛni se nami lɛ ngɛ kɛ ha nɔ nɛ yaa nɔ nɛ e tsuɔ ní wawɛɛ kɛ haa kɔɔhiɔ ɔ? 17 Jehanɛ hu ɔ, daa ligbi ɔ, e kɛ haomi babauu, kɛ hiɔ, kɛ abofu yeɔ ní kaa nɔ́ nɛ e ngɛ diblii mi.
18 Enɛ ɔ ji nɔ́ nɛ i na kaa e hi nɛ́ e sa: lɔ ɔ ji kaa adesa nɛ e ye ní, nɛ e nu ní, nɛ e ná bua jɔmi ngɛ níhi tsuo nɛ e gbo dengme kɛ tsu wawɛɛ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ngɛ e wami ligbi bɔɔ nɛ anɔkuale Mawu ɔ kɛ ha lɛ ɔ mi, ejakaa e hiɔwo* ji lɔ ɔ nɛ. 19 Jehanɛ hu ɔ, ke anɔkuale Mawu ɔ ha nɛ nɔ ko ná sika kɛ he lo nya níhi, kɛ nyɛmi nɛ e kɛ maa ye a mi ngɔɔmi ɔ, e sa nɛ e kplɛɛ e hiɔwo* ɔ nɔ, nɛ́ e nya ngɛ ní nɛ e tsu wawɛɛ ɔ mi. Enɛ ɔ ji Mawu nike ní. 20 Akɛnɛ anɔkuale Mawu ɔ ha nɛ bua jɔmi nɛ e ná ngɛ e tsui mi ɔ he e juɛmi he je ɔ, e he maa wa kaa e ma yɔse* kaa e wami ligbi ɔmɛ ngɛ bee.
6 Aywilɛho sane* kpa nɛ i na ngɛ pu nɛ ɔ sisi nɛ e pɔ he ngɛ adesahi a kpɛti ji: 2 Anɔkuale Mawu ɔ haa nɛ adesa náa sika kɛ he lo nya níhi, kɛ hɛ mi nyami, konɛ níhi nɛ e suɔ ɔ ekoeko nɛ ko bɔ lɛ;* se kɛ̃ ɔ, anɔkuale Mawu ɔ ha we nɛ e ye a mi ngɔɔmi, se nubwɔ mohu lɛ yeɔ a mi ngɔɔmi. Enɛ ɔ ji yaka nɔ́, kɛ piimi nɛ nya wa. 3 Ke nyumu ko fɔ bimɛ lafa, nɛ e hi si jehahi babauu, nɛ e bwɔ, se kɛ̃ ɔ, e* yi e ní kpakpa amɛ a mi ngɔɔmi nɛ e gbo ɔ, ma de ke bi nɛ gbo loko a fɔ lɛ ɔ nɔ́ hi kulaa pe jamɛatsɛ ɔ. 4 Ejakaa se nami be fɔmi nɛ a fɔ bi nɛ ɔ he. E kpale kɛ ho ngɛ diblii mi, nɛ e be biɛ. 5 E ngɛ mi kaa e nɛ́ pu hyɛ, nɛ e li nɔ́ ko nɔ́ ko mohu lɛɛ, se loloolo ɔ, e nɔ́ hi kulaa pe* jamɛatsɛ ɔ. 6 Ke nɔ ko hi si jeha akpe enyɔ, se je mi ngɔɔmi lɛɛ e yi eko ɔ, mɛni se nami lɛ ngɛ he? Anɛ, pi he kake nɛ nɔ fɛɛ nɔ yaa lo?
7 Ní nɛ adesa tsuɔ wawɛɛ ɔ tsuo ɔ, e tsuɔ konɛ e ná nɔ́ ko kɛ wo e nya mi; se e* tɔɛ gblee. 8 Mɛni juɛmitsɛ kɛ pe kuasia? Nɛ ke ohiatsɛ le bɔ nɛ e ma plɛ kɛ hyɛ e he ngɛ je mi ɔ,* mɛni se nami lɛ ngɛ he? 9 E hi kaa nɔ ko bua maa jɔ nɔ́ nɛ e hɛngmɛ na a he pe nɛ e maa hi nɔ́ nɛ e be nae ɔ se die.* Enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́, e ngɛ kaa fo nɛ a tuɔ kɛ fieeɔ kɔɔhiɔ se.
10 Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ngɛ ɔ, a wo lɛ biɛ momo, nɛ bɔ nɛ adesa ngɛ ha a, nɔ fɛɛ nɔ le; e nyɛ we nɛ e kɛ nɔ nɛ ngɛ he wami pe lɛ ɔ nɛ sã nya.* 11 Ke munyuhi* ngɛ hiɛe ɔ, yaka níhi hu hiɛɛ; nɛ mɛni se adesa náa ngɛ mi? 12 Mɛnɔ le nɔ́ nɛ hi pe kulaa kɛ ha adesa nɛ́ e sa kaa e pee ngɛ e wami si himi mi, ngɛ e wami ligbi bɔɔ nɛ se nami be he nɛ beɔ kaa nini ɔ mi? Ejakaa mɛnɔ ma nyɛ ma de adesa nɔ́ nɛ maa ba ngɛ pu nɛ ɔ sisi ngɛ e gbenɔ se?
7 Biɛ kpakpa* hi pe nu kpakpa, nɛ gbenɔ ligbi hi pe fɔmi ligbi. 2 E hi kaa o maa ya we nɛ a ngɛ aywilɛho yee ngɛ mi ɔ mi pe nɛ o maa ya we nɛ a ngmɛ okplɔɔ ngɛ mi ɔ mi, ejakaa lɔ ɔ ji adesa fɛɛ adesa nyagbe, nɛ e sa nɛ nihi nɛ a ngɛ wami mi ɔ nɛ a ngɔ nɔ́ nɛ ɔ kɛ to ngɛ a tsui mi. 3 Aywilɛho yemi hi pe muɔmi, ejakaa ke nɔ ko hɛ mi pee mɔbɔmɔbɔ ɔ, lɔ ɔ dlaa e tsui. 4 Juɛmitsɛmɛ a tsui ngɛ we nɛ a ngɛ aywilɛho yee ngɛ mi ɔ mi, se kuasiahi a tsui ngɛ we nɛ a nyaa ngɛ mi ɔ mi.*
5 E hi kaa o maa bu juɛmitsɛ hɛ mi kami tue pe nɛ o maa bu kuasiahi a la tue. 6 Ejakaa kaa bɔ nɛ ke miohi ngɛ sãe ngɛ buɛ sisi nɛ e pɛ́ɔ ɔ, jã nɛ kuasia muɔmi ngɛ; enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́. 7 Yi mi wami ma nyɛ maa wo juɛmitsɛ godo, nɛ nyɔ mi ní hu puɛɔ tsui.
8 Sane nyagbe hi pe e sisije. E hi kaa o maa to o tsui si pe nɛ o ma wo o he nɔ.* 9 O mi mi nɛ ko fu mla,* ejakaa mi mi fumi ɔ, kuasiahi a gugue mi nɛ e ngɛ.*
10 Ko bi ke, “Mɛni he je nɛ blema ligbi ɔmɛ hi pe mwɔnɛ ɔ?” ejakaa juɛmi be mi kaa o ma bi sane nɛ ɔ.
11 Ke nɔ ko ngɛ juɛmi nɛ e ná weto ní kɛ piɛɛ he ɔ, e ji nɔ́ kpakpa, se nami ngɛ he kɛ ha nihi nɛ a ngɛ wami mi ɔ.* 12 Ejakaa juɛmi poɔ nɔ he piɛ kaa bɔ nɛ sika poɔ nɔ he piɛ ɔ, se se nami nɛ ngɛ nile kɛ juɛmi a he ji, a baa nɔ wami yi.
13 Mo susu anɔkuale Mawu ɔ ní tsumi he nɛ o hyɛ. Nɔ́ nɛ e ha nɛ e kpɛ̃ ɔ, mɛnɔ ma nyɛ ma ha nɛ e da tlɔmɔɔ? 14 Ngɛ ligbi kpakpa nɔ ɔ, mo nya nɛ o pee kpakpa, se ngɛ amanehlu* ligbi nɔ ɔ, mo kai kaa Mawu lɛ ngmɛ ligbi kpakpa a kɛ haomi ligbi ɔ tsuo blɔ, bɔ nɛ pee nɛ adesahi nɛ a ko nyɛ nɛ a le* nɔ́ tutuutu nɛ maa ba a nɔ hwɔɔ se.
15 Ngɛ ye wami ligbi nɛ se nami be he ɔ mi ɔ, i na nɔ́ fɛɛ nɔ́—kɛ je dalɔ nɛ e hɛ mi kpataa ngɛ e dami mi ɔ nɔ kɛ ya si yiwutsotsɛ nɛ e hiɔ si be kɛkɛɛ ngɛ ní yayamihi nɛ e peeɔ tsuo se ɔ nɔ.
16 Koo pee o he dalɔ tsɔ, nɛ koo pee o he juɛmitsɛ tsɔ hulɔ. Mɛni he je nɛ e sa nɛ o kpata mo nitsɛ o hɛ mi? 17 Koo pee yayami kɛ be nɔ, nɛ koo je kuasia hulɔ. Mɛni he je nɛ e sa nɛ o gbo loko o be nɛ su ɔ? 18 E hi wawɛɛ kaa o maa pɛtɛ kɔkɔ bɔmi nɛ ɔ he nɛ o be kaketsɛ ɔ hu he ngmɛɛe; ejakaa nɔ nɛ yeɔ Mawu gbeye ɔ maa bu enyɔ ɔmɛ tsuo tue.
19 Juɛmi haa nɛ juɛmitsɛ náa he wami pe nyumuhi nyɔngma nɛ a he wa nɛ́ a poɔ ma ko he piɛ. 20 Ejakaa dalɔ ko be zugba a nɔ nɛ e peeɔ nɔ́ kpakpa be fɛɛ be nɛ e pee we yayami gblee.
21 Jehanɛ hu ɔ, koo ngɔ munyu fɛɛ munyu nɛ nihi maa tu ɔ kɛ wo o tsui mi; ke pi jã a, o maa nu kaa o sɔmɔlɔ ngɛ mo gbiɛe; 22 ejakaa o le heii ngɛ o tsui mi kaa mo nitsɛ hu o gbiɛ ni kpahi si abɔ.
23 I kɛ juɛmi ka ní nɛ ɔmɛ tsuo, nɛ i de ke: “Ma pee juɛmitsɛ.” Se i nyɛ we jã peemi. 24 Nɔ́ nɛ ba a he hí susumi, nɛ e mi kuɔ wawɛɛ nitsɛ. Mɛnɔ ma nyɛ maa nu sisi? 25 I ma nya si ngɛ ye tsui mi kaa ma le, nɛ ma kpa níhi si, nɛ ma hla juɛmi kɛ yi mi tomi nɛ ngɛ níhi a se, nɛ́ ma nu yi wu tso ní nɛ nihi nɛ a biɛɛ peeɔ, kɛ kuasiahi a ní nɛ godotsɛmɛ peeɔ ɔ sisi. 26 Kɛkɛ nɛ i na nɔ́ nɛ ɔ: Yo nɛ ngɛ kaa de dalɔ ya, nɛ e tsui ngɛ kaa adlai,* nɛ e ninehi ngɛ kaa tsu womi kɔsɔkɔsɔhi ɔ, e dooɔ pe gbenɔ. Nɔ nɛ peeɔ nɔ́ nɛ anɔkuale Mawu ɔ suɔ ɔ, yo ɔ be nyɛe maa nu lɛ, se yayami peelɔ lɛɛ e nuɔ lɛ.
27 Fiɛɛlɔ ɔ de ke, “Hyɛ, nɔ́ nɛ i na ji nɛ ɔ nɛ. I hla níhi a mi kakaaka konɛ ma na nɔ́ nɛ ngɛ a mi, 28 se nɔ́ nɛ i* ya nɔ nɛ i hla a, i nɛ. I na nyumu* kake ngɛ nihi akpe a kpɛti, se i nɛ́ yo ko ngɛ a kpɛti. 29 Nɔ́ nɛ i na pɛ ji: Anɔkuale Mawu ɔ pee adesahi nɛ a da, se a ya nyɛɛ gahi babauu nɛ mɛ nitsɛmɛ a to ɔ se.”
8 Mɛnɔ kɛ juɛmitsɛ sɔ? Mɛnɔ le nyagba ko nya tsaba?* Adesa nile haa nɛ e tsɔɔ e hɛ mi, nɛ e pɛneɔ e hɛ mi nɛ e tu ɔ.
2 I ngɛ dee ke: “Moo bu matsɛ ɔ fami ɔmɛ tue ngɛ kita nɛ o kã Mawu ɔ he je. 3 Koo ye oya kɛ je e hɛ mi. Ko fĩ nɔ́ yayami ko se; ejakaa e ma nyɛ maa pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e suɔ, 4 he wami ngɛ matsɛ munyu mi; mɛnɔ ma nyɛ ma de lɛ ke: ‘Mɛni o ngɛ pee ɔ?’”
5 Nɔ nɛ yeɔ mlaa nɔ ɔ, haomi be e nɔ bae, nɛ juɛmitsɛ tsui maa le be nɛ sa, kɛ blɔ nɛ e sa kaa e gu nɔ kɛ tsu níhi a he ní.* 6 Sane fɛɛ sane ngɛ be kɛ blɔ nɔ nɛ a guɔ kɛ tsuɔ he ní,* ejakaa adesa nyagbahi hiɛ babauu. 7 Akɛnɛ nɔ ko li nɔ́ nɛ maa ba he je ɔ, mɛnɔ ma nyɛ ma de bɔ nɛ e ma plɛ kɛ ba ha?
8 Kaa bɔ nɛ nɔ ko nɔ ko be he wami ngɛ mumi* ɔ nɔ, nɛ́ nɔ ko nɔ ko be nyɛe maa tsi mumi ɔ nya a, jã kɛ̃ nɛ nɔ ko nɔ ko be he wami ngɛ gbenɔ ligbi nɔ. Kaa bɔ nɛ ke a ngɛ ta hwue nɛ a ngmɛ́ ta bulɔ blɔ nɛ e jeɔ, jã kɛ̃ nɛ nihi nɛ a peeɔ yi wu tso níhi ɔ, yi wu tso ní peepee be mɛ blɔ ngmɛe nɛ a ye a he.*
9 I na ní nɛ ɔmɛ tsuo, nɛ i ngɔ ye tsui kɛ ha ní tsumi fɛɛ ní tsumi nɛ a tsuɔ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ; jamɛ a be ɔ mi tsuo ɔ, adesa yeɔ adesa nɔ kɛ yeɔ lɛ awi.* 10 Nɛ i na nɛ a ngɛ yiwutsotsɛmɛ ɔmɛ pue, ni nɛmɛ nɛ jinɛ a yaa he klɔuklɔu ɔ nɛ a baa a, se e kɛ we kulaa nɛ nihi a hɛ je a nɔ ngɛ ma nɛ a pee yi wu tso ní ngɛ mi ɔ mi. Enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́.
11 Akɛnɛ a kojo we nihi nɛ a peeɔ ní yayamihi mla he je ɔ, adesahi kplii a tsui kaa a maa pee yayami. 12 E ngɛ mi kaa yayami peelɔ ma nyɛ maa pee yayami si lafa nɛ loloolo ɔ, e maa hi si be kɛkɛɛ mohu lɛɛ, se kɛ̃ ɔ, i le kaa nihi nɛ a yeɔ anɔkuale Mawu ɔ gbeye ɔ, e maa hi ha mɛ, ejakaa a yeɔ lɛ gbeye. 13 Se e be hie ha yiwutsotsɛ, nɛ jã kɛ̃ nɛ e be nyɛe ma ha nɛ e wami ligbi ɔmɛ nɛ a ngɛ kaa nini ɔ se nɛ kɛ, ejakaa e yi Mawu gbeye.
14 Yaka nɔ́ ko nɛ yaa nɔ ngɛ zugba a nɔ nɛ haoɔ mi ji: Dali komɛ ngɛ nɛ a kɛ mɛ hiɔ si kaa nɔ́ nɛ a pee yi wu tso ní, nɛ yiwutsotsɛmɛ komɛ hu ngɛ nɛ a kɛ mɛ hiɔ si kaa nɔ́ nɛ a pee nɔ́ nɛ da. I ngɛ dee ke, enɛ ɔ hu ji yaka nɔ́.
15 Lɔ ɔ he ɔ, i ngɛ dee ke nihi nɛ́ a nya, ejakaa nɔ́ ko be nɛ hi ha adesa ngɛ pu nɛ ɔ sisi pe nɛ e maa ye ní, nɛ e maa nu ní, nɛ e ma nya; e sa nɛ e ná enɛ ɔ kɛ piɛɛ ní nɛ e tsuɔ wawɛɛ ngɛ e wami ligbi ɔmɛ nɛ anɔkuale Mawu ɔ kɛ ha lɛ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ mi ɔ he.
16 I ma nya si ngɛ ye tsui mi kaa ma ná juɛmi konɛ ma na níhi tsuo nɛ yaa nɔ ngɛ zugba a nɔ ɔ, enɛ ɔ he ɔ, i hwɔ we mahe po nyɔ kɛ pia.* 17 Kɛkɛ nɛ i susu anɔkuale Mawu ɔ ní tsumi ɔ tsuo he, nɛ i yɔse kaa adesa be nyɛe maa nu níhi nɛ yaa nɔ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ sisi. Ke adesahi bɔ mɔde wawɛɛ kaa mɛni po, a be nyɛe maa nu sisi. Ke a de ke a ngɛ juɛmi nɛ a kɛ maa le po, a be nyɛe maa nu sisi.
9 Lɔ ɔ he ɔ, i ngɔ nɔ́ nɛ ɔ tsuo kɛ to ye tsui mi, nɛ i ma nya si kaa dali kɛ juɛmitsɛmɛ, kɛ a ní tsumi ɔmɛ ngɛ anɔkuale Mawu ɔ dɛ mi. Adesahi li suɔmi kɛ ninyɛ nɛ ya nɔ loko a ba. 2 Mɛ tsuo a nyagbe sɔ, dalɔ kɛ yiwutsotsɛ jio, nɔmlɔ kpakpa jio, nɔ nɛ he tsɔ kɛ nɔ nɛ he tsɔ we jio, nihi nɛ a sãã afɔle kɛ nihi nɛ a sɛ̃ afɔle jio. Nɔmlɔ kpakpa kɛ yayami peelɔ ɔ, slɔɔto ko be a kpɛti; nɔ nɛ kãa kita kɛ nɔ nɛ hyɛɛ e he nɔ saminya ngɛ kita kami he ɔ hu, slɔɔto be a kpɛti. 3 Nɔ́ ko nɛ haoɔ nɔ, nɛ́ yaa nɔ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ji nɛ ɔ nɛ: Akɛnɛ adesahi tsuo a nyagbe ngɛ kake he je ɔ, a tsui hu hyi tɔ kɛ yayami; nɛ ngɛ a wami be mi ɔ, godo ní peepee hiɔ a tsui mi, nɛ lɔ ɔ se ɔ, a gboɔ.*
4 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ ngɛ hɛ kali a kpɛti ɔ, hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ kɛ ha lɛ, ejakaa gbe nɛ e hɛ ngɛ hi pe jata nɛ gbo. 5 Ejakaa nihi nɛ a ngɛ wami mi* ɔ le kaa a ma gbo, se gbogboe ɔmɛ lɛɛ, a li nɔ́ ko nɔ́ ko kulaa, jã kɛ̃ nɛ a be hiɔwo ko hu, ejakaa nihi a hɛ je a nɔ pɛsɛpɛsɛ. 6 Jehanɛ hu ɔ, a suɔmi kɛ a ninyɛ kɛ a hunga jemi se po momoomo, nɛ a be blɔ fa mi nɔ́ ko hu ngɛ níhi nɛ a peeɔ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ mi.
7 Yaa nɛ o kɛ bua jɔmi nɛ ya ye o niye ní ɔ, nɛ o kɛ bua jɔmi tsui nɛ nu o wai ɔ, ejakaa anɔkuale Mawu ɔ bua jɔ o ní tsumi ɔmɛ a he momo. 8 Be fɛɛ be ɔ, o tade ɔmɛ nɛ a hiɛ futaa,* nɛ nu nɛ ko tã o yi mi. 9 O kɛ o yo nɛ o suɔ lɛ ɔ nɛ ye ngɔɔmi ngɛ si himi mi ngɛ o wami ligbi bɔɔ* nɛ Mawu kɛ ha mo ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ mi, ngɛ o ligbi ɔmɛ nɛ a se kɛ we ɔ mi. Ejakaa lɔ ɔ ji o blɔ fa mi nɔ́ ngɛ si himi mi, kɛ o blɔ fa mi nɔ́ ngɛ ní nɛ o gbo dengme kɛ tsu wawɛɛ ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ mi. 10 Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ o nine su nɔ kaa o ma tsu ɔ, tsu kɛ o he wami tsuo, ejakaa ní tsumi, aloo yi mi susumi,* aloo nile, aloo juɛmi be Yɔkɔ* ɔ mi he nɛ o yaa a.
11 I na nɔ́ ko hu ngɛ pu nɛ ɔ sisi, kaa pi be fɛɛ be nɛ nihi nɛ a he sɔɔ ɔ yeɔ kunimi ngɛ fo kami mi, nɛ pi be fɛɛ be nɛ nihi nɛ a he wa a yeɔ kunimi ngɛ ta mi, jã kɛ̃ nɛ pi be fɛɛ be nɛ juɛmitsɛmɛ ngɛ niye ní, nɛ pi be fɛɛ be nɛ nihi nɛ a hɛ mi tɛ ngɛ ní babauu, jã kɛ̃ nɛ pi be fɛɛ be nɛ ní leli yeɔ manye, ejakaa be kɛ níhi nɛ a hyɛ we blɔ baa mɛ tsuo a nɔ tlukaa. 12 Ejakaa adesa li e gbenɔ be. Kaa bɔ nɛ lohi duɔ ya, nɛ́ lohwe pɛlitsɛmɛ duɔ klama a, jã kɛ̃ nɛ oslaa* ba náa nimli a bimɛ tlukaa.
13 Jehanɛ ɔ, i to nɔ́ nɛ ɔ hu he hɛ ngɛ juɛmi he ngɛ pu nɛ ɔ sisi, nɛ e pee mi nyakpɛ: 14 Ma nyafii ko ngɛ nɛ nyumuhi bɔɔ pɛ lɛ ngɛ mi; nɛ matsɛ he walɔ ko ba tua ma a nɛ e sá ma a yi, nɛ e pee ma yi sami ní nguanguahi kɛ wo he. 15 Nyumu ohiatsɛ ko nɛ e ji juɛmitsɛ ngɛ ma a mi, nɛ e kɛ e juɛmi ɔ he ma a yi wami. Se nɔ ko nɔ ko kaii we jamɛ a nyumu ohiatsɛ ɔ. 16 Nɛ i de ye he ke: ‘Juɛmi hi pe he wami; se kɛ̃ ɔ, a gbeɔ ohiatsɛ juɛmi he guɛ, nɛ a bui e munyuhi tue.’
17 E hi kaa o maa bu munyu nɛ juɛmitsɛmɛ tuɔ kɛ gbi blɛuu ɔ tue mohu pe nɛ o maa bu ngmlaa nɛ nɔ nɛ ngɛ tsɛ yee ngɛ kuasiahi a kpɛti ɔ kpaa a tue.
18 Juɛmi hi pe ta hwumi níhi, se yayami peelɔ kake pɛ ma nyɛ ma kpata ní kpakpahi babauu a hɛ mi.
10 Kaa bɔ nɛ anunu nɛ gbo haa nɛ tsopa kɛ e he via jeɔ fu nɛ e hɛ mi fiaa hwɔli ɔ, jã kɛ̃ nɛ kuasia jemi bɔɔ puɛɔ juɛmi kɛ hɛ mi nyami.
2 Juɛmitsɛ tsui tsɔɔ lɛ blɔ nɛ da,* se kuasia tsui tsɔɔ lɛ blɔ nɛ dɛ.* 3 Blɔ fɛɛ blɔ nɛ kuasia nyɛɛɔ nɔ ɔ, juɛmi* bɔɔ lɛ, nɛ e haa nɛ nɔ fɛɛ nɔ leɔ kaa kuasia ji lɛ.
4 Ke nɔ yelɔ mi mi fu mo ɔ,* koo je he nɛ o daa si ngɛ ɔ, ejakaa he jɔmi mumi baa yayami nguanguahi a si.
5 Nɔ́ ko ngɛ nɛ haoɔ nɔ nɛ i na ngɛ pu nɛ ɔ sisi, lɔ ɔ ji tɔmi nɛ nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya a tɔ̃ɔ ɔ: 6 A haa kuasiahi blɔ nya nguanguahi fuu, se niatsɛmɛ* lɛɛ, blɔ nyahi nɛ ba si ɔ nɔuu lɛ a hɛɛ.
7 I na sɔmɔli ngɛ okpɔngɔhi a nɔ, be mi nɛ ma nikɔtɔmahi ngɛ zugba nyɛɛe kaa sɔmɔli.
8 Nɔ nɛ tsuaa muɔ ɔ ma nyɛ maa nɔ mi; nɛ nɔ nɛ ywiaa tɛ gbogbo nɛ e guɔ mi ɔ, sinɔ ma nyɛ maa kɔ lɛ.
9 Nɔ nɛ ywiaa tɛ ɔ, tɛ ma nyɛ maa plaa lɛ, nɛ nɔ nɛ gbaa lɛ́ ɔ, lɛ́ ma nyɛ maa plaa lɛ.*
10 Ke nɔ ko ní tsumi dade nya gbo nɛ e duɛ nya a, e he maa hia nɛ e kɛ he wami fuu nɛ tsu ní ɔ. Se juɛmi yeɔ bua nɛ nɔ yeɔ manye.
11 Ke sinɔ kɔ nɔ ko loko a kɛ kunya jɔɔ sinɔ ɔ he ɔ, se nami ko be kunya yelɔ nɛ e he be ɔ he.*
12 Juɛmitsɛ nya mi munyuhi ngɔɔ dloomi kɛ baa, se kuasia nya mi munyuhi kpataa lɛ nitsɛ e hɛ mi. 13 Kekleekle munyuhi nɛ jeɔ e nya mi ɔ ji kuasia munyuhi, nɛ e nyagbe munyu ɔmɛ ji godo munyuhi nɛ kɛ haomi baa. 14 Se kuasia yaa nɔ nɛ e tuɔ munyu.
Adesa li nɔ́ nɛ maa ba; mɛnɔ ma nyɛ ma de lɛ nɔ́ nɛ maa ba ngɛ e se?
15 Ní nɛ kuasia tsuɔ wawɛɛ ɔ haa nɛ pɔ tɔɔ e he, ejakaa e li blɔ nɛ e maa gu nɔ kɛ ya ma a mi po.
16 Hyɛ bɔ nɛ ma ko maa na nɔ́ ha ke matsɛ ɔ ji jokuɛ, nɛ ma nikɔtɔma amɛ jeɔ okplɔɔ ngmɛmi sisi mɔtu! 17 Hyɛ bɔ nɛ ma ko ma ná bua jɔmi ha ke odehehi a binyumu ji matsɛ ɔ, nɛ ma nikɔtɔma amɛ yeɔ ní ngɛ be nɛ sa mi konɛ a ná he wami, se pi nɛ á de dã!
18 Hejɔ peemi tsɔ haa nɛ tsohi nɛ a ngɛ tsu yi mi ɔ huleɔ, nɛ ninehi nɛ tsu we ní ɔ haa nɛ tsu dungɔɔ.*
19 Niye ní ha nɛ nɔ muɔɔ, nɛ wai haa nɔ bua jɔmi; se sika tsuɔ hiami níhi tsuo a he ní.
20 Koo gbiɛ matsɛ ngɛ o yi mi po,* nɛ koo gbiɛ niatsɛ ngɛ o se tsu ɔ mi; ejakaa lohwe pɛlitsɛ ko* ma nyɛ maa ngɔ o munyu* ɔ kɛ ho, aloo adebɔ nɔ́ ko nɛ ngɛ pɛli ma nyɛ ma ya tĩ nɔ́ nɛ o de ɔ mi.
11 Mo sake o abolo ɔ kɛ fɔ nyu hɛ, ejakaa ligbihi babauu se ɔ, o maa na ekohu. 2 Mo ha nihi kpaago aloo nihi kpaanyɔ nɔ́ nɛ o ngɛ ɔ eko, ejakaa o li amanehlu* nɛ maa ba zugba a nɔ.
3 Ke nyu hyi bɔku ɔ tɔ ɔ, hiɔmi maa nɛ kɛ pue zugba a nɔ; nɛ ke tso ku fɔ woyi je aloo yiti je ɔ, he nɛ tso ɔ nɔ ɔ, lejɛ ɔ nɛ e maa hi.
4 Nɔ nɛ hyɛɛ kɔɔhiɔ ɔ be wu due, nɛ nɔ nɛ hyɛɛ bɔku ɔmɛ ɔ be ní kpae.
5 Kaa bɔ nɛ o li bɔ nɛ mumi ɔ tsuɔ ní ngɛ jokuɛ wuhi a mi ngɛ yohɔyo fɔmi kotoku mi ɔ, jã kɛ̃ nɛ anɔkuale Mawu ɔ, nɔ nɛ tsuɔ níhi tsuo ɔ, o li e ní tsumi ɔ.
6 Du o wu ɔ mɔtu, nɛ ko je o nine ngɛ he kɛ ya si gbɔkuɛ; ejakaa o li nɔ́ nɛ maa hi, enɛ ɔ jio, kaketsɛ ɔ jio, enyɔ ɔmɛ tsuo maa hi jio o li.
7 La ngɔɔ, nɛ e hi kaa hɛngmɛ maa na pu la. 8 Ke adesa maa hi si jehahi babauu ɔ, e sa nɛ e ye jamɛ a jeha amɛ tsuo a mi ngɔɔmi. Se e kai kaa diblii ligbi ɔmɛ ma nyɛ maa hiɛ babauu; nɔ́ nɛ maa ba a tsuo ji yaka nɔ́.
9 Niheyo, mo nya ngɛ o nihe be mi, nɛ ha nɛ o tsui bua nɛ jɔ ngɛ o nihe ligbi ɔmɛ a mi. Moo pee nɔ́ nɛ o tsui suɔ, nɛ o ya he nɛ o hɛngmɛ kɛ mo maa ya; se ná nɛ o le kaa anɔkuale Mawu ɔ maa kojo mo ngɛ ní nɛ ɔmɛ tsuo a he.* 10 Enɛ ɔ he ɔ, mo je níhi nɛ haoɔ nɔ kɛ je o tsui mi, nɛ o je níhi nɛ yeɔ nɔ awi ɔ kɛ je o nɔmlɔ tso* ɔ mi, ejakaa nihe kɛ nihe be mi he wami ji yaka níhi.
12 Lɔ ɔ he ɔ, mo kai o Bɔlɔ Ngua a ngɛ o nihe mi, loko haomi* ligbi ɔmɛ nɛ a ba, loko jeha amɛ nɛ o ma de ke: “I be a he bua jɔmi” ɔ nɛ a ba; 2 loko pu ɔ, kɛ la a, kɛ nyɔhiɔ ɔ, kɛ dodoe ɔmɛ nɛ́ a wo diblii, loko bɔku ɔmɛ nɛ a kpale kɛ ba ngɛ hiɔmi nɛmi ɔ se;* 3 loko ligbi ɔ nɛ́ we ɔ he buli* ɔmɛ ma bɔni kpokpomi,* nɛ́ nyumu he wali ɔmɛ maa dɔ a mi, nɛ́ yi ɔmɛ ma kpa ní wɛɛmi akɛnɛ a he pi ɔ he je, nɛ́ yihewi ɔmɛ nɛ a hyɛɛ saflɛ ɔmɛ a mi ɔ maa na kaa a mi wo diblii ɔ; 4 loko a ma nga sinya amɛ nɛ a guɔ a mi kɛ yaa gbɛjegbɛ ɔ nɔ, nɛ́ wɛ tɛ ɔ pɛmi nya maa ba si, nɛ́ lohwe pɛlitsɛ pɛmi ma ha nɛ nɔ nɛ te si, nɛ́ biyi ɔmɛ nɛ́ a la a, a gbi nya maa ba si ɔ. 5 Jehanɛ ɔ hu, loko hehi nɛ ya hiɔwe maa wo nɔ he gbeye, nɛ́ gbeye níhi maa hi gbɛjegbɛ ɔ nɔ, nɛ́ almond tso* ɔ ma gba mɔmɔ, nɛ́ tukpɛtukpɛ* ma sã si, nɛ́ kepa tso yiblii* ɔ ma pɛ́ ɔ, ejakaa adesa ngɛ nyɛɛe kɛ yaa we nɛ e maa hi mi be kɛkɛɛ ɔ mi, nɛ aywilɛho yeli ɔmɛ maa nyɛɛ kɛ ya kɛ ba ngɛ gbɛjegbɛ ɔ nɔ; 6 loko a ma je sika hiɔ kpã a, nɛ́ sika tsu kplu ɔ maa ywia, nɛ́ buɛ ɔ nɛ ngɛ nyu hɛngmɛ ɔ he ɔ maa ywia, nɛ́ nyu sami klama nɛ ngɛ nyu tomi vu ɔ he ɔ maa ku ɔ. 7 Kɛkɛ ɔ, adesa nɛ je zu mi ɔ maa kpale kɛ ya zu mi, nɛ mumi* ɔ maa kpale kɛ ya anɔkuale Mawu ɔ nɛ e ngɔ kɛ ha a ngɔ.
8 Fiɛɛlɔ ɔ de ke: “Yaka níhi a mi yaka nɔ́! Nɔ́ fɛɛ nɔ́ ji yaka nɔ́.”
9 Tsa pi juɛmitsɛ kɛkɛ nɛ fiɛɛlɔ ɔ ba pee, mohu ɔ, e ya nɔ nɛ e tsɔɔ nihi níhi nɛ e le ɔ, nɛ e pue e yi mi tɛ, nɛ e hla níhi a mi fitsofitso konɛ e bua abɛhi babauu a nya.* 10 Fiɛɛlɔ ɔ hla níhi a mi konɛ e ná munyunguhi nɛ a ngɔɔ nɛ́ e ngma anɔkuale munyuhi nɛ a da.
11 Juɛmitsɛmɛ a munyuhi ngɛ kaa na tsɔmi* tso kɛ e nya piɔpiɔɔpiɔ, nɛ a munyuhi nɛ a bua nya a ngɛ kaa plɛɛkohi nɛ a ka kɛ wo nɔ́ ko mi kpɛkpɛtɛɛ; to hyɛlɔ kake ngɔ lɛ a je. 12 Ye bi, ngɛ ní nɛ ɔmɛ tsuo a se ɔ, hyɛ nɛ hi ngɛ nɔ́ nɛ ɔ hu he: Womihi babauu a peemi be nyagbe, nɛ be fuu nɛ a puɛɔ ngɛ womi kasemi he ɔ peeɔ pɔtɔtɔɛ ha he lo ɔ.
13 Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ o nu ɔ, e nya si mami ji: Moo ye anɔkuale Mawu ɔ gbeye nɛ o ye e mlaa amɛ a nɔ, ejakaa enɛ ɔ ji nɔ́ nɛ e he hia pe kulaa ngɛ adesa si himi mi. 14 Ejakaa anɔkuale Mawu ɔ maa kojo ní peepee fɛɛ ní peepee kɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a laa nɔ, konɛ e hyɛ kaa e ji nɔ́ kpakpa aloo nɔ́ yaya.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, a tsɛɛ womi nɛ ɔ ke Kohelet nɛ e sisi ji “Nimli A Nya Bualɔ; Kpe Tsɛlɔ.”
Aloo “Kpe Tsɛlɔ; Nimli A Nya Bualɔ.”
Aloo “Nɔ́ nɛ se nami ko be he kulaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “maa si.”
Aloo “kpɛɔ.”
Aloo “e bɔɔ mɔde wawɛɛ kɛ kpaleɔ.”
Aloo “Ahlabata be mi pahi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “be pu nɛ ɔ sisi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ngɛ pu nɛ ɔ sisi ɔ.”
Aloo “kuasia jemi ngmlikiti.”
Aloo “nyami.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “binyumuhi.”
Aloo “a weto níhi”
Aloo “zangmayo, ee, zangmawi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “ye hɛngmɛ biɔ ɔ.”
Aloo “nyami.”
Aloo “ye blɔ fa mi nɔ́.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Juɛmitsɛ hɛngmɛ ngɛ e yi mi.”
Aloo “se e maa tu nɔ́ fɛɛ nɔ́ kɛ wo nɔ nɛ tsu we nɔ́ ko ngɛ he ɔ dɛ.”
Aloo “haomi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “kɛ nɔ́ nɛ e tsui diɔ se.”
Aloo “ma ha nɛ e klaa nɛ ná nɔ́ kpakpa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “tuumi; hluɔ kɛ bɔleɔ si.”
Aloo “saminya; pɛpɛɛpɛ.”
Baiblo komɛ de ke, “hlaa nɔ́ nɛ be.”
Aloo “blɔ fa mi nɔ́.”
Aloo “haa nɛ nihi tsuɔ ní wawɛɛ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nɛ e yeɔ lɛ nitsɛ e he lo.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “He nɛ a jɔɔ dɛ kɔkɔ kake hi pe ní nɛ a tsuɔ wawɛɛ dɛ kɔkɔ enyɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Ní nami tɔɛ e hɛngmɛ gblegbleegble.”
Aloo “ye klaa.”
Aloo “ejakaa a náa ní nɛ a tsuɔ wawɛɛ ɔ he se babauu.”
Aloo “e tsɔmi yee.”
Eko ɔ, bi juɛmitsɛ ɔ he munyu nɛ a ngɛ tue ɔ nɛ.
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “O nya.”
Aloo “Ejakaa nyagbahi fuu.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “o he lo ɔ nɛ.”
Aloo “tsɔlɔ.”
Aloo “Haomi.”
Aloo “haomi.”
Aloo “blɔ fa mi nɔ́.”
Aloo “blɔ fa mi nɔ́.”
Aloo “kai.”
Aloo “Haomi.”
Aloo “konɛ nɔ́ ko nɛ ko hia e klaa.”
Aloo “e klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e he mi jɔ lɛ kulaa pe.”
Aloo “e klaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “bɔ nɛ e maa nyɛɛ ngɛ hɛ kali a hɛ mi ɔ.”
Aloo “pe nɛ e klaa a maa hi nyɛɛe kɛ hi yae kɛ hi bae.”
Aloo “e nyɛ we nɛ e fã e he ngɛ nɔ nɛ e he wa pe lɛ ɔ hɛ mi.”
Baiblo komɛ de ke, “níhi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Biɛ.”
Aloo “we nɛ a woɔ nɔ nya muɔ ngɛ mi ɔ mi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “o ma wo o he nɔ ngɛ mumi mi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “O he nɛ ko sɔ ngɛ o mumi mi.”
Baiblo komɛ de ke, “ji nɔ́ nɛ a kɛ kadiɔ kuasia.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nihi nɛ a naa pu la a.”
Aloo “haomi.”
Aloo “a yɔse.”
Aloo “ya ngua.”
Aloo “ye klaa.”
Aloo “nyumu nɛ e da.”
Aloo “Mɛnɔ le sane sisi tsɔɔmi.”
Aloo “be nɛ sa, kɛ bɔ nɛ a kojoɔ.”
Aloo “Sane fɛɛ sane kɛ e be kɛ e kojomi.”
Aloo “kɔɔhiɔ.”
Baiblo komɛ de ke, “yiwutsotsɛmɛ a yi wu tso ní peepee be nyɛe ma kpɔ̃ mɛ.”
Aloo “kɛ plaa lɛ.”
Baiblo komɛ de ke, “kaa nyɔ jio, pia jio, nihi hwɔ we mahe.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “nɛ lɔ ɔ se ɔ, a buɔ nihi nɛ a gbo ɔmɛ a nɔ!”
Aloo “a hɛ ngɛ.”
Nɛ ji tadehi nɛ tsɔɔ kaa nɔ bua jɔ, se pi aywilɛho yemi tadehi.
Aloo “wami ligbi nɛ peeɔ yaka.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “níhi a blɔ nya tomi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Sheol.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.
Aloo “haomi.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “tsui ngɛ e hiɔ nɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “tsui ngɛ e muɔ nɔ.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “e tsui.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “Ke nɔ yelɔ mumi tso kɛ wo mo ɔ.”
Aloo “nihi nɛ a sa.”
Baiblo komɛ de ke, “e sa nɛ e hyɛ e he nɛ hi ngɛ lɛ́ ɔ he.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “se nami ko be lilɛ ɔ nyɔmtsɛ he.”
Aloo “tsu nɛɛɔ.”
Baiblo komɛ de ke, “ngɛ o sa nɔ po.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “adebɔ nɔ́ ko nɛ e teɔ ngɛ hiɔwe.”
Aloo “sɛ gbi.”
Aloo “haomi.”
Aloo “ma ha nɛ o bu ní nɛ ɔmɛ tsuo a he akɔtaa.”
Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “he lo.”
Aloo “amanehlu.”
Baiblo komɛ de ke, “kpale kɛ ba kɛ hiɔmi nɛmi.”
Aloo “we nɔ hyɛli.”
Aloo “domi blibliibli.”
E ji blɛfo mi akate tso loo gigɛ blɛfo tso henɔ ko.
Aloo “agã.”
Ngɛ Blɛfo gbi mi ɔ, a tsɛɛ lɛ ke caper berry. Tso yiblii ko nɛ haa nɔ yeɔ ní.
Aloo “wami.”
Aloo “konɛ e to abɛhi babauu a nya setsɔsetsɔ.”
Aloo “kpakami.”