Hwɔɔmi Mɔ INTANƐTI NƆ NITO HE
Hwɔɔmi Mɔ
INTANƐTI NƆ NITO HE
Dangme
Ɛ
  • ã
  • á
  • ɛ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ
  • ɔ́
  • í
  • ĩ
  • BAIBLO
  • WOMIHI
  • ASAFO MI KPEHI
  • nwt Mateo 1:1-28:20
  • Mateo

Ngmami nɛ ɔ he video be amlɔ nɛ ɔ.

Wa kpa mo pɛɛ nyagba ko he je ɔ, video ɔ hí jemi.

  • Mateo
  • Ngmami Klɔuklɔu ɔ—Je Ehe Sisi Tsɔɔmi
Ngmami Klɔuklɔu ɔ—Je Ehe Sisi Tsɔɔmi
Mateo

MATEO SANE KPAKPA A

1 Womi nɛ tu Yesu Kristo,* David bi ɔ, kɛ Abraham bi ɔ weku kpa* he munyu:

 2 Abraham fɔ Isak;

Isak fɔ Yakob;

Yakob fɔ Yuda kɛ e nyɛminyumu ɔmɛ;

 3 Yuda kɛ Tama fɔ Perez kɛ Zera;

Perez fɔ Hezron;

Hezron fɔ Ram;

 4 Ram fɔ Aminadab;

Aminadab fɔ Nashon;

Nashon fɔ Salmon;

 5 Salmon kɛ Rahab fɔ Boaz;

Boaz kɛ Rut fɔ Obed;

Obed fɔ Yese;*

 6 Yese fɔ Matsɛ David.

David kɛ Uria yo ɔ fɔ Salomo;

 7 Salomo fɔ Rehoboam;

Rehoboam fɔ Abiya;

Abiya fɔ Asa;

 8 Asa fɔ Yehoshafat;

Yehoshafat fɔ Yehoram;

Yehoram fɔ Uziah;

 9 Uziah fɔ Yotam;

Yotam fɔ Ahaz;

Ahaz fɔ Hezekia;

10 Hezekia fɔ Manase;

Manase fɔ Amon;

Amon fɔ Yosia;

11 Benɛ a maa nuu Israelbi ɔmɛ nyɔguɛ kɛ ho Babilon ya a, Yosia fɔ Yekonia kɛ e nyɛminyumu ɔmɛ.

12 Benɛ a nuu mɛ nyɔguɛ kɛ ho Babilon ya se ɔ, Yekonia fɔ Shealtiel;

Shealtiel fɔ Zerubabel;

13 Zerubabel fɔ Abiud;

Abiud fɔ Eliakim;

Eliakim fɔ Azor;

14 Azor fɔ Zadok;

Zadok fɔ Akim;

Akim fɔ Eliud;

15 Eliud fɔ Eleazar;

Eleazar fɔ Mathan;

Mathan fɔ Yakob;

16 Yakob fɔ Yosef nɛ ji Maria huno ɔ. Maria lɛ e fɔ Yesu, nɔ nɛ a tsɛɔ lɛ ke Kristo ɔ nɛ.

17 Lɔ ɔ he ɔ, yi nɔ ɔmɛ tsuo ji nɛ ɔ nɛ: kɛ je Abraham nɔ kɛ ba su David nɔ ɔ peeɔ yi nɔ 14; kɛ je David nɔ kɛ ba su be nɛ a nuu Israelbi ɔmɛ nyɔguɛ kɛ ho Babilon ya a peeɔ yi nɔ 14; kɛ je be nɛ a nuu mɛ nyɔguɛ kɛ ya Babilon kɛ ba su be nɛ a fɔ Kristo ɔ peeɔ yi nɔ 14.

18 Se bɔ nɛ a plɛ kɛ fɔ Yesu Kristo ha ji nɛ ɔ nɛ. Benɛ Yosef wo Yesu nyɛ Maria si kaa e maa ngɔ lɛ, se e kɛ lɛ ba hí si lolo ɔ, mumi klɔuklɔu* ɔ ha nɛ e ngɔ hɔ. 19 Se akɛnɛ e huno Yosef ji dalɔ nɛ e sume kaa e ma pue Maria hɛ mi si he je ɔ, e to e yi mi kaa e kɛ lɛ maa po gba a mi nɛ́ nɔ ko be he nue. 20 Se benɛ e susu nɔ́ nɛ ɔ he ta a, hyɛ! Yehowa* bɔfo ko je e he kpo kɛ tsɔɔ lɛ ngɛ nlami mi, nɛ e de lɛ ke: “Yosef, David bi, koo ye gbeye kaa o maa ngɔ o yo Maria kɛ ho we mi ya, ejakaa mumi klɔuklɔu ɔ lɛ ha nɛ e ngɔ hɔ ɔ nɛ. 21 E ma fɔ binyumu, nɛ o maa wo lɛ biɛ ke Yesu,* ejakaa e ma he e we bi ɔmɛ a yi wami kɛ je a he yayami ɔmɛ a mi.” 22 Ní nɛ ɔmɛ tsuo ba mi konɛ munyu nɛ Yehowa* tu kɛ gu e gbalɔ ɔ nɔ ɔ nɛ ba mi. E de ke: 23 “Hyɛ! Yomiyo ɔ maa ngɔ hɔ, nɛ e ma fɔ binyumu, nɛ a maa wo lɛ biɛ ke Yimanuel,” nɛ e sisi ji, “Mawu Kɛ Wɔ Ngɛ.”

24 Kɛkɛ nɛ Yosef hɛ tsɛ̃ kɛ je mahe ɔ mi, nɛ e pee nɔ́ nɛ Yehowa* bɔfo ɔ de lɛ ɔ, nɛ e ngɔ e yo ɔ kɛ ho we mi ya. 25 Se Yosef kɛ Maria ná we bɔmi hluu kɛ ya si be nɛ e fɔ binyumu, nɛ e wo lɛ biɛ ke Yesu.

2 Benɛ a fɔ Yesu ngɛ Betlehem nɛ ngɛ Yudea ngɛ Matsɛ Herode* yi nɔ ɔ, hyɛ! dodoe mi hyɛli je Puje He kɛ ba Yerusalem, 2 nɛ a ba bi ke: “Jije Yudabi ɔmɛ a matsɛ nɛ a fɔ ɔ ngɛ? Ejakaa benɛ wa ngɛ Puje He ɔ, wa na e dodoe, nɛ wa ba konɛ wa ba kplã si ha lɛ.”* 3 Benɛ Matsɛ Herode kɛ nihi tsuo nɛ a ngɛ Yerusalem ɔ nu munyu nɛ ɔ, a hao wawɛɛ. 4 Benɛ e tsɛ ma a mi osɔfo nikɔtɔma amɛ, kɛ womi ngmali ɔmɛ tsuo kpe ɔ, e bi mɛ he nɛ a ma fɔ Kristo* ɔ ngɛ. 5 A de lɛ ke: “Ngɛ Betlehem nɛ ngɛ Yudea a, ejakaa gbalɔ ɔ ngma ke: 6 ‘Nɛ mo Betlehem, mo nɛ o ngɛ Yuda zugba a nɔ, ngɛ anɔkuale mi ɔ, mo ji ma nyafii pe kulaa ngɛ Yuda amlaalo ɔmɛ a hɛ mi. Se o mi lɛ amlaalo ko maa je kɛ ba, nɛ e ma ba hyɛ Israelbi ɔmɛ a nɔ kaa bɔ nɛ to hyɛlɔ hyɛɛ tohi a nɔ ɔ.’”

7 Lɔ ɔ se ɔ, Herode tsɛ dodoe mi hyɛli ɔmɛ kpe ngɛ laami mi, nɛ e bi mɛ konɛ a tsɔɔ lɛ be tutuutu nɛ dodoe ɔ je kpo ɔ. 8 Benɛ e maa wo mɛ blɔ kɛ ya Betlehem ɔ, e de mɛ ke: “Nyɛɛ ya nɛ nyɛ ya hla jokuɛ ɔ fitsofitso, nɛ ke nyɛ na lɛ ɔ, nyɛ ba bɔ mi amaniɛ konɛ imi hu ma ya nɛ ma ya kplã si ha lɛ.” 9 Benɛ a nu nɔ́ nɛ matsɛ ɔ de ɔ, a pue nɔ kɛ ho, nɛ hyɛ! dodoe ɔ nɛ a na benɛ a ngɛ Puje He ɔ nyɛɛ a hɛ mi hluu kɛ ya si be nɛ e ya da si ngɛ he nɛ jokuɛ ɔ ngɛ ɔ yi nɔ. 10 Benɛ a na dodoe ɔ, a bua jɔ wawɛɛ nitsɛ. 11 Nɛ benɛ a sɛ we ɔ mi ɔ, a na jokuɛ ɔ kɛ e nyɛ Maria, kɛkɛ nɛ a kplã si nɛ a wo e hɛ mi nyami. Jehanɛ se hu ɔ, a bli a juetli kotoku ɔmɛ a nya, nɛ a ke lɛ ní. A ke lɛ sika tsu, ohɛ, kɛ mimɛ. 12 Se akɛnɛ Mawu bɔ mɛ kɔkɔ ngɛ nlami mi kaa a ko kpale a se kɛ ya Herode ngɔ hu he je ɔ, a gu blɔ kpa kɛ ho a ma a mi ya.

13 Benɛ a je ɔ, hyɛ! Yehowa* bɔfo ɔ je e he kpo kɛ tsɔɔ Yosef ngɛ nlami mi nɛ e de lɛ ke: “Tee si nɛ o ngɔ jokuɛ ɔ, kɛ e nyɛ ɔ, nɛ nyɛɛ tu fo kɛ ho Egipt ya. Nyɛɛ hi si ngɛ lejɛ ɔ kɛ yaa si be nɛ o maa nu ye he, ejakaa Herode ma ba hla jokuɛ ɔ konɛ e gbe lɛ.” 14 Enɛ ɔ he ɔ, Yosef te si nɛ e ngɔ jokuɛ ɔ kɛ jokuɛ ɔ nyɛ ɔ, nɛ nyɔ mi ɔ, a je kɛ ho Egipt ya. 15 E hi lejɛ ɔ kɛ ya si be nɛ Herode gbo. Enɛ ɔ ha nɛ nɔ́ nɛ Yehowa* de kɛ gu e gbalɔ ɔ nɔ ɔ ba mi. E de ke: “I tsɛ ye bi ɔ kɛ je Egipt.”

16 Benɛ Herode na kaa dodoe mi hyɛli ɔmɛ sisi lɛ ɔ, e mi mi fu wawɛɛ nitsɛ. Enɛ ɔ he ɔ, e tsɔ konɛ a ya gbe jokuɛ nyumuwi tsuo nɛ a ngɛ Betlehem, kɛ lejɛ ɔ kpokpa amɛ a nɔ ɔ. E da be tutuutu nɛ dodoe mi hyɛli ɔmɛ tsɔɔ lɛ ɔ nɔ kɛ fã ke a gbe ni nɛmɛ nɛ a ye jeha enyɔ kɛ ni nɛmɛ nɛ a sui jã a. 17 Enɛ ɔ ha nɛ nɔ́ nɛ Mawu de kɛ gu gbalɔ Yeremia nɔ ɔ ba mi. E de ke: 18 “A nu gbi ko ngɛ Rama, kɔmɔ yemi kɛ ya fomi boboobo. Rahel ngɛ e bimɛ ɔmɛ a he ya foe, nɛ e kplɛɛ we nɛ nɔ ko nɛ e wo e bua, ejakaa a be hu.”

19 Benɛ Herode gbo ɔ, hyɛ! Yehowa* bɔfo ɔ je e he kpo kɛ tsɔɔ Yosef ngɛ nlami mi ngɛ Egipt 20 nɛ e de lɛ ke: “Tee si nɛ o ngɔ jokuɛ ɔ kɛ e nyɛ ɔ nɛ nyɛɛ ho Israel zugba a nɔ ya, ejakaa nihi nɛ a ngɛ hlae kaa a ma kpata jokuɛ ɔ wami* hɛ mi ɔ gbo.” 21 Lɔ ɔ he ɔ, e te si nɛ e ngɔ jokuɛ ɔ kɛ jokuɛ ɔ nyɛ ɔ nɛ a ho Israel zugba a nɔ ya. 22 Se benɛ e nu kaa Arkelao ngɛ matsɛ yee ngɛ e tsɛ Herode se ngɛ Yudea a, e ye gbeye kaa e maa ya lejɛ ɔ. Nɛ akɛnɛ Mawu bɔ lɛ kɔkɔ ngɛ nlami mi he je ɔ, e je kɛ ho Galilea kpokpa a nɔ ya. 23 Nɛ e ya hi ma ko nɛ a tsɛɔ ke Nazaret ɔ mi, konɛ nɔ́ nɛ Mawu de kɛ gu gbali ɔmɛ a nɔ ɔ nɛ ba mi. E de ke: “A ma tsɛ lɛ ke Nazaretno.”*

3 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ ba ngɛ fiɛɛe ngɛ Yudea nga a nɔ, 2 nɛ e ngɛ dee ke: “Nyɛ tsake nyɛ tsui, ejakaa hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ su si ta.” 3 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔmlɔ nɛ ɔ he munyu nɛ Mawu tu kɛ gu gbalɔ Yesaya nɔ ɔ nɛ. E de ke: “Nɔ ko gbi ngɛ pɛe wawɛɛ ngɛ nga a nɔ ke: ‘Nyɛ dla Yehowa* blɔ ɔ! Nyɛ ha nɛ e gbɛjegbɛ ɔmɛ nɛ a da tlɔmɔɔ.’” 4 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, tade nɛ Yohane wo ɔ, afukpɔngɔ he bwɔmi lɛ a kɛ pee, nɛ e mlɛmi fimi nɔ́ ɔ hu lohwe he womi lɛ a kɛ pee. Ní nɛ e yeɔ ji baalɛ kɛ nga nɔ hwo. 5 Nɛ nihi jeɔ Yerusalem kɛ Yudea kɛ mahi tsuo nɛ ngɛ Yordan Pa a he ɔ a mi kɛ yaa e ngɔ 6 nɛ e baptisiɔ* mɛ ngɛ Yordan Pa a mi, nɛ a jajeɔ a he yayami ɔmɛ ngɛ ma hɛ mi.

7 Benɛ e na Farisi bi kɛ Saduki bi babauu nɛ a ma he nɛ e ngɛ nihi baptisie ngɛ ɔ, e de mɛ ke: “Nyɛ sinɔ duɔtsɛmɛ a nina, mɛnɔ bɔ nyɛ kɔkɔ ke nyɛɛ tu abofu nɛ ma a nya fo? 8 Lɛɛ nyɛɛ wo yiblii nɛ tsɔɔ kaa nyɛ tsake nyɛ tsui mɔ. 9 Nyɛ ko si nyɛ gugue nɛ nyɛ de nyɛ he ke, ‘Wɔɔ lɛɛ wa tsɛ ji Abraham.’ Ejakaa i ngɛ nyɛ dee ke Mawu ma nyɛ ma je bimɛ kɛ je tɛ nɛ ɔmɛ a mi kɛ ha Abraham. 10 Gbiɛ ɔ fɔɔ si ngɛ tso ɔmɛ a sipoku ɔ nɔ momo. Lɔ ɔ he ɔ, tso fɛɛ tso nɛ e wui yiblii kpakpa a, a maa po kɛ fɔ si, nɛ a ma sake kɛ fɔ la mi. 11 Imi lɛɛ, i ngɔɔ nyu kɛ baptisiɔ nyɛ ngɛ nyɛ tsui nɛ nyɛ tsake ɔ he je, se nɔ nɛ e ma ngɛ ye se ɔ nɔ kuɔ pe mi, nɛ e tokota tete po i sɛ nɔ nɛ e jeɔ. Lɛɛ lɛɛ e maa ngɔ mumi klɔuklɔu, kɛ la kɛ baptisi nyɛ. 12 E hɛɛ e ngma mi sami nɔ́ ɔ ngɛ e dɛ mi, nɛ e maa bɛɛ e ngma mi sami he ɔ nyaii nɛ e ma bua e hwiit ɔ nya kɛ wo nito he ɔ, se tsakati* ɔ lɛɛ, e maa ngɔ la nɛ be hie gbemi ɔ kɛ sã.”

13 Lɔ ɔ se ɔ, Yesu je Galilea kɛ ba Yohane ngɔ ngɛ Yordan Pa a nya konɛ Yohane nɛ e baptisi lɛ. 14 Se Yohane ka kaa e maa tsi lɛ blɔ. E de lɛ ke: “Mɛni he je nɛ o ma ye ngɔ ɔ? Mo mohu lɛ e sa kaa o baptisi mi.” 15 Yesu de lɛ ke: “Amlɔ nɛ ɔ lɛɛ moo kplɛɛ kɛkɛ, ejakaa ja jã loko wa maa gbe níhi tsuo nɛ a da a peemi nya.” Kɛkɛ nɛ Yohane kplɛɛ. 16 Benɛ e baptisi Yesu ta a, amlɔ nɔuu nɛ e je kpo ngɛ nyu ɔ mi; nɛ hyɛ! hiɔwe nya bli, nɛ e na Mawu mumi ɔ nɛ ngɛ si kplee kɛ ma e nɔ kaa beleku lahuɛ. 17 Hyɛ! Gbi ko hu pɛ kɛ je hiɔwe ke: “Ye Bi ji nɛ ɔ nɛ, i suɔ lɛ, nɛ ye bua jɔ e he.”

4 Lɔ ɔ se ɔ, mumi ɔ ngɔ Yesu kɛ ho nga a nɔ ya, nɛ Abosiami ya ka lɛ. 2 Benɛ e ha hwɔ nyɔ kɛ pia ligbi 40 se ɔ, hwɔ ye lɛ. 3 Kɛkɛ nɛ Nɔ Kalɔ ɔ ba nɛ e ba de lɛ ke: “Ke Mawu bi ji mo ɔ, de tɛ nɛ ɔmɛ konɛ a plɛ pee abolo.” 4 Se e de lɛ ke: “A ngma ke: ‘pi abolo pɛ nɛ haa nɛ adesa hiɔ wami mi, mohu ɔ, munyu fɛɛ munyu nɛ jeɔ Yehowa* nya a.’”

5 Lɔ ɔ se ɔ, Abosiami ngɔ lɛ kɛ ho ma klɔuklɔu ɔ mi ya, nɛ e ngɔ lɛ kɛ ya da sɔlemi we ɔ yi mi,* 6 nɛ e de lɛ ke: “Ke Mawu bi ji mo ɔ, moo tu kɛ je hiɛ ɔ kɛ ya zugba, ejakaa a ngma ke: ‘O he je ɔ, e ma fã e bɔfo ɔmɛ’ nɛ ‘A maa hɛɛ mo ngɛ a dɛ mi, konɛ o nane nɛ ko si tɛ ko.’” 7 Yesu de lɛ ke: “A ngma hu ke: ‘E sɛ nɛ o ka Yehowa,* o Mawu ɔ.’”

8 Jehanɛ ɔ, Abosiami ngɔ lɛ kɛ ho yoku gagaaga ko nɔ ya, nɛ e ngɔ je ɔ mi matsɛ yemi ɔmɛ tsuo kɛ a hɛ mi nyami ɔ kɛ tsɔɔ lɛ. 9 Nɛ e de lɛ ke: “Ke o kplã si nɛ o ja mi si kake pɛ ɔ, ma ngɔ ní nɛ ɔmɛ tsuo kɛ ha mo.” 10 Kɛkɛ nɛ Yesu de lɛ ke: “Satan, jee hiɛ ɔ kɛ ho! Ejakaa a ngma ke: ‘Yehowa* o Mawu ɔ ji nɔ nɛ e sa kaa o ja, nɛ lɛ pɛ e sa kaa o sɔmɔ ngɛ blɔ klɔuu nɔ.’” 11 Kɛkɛ nɛ Abosiami je e he, nɛ hyɛ! hiɔwe bɔfohi ba nɛ a ba sɔmɔ* lɛ.

12 Jehanɛ ɔ, benɛ Yesu nu kaa a nu Yohane ɔ, e je kɛ ho Galilea ya. 13 Pee se ɔ, e je Nazaret nɛ e ya hi Kapernaum. Kapernaum ngɛ wo nɛ ngɛ Zebulun kɛ Naftali kpokpa amɛ a nɔ ɔ he. 14 E pee jã konɛ nɔ́ nɛ Mawu de kɛ gu gbalɔ Yesaya nɔ ɔ nɛ ba mi. E de ke: 15 “Oo Zebulun zugba kɛ Naftali zugba nɛ nyɛ ngɛ wo nya blɔ ɔ nɔ ngɛ Yordan Pa a se, je ma amɛ a Galilea! 16 Nihi nɛ a hii si ngɛ diblii mi ɔ na la ngua ko, nɛ nihi nɛ a hii si ngɛ gbenɔ hɔ̃ mi ɔ, la kpɛ ngɛ a nɔ.” 17 Kɛ je jamɛ a be ɔ mi ɔ, Yesu bɔni fiɛɛmi ke: “Nyɛ tsake nyɛ tsui, ejakaa hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ su si ta.”

18 Benɛ e ngɛ nyɛɛe ngɛ Galilea Wo ɔ nya a, e na nyɛmimɛ enyɔ, mɛ ji Simon nɛ e biɛ kpa ji Petro ɔ, kɛ e nyɛminyumu Andrea nɛ́ a ngɛ ya fɔe ngɛ wo ɔ mi, ejakaa a ji wo hɛli. 19 Nɛ e de mɛ ke: “Nyɛ ba nyɛɛ ye se, nɛ ma ha nɛ nyɛ maa hɛ nimli kaa bɔ nɛ a hɛɔ lo ɔ.” 20 Amlɔ nɔuu nɛ a je a ya amɛ a he, nɛ a nyɛɛ e se. 21 Benɛ e je lejɛ ɔ, e na ni enyɔ komɛ nɛ a ji nyɛmimɛ, mɛ ji Yakobo, Zebedeo binyumu ɔ kɛ e nyɛminyumu Yohane. A kɛ a tsɛ Zebedeo ngɛ lɛ mi ngɛ a yahi kpɛe, nɛ e tsɛ mɛ. 22 Amlɔ nɔuu nɛ a si a tsɛ ɔ kɛ lɛ ɔ, nɛ a nyɛɛ e se.

23 Lɔ ɔ se ɔ, e ya kpa Galilea tsuo nɛ e tsɔɔ ní ngɛ a kpe he ɔmɛ, e fiɛɛ Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a, nɛ e ha nihi nɛ a gbɔjɔ ɔ ná he wami, nɛ e tsa hiɔ slɔɔtoslɔɔtohi tsuo nɛ ngɛ nihi a he ɔ. 24 E he sane gbɛ fĩa Siria tsuo, nɛ a ngɔ nihi tsuo nɛ hiɔ slɔɔtoslɔɔtohi ngɛ a he kɛ nihi nɛ a ngɛ piie, kɛ nihi nɛ daimoniohi ngɛ a mi, kɛ kɔkɔtsɛmɛ, kɛ nihi nɛ a hule* ɔ kɛ ba e ngɔ nɛ e tsa mɛ. 25 Enɛ ɔ ha nɛ nihi babauu je Galilea kɛ Dekapoli* kɛ Yerusalem kɛ Yudea kɛ mahi nɛ a ngɛ Yordan Pa a se ɔ a mi kɛ ba nyɛɛ e se.

5 Benɛ e na asafo kuu ɔ, e kuɔ kɛ ya yoku ɔ nɔ; nɛ benɛ e hi si ɔ, e kaseli ɔmɛ ba e ngɔ. 2 Kɛkɛ nɛ e wo e nya nɔ nɛ e bɔni mɛ ní tsɔɔmi. E de ke:

3 “Nihi nɛ a le kaa a hia Mawu blɔ tsɔɔmi ɔ* ngɛ bua jɔmi, ejakaa a nɔ́ ji hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ nɛ.

4 “Nihi nɛ a yeɔ aywilɛho ɔ ngɛ bua jɔmi, ejakaa a maa wo a bua.

5 “Nihi nɛ a he jɔ ɔ ngɛ bua jɔmi, ejakaa a nine maa su zugba a nɔ.

6 “Nihi nɛ nɔ́ nɛ da peemi he hwɔ kɛ kuma yeɔ mɛ ɔ ngɛ bua jɔmi, ejakaa a maa tɔ.

7 “Nihi nɛ a naa nɔ mɔbɔ ɔ ngɛ bua jɔmi, ejakaa a maa na mɛ mɔbɔ.

8 “Nihi nɛ a tsui mi tsɔ ɔ ngɛ bua jɔmi, ejakaa a maa na Mawu.

9 “Nihi nɛ a haa nɛ tue mi jɔmi baa a* ngɛ bua jɔmi, ejakaa a ma tsɛ mɛ ke Mawu bimɛ.

10 “Nihi nɛ a peeɔ nɔ́ nɛ da nɛ lɔ ɔ he je a waa mɛ yi mi ɔ ngɛ bua jɔmi, ejakaa a nɔ́ ji hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ nɛ.

11 “Ke nihi pue nyɛ hɛ mi si, nɛ a wa nyɛ yi mi, nɛ a ye lakpa nɛ a tu munyu yaya slɔɔtohi kɛ si nyɛ ngɛ ye he ɔ, nyɛ bua nɛ jɔ. 12 Nyɛ nya nɛ nyɛ bua nɛ jɔ wawɛɛ, ejakaa nyɛ hiɔwo kle ngɛ hiɔwe. Jã kɛ̃ nɛ a wa gbali ɔmɛ nɛ a sɛ nyɛ hlami ɔ yi mi.

13 “Nyɛ ji ngo ngɛ zugba a nɔ, se ke ngo nya nyu gbo ɔ, mɛni a maa pee konɛ e doo ekohu? A be nyɛe maa ngɔ kɛ pee nɔ́ ko hu, ja a tsɛ̃ kɛ pue he nɛ nimli naa nɔ.

14 “Nyɛ ji je ɔ la. Ke ma ko ngɛ yoku nɔ ɔ, e be nyɛe maa laa. 15 Nihi su we kane kɛ mɛ kusii* sisi, se a kɛ maa kane tso nɔ, nɛ e kpɛɔ kɛ haa nihi tsuo nɛ a ngɛ we ɔ mi ɔ. 16 Jã kɛ̃ nɛ nyɛ hu nyɛ ha nɛ nyɛ la a nɛ kpɛ ngɛ nimli a hɛ mi, konɛ a na nyɛ ní tsumi kpakpa amɛ nɛ́ a wo nyɛ Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ hɛ mi nyami.

17 “Nyɛ ko susu kaa i ba nɛ ma ba gu Mlaa a kɛ Gbali ɔmɛ. I bɛ mɛ gumi, mohu ɔ, i ba konɛ ma ba ha nɛ a ba mi. 18 Niinɛ, i ngɛ nyɛ dee kaa ke hiɔwe kɛ zugba maa be kɛ ho po ɔ, Mlaa a mi ningma okadi nyafii pe kulaa kake aloo e mi ningma okadi kake nya po be bee kɛ yaa si be nɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ maa ba mi. 19 Enɛ ɔ he ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ma tɔ̃ mlaa nyafii nɛ ɔmɛ a kpɛti kake nɔ nɛ e maa tsɔɔ ni kpahi kaa mɛ hu a pee jã a, a ma tsɛ lɛ ke nɔ nyafii* ngɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi. Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e yeɔ mlaa nɛ ɔmɛ a nɔ nɛ e tsɔɔ ni kpahi ɔ, a ma tsɛ lɛ ke nɔmlɔ ngua ngɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi. 20 Enɛ ɔ he ɔ, i ngɛ nyɛ dee kaa ke nyɛ dami ɔ pã we womi ngmali ɔmɛ kɛ Farisi bi ɔmɛ a nɔ́ ɔ, nyɛ be hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi sɛe kɔkɔɔkɔ.

21 “Nyɛ nu kaa a de nihi nɛ a hi si blema a ke: ‘Koo gbe nɔmlɔ, nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e maa gbe nɔmlɔ ɔ, e ma ya je e nya ngɛ kojomi he ɔ.’ 22 Se i ngɛ nyɛ dee ke nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ngɔɔ e nyɛmi he abofu kɛ woɔ e mi ɔ, e ma ya je e nya ngɛ kojomi he ɔ; nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e tuɔ munyu nɛ sɛ kɛ pueɔ e nyɛmi hɛ mi si ɔ, e ma ya je e nya ngɛ Kojomi He Ngua a; nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e deɔ e nyɛmi ke, ‘Kuasia nɛ se nami ko be o he!’ ɔ, e maa ya Gehena* la nɛ ngɛ tsoe ɔ mi.

23 “Lɔ ɔ he ɔ, ke o ngɔ o nike ní kɛ ma bɔ sami latɛ ɔ he nɛ o kai ngɛ lejɛ ɔ kaa o nyɛmi kɛ mo ngɛ sane ko ɔ, 24 si o nike ní ɔ ngɛ lejɛ ɔ, ngɛ afɔle sami latɛ ɔ hɛ mi, nɛ o ho. Kekleekle ɔ, o kɛ o nyɛmi ɔ nɛ ya dla nyɛ kpɛti, konɛ lɔ ɔ se ɔ, o kpale kɛ ba nɛ o ngɔ o nike ní ɔ kɛ ba ha.

25 “Ke nɔ ko ya sama mo nɛ o kɛ lɛ ngɛ blɔ nɔ kɛ yaa kojomi he ɔ, o kɛ lɛ nɛ dla nyɛ kpɛti mla, bɔ nɛ pee nɛ nɔ nɛ e sama mo ɔ nɛ e ko ngɔ mo ya wo kojolɔ ɔ dɛ mi, nɛ́ kojolɔ ɔ hu nɛ e ngɔ mo kɛ wo nɔ nɛ e sɔmɔɔ ngɛ kojomi he ɔ dɛ mi, nɛ e ba wo mo tsu. 26 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ mo dee ke, o be kpo jee ngɛ tsu ɔ mi kɛ ya si be nɛ o maa wo hiɔ ɔ tsuo ta, nɛ e be sika* nɛ a yeɔ ɔ mi nyafii po piɛe.

27 “Nyɛ nu kaa a de ke: ‘Ko puɛ gba.’ 28 Se i ngɛ nyɛ dee ke nɔ fɛɛ nɔ nɛ e yaa nɔ nɛ e hyɛɛ yo nɛ e he peeɔ lɛ akɔnɔ ɔ, e kɛ lɛ puɛ gba momo ngɛ e tsui mi. 29 Lɔ ɔ he ɔ, ke o hiɔ nɔ hɛngmɛ ha nɛ o nane ngɛ tɔ̃tɔ̃e ɔ, hiaa nɛ o sake ngɔ fɔ he. Ejakaa e hi kaa o nɔmlɔ tso ɔ he nɔ́ ko maa laa pe nɛ a ma sake o nɔmlɔ tso ɔ tsuo kɛ fɔ Gehena.* 30 Jehanɛ se hu ɔ, ke o hiɔ nine ha nɛ o nane ngɛ tɔ̃tɔ̃e ɔ, poo nɛ o sake ngɔ fɔ he. Ejakaa e hi kaa o nɔmlɔ tso ɔ he nɔ́ ko maa laa pe nɛ o nɔmlɔ tso ɔ tsuo ma ya gbe nya ngɛ Gehena.*

31 “Jehanɛ hu ɔ, a de ke: ‘Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kɛ e yo maa po gba mi ɔ, e ha lɛ gba mi pomi womi.’ 32 Se i ngɛ nyɛ dee kaa ke nɔ ko kɛ e yo po gba mi nɛ́ pi ajuama bɔmi* he je ɔ, nɔ ɔ ma ha nɛ yo ɔ ma nyɛ ma puɛ gba, nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e maa ngɔ yo nɛ a kɛ lɛ po gba mi ngɛ blɔ nɛ ɔ nɔ ɔ, e puɛ gba.

33 “Jehanɛ se hu ɔ, nyɛ nu kaa a de nihi nɛ a hi si blema a ke: ‘E sɛ nɛ o kã kita nɛ o be nɔ yee, nɛ e sa kaa o ye sihi nɛ o wo Yehowa* a nɔ.’ 34 Se i ngɛ nyɛ dee ke: Nyɛ ko kã kita kulaa, nyɛ ko kã hiɔwe, ejakaa e ji Mawu matsɛ sɛ; 35 nɛ nyɛ ko kã zugba hulɔ, ejakaa e ji nɔ́ nɛ e kɛ e nane maa nɔ, nɛ jã kɛ̃ nɛ nyɛ ko kã Yerusalem hulɔ, ejakaa e ji Matsɛ ngua a ma. 36 Nyɛ ko kã nyɛ yi, ejakaa nyɛ be nyɛe ma ha yi bwɔmi kake ngmelu po nɛ pee ehiɔ loo eyumu. 37 Nyɛɛ lɛɛ nyɛ ha nɛ nyɛ munyu nɛ ji, ‘Ee’ ɔ, nɛ pee ee, nɛ nyɛ ‘Dɛbi’ ɔ, nɛ pee dɛbi, ejakaa nɔ́ kpa ko ngɛ enɛ ɔmɛ a se ɔ je nɔ yayami ɔ ngɔ.

38 “Nyɛ nu kaa a de ke: ‘Á ngɔ hɛngmɛ kɛ to hɛngmɛ nane mi, nɛ á ngɔ lungu kɛ to lungu nane mi.’ 39 Se i ngɛ nyɛ dee ke: Nyɛ ko te si kɛ wo yayami peelɔ, mohu ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ma gba nyɛ hiɔ nɔ tue mi ma a, nyɛ plɛ nyɛ muɔ nɔ tue ɔ hu kɛ ha lɛ. 40 Nɛ ke nɔ ko suɔ kaa e kɛ mo maa ya kojomi he konɛ e nine nɛ su tade nɛ o wo ngɛ o tade ɔ sisi ɔ nɔ ɔ, ha nɛ e ngɔ nɔ́ nɛ o wo ngɛ sisi nɔ́ ɔ nɔ ɔ hulɔ; 41 nɛ ke nɔ ko nɛ e hɛɛ blɔ nya nyɛ o nɔ kaa o sɔmɔ lɛ si tomi* kake ɔ, o kɛ lɛ nɛ ya si tomi enyɔ. 42 Ke nɔ ko de mo ke o ha lɛ nɔ́ ko ɔ, ha lɛ, nɛ ke nɔ ko ke o pa* lɛ nɔ́ ko ɔ, ko de ke o be lɛ pae.

43 “Nyɛ nu kaa a de ke: ‘E sa nɛ o suɔ o nyɛmi nɛ o nyɛ o he nyɛlɔ.’ 44 Se i ngɛ nyɛ dee ke: Nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ suɔ nyɛ he nyɛli, nɛ nyɛɛ sɔle kɛ ha ni nɛmɛ nɛ a waa nyɛ yi mi ɔ, 45 kɛkɛ ɔ, nyɛ maa tsɔɔ kaa nyɛ Tsɛ nɛ ngɛ hiɔwe ɔ bimɛ ji nyɛ, ejakaa e haa nɛ e pu ɔ jeɔ ngɛ nimli yayamihi kɛ nimli kpakpahi tsuo a nɔ, nɛ e haa nɛ hiɔmi nɛɛ kɛ haa dali kɛ nihi nɛ a dɛ tsuo. 46 Ejakaa ke nyɛ suɔ nihi nɛ a suɔ nyɛ ɔ, mɛni hiɔwo nyɛ ma ná? Anɛ tó tsuli ɔmɛ hu pee we jã nɔuu lo? 47 Nɛ ke nyɛ ngaa nyɛ nyɛmimɛ ɔmɛ pɛ ɔ, mɛni tsɔ lɛ nyɛ ngɛ pee? Anɛ pi jã nɔuu nɛ nihi nɛ a ngɛ je ma amɛ a mi ɔ hu peeɔ lo? 48 Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ nyɛ hu nyɛɛ ye mluku* kaa bɔ nɛ nyɛ Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ ye mluku ɔ.

6 “Nyɛɛ hyɛ nɛ hi nɛ nyɛ ko pee nyɛ dami ní ɔmɛ ngɛ nimli a hɛ mi konɛ a na nyɛ; ke nyɛ peeɔ jã a, nyɛ be hiɔwo ko náe kɛ je nyɛ Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ ngɔ. 2 Enɛ ɔ he ɔ, ke nɔ ko he pee mo mɔbɔ nɛ o maa ke lɛ nɔ́ ɔ,* ko kpa titimati kɛ nyɛɛ o hɛ mi kaa bɔ nɛ osatotsɛmɛ ɔmɛ peeɔ ngɛ kpe he ɔmɛ kɛ gbɛjegbɛ ɔmɛ a nɔ konɛ nihi nɛ a wo a hɛ mi nyami ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke a nine su a hiɔwo ɔ tsuo nɔ momo. 3 Se moo lɛɛ ke nɔ ko he pee mo mɔbɔ nɛ o maa ke lɛ nɔ́ ɔ, ko ha nɛ o muɔ nine nɛ le nɔ́ nɛ o hiɔ nine ngɛ pee ɔ, 4 konɛ nɔ ko nɛ e ko le nɔ́ nɛ o kɛ ke nɔ nɛ e he pee mo mɔbɔ ɔ. Kɛkɛ ɔ, o Tsɛ nɛ a nɛ́ lɛ ɔ maa na nɛ e maa to mo nane mi.

5 “Jehanɛ se hu ɔ, ke nyɛ ngɛ sɔlee ɔ, nyɛ ko pee nyɛ ní kaa osatotsɛmɛ ɔmɛ, ejakaa a suɔ kaa a maa da kpe he ɔmɛ, kɛ gbɛjegbɛ ɔmɛ a kɔ nya kɛ sɔle konɛ nihi nɛ a na mɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke a nine su a hiɔwo ɔ tsuo nɔ momo. 6 Se moo lɛɛ ke o maa sɔle ɔ, sɛ o tsu mi, nɛ o nga sinya a, nɛ o sɔle kɛ ha o Tsɛ nɛ a nɛ́ lɛ ɔ. Kɛkɛ ɔ, o Tsɛ ɔ nɛ e naa mo be mi nɛ nɔ ko nɛ mo ɔ ma ha mo nɔ́ nɛ o bi lɛ ɔ. 7 Ke o ngɛ sɔlee ɔ, koo tĩ munyu kake ɔ nɔuu mi si abɔ kaa bɔ nɛ nihi nɛ a ngɛ je ma amɛ a mi ɔ peeɔ ɔ, ejakaa a susuɔ kaa ja a tu munyu fuu loko Mawu maa bu mɛ tue. 8 Lɔ ɔ he ɔ, nyɛ ko pee nyɛ ní kaa mɛ, ejakaa nyɛ Tsɛ ɔ le níhi nɛ nyɛ hia a momo po loko nyɛ biɔ lɛ.

9 “Enɛ ɔ he ɔ, nyɛɛ sɔle kaa kikɛ nɛ ɔ:

“‘Wa Tsɛ nɛ o ngɛ hiɔwe, ha nɛ o biɛ ɔ he nɛ tsɔ.* 10 Ha nɛ o Matsɛ Yemi ɔ nɛ ba. Ha nɛ a pee o suɔmi nya ní ngɛ zugba a nɔ kaa bɔ nɛ a peeɔ ngɛ hiɔwe ɔ. 11 Ha wɔ wa nya mi ngma mwɔnɛ ɔ ligbi nɛ ɔ; 12 nɛ o ngɔ wa hiɔ ɔmɛ kɛ ke wɔ kaa bɔ nɛ wɔ hu wa ngɔ kɛ ke nihi nɛ a hɛɛ wɔ hiɔ ɔ. 13 Koo ngɔ wɔ kɛ ya ka mi, mohu ɔ, mo je* wɔ kɛ je nɔ yayami ɔ dɛ mi.’

14 “Ejakaa ke nyɛ ngɔɔ nihi a tɔmihi kɛ keɔ mɛ ɔ, nyɛ Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ hu maa ngɔ nyɛ tɔmihi kɛ ke nyɛ; 15 se ke nyɛ ngɔɛ nihi a tɔmihi kɛ ki mɛ ɔ, nyɛ Tsɛ ɔ hu kɛ nyɛ tɔmihi be nyɛ kee.

16 “Ke nyɛ ngɛ hwɔ hae ɔ, nyɛ ko pee nyɛ hɛ mi mɔbɔmɔbɔ kaa bɔ nɛ osatotsɛmɛ ɔmɛ peeɔ ɔ, ejakaa a peeɔ a hɛ mi nyanyaanya konɛ nihi nɛ a le kaa a ngɛ hwɔ hae. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke a nine su a hiɔwo ɔ tsuo nɔ momo. 17 Se nyɛɛ lɛɛ ke nyɛ ngɛ hwɔ hae ɔ, nyɛ kpa nyɛ yi mi nu, nɛ nyɛ fɔ nyɛ hɛ mi, 18 konɛ nihi nɛ a ko le kaa nyɛ ngɛ hwɔ hae, kaa ja nyɛ Tsɛ nɛ a nɛ́ lɛ ɔ pɛ. Kɛkɛ ɔ, nyɛ Tsɛ ɔ nɛ e naa nyɛ be mi nɛ nɔ ko nɛ nyɛ ɔ maa na nɛ e maa jɔɔ nyɛ.

19 “Nyɛɛ jɔɔ juetli si tomi ha nyɛ he ngɛ zugba a nɔ, he nɛ wɔyewɔye kɛ kana puɛɔ ní ngɛ, nɛ juli ywiaa kɛ sɛɔ mi nɛ a ya juɔ ɔ. 20 Mohu ɔ, nyɛɛ to juetli si ha nyɛ he ngɛ hiɔwe, he nɛ wɔyewɔye kɛ kana puɛ we ní ngɛ, nɛ juli be ywiae nɛ a sɛ mi nɛ a ya ju ɔ. 21 Ejakaa he nɛ o juetli ngɛ ɔ, lejɛ ɔ lɛ o tsui hu maa hi.

22 “Nɔmlɔ tso ɔ kane ji hɛngmɛ. Enɛ ɔ he ɔ, ke o hɛngmɛ nɔ tsɔ* ɔ, o nɔmlɔ tso ɔ tsuo ma kpɛ.* 23 Se ke o hɛngmɛ hí ɔ,* o nɔmlɔ tso ɔ tsuo maa wo diblii. Ke la nɛ ngɛ o mi ɔ ji diblii niinɛ ɔ, lɛɛ hyɛ bɔ nɛ diblii ɔ mi ma ti ha!

24 “Nɔ ko be nyɛe maa pee nyɔguɛ kɛ ha nyɔmtsɛmɛ enyɔ; ejakaa e ma ná nɔ kake he ninyɛ nɛ e maa suɔ nɔ kake, aloo e maa mɛtɛ nɔ kake he nɛ e ma kua nɔ kake. Nyɛ be nyɛe maa pee nyɔguɛhi kɛ ha Mawu, kɛ Ní Nami tsuo.

25 “Enɛ ɔ he ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke: Nyɛɛ jɔɔ tsui yemi ngɛ nyɛ wami* he ngɛ nɔ́ nɛ nyɛ maa ye, aloo nɔ́ nɛ nyɛ maa nu, aloo nɔ́ nɛ nyɛɛ kɛ maa ha nyɛ nɔmlɔ tso ɔ he ɔ he. Anɛ wami* he hia we pi niye ní, nɛ nɔmlɔ tso ɔ hu he hia we pi heha nɔ́ lo? 26 Nyɛɛ to hiɔwe lohwe pɛlitsɛmɛ a he hɛ saminya; a du we ní, nɛ a kpa we ní, nɛ a bua we níhi a nya kɛ wui nito hehi, se kɛ̃ ɔ, nyɛ Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ haa mɛ niye ní. Anɛ nyɛ he jua wɛ hluu pi mɛ lo? 27 Nyɛ ti mɛnɔ lɛ ke e ngɛ haoe ɔ, e ma nyɛ maa tsɔ e wami nya kɔni fã?* 28 Jehanɛ hu ɔ, mɛni he je nɛ nyɛ haoɔ ngɛ heha nɔ́ he ɔ? Nyɛɛ kase ní kɛ je nga nɔ mɔmɔhi a ngɔ, nyɛɛ hyɛ bɔ nɛ a waa ha; a gbo we dengme, nɛ a pee we kpã hulɔ; 29 se i ngɛ nyɛ dee ke ngɛ Salomo hɛ mi nyami babauu ɔ tsuo se ɔ, e he dlami sui mɔmɔ nɛ ɔmɛ a kpɛti kake. 30 Ke Mawu dlaa nga nɔ huhi nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ nɛ hwɔɔ kɛkɛ a sake mɛ ngɔ wo flɔɔnɔɔ mi ɔ kikɛ nɛ ɔ, lɛɛ anɛ e be nyɛ heha nɔ́ hae po pe jã lo, nyɛ nɛ nyɛ hemi kɛ yemi pi? 31 Lɔ ɔ he ɔ, nyɛ ko hao kɔkɔɔkɔ nɛ nyɛ de ke, ‘Mɛni wa maa ye?’ aloo, ‘Mɛni wa maa nu?’ aloo, ‘Mɛni wa maa ngɔ kɛ ha wa he?’ 32 Ejakaa ní nɛ ɔmɛ tsuo ji níhi nɛ je ma amɛ ngɛ se die wawɛɛ. Nyɛ Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ le kaa nyɛ hia ní nɛ ɔmɛ tsuo.

33 “Enɛ ɔ he ɔ, nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛ hla Matsɛ Yemi ɔ kɛ níhi nɛ da ngɛ Mawu hɛ mi ɔ kekle, nɛ e maa ngɔ ní nɛ ɔmɛ tsuo kɛ piɛɛ he ha nyɛ. 34 Lɔ ɔ he ɔ, nyɛ ko hao kɔkɔɔkɔ ngɛ hwɔɔ he, ejakaa hwɔɔ hu ma kɛ lɛ nitsɛ e haomi. Ligbi fɛɛ ligbi kɛ e haomihi.

7 “Nyɛ kpa nihi kojomi konɛ a ko kojo nyɛ; 2 ejakaa bɔ nɛ nyɛ kojoɔ nihi ha a, jã nɛ a maa kojo nyɛ, nɛ susumi nɔ́ nɛ nyɛɛ kɛ ngɛ susue ha nihi ɔ, lɔ ɔ nɔuu lɛ a kɛ ma susu ha nyɛ. 3 Mɛni he je mɔ nɛ o hyɛɛ nga nyafii nɛ ngɛ o nyɛmi hɛngmɛ nɔ ɔ, se plai nɛ ngɛ mo nitsɛ o hɛngmɛ nɔ ɔ lɛɛ o nɛ ɔ? 4 Aloo kɛ o ma plɛ kɛ de o nyɛmi ke, ‘Ha nɛ ma je nga nyafii ɔ nɛ ngɛ o hɛngmɛ nɔ ɔ ha mo,’ be mi nɛ hyɛ! plai ngɛ mo nitsɛ o hɛngmɛ nɔ ɔ? 5 Osatotsɛ! Mo je plai nɛ ngɛ mo nitsɛ o hɛngmɛ nɔ ɔ kekle, kɛkɛ ɔ, o maa hyɛ nɔ́ saminya kɛ je nga nyafii ɔ nɛ ngɛ o nyɛmi ɔ hɛngmɛ nɔ ɔ.

6 “Nyɛ ko ngɔ níhi nɛ a ngɛ klɔuklɔu ɔ kɛ ha gbehi, nɛ jã kɛ̃ nɛ nyɛ ko sake nyɛ adiagbahi kɛ pue kpotoohi a hɛ mi, konɛ a ko naa nɔ, nɛ́ lɔ ɔ se ɔ, a plɛ a hɛ mi kɛ wo nyɛ nɛ a tsɔtslɔɔ nyɛ mi.

7 “Nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ hi bie, nɛ a ma ha nyɛ; nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ hi hlae, nɛ nyɛ maa na; nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ hi sie, nɛ a ma bli ha nyɛ; 8 ejakaa nɔ fɛɛ nɔ nɛ e biɔ ɔ, e nine suɔ nɔ, nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e hlaa a, e naa, nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e siɔ ɔ, a ma bli ha lɛ. 9 Nyɛ kpɛti mɛnɔ lɛ ke e bi ba bi lɛ abolo ɔ, e ma ha lɛ tɛ? 10 Aloo ke e bi bi lɛ lo ɔ, e ma ha lɛ sinɔ? 11 Lɔ ɔ he ɔ, ke nyɛ yayami peeli po nyɛ le bɔ nɛ nyɛ haa nyɛ bimɛ ní kpakpahi ɔ, lɛɛ nyɛ Tsɛ ɔ nɛ ngɛ hiɔwe ɔ maa ngɔ ní kpakpahi kɛ ha nihi nɛ a biɔ lɛ ɔ hluu po pe jã!

12 “Enɛ ɔ he ɔ, níhi tsuo nɛ nyɛ suɔ kaa nihi nɛ a pee ha nyɛ ɔ, e sa kaa nyɛ hu nyɛɛ pee ngɔ ha mɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, enɛ ɔ ji nɔ́ nɛ Mlaa a kɛ Gbali ɔmɛ tsɔɔ ɔ nɛ.

13 “Nyɛɛ sɛ agbo tokofii ɔ mi, ejakaa agbo nɛ e ngɛ gbajaa a, kɛ blɔ nɛ e bli ɔ kɛ nɔ yaa hɛ mi kpatami mi, nɛ nihi babauu ngɛ nɔ nyɛɛe kɛ ngɛ mi sɛe; 14 se agbo nɛ e ngɛ tokofii, kɛ blɔ nɛ e nɔ nyɛɛmi yee ɔ kɛ nɔ yaa wami mi, nɛ nihi bɔɔ pɛ lɛ a naa jamɛ a blɔ ɔ.

15 “Nyɛɛ hyɛ nyɛ he nɛ hi ngɛ lakpa gbali a he. A ngɔɔ jijɔ he womi kɛ haa a he kɛ baa nyɛ ngɔ, se a mi mi je ɔ, a ji ogbeteehi nɛ hwɔ ngɛ mɛ yee wawɛɛ. 16 Yiblii nɛ a woɔ ɔ lɛ nyɛɛ kɛ ma yɔse mɛ. Nihi tsɔ we wai yiblii ngɛ mio tsohi a nɔ hyɛ, nɛ a tsɔ we fig ngɛ zezlehi hu a nɔ. Anɛ a peeɔ jã lo? 17 Jã kɛ̃ nɛ tso kpakpa fɛɛ tso kpakpa woɔ yiblii kpakpa, nɛ tso yaya fɛɛ tso yaya woɔ yiblii nɛ se nami be he. 18 Tso kpakpa be nyɛe maa wo yiblii nɛ se nami be he, nɛ jã kɛ̃ nɛ tso yaya hu be nyɛe maa wo yiblii kpakpa. 19 Tso fɛɛ tso nɛ e wui yiblii kpakpa a, a poɔ kɛ fɔɔ si, nɛ a sakeɔ kɛ fɔɔ la mi. 20 Lɔ ɔ he ɔ, yiblii nɛ jamɛ a nimli ɔmɛ woɔ ɔ lɛ nyɛɛ kɛ ma yɔse mɛ.

21 “Pi nɔ fɛɛ nɔ nɛ tsɛɔ mi ke, ‘Nyɔmtsɛ, Nyɔmtsɛ’ ɔ nɛ e maa sɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi, mohu ɔ, nɔ nɛ e peeɔ ye Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ suɔmi nya ní ɔ pɛ lɛ e maa sɛ mi. 22 Jamɛ a ligbi ɔ, nihi babauu ma bi mi ke: ‘Nyɔmtsɛ, Nyɔmtsɛ, anɛ pi o biɛ mi nɛ wa gba ngɛ, nɛ pi o biɛ mi nɛ wa hia daimoniohi ngɛ, nɛ pi o biɛ mi nɛ wa pee he wami níhi fuu ngɛ lo?’ 23 Kɛkɛ ɔ, ma gba mi kpoo nɛ ma de mɛ ke: ‘I li nyɛ ngɛ he ko he ko! Nyɛɛ je ye nɔ kɛ ya se, nyɛ nihi nɛ nyɛ yi mlaa nɔ!’

24 “Lɔ ɔ he ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e nuɔ ye munyu nɛ ɔmɛ, nɛ e yeɔ nɔ ɔ, e ngɛ kaa nyumu ní lelɔ ko nɛ e ma e tsu ngɛ tɛsa nɔ. 25 Hiɔmi ba nɛ, nɛ nyu babauu ba ná tsu ɔ, nɛ kɔɔhiɔ fia kɛ si jamɛ a tsu ɔ, se e hule we, ejakaa a to sisi ngɛ tɛsa nɔ. 26 Jehanɛ se hu ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e nuɔ ye munyu nɛ ɔmɛ, nɛ e yi nɔ ɔ, e ngɛ kaa nyumu kuasia ko nɛ e ma e tsu ngɛ zia nɔ. 27 Hiɔmi ba nɛ, nɛ nyu babauu ba ná tsu ɔ, nɛ kɔɔhiɔ fia ba ná jamɛ a tsu ɔ, nɛ e ku, nɛ e hule kɛ pue si butuu.”

28 Benɛ Yesu tu munyu nɛ ɔmɛ ta a, nimli asafo ɔ nya kpɛ a he ngɛ bɔ nɛ e plɛ kɛ tsɔɔ ní ha a he, 29 ejakaa e tsɔɔ mɛ ní kaa nɔ ko nɛ e hɛɛ blɔ nya, se pi kaa bɔ nɛ a womi ngmali ɔmɛ tsɔɔ ní ɔ.

8 Benɛ e kple si kɛ je yoku ɔ nɔ ɔ, nihi babauu nyɛɛ e se. 2 Nɛ hyɛ! kpititsɛ ko ba nɛ e ba kplã si* ngɛ e hɛ mi nɛ e de lɛ ke: “Nyɔmtsɛ, ke o suɔ ɔ, o ma nyɛ ma ha nɛ ye he nɛ tsɔ.” 3 Lɔ ɔ he ɔ, Yesu kpa e nine mi, nɛ e ta e he, nɛ e de lɛ ke: “I suɔ! O he nɛ tsɔ.” Amlɔ nɔuu nɛ kpiti ɔ laa ngɛ e he. 4 Kɛkɛ nɛ Yesu de lɛ ke: “Hyɛ nɛ o ko de nɔ ko nɔ ko, mohu ɔ, yaa nɛ o ngɔ o he kɛ ya tsɔɔ osɔfo ɔ, nɛ o ngɔ nike ní nɛ Mose tsɔɔ kaa a kɛ ha a kɛ ya ha, konɛ lɔ ɔ nɛ pee odase kɛ ha mɛ.”

5 Benɛ e sɛ Kapernaum ma a mi ɔ, tabuli a nɔkɔtɔma ko ba e ngɔ nɛ e ba kpa lɛ pɛɛ 6 nɛ e de lɛ ke: “Nyɔmtsɛ, ye sɔmɔlɔ hule* nɛ e hwɔɔ si ngɛ we ɔ mi, nɛ e ngɛ nɔ́ nae wawɛɛ nitsɛ.” 7 Yesu de lɛ ke: “Ke i su lejɛ ɔ, ma tsa lɛ.” 8 Tabuli a nɔkɔtɔma a de lɛ ke: “Nyɔmtsɛ, i sɛ kaa ma ha nɛ o ba ye we mi. Moo lɛɛ, moo tu munyu kɛkɛ, nɛ ye tsɔlɔ ɔ ma ná he wami. 9 Ejakaa imi hu i ngɛ nɔ ko sisi, nɛ imi hu i ngɛ tabuli ngɛ ye sisi, nɛ i deɔ nɔ kake ke, ‘Yaa!’ nɛ e yaa, nɛ i deɔ nɔ kpa hu ke, ‘Ba!’ nɛ e baa, nɛ i deɔ ye nyɔguɛ ke, ‘Pee enɛ ɔ!’ nɛ e peeɔ.” 10 Benɛ Yesu nu nɔ́ nɛ nyumu ɔ de ɔ, e nya kpɛ e he, nɛ e de nihi nɛ a ngɛ e se nyɛɛe ɔ ke: “I ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, i nɛ nɔ ko ngɛ Israel nɛ e hemi kɛ yemi kle kaa nyumu nɛ ɔ nɔ́ ɔ. 11 Se i ngɛ nyɛ dee ke nihi fuu maa je puje he kɛ pusinɔ he kɛ ba, nɛ a kɛ Abraham kɛ Isak kɛ Yakob ma ba hi okplɔɔ he ngɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi; 12 Be mi nɛ Matsɛ Yemi ɔ mi bimɛ ɔmɛ lɛɛ a ma sake mɛ ngɔ fɔ tsu ɔ se ngɛ diblii ɔ mi. Lejɛ ɔ nɛ a ma fo ya nɛ a ma kpe a lungu nya ngɛ.” 13 Lɔ ɔ se ɔ, Yesu de tabuli a nɔkɔtɔma a ke: “Yaa. E ba mi jã ha mo kaa bɔ nɛ o he ye ɔ.” Nɛ tsɔlɔ ɔ ná he wami ngɛ jamɛ a ngmlɛfia a mi nɔuu.

14 Nɛ benɛ Yesu ba Petro we ɔ mi ɔ, e na Petro nganyɛ ɔ nɛ asla bu lɛ si. 15 Lɔ ɔ he ɔ, Yesu pɛtɛ e nine he, nɛ asla a po ngɛ e nɔ, nɛ e te si nɛ e bɔni Yesu sɔmɔmi. 16 Se benɛ e su gbɔkuɛ ɔ, nihi ngɔ nihi fuu nɛ daimoniohi ngɛ a mi kɛ ba, nɛ Yesu kɛ e nya mi munyu hia mumi ɔmɛ ngɛ a mi, nɛ e tsa nihi tsuo nɛ a ngɛ nɔ́ nae ɔ, 17 bɔ nɛ pee nɛ nɔ́ nɛ Mawu de kɛ gu gbalɔ Yesaya nɔ ɔ nɛ ba mi. E de ke: “Lɛ nitsɛ e ngɔ wa gbɔjɔmi ɔmɛ, nɛ e tloo wa hiɔ ɔmɛ.”

18 Benɛ Yesu na nimli babauu nɛ bɔle lɛ ɔ, e fã e kaseli ɔmɛ ke a piɛɛ e he kɛ ho wo ɔ se ya. 19 Kɛkɛ nɛ womi ngmalɔ ko ba nɛ e ba de lɛ ke: “Tsɔɔlɔ, ma nyɛɛ o se kɛ ya he fɛɛ he nɛ o maa ya a.” 20 Se Yesu de lɛ ke: “Kɔkɔbohi ngɛ muɔhi, nɛ hiɔwe lohwe pɛlitsɛmɛ hu ngɛ tsuhi, se nɔmlɔ Bi ɔ lɛɛ, e be he ko nɛ e kɛ e yi fɔɔ.” 21 Kɛkɛ nɛ kaseli ɔmɛ a kpɛti nɔ kpa hu de lɛ ke: “Nyɔmtsɛ, ngmɛɛ mi blɔ nɛ ma ya pu ye tsaatsɛ lolo.” 22 Se Yesu de lɛ ke: “Yaa nɔ nɛ o nyɛɛ ye se. Ha nɛ ni gbogboe ɔmɛ nɛ a pu a gbogboehi.”

23 Nɛ benɛ e ya sɛ lɛ ko mi ɔ, e kaseli ɔmɛ nyɛɛ e se. 24 Nɛ hyɛ! kɔɔhiɔ ngua ko hia ngɛ wo ɔ nɔ, nɛ oslɔke ɔ ngɛ kue kɛ ngɛ lɛ ɔ mi woe; se Yesu lɛɛ e hwɔ mahe. 25 Nɛ a ba nɛ a ba tsɛ̃ɛ lɛ, nɛ a de lɛ ke: “Nyɔmtsɛ, kpɔ̃ wɔ, wa hɛ mi miɔ nɛ e ma kpata!” 26 Se e bi mɛ ke: “Mɛni he je nɛ nyɛ ngɛ gbeye yee* kikɛ nɛ ɔ? Nyɛ hemi kɛ yemi pi pɛ.” Kɛkɛ nɛ e te si nɛ e nga kɔɔhiɔ ɔ kɛ wo ɔ yi, nɛ lejɛ ɔ jɔ dii. 27 Enɛ ɔ ha nɛ nyumu ɔmɛ a he mi po, nɛ a de ke: “Mɛni nɔmlɔ po ji nɛ ɔ? Kɔɔhiɔ kɛ wo po buɔ lɛ tue.”

28 Benɛ e ba su wo ɔ se je ngɛ Gadarabi ɔmɛ a kpokpa a nɔ ɔ, nyumuhi enyɔ nɛ daimoniohi ngɛ a mi je gɔ ɔ mi* nɛ a kɛ lɛ ba kpe. A he ngɛ gbeye wawɛɛ nitsɛ, enɛ ɔ he ɔ, nɔ ko nɔ ko nyɛ we nɛ e ná kã nɛ e gu jamɛ a blɔ ɔ nɔ. 29 Nɛ hyɛ! a kpa ngmlaa nɛ a de ke: “Mawu Bi, mɛni sane waa kɛ mo ngɛ? Anɛ o ba hiɛ ɔ konɛ o ba pii wɔ loko be nɛ a to ɔ nɛ su lo?” 30 Kpotoohi babauu ngɛ ní yee ngɛ se lokoo. 31 Enɛ ɔ he ɔ, daimonio ɔmɛ bɔni lɛ pɛɛ kpami ke: “Ke o hia wɔ ɔ, ha nɛ wa ya sɛ kpotoo ɔmɛ a mi.” 32 Nɛ e de mɛ ke: “Nyɛɛ ya!” Kɛkɛ nɛ a je ni ɔmɛ a mi nɛ a ya sɛ kpotoo ɔmɛ a mi, nɛ hyɛ! kpotoo ɔmɛ tsuo sa fo kɛ kple kɔ̃ ɔ kɛ ya sɛ wo ɔ mi, nɛ a gbo ngɛ nyu ɔ mi. 33 Se kpotoo nɔ hyɛli ɔmɛ tu fo kɛ ya ma a mi nɛ a ya sɛɛ nɔ́ nɛ ba a tsuo, kɛ nɔ́ nɛ ba nyumu ɔmɛ nɛ daimonio ɔmɛ ngɛ a mi ɔ nɔ ɔ hulɔ. 34 Nɛ hyɛ! nihi tsuo nɛ a ngɛ ma a mi ɔ je kpo konɛ a kɛ Yesu nɛ ya kpe, nɛ benɛ a na lɛ ɔ, a kpa lɛ pɛɛ kaa e je a kpokpa a nɔ kɛ ho.

9 Lɔ ɔ he ɔ, e ya sɛ lɛ mi, nɛ e po mi kɛ ho lɛ nitsɛ e ma a mi ya. 2 Nɛ hyɛ! a ngɔ nyumu ko nɛ e hule,* nɛ e hwɔɔ si ngɛ sa nɔ kɛ ba e ngɔ. Benɛ Yesu na hemi kɛ yemi nɛ a ngɛ ɔ, e de nyumu ɔ nɛ e hule* ɔ ke: “Ye bi, koo ye tsui! A ngɔ o he yayami ɔmɛ kɛ ke mo.” 3 Kɛkɛ nɛ womi ngmali komɛ de a he ke: “Nyumu nɛ ɔ ngɛ musu bɔe.” 4 Akɛnɛ Yesu le nɔ́ nɛ a ngɛ susue he je ɔ, e bi mɛ ke: “Mɛni he je nɛ nyɛ ngɛ ní yayahi a he susue ngɛ nyɛ tsui mi ɔ? 5 Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, demi nɛ a ma de ke, ‘A ngɔ o he yayami ɔmɛ kɛ ke mo,’ kɛ ‘Tee si nɛ o nyɛɛ’ ɔ, te nɛ lɛ e demi ngɛ gbɔjɔɔ? 6 Se bɔ nɛ pee nɛ nyɛɛ le kaa nɔmlɔ Bi ɔ ngɛ he blɔ ngɛ zugba a nɔ kaa e ngɔɔ yayamihi kɛ keɔ ɔ—” kɛkɛ nɛ e de nyumu ɔ nɛ e hule* ɔ ke: “Tee si, wo o sa a, nɛ o ho we mi ya.” 7 Nɛ nyumu ɔ te si nɛ e je kɛ ho e we mi ya. 8 Benɛ asafo kuu ɔ na nɔ́ nɛ ɔ, gbeye nu mɛ, nɛ a wo Mawu, nɔ nɛ e ngɔ he wami kaa kikɛ kɛ ha nihi ɔ hɛ mi nyami.

9 Jehanɛ ɔ, benɛ Yesu je lejɛ ɔ kɛ yaa a, e hɛngmɛ gba nyumu ko nɛ a tsɛɔ lɛ ke Mateo ɔ nɔ nɛ e hii si ngɛ tó tsumi he ɔ, nɛ e de lɛ ke: “Ba nyɛɛ ye se.” Kɛkɛ nɛ e te si nɛ e nyɛɛ e se. 10 Pee se benɛ Yesu ngɛ ní yee* ngɛ we ɔ mi ɔ, hyɛ! tó tsuli kɛ yayami peeli babauu ba nɛ a kɛ lɛ kɛ e kaseli ɔmɛ ba bɔni ní yemi. 11 Se benɛ Farisi bi ɔmɛ na nɔ́ nɛ ɔ, a bi e kaseli ɔmɛ ke: “Mɛni he je nɛ nyɛ tsɔɔlɔ ɔ kɛ tó tsuli kɛ yayami peeli yeɔ ní ɔ?” 12 Benɛ e nu nɔ́ nɛ a de ɔ, e de ke: “Nihi nɛ a ngɛ he wami ɔ hia we tsopatsɛ, se ni nɛmɛ nɛ a be he wami lɛɛ a hiaa. 13 Enɛ ɔ he ɔ, nyɛɛ ya nɛ nyɛ ya kase nɔ́ nɛ munyu nɛ ɔ tsɔɔ: ‘Mɔbɔ nami ji nɔ́ nɛ i suɔ, se pi afɔle sami.’ Ejakaa i ba konɛ ma ba tsɛ yayami peeli, se pi dali.”

14 Lɔ ɔ se ɔ, Yohane kaseli ɔmɛ ba Yesu ngɔ nɛ a ba bi lɛ ke: “Mɛni he je nɛ waa kɛ Farisi bi ɔmɛ lɛɛ wa haa hwɔ, se o kaseli ɔmɛ lɛɛ a hɛ hwɔ ɔ?” 15 Kɛkɛ nɛ Yesu de mɛ ke: “Tse nɔ́ ko be nɛ ma ha nɛ ayɛflo huno ɔ huɛmɛ ɔmɛ nɛ a ye kɔmɔ be mi nɛ ayɛflo huno ɔ kɛ mɛ ngɛ ɔ, aloo? Se be maa ba nɛ a maa ngɔ ayɛflo huno ɔ kɛ je a he, nɛ jamɛ a be ɔ mi loko a maa ha hwɔ. 16 Nɔ ko ngɔɛ bo ehe kɛ ta we tade momo nɛ e woɔ ngɛ e tade nɔ ɔ mi, ke e pee jã a, bo ehe ɔ nɛ a kɛ ta tade momo ɔ mi ɔ ma hia kɛ je mi, nɛ puɔ ɔ mi ma bli pe kekle ɔ po. 17 Jã kɛ̃ nɛ nihi ngɔɛ wai ehe kɛ wui lohwe he womi wai tɔ momohi a mi. Ke a pee jã a, lohwe he womi wai tɔ ɔmɛ ma pɛ́, nɛ wai ɔ ma kpa kɛ pue si, nɛ lohwe he womi wai tɔ ɔmɛ ma puɛ. Mohu ɔ, nihi ngɔɔ wai ehe kɛ woɔ lohwe he womi wai tɔ ehehi a mi, nɛ tɔ ɔmɛ kɛ wai ɔ tsuo a se kɛɔ.”

18 Benɛ e ngɛ mɛ ní nɛ ɔmɛ dee ɔ, hyɛ! nɔ yelɔ ko ba nɛ e ba kplã si* ngɛ e hɛ mi, nɛ e de lɛ ke: “Be nɛ ɔ mi ɔ, ye biyo ɔ ma gbo, se moo ba nɛ o ba ngɔ o nine kɛ pue e nɔ, nɛ e maa ba wami mi.”

19 Kɛkɛ nɛ Yesu te si, nɛ e kɛ e kaseli ɔmɛ nyɛɛ e se. 20 Nɛ hyɛ! yo ko nɛ muɔ ngɛ bee ngɛ e he jeha 12 nɛ e ngɛ nɔ́ nae ɔ gu Yesu se, nɛ e ba ta deke nɛ ngɛ tade nɛ Yesu wo ngɛ e tade ɔ nɔ ɔ nya a he, 21 ejakaa e hii e he dee ke: “Ke i ta tade nɛ e wo ngɛ e tade ɔ nɔ ɔ he pɛ ɔ, ma ná he wami.” 22 Yesu plɛ e he nɛ e na yo ɔ, nɛ e de lɛ ke: “Biyo, koo ye tsui! O hemi kɛ yemi ɔ tsa mo.” Nɛ kɛ je jamɛ a ngmlɛfia a nɔ kɛ yaa a, yo ɔ ná he wami.

23 Jehanɛ ɔ, benɛ Yesu ya su nɔ yelɔ ɔ we ɔ mi nɛ e na bɛ kpali kɛ nihi babauu nɛ a ngɛ ngmlaa kpae hoo ɔ, 24 Yesu de ke: “Nyɛɛ je hiɛ ɔ, ejakaa jokuɛ yoyo ɔ gbo we, mahe nɛ e ngɛ hwɔe.” Kɛkɛ nɛ a bɔni lɛ muɔmi nɛ a ngɛ e he fɛu yee. 25 Benɛ a je ni ɔmɛ kpo ɔ, e sɛ tsu ɔ mi nɛ e ya pɛtɛ jokuɛ yoyo ɔ nine he, kɛkɛ nɛ jokuɛ yoyo ɔ te si. 26 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, sane nɛ ɔ gbɛ fĩa lejɛ ɔ kpokpa a nɔ tsuo.

27 Benɛ Yesu je lejɛ ɔ kɛ yaa a, nyumuhi enyɔ nɛ a ji hɛ yuyuili nyɛɛ e se, nɛ a ngɛ ngmlaa kpae ke: “David Bi, naa wɔ mɔbɔ.” 28 Benɛ Yesu ya sɛ we ɔ mi ɔ, hɛ yuyuili ɔmɛ ba e ngɔ, nɛ e bi mɛ ke: “Anɛ nyɛ ngɛ hemi kɛ yemi kaa ma nyɛ ma pee nɔ́ nɛ ɔ lo?” A he nɔ ke: “Ee, Nyɔmtsɛ.” 29 Kɛkɛ nɛ e ta a hɛngmɛ ɔmɛ a he, nɛ e de mɛ ke: “É ba mi jã ha nyɛ ngɛ nyɛ hemi kɛ yemi ɔ nya.” 30 Nɛ a hɛngmɛ ɔmɛ bɔni nɔ́ hyɛmi. Jehanɛ ɔ, Yesu bɔ mɛ kɔkɔ wawɛɛ ke: “Nyɛɛ hyɛ nɛ hi nɛ nɔ ko kó le enɛ ɔ.” 31 Se benɛ a je kpo ɔ, a ya gbɛ e he sane kɛ fĩa lejɛ ɔ kpokpa a nɔ tsuo.

32 Benɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ ngɛ lejɛ ɔ jee kɛ yaa a, hyɛ! nihi ngɔ nyumu ko nɛ e nyɛ we munyu tumi, nɛ daimonio ngɛ e mi kɛ ba e ngɔ; 33 benɛ e hia daimonio ɔ, nyumu ɔ nɛ e nyɛ we munyu tumi ɔ tu munyu. Enɛ ɔ pee asafo kuu ɔ nyakpɛ, nɛ a de ke: “Wa nɛ nɔ́ ko kaa kikɛ hyɛ ngɛ Israel.” 34 Se Farisi bi ɔmɛ ngɛ dee ke: “Daimonio ɔmɛ a nɔ yelɔ ɔ he wami lɛ e kɛ hiaa daimoniohi ɔ nɛ.”

35 Nɛ Yesu ya kpa ma amɛ kɛ kɔpe ɔmɛ tsuo a mi, nɛ e tsɔɔ ní ngɛ a kpe he ɔmɛ, nɛ e fiɛɛ Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a, nɛ e tsa hiɔ slɔɔtohi kɛ gbɔjɔmi slɔɔtohi ngɛ nihi a he. 36 Benɛ e na asafo kuu ɔ, a he pee lɛ mɔbɔ, ejakaa a plaa mɛ,* nɛ a gbɛ fĩa kaa jijɔhi nɛ a be hyɛlɔ. 37 Kɛkɛ nɛ e de e kaseli ɔmɛ ke: “Ee, ní nɛ a ma kpa a hiɛ, se ní tsuli ɔmɛ a he pi. 38 Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ kpa Ngmɔtsɛ ɔ pɛɛ konɛ e wo ní tsuli blɔ nɛ a ba kpa ní ha lɛ.”

10 Lɔ ɔ he ɔ, e tsɛ e kaseli 12 ɔmɛ, nɛ e ha mɛ he wami ngɛ mumihi nɛ a he tsɔ we a nɔ, konɛ a nyɛ nɛ a hia mɛ, nɛ́ a tsa hiɔ slɔɔtoslɔɔtohi kɛ gbɔjɔmi slɔɔtoslɔɔtohi.

2 Bɔfo 12 ɔmɛ a biɛhi ji nɛ ɔmɛ ɔ nɛ: Kekleekle ɔ, Simon, nɔ nɛ a tsɛɔ lɛ ke Petro hulɔ ɔ, kɛ e nyɛminyumu Andrea; Zebedeo bi Yakobo kɛ e nyɛminyumu Yohane; 3 Filipo kɛ Batolomeo; Toma kɛ Mateo nɛ ji tó tsulɔ ɔ; Alfeo bi Yakobo; kɛ Tadeo; 4 Simon nɛ ji kãtsɛ ɔ;* kɛ Yuda Iskariot, nɔ nɛ pee se ɔ, e tsɔɔ Yesu se blɔ ɔ.

5 Yesu tsɔ nihi 12 nɛ ɔmɛ, nɛ e kɛ blɔ tsɔɔmi nɛ ɔmɛ ha mɛ: “Nyɛ ko gba kɛ ya je ma amɛ a gbɛjegbɛ ko nɔ, nɛ nyɛ ko sɛ Samariabi ɔmɛ a ma ko mi hulɔ; 6 mohu ɔ, nyɛ tsa nɔ nɛ nyɛɛ ya Israel we ɔ jijɔhi nɛ a laa amɛ a ngɔ. 7 Ke nyɛ yaa a, nyɛɛ fiɛɛ nɛ nyɛ de ke: ‘Hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ su si ta.’ 8 Nyɛ tsa hiɔtsɛmɛ, nyɛ tle gbogboehi si, nyɛ ha nɛ kpititsɛmɛ a he nɛ tsɔ, nyɛɛ hia daimoniohi. Nyɛ ná lɛ yaka gu, nyɛɛ ngɔ kɛ ha yaka gu. 9 Nyɛ ko ngɔ sika tsu loo sika hiɔ loo akɔblee kɛ wo nyɛ mlɛmi fimi níhi nɛ nyɛɛ kɛ sika woɔ mi ɔmɛ a mi, 10 nɛ nyɛ ko hɛɛ niye ní kotoku, loo tade enyɔ,* loo tokota, loo dɛma tso, ejakaa ní tsulɔ ɔ, e nya mi ngma sa lɛ.

11 “Ma fɛɛ ma aloo kɔpe fɛɛ kɔpe nɛ nyɛ maa sɛ mi ɔ, nyɛ hla nɔ nɛ sa ngɛ lejɛ ɔ, nɛ́ nyɛɛ hi lejɛ ɔ kɛ yaa si be nɛ nyɛ maa je. 12 Ke nyɛ sɛ we ko mi ɔ, nyɛ fɔ nihi nɛ a ngɛ we ɔ mi ɔ. 13 Ke we ɔ sa a, lɛɛ nyɛ ha nɛ tue mi jɔmi nɛ nyɛ ha lɛ ɔ nɛ hi e nɔ; se ke we ɔ sɛ ɔ, lɛɛ nyɛ ha nɛ tue mi jɔmi nɛ nyɛ ha lɛ ɔ nɛ kpale kɛ ba nyɛ ngɔ. 14 He fɛɛ he nɛ nyɛ maa ya nɛ nɔ ko be nyɛ hɛ mi hae, loo e be nyɛ tue bue ɔ, ke nyɛ ngɛ jamɛ a we ɔ loo jamɛ a ma a mi jee ɔ, nyɛ si nyɛ nane si konɛ bunyuku nɛ ngɛ nyɛ nane he ɔ nɛ je kɛ pue si. 15 I ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, ngɛ Kojomi Ligbi ɔ nɔ ɔ, e maa pee gbɔjɔɔ kɛ ha Sodom kɛ Gomora zugba a pe jamɛ a ma a.

16 “Hyɛ! i ngɛ nyɛ tsɔe kaa jijɔhi ngɛ ogbeteehi a kpɛti; enɛ ɔ he ɔ, nyɛ hɛ mi nɛ tɛ̃ kaa sinɔhi, se kɛ̃ ɔ, nyɛɛ pee nihi nɛ sane ko be a he kaa beleku lahuɛhi. 17 Nyɛɛ hyɛ nyɛ he nɛ hi ngɛ nihi a he, ejakaa a maa ngɔ nyɛ kɛ ya kojomi hehi, nɛ a maa fiaa nyɛ kpa ngɛ a kpe he ɔmɛ. 18 Nɛ ye he ɔ, a maa ngɔ nyɛ kɛ ba amlaalohi kɛ matsɛmɛ a hɛ mi, nɛ nyɛ ma ná he blɔ kɛ ye a kɛ je ma amɛ odase. 19 Se ke a ngɔ nyɛ kɛ ya a, nyɛ ko hao ngɛ bɔ nɛ nyɛ maa tu munyu ha, aloo nɔ́ nɛ nyɛ ma de ɔ he, ejakaa a maa tsɔɔ nyɛ nɔ́ nɛ nyɛ ma de ngɛ jamɛ a ngmlɛfia a mi; 20 ejakaa pi nyɛ nitsɛmɛ nɛ nyɛ ngɛ munyu ɔ tue ɔ, mohu ɔ, nyɛ Tsɛ ɔ mumi ɔ lɛ ngɛ munyu ɔ tue kɛ ngɛ nyɛ nɔ gue. 21 Jehanɛ se hu ɔ, nyɛmi maa ngɔ e nyɛmi kɛ ha konɛ a gbe lɛ, nɛ tsɛ hu maa ngɔ e bi kɛ ha, nɛ bimɛ maa te si ngɔ wo a fɔli nɛ a ma ha nɛ a gbe mɛ. 22 Nɛ ye biɛ ɔ he je ɔ, nihi tsuo maa nyɛ nyɛ, se nɔ nɛ e ma fĩ si kɛ ya si nyagbe ɔ, a ma he e yi wami. 23 Ke a wa nyɛ yi mi ngɛ ma ko mi ɔ, nyɛɛ tu fo kɛ ya ma kpa nɔ; ejakaa i ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, nyɛ be nyɛe maa kpa mahi nɛ a ngɛ Israel kpɔ ɔ mi ɔ tsuo a mi loko nɔmlɔ Bi ɔ maa ba.

24 “Kaselɔ pa we e tsɔɔlɔ, nɛ jã kɛ̃ nɛ nyɔguɛ hu pa we e nyɔmtsɛ. 25 Ke kaselɔ ba pee kaa e tsɔɔlɔ, nɛ nyɔguɛ hu ba pee kaa e nyɔmtsɛ ɔ, lɔ ɔ kɛkɛ hiɛ. Ke nihi tsɛ wetsɛ ɔ ke Belzebub* ɔ, lɛɛ kɛ a ma tsɛ e we mi bimɛ ɔmɛ ha kɛɛ? 26 Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ko ye mɛ gbeye, ejakaa nɔ́ ko be nɛ a bu nɔ, nɛ a be nɔ blie, nɛ laami sane ko be nɛ nihi be lee. 27 Nɔ́ nɛ i de nyɛ ngɛ diblii mi ɔ, nyɛ de ngɛ la nya, nɛ nɔ́ nɛ i wo nyɛ tue mi ɔ, nyɛɛ fiɛɛ ngɛ tsuhi a yi mi. 28 Nɛ nyɛ ko ye nihi nɛ a gbeɔ nɔmlɔ tso ɔ se a be nyɛe maa gbe klaa a* gbeye; mohu ɔ, nyɛɛ ye nɔ nɛ e ma nyɛ ma kpata klaa a kɛ nɔmlɔ tso ɔ tsuo hɛ mi ngɛ Gehena* a gbeye. 29 Tse sika nɛ a yeɔ ɔ mi nyafii pe kulaa* nɛ a kɛ heɔ otoklii enyɔ, aloo pi jã? Se kɛ̃ ɔ, a ti nɔ kake po nɔɛ zugba nɛ́ nyɛ Tsɛ ɔ li he nɔ́ ko. 30 Se nyɛ yi bwɔmi tete po, a kane lɛ tsuo. 31 Lɔ ɔ he ɔ, nyɛ ko ye gbeye; nyɛ he jua wa kulaa pe otokliihi babauu.

32 “Enɛ ɔ he ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e maa tsɔɔ kaa e le mi ngɛ nimli a hɛ mi ɔ, imi hu ma tsɔɔ kaa i le lɛ ngɛ ye Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ hɛ mi. 33 Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ma kua mi ngɛ nimli a hɛ mi ɔ, imi hu ma kua lɛ ngɛ ye Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ hɛ mi. 34 Nyɛ ko susu kaa i ngɔ tue mi jɔmi kɛ ba zugba a nɔ; pi tue mi jɔmi nɛ i kɛ ba, mohu ɔ, klaate. 35 Ejakaa i ba konɛ ma ha nɛ mi gbami nɛ ba nihi a kpɛti, binyumu maa te si kɛ wo e tsɛ, nɛ biyo maa te si kɛ wo e nyɛ, nɛ yogbayo maa te si kɛ wo e nganyɛ.* 36 Niinɛ, nɔ nitsɛ e we mi bimɛ ma plɛ pee e he nyɛli. 37 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e suɔ e tsɛ loo e nyɛ sane wawɛɛ pe imi ɔ, e sɛ kaa e ba peeɔ ye kaselɔ; nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e suɔ e binyumu loo e biyo sane wawɛɛ pe imi ɔ, e sɛ kaa e ba peeɔ ye kaselɔ. 38 Nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e wo we e sɛumi tso* nɛ e nyɛɛ ye se ɔ, e sɛ kaa e ba peeɔ ye kaselɔ. 39 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e maa baa e klaa* yi ɔ, e maa laa lɛ, se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e klaa* maa laa lɛ ngɛ ye he je ɔ, e nine maa su nɔ.

40 “Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ma ha nyɛ hɛ mi ɔ, e ha imi hu hɛ mi, nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ma ha mi hɛ mi ɔ, e ha nɔ nɛ e tsɔ mi ɔ hu hɛ mi. 41 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e haa gbalɔ hɛ mi akɛnɛ e ji gbalɔ he je ɔ, e nine maa su gbalɔ hiɔwo nɔ, nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e haa dalɔ hɛ mi akɛnɛ e ji dalɔ he je ɔ, e nine maa su dalɔ hiɔwo nɔ. 42 Nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e haa nimli tsɔwi nɛ ɔmɛ a ti nɔ kake nyu nɛ mi jɔ kplu kake kaa e nu akɛnɛ e ji kaselɔ he je ɔ, i ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, e hiɔwo be lɛ bɔe kɔkɔɔkɔ.”

11 Benɛ Yesu kɛ blɔ tsɔɔmi nɛ ɔmɛ ha e kaseli 12 ɔmɛ ta a, e je lejɛ ɔ kɛ ho konɛ e ya tsɔɔ ní, nɛ́ e fiɛɛ ngɛ ma amɛ a mi.

2 Se benɛ Yohane ngɛ tsu womi mi nɛ e nu Kristo ɔ ní tsumi ɔmɛ a he ɔ, e tsɔ e kaseli ɔmɛ 3 konɛ a ya bi lɛ ke: “Anɛ mo ji Nɔ Nɛ E Ma a lo, aloo e sa nɛ waa hyɛ nɔ kpa blɔ?” 4 Yesu ha mɛ heto ke: “Nyɛɛ ya nɛ nyɛ ya de Yohane níhi nɛ nyɛ ngɛ nue kɛ níhi nɛ nyɛ ngɛ nae ɔ: 5 Amlɔ nɛ ɔ, hɛ yuyuili ngɛ nɔ́ hyɛe, nɛ glɔtsɛmɛ ngɛ nyɛɛe, kpititsɛmɛ a he ngɛ tsɔe, nɛ nihi nɛ a nui nɔ́ ngɛ nɔ́ nue, a ngɛ gbogboehi a si tlee, nɛ a ngɛ sane kpakpa a fiɛɛe kɛ ngɛ ohiatsɛmɛ hae. 6 Nɔ nɛ ye he sane tɔ̃tɔ̃ we e nane ɔ ngɛ bua jɔmi.”

7 Benɛ Yohane kaseli ɔmɛ pue nɔ kɛ yaa a, Yesu bɔni Yohane he munyu tumi. E de asafo kuu ɔ ke: “Mɛni nɛ nyɛ je kpo kɛ ya nga a nɔ konɛ nyɛ ya hyɛ ɔ? Glã nɛ kɔɔhiɔ ngɛ lɛ mimiɛe lo? 8 Lɛɛ mɛni nɛ nyɛ je kpo kɛ ya konɛ nyɛ ya hyɛ ɔ? Nyumu ko nɛ e wo tade kpakpa* lo? Hyɛ, nihi nɛ a woɔ tade kpakpa a, matsɛmɛ a wehi a mi nɛ a ngɛ. 9 Ke jã a, lɛɛ mɛni he je mɔ nɛ nyɛ je kpo ɔ? Konɛ nyɛ ya na gbalɔ ko lo? Ee, i ngɛ nyɛ dee ke, e pe gbalɔ kulaa. 10 Nɔmlɔ nɛ ɔ he lɛ a ngma ngɛ ke: ‘Hyɛ! i ngɛ ye tsɔlɔ ɔ tsɔe kɛ sɛ o hlami,* nɛ e ma dla o blɔ ɔ ngɔ to mo!’ ɔ nɛ. 11 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke, ngɛ nihi nɛ yihi fɔ mɛ a kpɛti ɔ, nɔ ko bɛ nɛ e pe Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ, se nɔ nyafii ngɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi ɔ pe lɛ. 12 Kɛ je Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ nɔ kɛ ba si amlɔ nɛ ɔ, hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ ji oti nɛ nihi ngɛ mɔde bɔe wawɛɛ kaa a maa su he, nɛ nihi nɛ a ngɛ mɔde bɔe wawɛɛ ɔ, a nine ngɛ nɔ sue. 13 Gbali ɔmɛ kɛ Mlaa a tsuo gba kɛ ba su Yohane nɔ; 14 nɛ ke nyɛ suɔ kaa nyɛ maa kplɛɛ nɔ ɔ, lɛɛ lɛ ji ‘Eliya nɛ e maa ba a nɛ.’ 15 Nɔ nɛ e ngɛ tue ɔ nɛ e bu tue.

16 “Mɛnɔmɛ a he ma ngɔ yi nɔ nɛ ɔ kɛ to? A ngɛ kaa jokuɛwi nɛ a hii si ngɛ jua nɔ nɛ a tsɛ a huɛmɛ nɛ a kɛ mɛ fiɛɔ ɔ, 17 nɛ́ a ngɛ mɛ dee ke: ‘Wa kpa bɛ ha nyɛ, se nyɛ dui; wa fo ya boboobo, se nyɛ yi aywilɛho.’ 18 Jã kɛ̃ nɛ benɛ Yohane ba a, e yi ní, nɛ e nui ní, se nyɛ de ke, ‘Daimonio ngɛ e mi.’ 19 Nɔmlɔ Bi ɔ lɛɛ, nɛ e ba a, e yeɔ ní, nɛ e nuɔ ní, se nihi deɔ ke, ‘Hyɛ! Nyumu jiklɔɔtsɛ kɛ wai nulɔ, tó tsuli kɛ yayami peeli a huɛ.’ Se ngɛ enɛ ɔ tsuo se ɔ, níhi nɛ juɛmi tsuɔ ɔ, lɔ ɔ nɛ a kɛ buɔ lɛ dalɔ.”*

20 Kɛkɛ nɛ e tu munyu kɛ si mahi nɛ e tsu he wami ní tsumihi babauu ngɛ a mi ɔ, ejakaa a tsakee we a tsui. E de ke: 21 “Korazin, musu tloo mo! Betsaida, musu tloo mo! Ejakaa ke a tsu nyakpɛ níhi nɛ a tsu ngɛ nyɛ mi ɔ ngɛ Tiro kɛ Sidon ɔ, jinɛ a ko ha kpekpe nɛ a ko hi si ngɛ lazu mi momoomo kɛ ko tsɔɔ kaa a tsake a tsui. 22 Se i ngɛ nyɛ dee ke e maa pee gbɔjɔɔ kɛ ha Tiro kɛ Sidon ngɛ Kojomi Ligbi ɔ nɔ pe nyɛ. 23 Nɛ mo Kapernaum, anɛ a ma wo o nɔ gojoo kɛ ya hiɔwe lo? Yɔkɔ* mi o maa ya; ejakaa ke a tsu he wami ní tsumihi nɛ a tsu ngɛ o mi ɔ ngɛ Sodom ɔ, jinɛ e ko hi si kɛ ba si mwɔnɛ ɔ ligbi nɛ ɔ. 24 Se i ngɛ mo dee ke, e maa pee gbɔjɔɔ kɛ ha Sodom zugba a ngɛ Kojomi Ligbi ɔ nɔ pe mo.”

25 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, Yesu de ke: “Tsaatsɛ, hiɔwe kɛ zugba Nyɔmtsɛ, i ngɛ o yi jee ngɛ ma hɛ mi, ejakaa o ngɔ ní nɛ ɔmɛ kɛ laa juɛmitsɛmɛ kɛ ní leli, nɛ o je kpo ngɔ tsɔɔ jokuɛ tsɔwi. 26 Ee, Tsaatsɛ, ngɛ anɔkuale mi ɔ, jã ji bɔ nɛ o suɔ. 27 Ye Tsɛ ɔ ngɔ níhi tsuo kɛ wo ye dɛ, nɛ nɔ ko be nɛ e le Bi ɔ saminya, kaa ja Tsɛ ɔ; nɛ jã kɛ̃ nɛ nɔ ko be nɛ e le Tsɛ ɔ saminya, kaa ja Bi ɔ kɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ Bi ɔ suɔ kaa e ma ha nɛ e le Tsɛ ɔ pɛ. 28 Nyɛɛ ba ye ngɔ, nyɛ nihi tsuo nɛ pɔ tɔ nyɛ nɛ nyɛ tloo tlomi nɛ e ngɛ nyɛ gbee ɔ, nɛ ma ha nɛ nyɛ he mi maa jɔ nyɛ. 29 Nyɛɛ ngɔ ye kuɛpã tso ɔ kɛ fɔ nyɛ nɔ nɛ nyɛɛ kase mi, ejakaa ye he jɔ, nɛ i baa ye he si kɛ jeɔ ye tsui mi, nɛ nyɛ he mi maa jɔ nyɛ.* 30 Ejakaa ye kuɛpã tso ɔ tloomi wɛ,* nɛ ye tlomi ɔ hu jiɔ we.”

12 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, Yesu ya gu ngma ngmɔ komɛ a mi ngɛ He Jɔɔmi Ligbi ɔ nɔ. Hwɔ ngɛ e kaseli ɔmɛ yee, enɛ ɔ he ɔ, a bɔni ngma a kumi nɛ a bɔni kpemi. 2 Benɛ Farisi bi ɔmɛ na nɔ́ nɛ ɔ, a de Yesu ke: “Hyɛ! o kaseli ɔmɛ ngɛ nɔ́ ko nɛ mlaa ngmɛ́ blɔ kaa a peeɔ ngɛ He Jɔɔmi Ligbi ɔ nɔ ɔ pee.” 3 E bi mɛ ke: “Anɛ nyɛ kane we nɔ́ nɛ David pee benɛ hwɔ ngɛ e kɛ nyumuhi nɛ a piɛɛ e he ɔ yee ɔ lo? 4 Anɛ nyɛ kane we kaa e ya sɛ Mawu we ɔ nɛ a ya ye abolo nɛ a ngɔɔ kɛ maa Mawu hɛ mi ɔ,* nɔ́ ko nɛ mlaa ngmɛ́ blɔ kaa lɛ aloo nihi nɛ a piɛɛ e he ɔ yeɔ, kaa ja osɔfo ɔmɛ pɛ ɔ lo? 5 Aloo nyɛ kane we ngɛ Mlaa a mi kaa ngɛ He Jɔɔmi Ligbi ɔmɛ a nɔ ɔ, osɔfo ɔmɛ tsuɔ ní, se a bui mɛ fɔ lo? 6 Se i ngɛ nyɛ dee ke nɔ ko nɛ e pe sɔlemi we ɔ ngɛ hiɛ ɔ. 7 Se kɛ̃ ɔ, kaa nyɛ nu munyu nɛ ji, ‘Mɔbɔ nami ji nɔ́ nɛ i suɔ, se pi afɔle sami’ ɔ sisi ɔ, jinɛ nyɛ be nihi nɛ a yi fɔ ɔ fɔ bue. 8 Ejakaa nɔmlɔ Bi ɔ ji He Jɔɔmi Ligbi ɔ Nyɔmtsɛ.”

9 Benɛ e je lejɛ ɔ, e ho a kpe he ɔ ya, 10 nɛ hyɛ! nyumu ko ngɛ lejɛ ɔ nɛ e nine gbo! Lɔ ɔ he ɔ, akɛnɛ a ngɛ hlae nɛ a po Yesu nya he je ɔ, a bi lɛ ke, “Anɛ mlaa ngmɛɔ blɔ kaa a tsaa nɔ ngɛ He Jɔɔmi Ligbi ɔ nɔ lo?” 11 E de mɛ ke: “Nyɛ ti mɛnɔ lɛ ke e ngɛ jijɔ kake, nɛ jamɛ a jijɔ ɔ ya nɔ muɔ mi ngɛ He Jɔɔmi Ligbi ɔ nɔ ɔ, e ya be e he pɛtɛe nɛ e ma je lɛ? 12 Adesa he jua wa kulaa pe jijɔ! Enɛ ɔ he ɔ, mlaa ngmɛɔ blɔ kaa a peeɔ kpakpa ngɛ He Jɔɔmi Ligbi ɔ nɔ.” 13 Kɛkɛ nɛ e de nyumu ɔ ke: “Kpa o nine ɔ mi.” Nɛ e kpa mi, nɛ he wami kpale ba mi kaa e nine kaketsɛ ɔ nɔuu. 14 Se Farisi bi ɔmɛ je kpo nɛ a ya so kɛ wo e he konɛ a gbe lɛ. 15 Benɛ Yesu ná le enɛ ɔ, e je lejɛ ɔ. Nihi babauu hu nyɛɛ e se, nɛ e tsa mɛ tsuo, 16 se e bɔ mɛ kɔkɔ wawɛɛ kaa a ko ha nɛ nihi nɛ a le nɔ nɛ e ji, 17 bɔ nɛ pee nɛ nɔ́ nɛ Mawu de kɛ gu gbalɔ Yesaya nɔ ɔ nɛ ba mi. E de ke:

18 “Hyɛ! Ye sɔmɔlɔ nɛ i hla, nɛ i suɔ lɛ, nɛ ye* bua jɔ e he ji nɛ ɔ nɛ! Ma ngɔ ye mumi ɔ kɛ pue e nɔ, nɛ e ma ha nɛ je ma amɛ maa le nɔ́ tutuutu nɛ dami sane yemi ji. 19 E kɛ nɔ ko be pɛe, nɛ e be ngmlaa kpae, nɛ jã kɛ̃ nɛ nɔ ko be e gbi nue ngɛ gbɛjegbɛ ɔmɛ a nɔ. 20 Glã nɛ e mi dɔ ɔ, e be mi kue, nɛ kane mi tako nɛ e ngɛ tsoe sulii ɔ, e be gbee, kɛ yaa si be nɛ e ma ha nɛ dami sane yemi ma he si. 21 Niinɛ, je ma amɛ maa ngɔ a hɛ kɛ fɔ e biɛ ɔ nɔ.”

22 Jehanɛ ɔ, a ngɔ nyumu ko nɛ daimonio ngɛ e mi nɛ e hyɛ we nɔ́, nɛ e nyɛ we munyu tumi kɛ ba e ngɔ, nɛ e tsa lɛ, kɛkɛ nɛ nyumu ɔ nɛ e nyɛ we munyu tumi ɔ tu munyu, nɛ e bɔni nɔ́ hyɛmi. 23 Enɛ ɔ pee asafo kuu ɔ nyakpɛ, nɛ a bɔni bimi ke: “Anɛ pi nɔ nɛ ɔ ji David Bi ɔ lo?” 24 Benɛ Farisi bi ɔmɛ nu nɔ́ nɛ ɔ, a de ke: “Pi he wami kpa ko nɛ nɔmlɔ nɛ ɔ kɛ ngɛ daimonio ɔmɛ hiae kaa daimonio ɔmɛ a nɔ yelɔ ɔ nɛ ji Belzebub* ɔ he wami.” 25 Akɛnɛ e le nɔ́ nɛ a ngɛ susue he je ɔ, e de mɛ ke: “Matsɛ yemi fɛɛ matsɛ yemi nɛ e mi gba, nɛ e teɔ si kɛ woɔ e he ɔ hɛ mi kpataa, nɛ ma fɛɛ ma loo we fɛɛ we nɛ e mi gba, nɛ e teɔ si kɛ woɔ e he ɔ be si dae. 26 Jã kɛ̃ nɛ ke Satan hiaa Satan ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa e mi gba nɛ e te si kɛ wo lɛ nitsɛ e he; ke e ba jã a, lɛɛ kɛ e matsɛ yemi ɔ ma plɛ kɛ da si ha kɛɛ? 27 Jehanɛ hu ɔ, ke Belzebub he wami lɛ i kɛ hiaa daimoniohi ɔ, lɛɛ mɛnɔ he wami nɛ nyɛ bimɛ ɔmɛ kɛ hiaa mɛ mɔ? Enɛ ɔ he je nɛ mɛ lɛ a maa kojo nyɛ ɔ nɛ. 28 Se ke Mawu mumi ɔ lɛ i kɛ hiaa daimoniohi ɔ, lɛɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ba ná nyɛ tlukaa niinɛ. 29 Aloo ke nɔ ko sɛ nyumu ko nɛ e he wa we mi konɛ e muɔɔ e níhi ɔ, tse ja e nu nyumu ɔ nɛ e he wa a nɛ e fĩ lɛ kekle. Ja e pee jã loko e ma nyɛ maa muɔɔ níhi nɛ ngɛ e we ɔ mi ɔ. 30 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e be ye blɔ fa mi ɔ teɔ si kɛ woɔ mi, nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e piɛɛ we ye he kɛ bua we nya a, e gbɛɔ kɛ fĩaa.

31 “Enɛ ɔ he ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke, yayami fɛɛ yayami nɛ nimli maa pee, kɛ musu fɛɛ musu nɛ nimli maa bɔ ɔ, a kɛ maa ke mɛ, se nɔ nɛ e maa bɔ musu kɛ si mumi ɔ, a kɛ be lɛ kee. 32 Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e maa tu munyu kɛ si nɔmlɔ Bi ɔ, a kɛ maa ke lɛ; se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e maa tu munyu kɛ si mumi klɔuklɔu ɔ, a kɛ be lɛ kee. A kɛ be lɛ kee ngɛ je* nɛ ɔ mi, nɛ jã kɛ̃ nɛ a kɛ be lɛ kee ngɛ nɔ́ nɛ maa ba a hu mi.

33 “Ke nyɛ ha nɛ tso ɔ pee tso kpakpa a, e yiblii ɔ hu maa pee kpakpa, jã kɛ̃ nɛ ke nyɛ ha nɛ tso ɔ pee tso nɛ e hí ɔ, e yiblii ɔ hu maa sa, ejakaa tso ɔ yiblii nɛ a kɛ leɔ tso ɔ mi tso. 34 Sinɔ duɔtsɛmɛ a nina, kɛ nyɛ ma plɛ kɛ tu munyu kpakpa kɛɛ be mi nɛ nyɛ ji nimli yayamihi ɔ? Ejakaa nɔ́ nɛ hyi tsui ɔ tɔ ɔ, lɔ ɔ nya deɔ. 35 Nɔmlɔ kpakpa jeɔ ní kpakpahi ngɛ juetli kpakpahi nɛ e bua nya a mi kɛ haa, se nɔmlɔ yayami lɛɛ, e jeɔ ní yayahi ngɛ juetli yayahi nɛ e bua nya a mi kɛ haa. 36 I ngɛ nyɛ dee ke, ngɛ Kojomi Ligbi ɔ nɔ ɔ, nimli maa bu munyu fɛɛ munyu nɛ se nami be he nɛ a tuɔ ɔ he akɔtaa; 37 ejakaa nyɛ nya mi munyu nɔ nɛ a maa da kɛ bu nyɛ dali, nɛ nyɛ nya mi munyu nɔ nɔuu lɛ a maa da kɛ bu nyɛ fɔ.”

38 Kɛkɛ nɛ womi ngmali ɔmɛ kɛ Farisi bi ɔmɛ a ti ni komɛ de lɛ ke: “Tsɔɔlɔ, wa suɔ nɛ o ha wɔ okadi ko.” 39 Yesu ha mɛ heto ke: “Yi nɔ yayami kɛ gba puɛlɔ* nɛ ɔ yaa nɔ nɛ e hii okadi hlae, se a be lɛ okadi ko hae kaa ja gbalɔ Yona okadi ɔ. 40 Ejakaa kaa bɔ nɛ Yona hi lo agbo ɔ mi mi nyɔ kɛ pia ligbi etɛ ɔ, jã kɛ̃ nɛ nɔmlɔ Bi ɔ hu maa hi zugba a mi* nyɔ kɛ pia ligbi etɛ. 41 Ninevebi ɔmɛ kɛ yi nɔ nɛ ɔ maa te si ngɛ kojomi ɔ mi nɛ a maa bu yi nɔ nɛ ɔ fɔ, ejakaa benɛ Yona fiɛɛ kɛ ha mɛ ɔ, a tsake a tsui. Se hyɛ! nɔ ko nɛ e pe Yona ngɛ hiɛ ɔ. 42 A ma tle woyi je manyɛ ɔ kɛ yi nɔ nɛ ɔ si ngɛ kojomi ɔ mi nɛ e maa bu yi nɔ nɛ ɔ fɔ, ejakaa e je je ɔ nyagbe he tɔɔ kɛ ba konɛ e ba bu Salomo juɛmi munyu ɔmɛ tue. Se hyɛ! nɔ ko nɛ e pe Salomo ngɛ hiɛ ɔ.

43 “Ke mumi nɛ e he tsɔ we je nɔ ko mi ɔ, e ya kpaa si ngɛ hehi nɛ nyu be kaa e ma ná he ko nɛ e maa jɔɔ e he ngɛ. Ke e nɛ he ko ɔ, 44 e deɔ ke, ‘Ma kpale ye se kɛ ho ye we ɔ mi he nɛ i je ɔ ya,’ nɛ ke e kpale kɛ ya a, e naa kaa nɔ ko be we ɔ mi, se a bɛɛ mi nyaii, nɛ a dla mi. 45 Kɛkɛ ɔ, e yaa nɛ e ya ngɔɔ mumi kpahi kpaago nɛ a yi mi wa pe lɛ kɛ piɛɛɔ e he kɛ baa, nɛ ke a ba sɛ nɔ ɔ mi ɔ, a hiɔ lejɛ ɔ; nɛ nɔmlɔ nɛ ɔ nyagbe si himi ɔ puɛɔ kulaa pe sisije ɔ po. Jã ji bɔ nɛ e maa ba yi nɔ yayami nɛ ɔ hu nɔ.”

46 Benɛ e kɛ asafo kuu ɔ ngɛ munyu tue ɔ, e yayo kɛ e nyɛminyumu ɔmɛ ba daa si ngɛ kpo ɔ nya nɛ a ngɛ hlae nɛ a kɛ lɛ nɛ tu munyu. 47 Enɛ ɔ he ɔ, nɔ ko de lɛ ke: “Hyɛ! o yayo kɛ o nyɛminyumu ɔmɛ daa si ngɛ kpo ɔ nya, nɛ a ngɛ hlae nɛ a kɛ mo nɛ tu munyu.” 48 Yesu ha nɔ nɛ e kɛ lɛ tu munyu ɔ heto ke: “Mɛnɔ ji ye yayo, nɛ mɛnɔmɛ ji ye nyɛmimɛ nyumuhi?” 49 Kɛkɛ nɛ e je e nine kɛ tsɔɔ e kaseli ɔmɛ nɛ e de ke: “Hyɛ! Ye yayo kɛ ye nyɛmimɛ nyumuhi ji nɛ ɔmɛ ɔ nɛ! 50 Ejakaa nɔ fɛɛ nɔ nɛ e peeɔ ye Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ suɔmi nya ní ɔ, lɛ ji ye nyɛminyumu, ye nyɛmiyo, kɛ ye yayo.”

13 Jamɛ a ligbi ɔ, Yesu je we ɔ mi nɛ e ya hii si ngɛ wo ɔ nya. 2 Kɛkɛ nɛ nihi babauu ba bua a he nya ngɛ e ngɔ, enɛ ɔ he ɔ, e ya sɛ lɛ mi nɛ e hi si, nɛ nihi babauu ɔ tsuo daa si ngɛ wo ɔ nya. 3 Nɛ e ngɔ nɔ́ he tomi níhi kɛ tsɔɔ mɛ níhi fuu. E de mɛ ke: “Hyɛ! Ní dulɔ ko je kpo konɛ e ya du ní. 4 Benɛ e ngɛ ní ɔ due ɔ, wu ɔmɛ ekomɛ ya pue blɔ ɔ he, nɛ lohwe pɛlitsɛmɛ ba nɛ a ba ye. 5 Ekomɛ hu ya pue tɛsa nɔ he nɛ zu fuu be, nɛ a puɛ mla, ejakaa zu ɔ mi kuɔ we. 6 Se benɛ pu ɔ je ɔ, e sãa mɛ nɛ a gbo, ejakaa a be sipoku. 7 Ekomɛ ya pue miohi a mi, nɛ mio ɔmɛ wa nɛ a mia mɛ. 8 Ekpa komɛ hu ya pue zu nɛ hi nɔ, nɛ a bɔni yiblii womi. Wu ɔ eko wo kɛ bɔ he si 100, eko hu 60, nɛ ekpa ko hu 30. 9 Nɔ nɛ e ngɛ tue ɔ nɛ e bu tue.”

10 Lɔ ɔ he ɔ, kaseli ɔmɛ ba e ngɔ nɛ a ba bi lɛ ke: “Mɛni he je nɛ ke o kɛ mɛ ngɛ munyu tue ɔ, o kɛ nɔ́ he tomi níhi tsuɔ ní ɔ?” 11 E ha mɛ heto ke: “Nyɛɛ lɛɛ a ha nyɛ he blɔ konɛ nyɛɛ nu hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ he laami sanehi nɛ a ngɛ klɔuu ɔ sisi, se mɛɛ lɛɛ a ha we mɛ jamɛ a he blɔ ɔ. 12 Ejakaa nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ngɛ nɔ́ ko ɔ, a ma ha lɛ fuu kɛ piɛɛ he, nɛ e ma ná babauu; se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e be nɔ́ ko ɔ, a ma kpɔ nɔ́ nɛ e ngɛ ɔ po ngɛ e dɛ. 13 Lɔ ɔ he je nɛ ke i kɛ mɛ ngɛ munyu tue ɔ, i ngɔɔ nɔ́ he tomi níhi kɛ tsuɔ ní ɔ nɛ; ejakaa a ngɛ hyɛe, se a ngɛ hyɛe yaka gu, nɛ a ngɛ nue, se a ngɛ nue yaka gu, nɛ jã kɛ̃ nɛ a nui sisi hulɔ. 14 Nɛ Yesaya gbami ɔ ngɛ mi bae ngɛ a blɔ fa mi. E de ke: ‘Numi lɛɛ nyɛ maa nu, se nyɛ be sisi nue kɔkɔɔkɔ, nɛ nyɛ maa hyɛ mohu lɛɛ, se nyɛ be nae kɔkɔɔkɔ. 15 Ejakaa nimli nɛ ɔmɛ kplii a tsui. A nu kɛ a tue, se a pee we he nɔ́ ko. A ma a hɛngmɛ bɔ nɛ pee nɛ a ko hyɛ kɛ a hɛngmɛ, nɛ́ a kó nu kɛ a tue, nɛ́ a tsui hu nɛ ko nu sisi, konɛ a ko ba kpale a se nɛ ma tsa mɛ.’

16 “Se nyɛɛ lɛɛ nyɛ ngɛ bua jɔmi, ejakaa nyɛ na ní nɛ ɔmɛ kɛ nyɛ hɛngmɛ nɛ nyɛ nu kɛ nyɛ tue. 17 Ejakaa i ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, gbali kɛ dali babauu suɔ kaa a maa na níhi nɛ nyɛ ngɛ nae ɔ, se a nɛ, nɛ a suɔ kaa a maa nu níhi nɛ nyɛ ngɛ nue ɔ, se a nui.

18 “Amlɔ nɛ ɔ, nyɛɛ bu nɔ́ nɛ nɔ́ he tomi nɔ́ ɔ nɛ kɔɔ nyumu ɔ nɛ e ya du ní ɔ he ɔ tsɔɔ ɔ tue. 19 Nɔ fɛɛ nɔ ko nɛ e nuɔ Matsɛ Yemi munyu ɔ se e nui sisi ɔ, nɔ yayami ɔ baa nɛ e ba saa wu nɛ a du ngɛ e tsui mi ɔ kɛ yaa; lɔ ɔ ji wu nɛ ya pue blɔ ɔ he ɔ nɛ. 20 Ngɛ nɔ́ nɛ a du ngɛ tɛsa nɔ ɔ blɔ fa mi ɔ, lɔ ɔ ji nɔ nɛ e nuɔ munyu ɔ nɛ e kɛ bua jɔmi kplɛɛɔ nɔ amlɔ nɔuu. 21 Se kɛ̃ ɔ, e be sipoku ngɛ lɛ nitsɛ e mi, enɛ ɔ he ɔ, e hii si be bɔɔ, nɛ ke e kɛ haomi loo yi mi wami kpe ngɛ munyu ɔ he ɔ, oya nɔuu kɛkɛ e nane tɔ̃tɔ̃. 22 Ngɛ nɔ́ nɛ a du ngɛ mio ɔmɛ a mi ɔ blɔ fa mi ɔ, lɔ ɔ ji nɔ nɛ e nuɔ munyu ɔ, se je* nɛ ɔ mi haomi kɛ ní nami nɛ sisiɔ nɔ ɔ miaa munyu ɔ, nɛ e wui yiblii. 23 Ngɛ wu nɛ ya pue zu nɛ hi ɔ nɔ ɔ blɔ fa mi ɔ, lɔ ɔ ji nɔ nɛ e nuɔ munyu ɔ nɛ e nuɔ sisi nɛ e woɔ yiblii. Eko woɔ kɛ bɔɔ he si 100, eko hu 60, nɛ ekpa ko hu 30.”

24 E ngɔ nɔ́ he tomi nɔ́ kpa hu kɛ tsu ní. E de mɛ ke: “A kɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ ma nyɛ maa to nyumu ko nɛ e du wu kpakpa ngɛ e ngmɔ mi ɔ he. 25 Be mi nɛ nihi hwɔɔ si ɔ, e he nyɛlɔ ɔ ba nɛ e ba du hu kɛ futu hwiit ɔ, nɛ e je. 26 Benɛ e puɛ nɛ e wo yiblii ɔ, jamɛ a be ɔ mi nɛ hu ɔmɛ hu je a yi kpo. 27 Lɔ ɔ he ɔ, wetsɛ ɔ nyɔguɛ ɔmɛ ba nɛ a ba bi lɛ ke, ‘Nyɔmtsɛ, anɛ pi wu kpakpahi nɛ o du ngɛ o ngmɔ ɔ mi ɔ lo? Lɛɛ kɛ e ba lɛ kɛɛ nɛ huhi puɛ ngɛ mi ɔ?’ 28 E de mɛ ke, ‘Nyumu ko, he nyɛlɔ ko lɛ pee nɔ́ nɛ ɔ nɛ.’ Nyɔguɛ ɔmɛ bi lɛ ke, ‘Lɛɛ, anɛ o suɔ kaa waa ya nɛ wa ya hiaa mɛ lo?’ 29 E de ke, ‘Dɛbi, i ngɛ gbeye yee kaa ke nyɛ ngɛ hu ɔmɛ hiae ɔ, nyɛ maa hiaa hwiit ɔmɛ hu kɛ piɛɛ he. 30 Nyɛɛ ngmɛɛ mɛ tsuo a he nɛ a wa kɛ ya si ní kpami be ɔ, nɛ ke ní kpami be ɔ su ɔ, ma de ní kpali ɔmɛ ke: Kekleekle ɔ, nyɛ bua hu ɔ nya nɛ nyɛɛ fĩ mɛ yi tlomi nya yi tlomi nya konɛ nyɛɛ sã; lɔ ɔ se ɔ, nyɛ bua hwiit ɔ nya kɛ wo ye nito he ɔ.’”

31 E ngɔ nɔ́ he tomi nɔ́ kpa ko hu kɛ tsu ní. E de mɛ ke: “Hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ ngɛ kaa sinapi wu nɛ nyumu ko ngɔ nɛ e ya du ngɛ e ngmɔ mi. 32 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wu nɛ ɔ ji wu nyafii pe kulaa ngɛ wuhi tsuo a kpɛti, se ke e wa a, lɛ ji tso nɛ kle pe kulaa ngɛ tsohi nɛ a yeɔ a ba amɛ a kpɛti, nɛ hiɔwe lohwe pɛlitsɛmɛ baa nɛ a ba hwɔɔ e kɔni ɔmɛ a nɔ.”

33 E ngɔ nɔ́ he tomi nɔ́ kpa ko hu kɛ tsu ní. E de mɛ ke: “Hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ ngɛ kaa masa nɛ yo ko ngɔ kɛ futu ma ehe susumi ní* nguahi etɛ kɛ ya si ma a tsuo gbo.”*

34 Nɔ́ he tomi níhi lɛ Yesu kɛ tsɔɔ asafo kuu ɔ ní nɛ ɔmɛ tsuo. Niinɛ, e de we mɛ nɔ́ ko nɛ e kɛ nɔ́ he tomi nɔ́ tsu we ní, 35 konɛ nɔ́ nɛ Mawu de kɛ gu gbalɔ ɔ nɔ ɔ nɛ ba mi. E de ke: “Nɔ́ he tomi níhi lɛ maa je ye nya mi; ma jaje níhi nɛ a ngɔ kɛ laa kɛ je sisije* ɔ kɛ tsɔɔ.”

36 Lɔ ɔ se ɔ, benɛ e wo asafo kuu ɔ blɔ ɔ, e ho we ɔ mi ya. E kaseli ɔmɛ ba e ngɔ nɛ a ba de lɛ ke: “Moo tsɔɔ wɔ hu ɔmɛ nɛ a ngɛ ngmɔ ɔ mi ɔ, a he nɔ́ he tomi nɔ́ ɔ sisi.” 37 E ha mɛ heto ke: “Nɔmlɔ Bi ɔ ji nɔ nɛ e du wu kpakpa a nɛ; 38 ngmɔ ɔ ji je ɔ. Wu kpakpa a ji Matsɛ Yemi ɔ mi bimɛ ɔmɛ, se hu ɔmɛ ji nɔ yayami ɔ bimɛ ɔmɛ, 39 nɛ he nyɛlɔ ɔ nɛ e du mɛ ɔ ji Abosiami. Ní kpami be ɔ ji je* nɛ ɔ nyagbe be ɔ, nɛ ní kpali ɔmɛ ji hiɔwe bɔfohi. 40 Lɔ ɔ he ɔ, kaa bɔ nɛ a bua hu ɔmɛ a nya nɛ a sã ngɛ la mi ɔ, jã nɔuu kɛ̃ nɛ e maa ba ngɛ je ɔ* nyagbe be ɔ hu mi. 41 Nɔmlɔ Bi ɔ maa tsɔ e bɔfo ɔmɛ, nɛ a ma ba je níhi tsuo nɛ tɔ̃tɔ̃ɔ nɔ nane, kɛ nihi tsuo nɛ a yi mlaa nɔ ɔ kɛ je e Matsɛ Yemi ɔ mi, 42 nɛ a ma sake mɛ kɛ fɔ flɔɔnɔɔ kɛ e mi la nɛ ngɛ tsoe ɔ mi. Lejɛ ɔ ji he nɛ a ma fo ya nɛ a ma kpe a lungu nya ngɛ. 43 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, dali ɔmɛ ma kpɛ wawɛɛ kaa pu ngɛ a Tsɛ ɔ Matsɛ Yemi ɔ mi. Nɔ nɛ e ngɛ tue ɔ nɛ e bu tue.

44 “Hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ ngɛ kaa juetli ko nɛ a ngɔ kɛ laa ngɛ ngmɔ mi, nɛ́ nyumu ko ya na nɛ e ngɔ kɛ laa; nɛ akɛnɛ e bua jɔ he je ɔ, e ya nɛ e ya jua nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e ngɛ ɔ nɛ e kɛ ya he jamɛ a ngmɔ ɔ.

45 “Jehanɛ se hu ɔ, hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ ngɛ kaa jua yelɔ ko nɛ e hiaa blɔ kɛ ya hlaa adiagba kpakpahi. 46 Benɛ e ya na adiagba kake nɛ he jua wa a, e je kɛ ho, nɛ amlɔ nɔuu ɔ, e ya jua níhi tsuo nɛ e ngɛ ɔ, nɛ e kɛ ya he.

47 “Jehanɛ se hu ɔ, hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ ngɛ kaa ya ko nɛ a wo ngɛ wo ɔ mi nɛ e du lo slɔɔtoslɔɔtohi. 48 Benɛ e hyi ɔ, a gbla kɛ ba wo ɔ nya, nɛ a hi si, nɛ a hla lo kpakpa amɛ kɛ wo níhi a mi, se ní nɛmɛ nɛ a hí ɔ lɛɛ, a sake mɛ ngɔ pue he. 49 Jã pɛ nɛ e maa ba ngɛ je ɔ* nyagbe be ɔ mi. Hiɔwe bɔfo ɔmɛ maa je kpo nɛ a ma ya je nimli yayami ɔmɛ kɛ je dali ɔmɛ a kpɛti, 50 nɛ a ma sake mɛ kɛ fɔ flɔɔnɔɔ kɛ e mi la nɛ ngɛ tsoe ɔ mi. Lejɛ ɔ ji he nɛ a ma fo ya nɛ a ma kpe a lungu nya ngɛ.

51 E bi mɛ ke: “Anɛ nyɛ nu ní nɛ ɔmɛ tsuo a sisi lo?” A de lɛ ke: “Ee.” 52 Kɛkɛ nɛ e de mɛ ke: “Ke jã ji sane ɔ, ma ní tsɔɔlɔ fɛɛ ma ní tsɔɔlɔ nɛ a tsɔɔ lɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ he ní ɔ ngɛ kaa nyumu ko nɛ e ji wetsɛ, nɛ e je ní hehi kɛ ní momohi kɛ je e juetli to he ɔ.”

53 Benɛ Yesu ngɔ nɔ́ he tomi ní nɛ ɔmɛ kɛ tsu ní ta a, e je lejɛ ɔ. 54 Benɛ e ba lɛ nitsɛ e ma a mi ɔ, e bɔni mɛ ní tsɔɔmi ngɛ a kpe he ɔ, nɛ a nya kpɛ a he nɛ a bi ke: “Jije nyumu nɛ ɔ ná juɛmi nɛ ɔ kɛ je? Nɛ jije e ná he wami ngɛ kɛ tsu ní nɛ ɔmɛ ɔ? 55 Anɛ pi kapitɛ ɔ binyumu ɔ ji nɛ ɔ lo? Anɛ pi e yayo nɛ a tsɛɔ lɛ ke Maria a, nɛ pi e nyɛmimɛ nyumuhi ji Yakobo kɛ Yosef kɛ Simon kɛ Yuda a lo? 56 Nɛ e nyɛmimɛ yi ɔmɛ ɔ, anɛ pi waa kɛ mɛ tsuo nɛ ngɛ hiɛ ɔ lo? Lɛɛ jije e ná ní nɛ ɔmɛ tsuo kɛ je mɔ?” 57 Lɔ ɔ he ɔ, a nane tɔ̃tɔ̃ ngɛ e he je. Se Yesu de mɛ ke: “Gbalɔ hɛ mi ngɛ nyami, se pi ngɛ lɛ nitsɛ e ma mi, aloo ngɛ lɛ nitsɛ e we mi.” 58 Nɛ akɛnɛ a be hemi kɛ yemi he je ɔ, e tsu we nyakpɛ ní fuu ngɛ lejɛ ɔ.

14 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, Herode nɛ ji kpokpa a nɔ yelɔ* ɔ nu Yesu he sane 2 nɛ e de e tsɔli ɔmɛ ke: “Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ ji nɛ ɔ nɛ. A tle lɛ si kɛ je gbogboehi a kpɛti, enɛ ɔ he je nɛ e nyɛ nɛ e ngɛ he wami ní nɛ ɔmɛ tsue ɔ nɛ.” 3 Herode* nu Yohane nɛ e fĩ lɛ, nɛ e wo lɛ tsu ngɛ e nyɛminyumu Filipo yo Herodia he je. 4 Ejakaa Yohane deɔ lɛ ke: “Mlaa ngmɛ́ blɔ kaa o ngɔɔ lɛ.” 5 E ngɛ mi kaa Herode suɔ kaa e maa gbe Yohane mohu lɛɛ, se e ngɛ asafo kuu ɔ gbeye yee, ejakaa a buɔ Yohane kaa e ji gbalɔ. 6 Se benɛ Herode ngɛ e fɔmi ligbi yee ɔ, Herodia biyo ɔ ba do ngɛ fɔmi ligbi yemi ɔ sisi, nɛ e pee Herode fɛu saminya. 7 Lɔ ɔ he ɔ, e kã kita kɛ wo lɛ si kaa nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e ma bi lɛ ɔ, e ma ha lɛ. 8 Nɛ akɛnɛ e nyɛ ɔ tsɔɔ lɛ nɔ́ nɛ e bi he je ɔ, e de ke: “Ngɔɔ Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ yi kɛ fɔ plɛɛte mi kɛ ba ha mi ngɛ hiɛ ɔ.” 9 E ngɛ mi kaa nɔ́ nɛ ɔ hao matsɛ ɔ wawɛɛ mohu lɛɛ, se ngɛ kita nɛ e kã a kɛ nihi nɛ e kɛ mɛ ngɛ ní ɔ yee* ɔ a he je ɔ, e fã ke a ya ngɔ kɛ ba ha lɛ. 10 Lɔ ɔ he ɔ, e tsɔ nɛ a ya po Yohane yi ngɛ tsu ɔ mi. 11 A ngɔ e yi ɔ kɛ fɔ plɛɛte mi nɛ a kɛ ba ha yoyo ɔ, nɛ lɛ hu e ngɔ kɛ ya ha e nyɛ ɔ. 12 Pee se ɔ, e kaseli ɔmɛ ba nɛ a ba ngɔ e gbogboe ɔ nɛ a ya pu; lɔ ɔ se ɔ, a ba nɛ a ba bɔ Yesu amaniɛ. 13 Benɛ Yesu nu nɔ́ nɛ ɔ, e sɛ lɛ mi, nɛ lɛ nɔ kake too e je lejɛ ɔ kɛ ho he ko banee ya konɛ e ya hi lejɛ ɔ. Se benɛ asafo kuu ɔ ná le ɔ, a je ma amɛ a mi, nɛ a gu nane blɔ kɛ nyɛɛ e se.

14 Benɛ Yesu su wo ɔ nya a, e na asafo kuu ngua ko, nɛ a he pee lɛ mɔbɔ, nɛ e tsa a hiɔtsɛmɛ ɔmɛ. 15 Se benɛ e su gbɔkuɛ ɔ, e kaseli ɔmɛ ba e ngɔ nɛ a ba de lɛ ke: “Hiɛmɛ nɛ ɔ tsɔ e he banee, nɛ je hu ngɛ jɔe; wo asafo kuu ɔ blɔ nɛ a ho, konɛ a ya kɔpe ɔmɛ a mi nɛ mɛ nitsɛmɛ a ya he ní nɛ a ye.” 16 Se Yesu de mɛ ke: “E sɛ nɛ a je; nyɛ ha mɛ nɔ́ ko nɛ a ye.” 17 A de lɛ ke: “Wa be nɔ́ ko ngɛ hiɛ ɔ kaa ja abolo enuɔ kɛ lo enyɔ pɛ.” 18 E de mɛ ke: “Nyɛɛ ngɔ kɛ ba ha mi ngɛ hiɛ ɔ.” 19 Nɛ e de asafo kuu ɔ kaa a hi si ngɛ nga a nɔ. Lɔ ɔ se ɔ, e wo abolo enuɔ kɛ lo enyɔ ɔ, nɛ e hyɛ hiɔwe, nɛ e jɔɔ nɔ, nɛ benɛ e ku abolo ɔmɛ a mi ɔ, e ngɔ kɛ ha e kaseli ɔmɛ, nɛ e kaseli ɔmɛ hu ngɔ kɛ ha asafo kuu ɔ. 20 Lɔ ɔ he ɔ, mɛ tsuo a ye, nɛ a tɔ, nɛ e bibli nɛ e piɛ nɛ a kukuɔ ɔ hyi kusii* 12 tɔtɔɔtɔ. 21 Nihi nɛ a ye ní ɔ hiɛmi maa pee nyumuhi 5,000, e slo yihi kɛ jokuɛwi. 22 Lɔ ɔ se ɔ, oya nɔuu nɛ e ha nɛ e kaseli ɔmɛ sɛ lɛ ɔ mi nɛ a sɛ e hlami kɛ ho wo ɔ se ya, nɛ e wo asafo kuu ɔ blɔ.

23 Benɛ e wo asafo kuu ɔ blɔ se ɔ, lɛ nɔ kake too e kuɔ kɛ ho yoku ɔ nɔ ya konɛ e ya sɔle. Benɛ je jɔ ɔ, lɛ nɔ kake too pɛ lɛ e ngɛ lejɛ ɔ. 24 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, lɛ ɔ su tsitsaa maa pee gugue* lafahi abɔ, nɛ akɛnɛ a ngɛ kɔɔhiɔ kpee he je ɔ, oslɔke ɔ ha nɛ a ngɛ dengme gboe. 25 Se ngɛ nyɔ mi hwɔɔmi be eywiɛne* ɔ mi ɔ, e nyɛɛ wo ɔ hɛ mi kɛ ba a ngɔ. 26 Benɛ kaseli ɔmɛ a hɛngmɛ gba e nɔ nɛ e ngɛ wo ɔ hɛ mi nyɛɛe ɔ, a tsui po nɛ a de ke: “Mumi ko!” Nɛ a ye gbeye nɛ a kpa ngmlaa. 27 Se amlɔ nɔuu nɛ Yesu kɛ mɛ tu munyu nɛ e de mɛ ke: “Nyɛ tsui ko po! Imi; nyɛ ko ye gbeye.” 28 Petro he nɔ ke: “Nyɔmtsɛ, ke mo ɔ, lɛɛ fã mi nɛ ma nyɛɛ nyu ɔ hɛ mi kɛ ba o ngɔ.” 29 E de lɛ ke: “Ba!” Lɔ ɔ he ɔ, Petro kple si kɛ je lɛ ɔ mi nɛ e bɔni nyu ɔ hɛ mi nyɛɛmi kɛ yaa Yesu ngɔ. 30 Se benɛ e hyɛ kɔɔhiɔ nɛ nya wa a, e ye gbeye. Nɛ benɛ e bɔni mumi ɔ, e kpa ngmlaa ke: “Nyɔmtsɛ, he ye yi wami!” 31 Amlɔ nɔuu nɛ Yesu kpa e nine mi nɛ e pɛtɛ e he, nɛ e de lɛ ke: “Mo nɛ o hemi kɛ yemi pi, mɛni he je nɛ o yi mi pee mo enyɔɔnyɔ ɔ?” 32 Benɛ a kuɔ kɛ sɛ lɛ ɔ mi ɔ, kɔɔhiɔ ɔ kpa fiami. 33 Kɛkɛ nɛ ni nɛmɛ nɛ a ngɛ lɛ ɔ mi ɔ kplã si* ha lɛ nɛ a de ke: “Mawu Bi ji mo niinɛ.” 34 Nɛ a po wo ɔ kɛ ba Genesaret.

35 Benɛ nyumuhi nɛ a ngɛ lejɛ ɔ kpa si nɛ a na kaa Yesu ɔ, a tsɔ kɛ ya mahi nɛ bɔle si ɔmɛ tsuo a mi, nɛ nihi ngɔ nihi tsuo nɛ a be he wami ɔ kɛ ba e ngɔ. 36 Nɛ a kpa lɛ pɛɛ kaa e ha nɛ a ta tade nɛ e wo ngɛ e tade ɔ nɔ ɔ nya deke ɔ he kɛkɛ, nɛ nihi tsuo nɛ a ta he ɔ ná he wami saminya.

15 Lɔ ɔ se ɔ, Farisi bi kɛ womi ngmali je Yerusalem kɛ ba Yesu ngɔ nɛ a ba de lɛ ke: 2 “Mɛni he je nɛ o kaseli ɔmɛ nyɛɛ we blematsɛmɛ ɔmɛ a kusumi ɔ se ɔ? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke a yaa ye ní ɔ, a fɔ* we a dɛ.”

3 E he nɔ nɛ e bi mɛ ke: “Mɛni he je nɛ nyɛ kusumi ɔ ha nɛ nyɛ yi Mawu mlaa a nɔ ɔ? 4 Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Mawu de ke, ‘Buu o tsɛ kɛ o nyɛ,’ nɛ e de hu ke, ‘Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e maa tu e tsɛ loo e nyɛ he munyu yaya* a, a gbe lɛ.’ 5 Se nyɛɛ lɛɛ nyɛ deɔ ke, ‘Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e deɔ e tsɛ aloo e nyɛ ke: “Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ i ngɛ nɛ o ma ná he se ɔ ji nike ní nɛ a jɔɔ nɔ kɛ ha Mawu” ɔ, 6 e he hia we nɛ e bu e tsɛ ɔ kulaa.’ Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ngɔ nyɛ kusumi ɔmɛ kɛ puɛ Mawu munyu ɔ. 7 Nyɛ osatotsɛmɛ, e da blɔ kaa Yesaya gba ngɛ nyɛ he ke: 8 ‘Nimli nɛ ɔmɛ a nya kɛkɛ lɛ a kɛ woɔ ye hɛ mi nyami, se a tsui lɛɛ, e je ye he kɛ ho tsitsaa ya. 9 A yaa nɔ nɛ a jaa mi yaka gu, ejakaa adesahi a mlaahi lɛ a tsɔɔ.’” 10 Enɛ ɔ he ɔ, e tsɛ asafo kuu ɔ kɛ ba e kasa nya nɛ e de mɛ ke: “Nyɛɛ bu tue konɛ nyɛɛ nu sisi: 11 Pi nɔ́ nɛ sɛɔ nɔmlɔ nya mi ɔ nɛ bleɔ lɛ, mohu ɔ, nɔ́ nɛ jeɔ e nya mi kɛ baa a lɛ bleɔ lɛ.”

12 Kɛkɛ nɛ kaseli ɔmɛ ba e ngɔ nɛ a ba bi lɛ ke: “Anɛ o le kaa nɔ́ nɛ o de nɛ Farisi bi ɔmɛ nu ɔ tɔ̃tɔ̃ a nane lo?” 13 E ha mɛ heto ke: “Tso fɛɛ tso nɛ pi ye Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ nɛ e ma a, a maa hia ngɔ fɔ he. 14 Nyɛɛ ngmɛɛ a he. A ji blɔ tsɔɔli nɛ a hɛngmɛ yu. Nɛ ke hɛ yuyuilɔ ngɛ hɛ yuyuilɔ blɔ tsɔɔe ɔ, mɛ tsuo a ma ya nɔ muɔ mi.” 15 Petro he nɔ ke: “Moo tsɔɔ wɔ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ sisi.” 16 Kɛkɛ nɛ e de ke: “Anɛ loloolo ɔ, nyɛ hu nyɛ nui níhi a sisi lo? 17 Anɛ nyɛ li kaa ke nɔ́ ko sɛ nɔ nya mi ɔ, e guɔ nɔ ɔ mi mi nɛ e ya jeɔ kɛ pueɔ niase yami he lo? 18 Se nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ jeɔ nɔ nya mi kɛ baa a, nɔ tsui mi lɛ e jeɔ, nɛ jamɛ a ní ɔmɛ lɛ bleɔ nɔ. 19 Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, tsui ɔ mi lɛ susumi yayami, nɔmlɔ gbemi, gba puɛmi, ajuama bɔmi,* jumi, lakpa odase yemi, kɛ musu bɔmi munyu jeɔ kɛ baa. 20 Ní nɛ ɔmɛ ji níhi nɛ bleɔ nɔ; se ke nɔ ko fɔ* we e dɛ nɛ e ye ní ɔ, lɔ ɔ ble we lɛ.”

21 Benɛ Yesu je lejɛ ɔ, e ya Tiro kɛ Sidon kpokpa a nɔ. 22 Nɛ hyɛ! Foinike yo ko nɛ ngɛ jamɛ a kpokpa a nɔ ɔ ba nɛ e ba kpa lɛ pɛɛ ke: “Nyɔmtsɛ, David Bi, naa mi mɔbɔ. Daimonio ngɛ ye biyo haoe wawɛɛ nitsɛ.” 23 Se e pui yo ɔ nya mi. Lɔ ɔ he ɔ, e kaseli ɔmɛ ba bɔni lɛ pɛɛ kpami ke: “Moo wo lɛ blɔ nɛ e ho, ejakaa e ngɛ ngmlaa kpae kɛ ngɛ wa se nyɛɛe.” 24 E he nɔ ke: “A tsɔ we mi nɔ ko nɔ ko ngɔ kaa ja Israel we jijɔ ɔmɛ nɛ a laa amɛ a ngɔ pɛ.” 25 Se yo ɔ ba nɛ e ba kplã si ngɛ e hɛ mi* nɛ e de ke: “Nyɔmtsɛ, moo ye bua mi!” 26 Yesu he nɔ ke: “E dɛ blɔ kaa a maa ngɔ bimɛ a niye ní ɔ kɛ pue si ha gbe bimɛ.” 27 Yo ɔ de ke: “Ee, Nyɔmtsɛ, se ngɛ anɔkuale mi ɔ, gbe bimɛ ɔmɛ yeɔ niye ní bibli ɔ nɛ jeɔ a nyɔmtsɛmɛ ɔmɛ a we okplɔɔ ɔ nɔ kɛ pueɔ si ɔ.” 28 Kɛkɛ nɛ Yesu ha lɛ heto ke: “Oo yo, o hemi kɛ yemi ɔ kle; e ba mi jã ha mo kaa bɔ nɛ o ngɛ hlae ɔ.” Nɛ kɛ je jamɛ a ngmlɛfia a nɔ kɛ yaa a, e biyo ɔ ná he wami.

29 Benɛ Yesu je lejɛ ɔ, e kpale kɛ ba Galilea Wo ɔ kasa nya, nɛ e kuɔ yoku ɔ nɛ e ya hi si ngɛ lejɛ ɔ. 30 Kɛkɛ nɛ nihi babauu ba e ngɔ, nɛ a ngɔ glɔtsɛmɛ, nihi nɛ kpa ngɛ a he, hɛ yuyuili, nihi nɛ a nyɛ we munyu tumi, kɛ ni kpahi fuu kɛ ba pue e nane nya, nɛ e tsa mɛ. 31 Benɛ asafo kuu ɔ na nɛ nihi nɛ a nyɛ we munyu tumi ngɛ munyu tue, nɛ nihi nɛ kpa ngɛ a he ɔ hu a nɔmlɔ tso ɔ he su, nɛ glɔtsɛmɛ ngɛ nyɛɛe, nɛ hɛ yuyuili ngɛ nɔ́ hyɛe ɔ, a nya kpɛ a he, nɛ a wo Israel Mawu ɔ hɛ mi nyami.

32 Se Yesu tsɛ e kaseli ɔmɛ kɛ ba e ngɔ nɛ e de mɛ ke: “Asafo kuu ɔ he ngɛ mi mɔbɔ pee, ejakaa a kɛ mi hi si ligbi etɛ momo, nɛ a be nɔ́ ko nɛ a maa ye. I sume nɛ ma wo mɛ blɔ kɛ ho kɛ a mi mi hwɔ, ejakaa eko ɔ, a hɛ mi ma ya yu mɛ ngɛ blɔ ɔ nɔ.” 33 Se kaseli ɔmɛ de lɛ ke: “Hiɛmɛ nɛ ɔ tsɔ e he banee, lɛɛ jije wa ma ná niye ní nɛ maa su nimli babauu nɛ ɔ ngɛ?” 34 Kɛkɛ nɛ Yesu bi mɛ ke: “Abolo enyɛmɛ nyɛ ngɛ?” A he nɔ ke: “Kpaago, kɛ lo tsɔwi bɔɔ ko.” 35 Lɔ ɔ he ɔ, benɛ e ha nɛ asafo kuu ɔ hi si ngɛ zugba a, 36 e wo abolo kpaago ɔ kɛ lo ɔ, nɛ benɛ e na Mawu si ɔ, e ku a mi nɛ e kɛ bɔni e kaseli ɔmɛ hami, nɛ e kaseli ɔmɛ ngɔ kɛ ha asafo kuu ɔ. 37 Nɛ mɛ tsuo a ye nɛ a tɔ, nɛ a kukuɔ e bibli nɛ piɛ ɔ, nɛ e hyi kusii* nguahi kakaaka kpaago tɔtɔɔtɔ. 38 Nihi nɛ a ye ní ɔ, a yibɔ maa pee nyumuhi 4,000, e slo yihi kɛ jokuɛwi. 39 Lɔ ɔ se ɔ, benɛ e wo asafo kuu ɔ blɔ ɔ, e sɛ lɛ ɔ mi nɛ e ba Magadan kpokpa a nɔ.

16 Kɛkɛ nɛ Farisi bi ɔmɛ kɛ Saduki bi ɔmɛ su e he, nɛ akɛnɛ a ngɛ hlae nɛ a ka lɛ he je ɔ, a de lɛ ke e pee okadi ko nɛ je hiɔwe kɛ tsɔɔ mɛ. 2 E de mɛ ke: “Ke du ngɛ bue ɔ, nyɛ deɔ ke, ‘Je mi ma tsɔ, ejakaa hiɔwe tsuɔ tsutsuutsu kaa la,’ 3 nɛ mɔtu ɔ, nyɛ deɔ ke, ‘Mwɔnɛ ɔ lɛɛ, hiɔmi maa nɛ, nɛ je mi maa jɔ, ejakaa hiɔwe tsuɔ tsutsuutsu kaa la nɛ e pee kusuu.’ Ke nyɛ hyɛ hiɔwe ɔ, nyɛ nyɛɔ nɛ nyɛ tsɔɔ nɔ́ nɛ maa ba, se be ɔmɛ a he okadi ɔmɛ lɛɛ, nyɛ nyɛ we nɛ nyɛɛ tsɔɔ a sisi. 4 Yi nɔ yayami kɛ gba puɛlɔ* nɛ ɔ yaa nɔ nɛ e hii okadi hlae, se a be lɛ okadi ko hae kaa ja Yona okadi ɔ.” Kɛkɛ nɛ e je a he kɛ ho.

5 Jehanɛ ɔ, kaseli ɔmɛ po mi kɛ ya wo ɔ se, nɛ a hɛ je nɔ kaa a maa ngɔ abolo kɛ ya. 6 Yesu de mɛ ke: “Nyɛ hɛ nɛ hi nyɛ he nɔ, nɛ nyɛɛ hyɛ nɛ hi ngɛ Farisi bi ɔmɛ kɛ Saduki bi ɔmɛ a masa a he.” 7 Enɛ ɔ he ɔ, a sɛsɛ he nɛ a bɔni a sibi demi ke: “Wa ngɔɛ abolo kɛ bɛ.” 8 Benɛ Yesu ná le nɔ́ nɛ ɔ, e bi mɛ ke: “Mɛni he je nɛ nyɛ ngɛ nyɛ sibi dee ke nyɛ hɛɛ we abolo ɔ? Nyɛ hemi kɛ yemi pi pɛ. 9 Anɛ loloolo ɔ, nyɛ nɛ nɔ́ nɛ i ngɛ tsɔɔe ɔ lo, aloo ngɛ nihi 5,000 ɔmɛ a blɔ fa mi ɔ, nyɛ kaii we abolo enuɔ ɔ kɛ kusiihi* abɔ nɛ nyɛ ná a lo? 10 Nɛ ngɛ nihi 4,000 ɔmɛ a blɔ fa mi ɔ, anɛ nyɛ kaii we abolo kpaago ɔ kɛ kusii* nguanguahi abɔ nɛ nyɛ ná a lo? 11 Mɛni he je nɛ nyɛ yɔse we kaa pi abolo he munyu nɛ i ngɛ tue ɔ? Se nyɛɛ hyɛ nɛ hi ngɛ Farisi bi ɔmɛ kɛ Saduki bi ɔmɛ a masa a he.” 12 Kɛkɛ nɛ a nu sisi kaa e sa nɛ a hyɛ nɛ hi ngɛ Farisi bi ɔmɛ kɛ Saduki bi ɔmɛ a tsɔɔmi ɔ he, se pi masa nɛ a kɛ peeɔ abolo ɔ.

13 Benɛ Yesu ba Kaisarea Filipi kpokpa a nɔ ɔ, e bi e kaseli ɔmɛ ke: “Mɛnɔ lɛ nihi ngɛ dee ke nɔmlɔ Bi ɔ ji?” 14 A he nɔ ke: “Ni komɛ ke, Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ, ni komɛ hu ke, Eliya, nɛ ni kpa komɛ hu ke, Yeremia, aloo gbali ɔmɛ a ti nɔ kake.” 15 E bi mɛ ke: “Nyɛ hu nɛɛ, mɛnɔ nyɛ deɔ ke i ji?” 16 Simon Petro he nɔ ke: “Mo ji Kristo ɔ, Mawu hɛ kalɔ ɔ Bi ɔ nɛ.” 17 Yesu he nɔ nɛ e de lɛ ke: “Simon, Yona bi, o bua nɛ jɔ, ejakaa pi he lo kɛ muɔ* nɛ je nɔ́ nɛ ɔ kpo kɛ tsɔɔ mo, mohu ɔ, ye Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ lɛ e je kpo kɛ tsɔɔ mo. 18 Jehanɛ hu ɔ, i ngɛ mo dee ke: Mo ji Petro, nɛ tɛsa nɛ ɔ nɔ nɛ ma ma ye asafo ɔ ngɛ, nɛ Yɔkɔ* agbo ɔmɛ be nyɛe maa ye nɔ kunimi. 19 Ma ngɔ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ nya safe ɔmɛ kɛ ha mo, nɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ o maa fĩ ngɛ zugba a nɔ ɔ maa pee nɔ́ nɛ a fĩ ngɛ hiɔwe momo, nɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ o maa pɛne ngɛ zugba a nɔ ɔ maa pee nɔ́ nɛ a pɛne ngɛ hiɔwe momo.” 20 Kɛkɛ nɛ e bɔ e kaseli ɔmɛ kɔkɔ wawɛɛ kaa a ko de nɔ ko nɔ ko kaa lɛ ji Kristo ɔ.

21 Kɛ je jamɛ a be ɔ mi kɛ yaa a, Yesu bɔni e kaseli ɔmɛ demi kaa e sa nɛ e ya Yerusalem nɛ e ya na amanehlu babauu ngɛ nikɔtɔma amɛ, kɛ osɔfo nikɔtɔma amɛ, kɛ womi ngmali ɔmɛ a dɛ mi, nɛ a maa gbe lɛ, nɛ ngɛ ligbi etɛne ɔ nɔ ɔ, a ma tle lɛ si. 22 Kɛkɛ nɛ Petro ngɔ lɛ kɛ ya se nɛ e bɔni e hɛ mi kami ke: “Nyɔmtsɛ, naa o he mɔbɔ; nɔ́ nɛ ɔ nɛ ko ba o nɔ kɔkɔɔkɔ.” 23 Se Yesu plɛ e se nɛ e de Petro ke: “Satan, bee kɛ ho ye se ya! O ji tɛmi tɛ kɛ ha mi, ejakaa o susuu we níhi a he kaa bɔ nɛ Mawu susuɔ níhi a he ɔ, mohu ɔ, o susuɔ níhi a he kaa adesahi.”

24 Lɔ ɔ se ɔ, Yesu de e kaseli ɔmɛ ke: “Ke nɔ ko suɔ kaa e maa nyɛɛ ye se ɔ, e kua e he, nɛ e wo e sɛumi tso* ɔ, nɛ e ya nɔ nɛ e nyɛɛ ye se. 25 Ejakaa nɔ fɛɛ nɔ nɛ e suɔ kaa e maa baa e wami* yi ɔ, e maa laa lɛ, se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e wami* maa laa lɛ ngɛ ye he ɔ, e nine maa su nɔ. 26 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke nɔ ko nine su je ɔ tsuo nɔ, se e wami* laa lɛ ɔ, mɛni nɔ́ kpakpa lɛ e ma ná? Aloo mɛni lɛ nɔ ko maa ngɔ kɛ ha konɛ e kɛ tsake e wami?* 27 Ejakaa nɔmlɔ Bi ɔ kɛ e bɔfo ɔmɛ maa ba ngɛ e Tsɛ ɔ hɛ mi nyami ɔ mi, kɛkɛ ɔ, e maa wo nɔ fɛɛ nɔ hiɔ ngɛ bɔ nɛ e ba e je mi ha a nya. 28 I ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, nihi nɛ a daa si ngɛ hiɛ ɔ, a ti ni komɛ be a nya gbenɔ sae kulaa kɛ yaa si be nɛ a maa na nɔmlɔ Bi ɔ nɛ e ma ngɛ e Matsɛ Yemi ɔ mi.”

17 Ligbi ekpa se ɔ, Yesu ngɔ Petro kɛ Yakobo kɛ e nyɛminyumu Yohane, nɛ e nyɛɛ a hɛ mi, nɛ e kɛ mɛ pɛ a kuɔ kɛ ho yoku gagaaga ko nɔ ya. 2 E tsake ngɛ a hɛ mi; e hɛ mi kpɛ kaa pu, nɛ tade nɛ e wo ngɛ e tade ɔ nɔ ɔ hu ngɛ tsɛ̃e* kaa la. 3 Nɛ hyɛ! Mose kɛ Eliya je a he kpo kɛ tsɔɔ mɛ, nɛ a kɛ lɛ ngɛ ní sɛɛe. 4 Kɛkɛ nɛ Petro de Yesu ke: “Nyɔmtsɛ, e hi kaa wa ngɛ hiɛ ɔ. Ke o suɔ ɔ, ma ma bo tsu etɛ ngɛ hiɛ ɔ, o nɔ́ kake, Mose nɔ́ kake, kɛ Eliya hu nɔ́ kake.” 5 Benɛ e ngɛ munyu ɔ tue nɛ e nya mɛ si lolo ɔ, hyɛ! bɔku ko nɛ ngɛ kpɛe ba ha a nɔ, nɛ hyɛ! gbi ko pɛ kɛ je bɔku ɔ mi ke: “Ye Bi nɛ i suɔ lɛ, nɛ ye bua jɔ e he ji nɛ ɔ nɛ. Nyɛɛ bu lɛ tue.” 6 Benɛ kaseli ɔmɛ nu nɔ́ nɛ ɔ, a kplã si nɛ a kɛ a hɛ mi bu si, nɛ a ye gbeye wawɛɛ. 7 Kɛkɛ nɛ Yesu ba a kasa nya nɛ e ba pɛtɛ a he nɛ e de mɛ ke: “Nyɛɛ te si. Nyɛ ko ye gbeye.” 8 Benɛ a wo a yi nɔ ɔ, a nɛ nɔ ko nɔ ko kaa ja Yesu nɔ kake too pɛ. 9 Benɛ a ngɛ yoku ɔ kplee ɔ, Yesu bɔ mɛ kɔkɔ ke: “Nyɛ ko sɛɛ nina nɛ ɔ kɛ ha nɔ ko nɔ ko kɛ yaa si be nɛ a ma tle nɔmlɔ Bi ɔ si kɛ je gbogboehi a kpɛti.”

10 Se kaseli ɔmɛ bi lɛ ke: “Ke jã a, lɛɛ mɛni he je nɛ womi ngmali ɔmɛ deɔ ke e sa nɛ Eliya nɛ ba kekle ɔ?” 11 E ha mɛ heto ke: “Niinɛ, Eliya ma, nɛ e ma ba dla níhi tsuo. 12 Se i ngɛ nyɛ dee ke Eliya ba momo nɛ a yɔse we lɛ, nɛ a pee lɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a suɔ. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ nɔmlɔ Bi ɔ hu maa na nɔ́ ngɛ a dɛ mi.” 13 Kɛkɛ nɛ kaseli ɔmɛ kɔ se kaa nɔ́ nɛ e de mɛ ɔ kɔɔ Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ he.

14 Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ a maa su asafo kuu ɔ he ɔ, nyumu ko ba e ngɔ, nɛ e ba kplã si ngɛ e hɛ mi, nɛ e de lɛ ke: 15 “Nyɔmtsɛ, moo na ye binyumu ɔ mɔbɔ, ejakaa kɔkɔtsɛ ji lɛ, nɛ e be he wami. E pɔɔ la mi nɔmi, nɛ e pɔɔ nyu mi hu nɔmi. 16 I ngɔ lɛ kɛ ba ha o kaseli ɔmɛ, se a nyɛ we nɛ a tsa lɛ.” 17 Yesu he nɔ ke: “Oo yi nɔ kpɛ̃kpɛ̃ɛ nɛ be hemi kɛ yemi, mɛni be i kɛ nyɛ maa hi si kɛ ya si? Mɛni be ma ná nyɛ he tsui kɛ ya si? Nyɛɛ ngɔ lɛ ba ha mi ngɛ hiɛ ɔ.” 18 Kɛkɛ nɛ Yesu kã daimonio ɔ hɛ mi, nɛ e je jokuɛ nyumuyo ɔ mi, nɛ kɛ je jamɛ a ngmlɛfia a nɔ kɛ yaa a, e ná he wami. 19 Lɔ ɔ se ɔ, kaseli ɔmɛ ba Yesu ngɔ ngɛ laami mi nɛ a ba bi lɛ ke: “Mɛni he je nɛ wɔɔ lɛɛ wa nyɛ we nɛ waa hia mumi yayami ɔ?” 20 E de mɛ ke: “Ejakaa nyɛ hemi kɛ yemi pi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee kaa ke nyɛ hemi kɛ yemi ɔ klemi ngɛ kaa sinapi wu ɔ, nyɛ ma de yoku nɛ ɔ ke, ‘Hiaa kɛ je hiɛ ɔ kɛ ya hiɛ ɔ,’ nɛ e maa hia, nɛ nɔ́ ko be nɛ nyɛ be nyɛe maa pee.” 21* ——

22 Be mi nɛ a kpe ngɛ Galilea a, Yesu de mɛ ke: “A maa tsɔɔ nɔmlɔ Bi ɔ se blɔ nɛ a maa ngɔ lɛ kɛ wo nimli a dɛ mi, 23 nɛ a maa gbe lɛ, nɛ ngɛ ligbi etɛne ɔ nɔ ɔ, a ma tle lɛ si.” Enɛ ɔ ha nɛ a hao wawɛɛ.

24 Benɛ a ba su Kapernaum ɔ, nyumuhi nɛ a ji drakma* enyɔ tó tsuli ɔmɛ ba Petro ngɔ, nɛ a ba bi lɛ ke: “Anɛ nyɛ tsɔɔlɔ ɔ wui drakma enyɔ tó ɔ lo?” 25 E he nɔ ke: “E woɔ.” Se benɛ e sɛ we ɔ mi ɔ, Yesu sɛ hlami nɛ e bi lɛ ke: “Simon, kɛ o susu kɛɛ? Mɛnɔmɛ a dɛ lɛ zugba a nɔ matsɛmɛ ɔmɛ heɔ tó slɔɔtoslɔɔto ɔmɛ ngɛ? Ma bi ɔmɛ, aloo nubwɔ ɔmɛ?” 26 Benɛ e de ke: “Nubwɔ ɔmɛ” ɔ, Yesu de lɛ ke: “Niinɛ, ke jã a, lɛɛ ma bi ɔmɛ wui tó mɔ. 27 Se bɔ nɛ pee nɛ wa kó tɔ̃tɔ̃ a nane ɔ, yaa wo ɔ nya, nɛ o ya fɔ gbowe, nɛ kekleekle lo nɛ o ma sa a, ke o pa e nya mi ɔ, o maa na sika* hiɔ. Ngɔɔ nɛ o kɛ ya wo ha i kɛ mo.”

18 Jamɛ a ngmlɛfia a mi ɔ, kaseli ɔmɛ ba Yesu ngɔ nɛ a ba bi lɛ ke: “Mɛnɔ tutuutu ji nɔmlɔ ngua pe kulaa ngɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi?” 2 Kɛkɛ nɛ e tsɛ jokuɛ nyafii ko kɛ ba, nɛ e ngɔ lɛ kɛ ba da si ngɛ a kpɛti 3 nɛ e de mɛ ke: “I ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi kaa ke nyɛ tsakee we nɛ nyɛɛ pee kaa jokuɛ tsɔwi ɔ, nyɛ be hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi sɛe gblegbleegble. 4 Enɛ ɔ he ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e maa ba e he si kaa jokuɛ nyafii nɛ ɔ, lɛ ji nɔmlɔ ngua pe kulaa ngɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi; 5 nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ma he jokuɛ nyafii kaa kikɛ nɛ ɔ atuu ngɛ ye biɛ ɔ he je ɔ, imi lɛ e he atuu ɔ nɛ. 6 Se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e maa tɔ̃tɔ̃ ni nyafii nɛ ɔmɛ nɛ a ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ ye mi ɔ a kpɛti nɔ kake nane ɔ, afani nɛ e fĩ wɛ tɛ nɛ teji kɛ wɛɛɔ nɔ́ ɔ ngɔ wo e kuɛ nɛ a ya ngmɛɛ e he kɛ fɔ wo ɔ kpɛti.

7 “Musu tloo je ɔ ngɛ níhi nɛ tɔ̃tɔ̃ɔ nɔ nane ɔmɛ a he je! Ngɛ anɔkuale mi ɔ, níhi nɛ tɔ̃tɔ̃ɔ nɔ nane ɔ maa ba, se nɔmlɔ nɛ e nɔ lɛ nɔ́ nɛ tɔ̃tɔ̃ɔ nɔ nane ɔ maa gu kɛ ba a, musu tloo lɛ! 8 Enɛ ɔ he ɔ, ke o nane aloo o nine ha nɛ o nane ngɛ tɔ̃tɔ̃e ɔ, poo nɛ o sake ngɔ fɔ he. Afani nɛ o ná wami kɛ o nine kake loo o nane kake pe nɛ o ngɛ nine enyɔ loo nane enyɔ nɛ a ma sake mo ngɔ fɔ neneene la a mi. 9 Jehanɛ hu ɔ, ke o hɛngmɛ ha nɛ o nane ngɛ tɔ̃tɔ̃e ɔ, ta, nɛ o sake ngɔ fɔ he. Afani nɛ o ná wami kɛ o hɛngmɛ kake pe nɛ o ngɛ hɛngmɛ enyɔ nɛ a ma sake mo ngɔ fɔ Gehena* kɛ e mi la nɛ ngɛ tsoe ɔ mi. 10 Nyɛɛ hyɛ nɛ hi nɛ nyɛ ko ha nɛ ni nyafii nɛ ɔmɛ a ti nɔ ko he nɛ pee nyɛ tai, ejakaa i ngɛ nyɛ dee ke be fɛɛ be ɔ, a bɔfohi nɛ a ngɛ hiɔwe ɔ ngɛ ye Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ hɛ mi hyɛe. 11* ——

12 “Kɛ nyɛ susu kɛɛ? Ke nyumu ko ngɛ jijɔ 100 nɛ kake laa a, anɛ e be 99 ɔ sie ngɛ yoku ɔmɛ a nɔ nɛ e sɛ mi konɛ e ya hla nɔ́ nɛ laa a lo? 13 Nɛ ke e na lɛ ɔ, ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke, e nyaa ngɛ lɔ ɔ he kulaa pe 99 nɛ a laa we ɔ. 14 Jã kɛ̃ nɛ ye* Tsɛ nɛ ngɛ hiɔwe ɔ sume kaa ni nyafii nɛ ɔmɛ a kpɛti nɔ kake hɛ mi nɛ kpata.

15 “Jehanɛ se hu ɔ, ke o nyɛmi pee mo yayami ko ɔ, yaa nɛ o ya ha nɛ e na e tɔmi ɔ,* o kɛ lɛ pɛ. Ke e bu mo tue ɔ, kɛkɛ nyɛmi pee nyɛmi. 16 Se ke e bui mo tue ɔ, ngɔɔ nɔ kake aloo ni enyɔ kɛ piɛɛ o he kɛ ya, konɛ ngɛ odase yeli enyɔ aloo etɛ a nya mi munyu nya a, nyɛ nyɛ nɛ nyɛɛ ma sane fɛɛ sane nya si. 17 Ke e bui mɛ tue ɔ, yaa bɔ asafo ɔ. Nɛ ke e bui asafo ɔ hu tue ɔ, buu jamɛ a nɔmlɔ ɔ kaa nɔ ko nɛ e je je ma amɛ a mi, kɛ tó tsulɔ.

18 “I ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ nyɛ maa fĩ ngɛ zugba a nɔ ɔ maa pee nɔ́ nɛ a fĩ momo ngɛ hiɔwe, nɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ nyɛ maa pɛne ngɛ zugba a nɔ ɔ maa pee nɔ́ nɛ a pɛne momo ngɛ hiɔwe. 19 Jehanɛ se hu ɔ, i ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi kaa ke nyɛ kpɛti ni enyɔ kɛ a he kpa gbi ngɛ zugba a nɔ ngɛ nɔ́ ko nɛ e he hia he, nɛ a bi ɔ, ye Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ maa pee ha mɛ. 20 Ejakaa he nɛ ni enyɔ loo ni etɛ bua a he nya ngɛ ngɛ ye biɛ mi ɔ, i ngɛ a kpɛti ngɛ lejɛ ɔ.”

21 Kɛkɛ nɛ Petro ba nɛ e ba bi lɛ ke: “Nyɔmtsɛ, si enyɛmɛ lɛ ke ye nyɛmi tɔ̃ ye nɔ ɔ, e sa kaa ma ngɔ kɛ ke lɛ? Kɛ ya si si kpaago lo?” 22 Yesu de lɛ ke: “I ngɛ mo dee ke, pi si kpaago, mohu ɔ, kɛ ya si si 77.

23 “Enɛ ɔ he ɔ, a ma nyɛ maa ngɔ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ kɛ to matsɛ ko nɛ e suɔ kaa e maa hyɛ e nyɔguɛ ɔmɛ a we akɔtaa mi ɔ he. 24 Benɛ e bɔni a we akɔtaa a mi hyɛmi ɔ, a ngɔ nyumu ko kɛ ba e ngɔ. Nyumu ɔ hɛɛ lɛ hiɔ talɛnt 10,000.* 25 Se akɛnɛ e be sika nɛ e kɛ maa wo hiɔ ɔ he je ɔ, e nyɔmtsɛ ɔ fã ke a jua e kɛ e yo, kɛ e bimɛ, kɛ níhi tsuo nɛ e ngɛ ɔ konɛ a kɛ wo hiɔ ɔ. 26 Kɛkɛ nɛ nyɔguɛ ɔ kplã si* ngɛ e hɛ mi, nɛ e kpa lɛ pɛɛ ke, ‘Ná tsui ha mi, ma wo mo hiɔ ɔ tsuo.’ 27 Nyɔguɛ ɔ he pee matsɛ ɔ mɔbɔ, nɛ e ngmɛɛ e he, nɛ e ngɔ hiɔ ɔ kɛ ke lɛ. 28 Se jamɛ a nyɔguɛ ɔ je kpo nɛ e ya na e nyɛmimɛ nyɔguɛ ɔmɛ a kpɛti nɔ kake nɛ e hɛɛ lɛ hiɔ denario 100,* nɛ e nu lɛ nɛ e bɔni e kuɛ si pɔtɔmi, nɛ e ngɛ lɛ dee ke, ‘Wo mi hiɔ nɛ o hɛɛ mi ɔ.’ 29 Lɔ ɔ he ɔ, e nyɛmi nyɔguɛ ɔ kplã si nɛ e bɔni lɛ pɛɛ kpami ke, ‘Ná tsui ha mi, ma wo mo hiɔ ɔ.’ 30 Se e kplɛɛ we, mohu ɔ, e ha nɛ a wo lɛ tsu kɛ yaa si be nɛ e maa wo hiɔ nɛ e hɛɛ lɛ ɔ. 31 Benɛ e nyɛmimɛ nyɔguɛ ɔmɛ na nɔ́ nɛ ya nɔ ɔ, a hao wawɛɛ, nɛ a ho nɛ a ya bɔ a nyɔmtsɛ ɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ba a. 32 Kɛkɛ nɛ e nyɔmtsɛ ɔ tsɛ lɛ kɛ ba e ngɔ, nɛ e de lɛ ke: ‘Nyɔguɛ yayami, akɛnɛ o kpa mi pɛɛ he je ɔ, i ngɔ hiɔ nɛ o hɛɛ mi ɔ tsuo kɛ ke mo. 33 Anɛ e sɛ kaa mo hu o naa o nyɛmi nyɔguɛ ɔ mɔbɔ kaa bɔ nɛ i na mo mɔbɔ ɔ lo?’ 34 Enɛ ɔ ha nɛ e nyɔmtsɛ ɔ mi mi fu wawɛɛ nitsɛ, nɛ e ngɔ lɛ kɛ ha nihi nɛ a woɔ nɔ tsu ɔ kɛ yaa si be nɛ e maa wo hiɔ ɔ tsuo. 35 Ke nyɛ ti nɔ ko ji e tsui mi nɛ e ngɔ e nyɛmi tɔmi kɛ ke lɛ ɔ, kikɛ nɛ ɔ nɔuu nɛ ye Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ hu maa pee lɛ.”

19 Benɛ Yesu tu munyu nɛ ɔmɛ ta a, e je Galilea kɛ ba Yudea huzu ɔmɛ a nya ngɛ Yordan Pa a se. 2 Jehanɛ hu ɔ, nihi babauu nyɛɛ e se, nɛ e tsa mɛ ngɛ lejɛ ɔ.

3 Kɛkɛ nɛ Farisi bi ɔmɛ ba e ngɔ kɛ yi mi tomi kaa a ma ba ka lɛ. A bi lɛ ke: “Anɛ mlaa ngmɛɛɔ blɔ kaa nyumu ma nyɛ maa da nɔ́ fɛɛ nɔ́ ko nɔ nɛ e kɛ e yo nɛ po gba mi lo?” 4 E ha mɛ heto ke: “Anɛ nyɛ kane we kaa sisije ɔ, nɔ nɛ e bɔ mɛ ɔ bɔ mɛ nyumu kɛ yo 5 nɛ e de ke: ‘Enɛ ɔ he je nɛ nyumu ma si e tsɛ kɛ e nyɛ, nɛ e ma ya mɛtɛ e yo he, nɛ mɛ ni enyɔ ɔmɛ a maa pee he lo kake’ ɔ lo? 6 Lɔ ɔ he ɔ, a pi ni enyɔ hu, mohu ɔ, he lo kake. Enɛ ɔ he ɔ, nɔ́ nɛ Mawu ngɔ kɛ tsa a, adesa ko nɛ e ko gba mi.” 7 A de lɛ ke: “Ke jã a, lɛɛ mɛni he je mɔ nɛ Mose tsɔɔ kaa nɔ ko nɛ ha e yo gba mi pomi womi nɛ e ngmɛɛ e he ɔ?” 8 E de mɛ ke: “Akɛnɛ nyɛ tsui ti he je nɛ Mose ha nyɛ he blɔ kaa nyɛɛ kɛ nyɛ yihi ma nyɛ maa po gba mi ɔ nɛ, se sisije ɔ, e be jã. 9 I ngɛ nyɛ dee ke, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kɛ e yo maa po gba mi nɛ pi ajuama bɔmi* he je, nɛ e ma ya ngɔ nɔ kpa a, e puɛ gba.”

10 Kaseli ɔmɛ de lɛ ke: “Ke kikɛ nɛ ɔ ji bɔ nɛ nyumu kɛ e yo a sane ɔ ngɛ ɔ, lɛɛ e he hia we kaa nɔ ko nɛ e sɛ gba si himi mi mɔ.” 11 E de mɛ ke: “Pi nɔ fɛɛ nɔ nɛ hiɔ si ngɛ munyu nɛ ɔ nya, ja nihi nɛ a ngɛ jamɛ a nike ní ɔ pɛ. 12 Puɛ* komɛ ngɛ nɛ jã nɛ a fɔ mɛ, nɛ puɛ komɛ hu ngɛ nɛ nimli lɛ a puɛ mɛ, nɛ puɛ komɛ hu lɛɛ, mɛ nitsɛmɛ lɛ a pee a he jã ngɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ he je. Ha nɔ nɛ e ma nyɛ maa hi si jã a, nɛ e hi si jã.”

13 Lɔ ɔ se ɔ, a ngɔ jokuɛ tsɔwi kɛ ba ha lɛ konɛ e ngɔ e nine kɛ pue a nɔ nɛ e sɔle ha mɛ, se e kaseli ɔmɛ kã a hɛ mi. 14 Se Yesu de ke: “Nyɛ ha nɛ jokuɛ tsɔwi ɔmɛ nɛ a ba ye ngɔ, nɛ nyɛ ko tsi mɛ blɔ, ejakaa nihi kaa jã a, a nɔ́ ji hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ nɛ.” 15 Nɛ e ngɔ e nine kɛ pue a nɔ, kɛkɛ nɛ e je lejɛ ɔ.

16 Jehanɛ ɔ, hyɛ! nɔ ko ba e ngɔ nɛ e ba bi lɛ ke: “Tsɔɔlɔ, mɛni nɔ́ kpakpa nɛ e sa kaa ma pee konɛ ma ná neneene wami?” 17 E de lɛ ke: “Mɛni he je nɛ o ngɛ mi nɔ́ kpakpa he sane bie ɔ? Nɔ kake pɛ lɛ e ngɛ nɛ e ji nɔ kpakpa. Se ke o suɔ nɛ o ná wami ɔ, moo ye mlaa amɛ a nɔ daa.” 18 E bi lɛ ke: “Mlaa a te nɛɛ?” Yesu de lɛ ke: “Koo gbe nɔmlɔ, ko puɛ gba, koo ju, koo ye lakpa odase, 19 buu o tsɛ kɛ o nyɛ, nɛ e sa nɛ o suɔ o nyɛmi kaa bɔ nɛ o suɔ o he ɔ.” 20 Niheyo ɔ de lɛ ke: “I ye enɛ ɔmɛ tsuo a nɔ; mɛni pa piɛ mi mɔ?” 21 Yesu de lɛ ke: “Ke o suɔ nɛ o hi kɛ pi si ɔ, lɛɛ yaa jua níhi nɛ o ngɛ ɔ, nɛ o ngɔ kɛ ha ohiatsɛmɛ, nɛ o ma ná juetli ngɛ hiɔwe; konɛ o ba nyɛɛ ye se.” 22 Benɛ niheyo ɔ nu nɔ́ nɛ ɔ, e kɛ aywilɛho je lejɛ ɔ, ejakaa e ngɛ ní babauu. 23 Kɛkɛ nɛ Yesu de e kaseli ɔmɛ ke: “I ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, e he maa wa ha niatsɛ kaa e maa sɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi. 24 Jehanɛ se hu ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke, e ngɛ gbɔjɔɔ ha afukpɔngɔ kaa e maa gu abui hɛngmɛ mi pe kaa niatsɛ maa sɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ mi.”

25 Benɛ kaseli ɔmɛ nu nɔ́ nɛ ɔ, a nya kpɛ a he wawɛɛ nitsɛ, nɛ a de ke: “Mɛnɔ yi wami po lɛ a ma nyɛ ma he?” 26 Yesu hyɛ mɛ too nɛ e de ke: “Ngɛ nimli a blɔ fa mi ɔ, enɛ ɔ be hie peemi, se ngɛ Mawu blɔ fa mi ɔ, nɔ́ fɛɛ nɔ́ maa hi peemi.”

27 Kɛkɛ nɛ Petro he nɔ ke: “Hyɛ! Wa si níhi tsuo nɛ wa ba nyɛɛ o se; lɛɛ mɛni wa ma ná mɔ?” 28 Yesu de mɛ ke: “Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke, benɛ a maa kpale bɔ níhi ekohu,* nɛ nɔmlɔ Bi ɔ maa hi si ngɛ e matsɛ sɛ nɛ hɛ mi ngɛ nyami ɔ nɔ ɔ, nyɛ nɛ nyɛ nyɛɛ ye se ɔ, nyɛ hu nyɛ maa hi matsɛ sɛ 12 a nɔ, nɛ nyɛ maa kojo Israel wɛtso 12 ɔmɛ. 29 Nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e si wehi aloo nyɛmimɛ nyumuhi aloo nyɛmimɛ yihi aloo tsɛ aloo nyɛ aloo bimɛ aloo zugbahi ngɛ ye biɛ ɔ he je ɔ, e ma ná kɛ bɔ he si lafa, nɛ e ma ná neneene wami hulɔ.

30 “Se hlami sɛli babauu ma ba pee se kpɛli, nɛ se kpɛli ma ba pee hlami sɛli.

20 “Ejakaa hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ ngɛ kaa nyɔmtsɛ ngɛ we ko mi nɛ e je kpo mɔtu mla konɛ e ya hla apaatsɛmɛ nɛ a ya tsu ní ngɛ e wai ngmɔ mi. 2 Benɛ e kɛ apaatsɛmɛ ɔmɛ ye nya kaa e ma ha mɛ denario* kakaaka ngɛ ligbi ɔ mi nɛ a kplɛɛ nɔ ɔ, e wo mɛ blɔ kɛ ho e wai ngmɔ ɔ mi ya. 3 Benɛ e je kpo ekohu ngɛ ngmlɛfia etɛne* ɔ mi ɔ, e na ni kpahi nɛ a daa si ngɛ jua a nɔ nɛ nɔ ko bɔɛ mɛ apaa; 4 nɛ e de mɛ ke, ‘Nyɛ hu nyɛɛ ya ye wai ngmɔ ɔ mi, nɛ ma wo nyɛ hiɔ nɛ sa.’ 5 Kɛkɛ nɛ a ho. Maa pee ngmlɛfia ekpane* ɔ kɛ ngmlɛfia nɛɛne* ɔ mi ɔ, e kpale je kpo nɛ e ya pee jã nɔuu. 6 Nyagbe ɔ, maa pee ngmlɛfia 11* ɔ mi ɔ, e je kpo nɛ e na ni kpahi nɛ a daa si, nɛ e bi mɛ ke, ‘Mɛni he je nɛ nyɛ daa si ngɛ hiɛ ɔ ligbi ɔ tsuo nɛ nyɛ tsu we nɔ́ ko ɔ?’ 7 A he nɔ ke, ‘Ejakaa nɔ ko bɔɛ wɔ apaa.’ E de mɛ ke, ‘Nyɛ hu nyɛɛ ya wai ngmɔ ɔ mi.’

8 “Benɛ e su gbɔkuɛ ɔ, wai ngmɔtsɛ ɔ de nyumu nɛ e hyɛɛ e níhi a nɔ ɔ ke, ‘Tsɛ ní tsuli ɔmɛ nɛ o wo mɛ hiɔ. Moo je sisi kɛ je sekpɛtsɛmɛ ɔmɛ a nɔ nɛ o ya gbe nya ngɛ kekletsɛmɛ ɔmɛ a nɔ.’ 9 Benɛ ngmlɛfia 11 bi ɔmɛ ba a, a ti nɔ fɛɛ nɔ nine su denario* kake nɔ. 10 Enɛ ɔ he ɔ, benɛ kekletsɛmɛ ɔmɛ ba a, a susu kaa a nine maa su hiɔwo fuu nɔ, se mɛ hu a ha mɛ denario* kakaaka. 11 Benɛ a nine su nɔ ɔ, a bɔni munyu huitihuiti tumi kɛ si we ɔ nyɔmtsɛ ɔ, 12 nɛ a de ke, ‘Sekpɛtsɛmɛ nɛ ɔmɛ tsu ní ngmlɛfia kake pɛ, se wɔ nɛ wa gbo dengme kɛ tsu ní ligbi ɔ tsuo nɛ pu tsoo wɔ ɔ, o wo waa kɛ mɛ tsuo hiɔ fiee!’ 13 Se e de a kpɛti nɔ kake ke, ‘Awetsɛ, i tsa tɔ̃ we o nɔ. Tse wa ye nya kaa ma ha mo denario* kake nɛ o kplɛɛ, aloo pi jã? 14 Moo ngɔ o nɔ́ ɔ nɛ o ho. I suɔ kaa ma ha sekpɛ nɔ nɛ ɔ kaa bɔ nɛ i ha mo ɔ nɔuu. 15 Anɛ i be he blɔ kaa i ngɔɔ imi nitsɛ ye níhi kɛ peeɔ nɔ́ nɛ i suɔ lo? Aloo kpakpa nɛ i peeɔ ɔ* he lɛ o hɛ ngɛ tsue* ngɛ ɔ lo?’ 16 Jã kɛ̃ nɛ sekpɛtsɛmɛ ma ba pee kekletsɛmɛ, nɛ kekletsɛmɛ ma ba pee sekpɛtsɛmɛ.”

17 Benɛ Yesu ngɛ kuɔe kɛ yaa Yerusalem ɔ, e tsɛ e kaseli 12 ɔmɛ kɛ ya he ko banee ngɛ blɔ ɔ nɔ, nɛ e de mɛ ke: 18 “Hyɛ! Wa ngɛ kuɔe kɛ yaa Yerusalem, nɛ a maa ngɔ nɔmlɔ Bi ɔ kɛ wo osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ womi ngmali ɔmɛ a dɛ mi. A maa bu lɛ gbenɔ fɔ 19 nɛ a maa ngɔ lɛ kɛ ha nihi nɛ a je je ma amɛ a mi ɔ nɛ a maa ye e he fɛu, nɛ a maa fiaa lɛ kpa, nɛ a maa gbe lɛ ngɛ tso nɔ; nɛ ngɛ ligbi etɛne ɔ nɔ ɔ, Mawu ma tle lɛ si.”

20 Lɔ ɔ se ɔ, Zebedeo binyumu ɔmɛ a yayo kɛ e binyumu ɔmɛ ba Yesu ngɔ nɛ e ba kplã si* nɛ e bi lɛ e hiami nɔ́ ko. 21 Yesu bi lɛ ke: “Mɛni o suɔ nɛ ma pee ha mo?” E ha lɛ heto ke: “Mo de nɛ ye binyumu enyɔ nɛ ɔmɛ a ti nɔ kake nɛ e hi si ngɛ o hiɔ nɔ, nɛ nɔ kake hu nɛ e hi si ngɛ o muɔ nɔ ngɛ o Matsɛ Yemi ɔ mi.” 22 Yesu he nɔ ke: “Nyɛ li nɔ́ nɛ nyɛ ngɛ bie ɔ. Anɛ nyɛ ma nyɛ maa nu kplu nɛ i ma numi ɔ lo?” A he nɔ ke: “Wa ma nyɛ.” 23 E de mɛ ke: “Niinɛ, nyɛ maa nu ye kplu ɔ, se kaa nɔ ko maa hi si ngɛ ye hiɔ nɔ loo ye muɔ nɔ ɔ lɛɛ, pi ye blɔ nya ji lɔ ɔ, mohu ɔ, e ngɛ kɛ ha nihi nɛ ye Tsɛ ɔ dla ngɔ to ɔ.”

24 Benɛ ni nyɔngma amɛ nɛ a piɛ ɔ nu nɔ́ nɛ ɔ he ɔ, a mi mi fu Yakobo kɛ Yohane. 25 Se Yesu tsɛ mɛ kɛ ba e ngɔ nɛ e de mɛ ke: “Nyɛ le kaa je ma amɛ a nɔ yeli ɔmɛ yeɔ nihi a nɔ, nɛ nimli ngua amɛ yeɔ nihi a nɔ kɛ he wami. 26 E sɛ nɛ e ba jã ngɛ nyɛ kpɛti; mohu ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e suɔ kaa e pee nɔmlɔ ngua ngɛ nyɛ kpɛti ɔ, e sa kaa e pee nyɛ sɔmɔlɔ, 27 nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e suɔ kaa e pee kekleekle nɔ ngɛ nyɛ kpɛti ɔ, e sa nɛ e pee nyɛ nyɔguɛ. 28 Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ nɔmlɔ Bi ɔ blɔ fa mi ɔ, e ba, pi kaa a ba sɔmɔ lɛ, se mohu konɛ e ba sɔmɔ nɛ e ngɔ e wami* kɛ ha kaa kpɔmi nɔ́ nɛ e kɛ kpɔ̃ nihi babauu.”

29 Benɛ a ngɛ Yeriko ma a mi jee ɔ, nihi babauu nyɛɛ e se. 30 Nɛ hyɛ! nyumuhi enyɔ nɛ a hɛngmɛ yu hii si ngɛ gbɛjegbɛ ɔ he, nɛ a nu kaa Yesu bee, nɛ a kpa ngmlaa ke: “Nyɔmtsɛ, David Bi, naa wɔ mɔbɔ!” 31 Se asafo kuu ɔ kã a hɛ mi, nɛ a de mɛ ke a ma a nya; se a kpa ngmlaa wawɛɛ po pe kekle ɔ, nɛ a de ke: “Nyɔmtsɛ, David Bi, naa wɔ mɔbɔ!” 32 Lɔ ɔ he ɔ, Yesu da si, nɛ e tsɛ mɛ, nɛ e bi mɛ ke: “Mɛni nyɛ suɔ nɛ ma pee ha nyɛ?” 33 A de lɛ ke: “Nyɔmtsɛ, ha nɛ wa hɛngmɛ ɔmɛ nɛ a bli.” 34 A he pee Yesu mɔbɔ, nɛ e ta a hɛngmɛ ɔmɛ a he, kɛkɛ nɛ amlɔ nɔuu nɛ a bɔni nɔ́ hyɛmi ekohu, nɛ a nyɛɛ e se.

21 Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ maa su Yerusalem nɛ a ba su Betfage ngɛ Oliv Yoku ɔ nɔ ɔ, e tsɔ kaseli ɔmɛ a kpɛti ni enyɔ, 2 nɛ e de mɛ ke: “Nyɛɛ ya kɔpe nɛ wa ngɛ hyɛe nɛ ɔ mi, nɛ ke nyɛ su lejɛ ɔ pɛ nyɛ maa na teji ko nɛ a muɔ lɛ si kɛ teji ku wayo ko ngɛ e kasa nya. Nyɛɛ pɛne mɛ nɛ nyɛɛ ngɔ mɛ kɛ ba ha mi. 3 Ke nɔ ko bi nyɛ munyu ko ɔ, nyɛ de ke, ‘A he hia Nyɔmtsɛ ɔ.’ Kɛkɛ ɔ, e maa ngmɛɛ a he kɛ ha nyɛ amlɔ nɔuu.”

4 Enɛ ɔ ba mi jã pɛpɛɛpɛ konɛ nɔ́ nɛ Mawu de kɛ gu gbalɔ ɔ nɔ ɔ nɛ ba mi. E de ke: 5 “Nyɛ de Zion biyo ɔ ke: ‘Hyɛ! O matsɛ ɔ ma o ngɔ, e he jɔ nɛ e hii si ngɛ teji nɔ, ee, ngɛ teji ku wayo nɔ, teji bi nɔ.’”

6 Lɔ ɔ he ɔ, kaseli ɔmɛ ya nɛ a ya pee kaa bɔ nɛ Yesu fã mɛ ɔ pɛpɛɛpɛ. 7 A ngɔ teji ɔ kɛ e bi wayo ɔ kɛ ba, nɛ a ngɔ tadehi nɛ a wo ngɛ a tade ɔmɛ a nɔ ɔ kɛ pue a nɔ, nɛ e hi a* nɔ. 8 Asafo kuu ɔ mi nihi hiɛhiɛɛ ngɔ tadehi nɛ a wo ngɛ a tade ɔmɛ a nɔ ɔ kɛ pue gbɛjegbɛ ɔ nɔ, nɛ a ti ni komɛ hu ngɛ tso kɔnihi pooe kɛ ngɛ blɔ ɔ nɔ puee. 9 Jehanɛ se hu ɔ, asafo kuu ɔ nɛ a nyɛɛ e hɛ mi, kɛ ni nɛmɛ nɛ a nyɛɛ e se ɔ ngɛ ngmlaa kpae ke: “Wa kpa mo pɛɛ, mo he David Bi ɔ yi wami! A jɔɔ nɔ nɛ e ma ngɛ Yehowa* biɛ ɔ mi ɔ! Wa kpa mo pɛɛ, mo he e yi wami, mo nɛ o ngɛ hiɔwe lokoo!”

10 Benɛ e sɛ Yerusalem ma a mi ɔ, ma a mi tsuo pee hoo, nɛ a ngɛ bie ke: “Mɛnɔ ji nɛ ɔ?” 11 Asafo kuu ɔ ngɛ dee ke: “Nɔ nɛ ɔ ji gbalɔ Yesu nɛ e je Nazaret ngɛ Galilea a nɛ!”

12 Yesu sɛ sɔlemi we ɔ nɛ e fie nihi tsuo nɛ a ngɛ ní juae kɛ ni nɛmɛ nɛ a ngɛ ní hee ngɛ sɔlemi we ɔ kɛ je kpo, nɛ e plɛ sika tsakeli ɔmɛ a we okplɔɔ ɔmɛ, kɛ ni nɛmɛ nɛ a ngɛ lahuɛhi juae ɔ a sɛ ɔmɛ ngɔ bu si. 13 Nɛ e de mɛ ke: “A ngma ke, ‘A ma tsɛ ye we ɔ ke he nɛ je ma amɛ tsuo ma ba sɔle ngɛ’,* se nyɛɛ lɛɛ nyɛ ngɔ kɛ pee juli a tɛ puɔ mi.” 14 Jehanɛ hu ɔ, hɛ yuyuili kɛ glɔtsɛmɛ ba e ngɔ ngɛ sɔlemi we ɔ, nɛ e tsa mɛ.

15 Benɛ osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ womi ngmali ɔmɛ na nyakpɛ níhi nɛ e pee, kɛ ngmlaa nɛ jokuɛ nyumuwi ɔmɛ ngɛ kpae ngɛ sɔlemi we ɔ ke, “Wa kpa mo pɛɛ, mo he David Bi ɔ yi wami!” ɔ, a mi mi fu 16 nɛ a bi lɛ ke: “Anɛ o nu nɔ́ nɛ nimli nɛ ɔmɛ ngɛ dee ɔ lo?” Yesu de mɛ ke: “Ee. Anɛ nyɛ kane we munyu nɛ ɔ hyɛ lo? ‘O ha nɛ jokuɛwi kɛ bimwɔwi ngɛ o yi jee.’” 17 Nɛ e si mɛ ngɛ lejɛ ɔ, nɛ e je ma a mi kɛ ho Betania ya nɛ e ya hwɔ lejɛ ɔ.

18 Benɛ e kpale kɛ ma ma a mi mɔtu mla a, hwɔ ye lɛ. 19 E hɛngmɛ gba fig tso ko nɔ ngɛ blɔ ɔ he, nɛ e gba kɛ ya he, se e nɛ nɔ́ ko ngɛ tso ɔ nɔ kaa ja bahi pɛ, nɛ e de tso ɔ ke: “O be yiblii ko yiblii ko woe hu gblegbleegble.” Amlɔ nɔuu nɛ fig tso ɔ gbo. 20 Benɛ kaseli ɔmɛ na nɔ́ nɛ ɔ, e pee mɛ nyakpɛ nɛ a bi ke: “Kɛ e ba kɛɛ nɛ fig tso ɔ gbo amlɔ nɔuu ɔ?” 21 Yesu ha mɛ heto ke: “Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee kaa ke nyɛ ngɛ hemi kɛ yemi, nɛ nyɛ yi mi pee we nyɛ enyɔɔnyɔ ɔ, pi nɔ́ nɛ i pee fig tso nɛ ɔ kɛkɛ nɛ nyɛ maa pee, mohu ɔ, ke nyɛ de yoku nɛ ɔ po ke, ‘hiaa nɛ o ya nɔ wo ɔ mi’ ɔ, e maa ba mi jã. 22 Nɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ nyɛ maa sɔle kɛ bi ɔ, ke nyɛ ngɛ hemi kɛ yemi ɔ, nyɛ nine maa su nɔ.”

23 Lɔ ɔ se benɛ e ya sɔlemi we ɔ nɛ e ngɛ ní tsɔɔe ɔ, osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ ma nikɔtɔma amɛ ba e ngɔ nɛ a ba bi lɛ ke: “Mɛnɔ he wami lɛ o kɛ ngɛ ní nɛ ɔmɛ pee? Nɛ mɛnɔ ha mo he wami nɛ ɔ?” 24 Yesu ha mɛ heto ke: “Imi hu ma bi nyɛ nɔ́ kake. Ke nyɛ ha mi heto ɔ, lɛɛ imi hu ma de nyɛ nɔ nɛ e ha mi he wami nɛ i kɛ ngɛ ní nɛ ɔmɛ pee ɔ: 25 Yohane nɔ baptisimi ɔ, jije e je? E je hiɔwe aloo e je adesahi a ngɔ?” Se a bɔni he susumi nɛ a ngɛ dee ke: “Ke wa de ke, ‘E je hiɔwe’ ɔ, e ma bi wɔ ke, ‘Lɛɛ mɛni he je nɛ nyɛ he we lɛ yi ɔ?’ 26 Se ke wa de ke, ‘E je adesahi a ngɔ’ ɔ, lɔ ɔ hu wa ngɛ nɔ́ nɛ asafo kuu ɔ maa pee wɔ ɔ gbeye yee, ejakaa mɛ tsuo a buɔ Yohane kaa e ji gbalɔ.” 27 Lɔ ɔ he ɔ, a ha Yesu heto ke: “Wa li.” Lɛ hu e de mɛ ke: “Imi hu i be nyɛ nɔ nɛ e ha mi he wami nɛ i kɛ ngɛ ní nɛ ɔmɛ pee ɔ dee.

28 “Kɛ nyɛ susu kɛɛ? Nyumu ko ngɛ bimɛ enyɔ. E ya kekle nɔ ɔ ngɔ, nɛ e ya de lɛ ke, ‘Ye bi, mwɔnɛ ɔ, mo ya tsu ní ngɛ wai ngmɔ ɔ mi.’ 29 E de e tsɛ ɔ ke, ‘I be yae,’ se pee se ɔ, e pia e he nɛ e je kɛ ho. 30 Nyumu ɔ ya e bi enyɔne ɔ ngɔ nɛ e ya de lɛ jã nɔuu. E bi ɔ de lɛ ke, ‘Tsaatsɛ, ma ya,’ se e yɛ. 31 Mɛ ni enyɔ ɔmɛ ɔ, a kpɛti mɛnɔ lɛ e pee e tsɛ ɔ suɔmi nya ní?” A he nɔ ke: “Kekle nɔ ɔ.” Yesu de mɛ ke: “Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke tó tsuli ɔmɛ kɛ tuutuu poli ɔmɛ ngɛ nyɛ hlami sɛe kɛ yaa Mawu Matsɛ Yemi ɔ mi. 32 Ejakaa Yohane ba nyɛ ngɔ ngɛ dami blɔ nɔ, se nyɛ he we lɛ yi. Mohu ɔ, tó tsuli ɔmɛ kɛ tuutuu poli ɔmɛ he lɛ ye, nɛ benɛ nyɛ na enɛ ɔ po ɔ, nyɛ pia we nyɛ he konɛ nyɛ he lɛ nɛ nyɛɛ ye.

33 “Nyɛɛ bu nɔ́ he tomi nɔ́ kpa ko hu tue: Nyumu ko nɛ e ji zugbatsɛ pee wai ngmɔ, nɛ e po piɛ ngɔ wo he, nɛ e tsua wai ngami muɔ ngɛ mi, nɛ e ma mɔ; lɔ ɔ se ɔ, e ngɔ kɛ wo ngmɔ huli a dɛ, nɛ e hia blɔ kɛ ho ma se ya. 34 Benɛ wai yiblii kpami be su ɔ, e tsɔ e nyɔguɛ ɔmɛ kɛ ya ngmɔ huli ɔmɛ a ngɔ konɛ a ya ngɔ e wai yiblii ɔ. 35 Se ngmɔ huli ɔmɛ nuu e nyɔguɛ ɔmɛ, nɛ a kongo nɔ kake, nɛ a gbe nɔ kake, nɛ nɔ kake hu lɛɛ a fiaa lɛ tɛ. 36 E kpale tsɔ nyɔguɛ kpahi nɛ mɛɛ a he hiɛ pe kekle ni ɔmɛ, se mɛ hu a pee mɛ jã nɔuu. 37 Nyagbe ɔ, e tsɔ e binyumu kɛ ya a ngɔ nɛ e de ke, ‘A maa bu ye binyumu ɔ.’ 38 Benɛ ngmɔ huli ɔmɛ na e binyumu ɔ, a de a sibi ke, ‘Gbosi ní yelɔ ɔ ji nɛ ɔ nɛ. Nyɛɛ ba, nyɛ ha nɛ waa gbe lɛ konɛ gbosi ní ɔ ba pee wa nɔ!’ 39 Kɛkɛ nɛ a nu lɛ, nɛ a je lɛ kpo kɛ je wai ngmɔ ɔ mi nɛ a ya gbe lɛ. 40 Lɔ ɔ he ɔ, ke wai ngmɔtsɛ ɔ ba a, mɛni e ma ba pee ngmɔ huli nɛ ɔmɛ?” 41 A de lɛ ke: “Akɛnɛ a ji nimli yayamihi he je ɔ, e ma kpata a hɛ mi pɛsɛpɛsɛ, nɛ e maa ngɔ wai ngmɔ ɔ kɛ ha ngmɔ huli kpahi, nihi nɛ ke a kpa yiblii ɔ, a maa ngɔ kɛ ha lɛ.”

42 Yesu de mɛ ke: “Anɛ nyɛ kane we munyu nɛ ɔ ngɛ Ngmami ɔ mi hyɛ lo? ‘Tɛ ɔ nɛ tsu mali ɔmɛ kua a, lɔ ɔ lɛ e ba pee kɔ nya tɛ titli.* Enɛ ɔ je Yehowa ngɔ, nɛ ngɛ wa hɛ mi ɔ, e ngɛ nyakpɛ.’ 43 Enɛ ɔ he je nɛ i ngɛ nyɛ dee ke, a maa ngɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ngɛ nyɛ dɛ, nɛ a kɛ ma ha je ma ko nɛ woɔ e yiblii ɔ nɛ. 44 Jehanɛ se hu ɔ, nɔ nɛ e maa nɔ tɛ nɛ ɔ nɔ ɔ, e mi ma tsɔtslɔɔ. Nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ tɛ ɔ maa nɔ e nɔ ɔ, tɛ ɔ maa gbɛ lɛ.”

45 Benɛ osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ Farisi bi ɔmɛ nu nɔ́ he tomi níhi nɛ e kɛ tsu ní ɔ, a le kaa a he munyu lɛ e ngɛ tue ɔ nɛ. 46 E ngɛ mi kaa a suɔ nɛ a maa nu lɛ mohu lɛɛ, se a ngɛ asafo kuu ɔ gbeye yee, ejakaa a buɔ lɛ kaa e ji gbalɔ.

22 Yesu ngɔ nɔ́ he tomi níhi kɛ tsu ní ekohu benɛ e kɛ ni ɔmɛ ngɛ munyu tue ɔ. E de ke: 2 “A kɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ ma nyɛ maa to matsɛ ko nɛ e ngmɛ yo kpeemi okplɔɔ kɛ ha e binyumu ɔ he. 3 E tsɔ e nyɔguɛ ɔmɛ konɛ a ya tsɛ nihi nɛ e fɔ mɛ nine ɔ kɛ ba yo kpeemi okplɔɔ ngmɛmi ɔ sisi, se a sume kaa a maa ba. 4 E kpale tsɔ nyɔguɛ kpahi nɛ e de mɛ ke, ‘Nyɛ de nihi nɛ a fɔ mɛ nine ɔ ke: “Hyɛ! i gbe niye ní ɔ nya, i gbe ye na kuhi kɛ ye lohwehi nɛ a wo zɔ ɔ, nɛ a gbe nɔ́ fɛɛ nɔ́ nya. Nyɛɛ ba yo kpeemi okplɔɔ ngmɛmi ɔ sisi.”’ 5 Se ni ɔmɛ pui a nya mi nɛ a je kɛ ho, nɔ kake ho lɛ nitsɛ e ngmɔ mi ya, nɔ kpa hu ho konɛ e ya ye jua; 6 se ni nɛmɛ nɛ a piɛ ɔ lɛɛ, a nuu e nyɔguɛ ɔmɛ nɛ a pee mɛ níhi nɛ sɛ, nɛ a gbe mɛ.

7 “Matsɛ ɔ mi mi fu wawɛɛ, nɛ e tsɔ e tabuli ɔmɛ kɛ ho, nɛ a ya gbe jamɛ a nɔ gbeli ɔmɛ, nɛ a sã a ma a. 8 Lɔ ɔ se ɔ, e de e nyɔguɛ ɔmɛ ke, ‘Be su nɛ wa maa je yo kpeemi okplɔɔ ngmɛmi ɔ sisi, se nihi nɛ a fɔ mɛ nine ɔ, a sɛ. 9 Lɔ ɔ he ɔ, nyɛɛ ya gbɛjegbɛ ngua amɛ a nɔ nɛ nyɛɛ fɔ nɔ fɛɛ nɔ nɛ nyɛ maa na a nine kɛ ba yo kpeemi okplɔɔ ngmɛmi ɔ sisi.’ 10 Kɛkɛ nɛ nyɔguɛ ɔmɛ je kpo kɛ ya gbɛjegbɛ ɔmɛ a nɔ nɛ a ya bua nihi tsuo nɛ a na a nya, nimli yayamihi kɛ nimli kpakpahi; nɛ tsu nɛ a ngɛ yo ɔ kpee ngɛ mi ɔ mi hyi tɔ kɛ nihi nɛ a ngɛ ní yee.*

11 “Benɛ matsɛ ɔ ba konɛ e ba hyɛ nibwɔ ɔmɛ ɔ, e hɛngmɛ gba nyumu ko nɛ e wui yo kpeemi tade ɔ eko ɔ nɔ. 12 Enɛ ɔ he ɔ, e bi lɛ ke, ‘Awetsɛ, kɛ o plɛ kɛ ba hiɛ ɔ kɛɛ be mi nɛ o wui yo kpeemi tade ɔ eko ɔ?’ E nyɛ we nɛ e je nya. 13 Kɛkɛ nɛ matsɛ ɔ de e sɔmɔli ɔmɛ ke, ‘Nyɛɛ fĩ e nine kɛ e nane nɛ nyɛ sake lɛ ngɔ fɔ tsu ɔ se ngɛ diblii ɔ mi. Lejɛ ɔ ji he nɛ e ma fo ya nɛ́ e ma kpe e lungu nya ngɛ.’

14 “Ejakaa a fɔ nihi babauu nine, se nihi bɔɔ pɛ lɛ a hla.”

15 Lɔ ɔ se ɔ, Farisi bi ɔmɛ ho nɛ a ya so bɔ nɛ a maa pee ha konɛ a gu e nya mi munyu nɔ nɛ́ a nine nɛ su e nɔ. 16 Enɛ ɔ he ɔ, a tsɔ a kaseli ɔmɛ kɛ nihi nɛ a fĩ Herode ma kudɔmi kuu ɔ se ɔ kɛ ya e ngɔ, nɛ a ya bi lɛ ke: “Tsɔɔlɔ, wa le kaa o ji anɔkualetsɛ, nɛ ní nɛ o tsɔɔ kɛ kɔ Mawu he ɔ ji anɔkuale, nɛ o pee we níhi konɛ o kɛ sa nɔ ko hɛ mi, ejakaa o hyɛ we bɔ nɛ nihi ngɛ ha ngɛ kpo nɔ. 17 Lɔ ɔ he ɔ, mo de wɔ, kɛ o susu kɛɛ? Anɛ mlaa ngmɛɔ blɔ* kaa a wo tó* kɛ ha Kaisare aloo a ko wo?” 18 Se akɛnɛ Yesu le a susumi yayami ɔ he je ɔ, e bi mɛ ke: “Osatotsɛmɛ, mɛni he je nɛ nyɛ ngɛ mi kae ɔ? 19 Ma hyɛ sika nɛ a kɛ woɔ tó ɔ.” Nɛ a ngɔ denario* kake kɛ ba ha lɛ. 20 E bi mɛ ke: “Mɛnɔ foni kɛ ningma ji nɛ ɔ?” 21 A ha lɛ heto ke: “Kaisare níhi.” Kɛkɛ nɛ e de mɛ ke: “Lɛɛ nyɛɛ ngɔ* Kaisare níhi ngɔ ha Kaisare, nɛ nyɛɛ ngɔ* Mawu níhi ngɔ ha Mawu.” 22 Benɛ a nu nɔ́ nɛ ɔ, e pee mɛ nyakpɛ nɛ a je e he kɛ ho.

23 Jamɛ a ligbi ɔ, Saduki bi ɔmɛ nɛ mɛɛ a deɔ ke gbogboehi a si tlemi ko be ɔ ba nɛ a ba bi lɛ ke: 24 “Tsɔɔlɔ, Mose de ke: ‘Ke nyumu ko be bimɛ nɛ e gbo ɔ, e nyɛminyumu nɛ ngɔ e yo ɔ nɛ e kɛ lɛ nɛ fɔ bimɛ ha e nyɛminyumu ɔ.’ 25 Waa kɛ nyɛmimɛ nyumu kpaago komɛ hi si. Kekle nɔ ɔ ngɔ yo nɛ e gbo, nɛ akɛnɛ e be bi he je ɔ, e si e yo ɔ ngɔ ha e nyɛminyumu ɔ. 26 Jã nɔuu nɛ e ba ngɛ nɔ enyɔne ɔ, kɛ nɔ etɛne ɔ, kɛ ya si nɔ kpaagone ɔ nɔ. 27 Nyagbe ɔ, yo ɔ ba gbo. 28 Lɔ ɔ he ɔ, ngɛ gbogboehi a si tlemi ɔ mi ɔ, ngɛ nimli kpaago ɔmɛ a kpɛti ɔ, mɛnɔ lɛ yo ɔ maa pee e yo? Ejakaa mɛ tsuo a kɛ lɛ hi si kaa a yo.”

29 Yesu he nɔ nɛ e de mɛ ke: “Nyɛ susumi ɔ dɛ, ejakaa nyɛ li Ngmami ɔ, nɛ nyɛ li bɔ nɛ Mawu he wami tsuɔ ní ha hulɔ; 30 ejakaa ngɛ gbogboehi a si tlemi ɔ mi ɔ, nyumuhi be yo ngɔe, nɛ a kɛ yihi hu be gba hae, mohu ɔ, a maa hi kaa hiɔwe bɔfohi. 31 Kɛ kɔ gbogboehi a si tlemi ɔ he ɔ, nɔ́ nɛ Mawu de nyɛ ɔ, anɛ nyɛ kane we hyɛ lo? E de ke: 32 ‘Imi ji Abraham Mawu ɔ, kɛ Isak Mawu ɔ, kɛ Yakob Mawu ɔ nɛ.’ E ji hɛ kali a Mawu, se pi ni gbogboehi a Mawu.” 33 Benɛ asafo kuu ɔ nu nɔ́ nɛ ɔ, e ní tsɔɔmi ɔ ha nɛ a nya kpɛ a he.

34 Benɛ Farisi bi ɔmɛ na kaa e ha nɛ munyu ta Saduki bi ɔmɛ a nya mi ɔ, a pee kake kɛ ba e ngɔ. 35 Nɛ a ti nɔ kake nɛ e le Mlaa a saminya a ka lɛ. E bi lɛ ke: 36 “Tsɔɔlɔ, mɛni ji kita nɛ pe kulaa ngɛ Mlaa a mi?” 37 E de lɛ ke: “‘E sa nɛ o suɔ Yehowa* o Mawu ɔ kɛ o tsui tsuo, kɛ o klaa* tsuo, kɛ o juɛmi tsuo.’ 38 Enɛ ɔ ji kita nɛ pe kulaa kɛ kekleekle nɔ́. 39 Enyɔne ɔ hu ngɛ kaa jã kɛ̃. Lɔ ɔ ji nɛ ɔ nɛ: ‘E sa nɛ o suɔ o nyɛmi kaa bɔ nɛ o suɔ o he ɔ.’ 40 Kita enyɔ nɛ ɔmɛ a he lɛ Mlaa a kɛ Gbali ɔmɛ tsuo kpla.”

41 Jehanɛ ɔ, benɛ Farisi bi ɔmɛ bua a he nya a, Yesu bi mɛ ke: 42 “Kɛ nyɛ susu ngɛ Kristo ɔ he ha kɛɛ? Mɛnɔ bi ji lɛ?” A ha lɛ heto ke: “David bi.” 43 E bi mɛ ke: “Lɛɛ kɛ e ba kɛɛ nɛ Mawu mumi ɔ ha nɛ David tsɛ lɛ ke Nyɔmtsɛ benɛ e de ke, 44 ‘Yehowa* de ye Nyɔmtsɛ ɔ ke: “Hii si ngɛ ye hiɔ nɔ kɛ yaa si ma ngɔ o he nyɛli ɔmɛ kɛ wo o nane si”’ ɔ? 45 Ke David tsɛ lɛ ke Nyɔmtsɛ ɔ, lɛɛ kɛ e ba kɛɛ nɛ e peeɔ e bi mɔ?” 46 Nɛ nɔ ko nɔ ko nyɛ we nɛ e de nɔ́ ko kɛ ha lɛ heto, nɛ kɛ je jamɛ a ligbi ɔ nɔ kɛ yaa a, nɔ ko bɔɛ mɔde kaa e ma bi lɛ sane kpa ko hu.

23 Lɔ ɔ se ɔ, Yesu kɛ asafo kuu ɔ kɛ e kaseli ɔmɛ tu munyu nɛ e de mɛ ke: 2 “Womi ngmali ɔmɛ kɛ Farisi bi ɔmɛ ngɔ Mose sɛ ɔ nɛ a hi nɔ. 3 Enɛ ɔ he ɔ, nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a ma de nyɛ ɔ, nyɛɛ pee, nɛ nyɛɛ ye nɔ, se nyɛ ko pee nyɛ ní kaa mɛ. Ejakaa a deɔ, se a yi nɔ. 4 A fĩɔ tlomihi nɛ jiɔ kɛ pueɔ nihi a konɔ, se mɛ nitsɛmɛ lɛɛ, a sume kaa a maa ngɔ a nine nguɛ kake po kɛ ta he. 5 Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a peeɔ ɔ, a peeɔ konɛ nihi nɛ na, ejakaa a pee dakahi nɛ ngmamihi ngɛ a mi nɛ́ a woɔ kɛ poɔ a he piɛ* ɔ agboagbohi, nɛ a peeɔ a tade ɔmɛ a nya deke ɔmɛ gagaaga. 6 A suɔ he nɛ nihi nɛ a he biɛ hiɔ ngɛ gbɔkuɛ okplɔɔ ngmɛmihi a sisi, nɛ a suɔ hɛ mi sɛhi* a nɔ himi ngɛ kpe he ɔmɛ, 7 nɛ a suɔ kaa nihi nɛ a nga mɛ ngɛ juahi a nɔ, nɛ a suɔ nɛ nihi nɛ a tsɛ mɛ ke Rabi.* 8 Se nyɛɛ lɛɛ, a kó tsɛ nyɛ ke Rabi, ejakaa nɔ kake pɛ ji nyɛ Tsɔɔlɔ, nɛ nyɛ tsuo ɔ, nyɛmimɛ ji nyɛ. 9 Jehanɛ se hu ɔ, nyɛ kó tsɛ nɔ ko ke nyɛ tsɛ ngɛ zugba a nɔ, ejakaa nɔ kake pɛ ji nyɛ Tsɛ, lɛ ji hiɔwe no ɔ nɛ. 10 Jã kɛ̃ nɛ a kó tsɛ nyɛ ke hɛ mi nyɛɛli, ejakaa nɔ kake pɛ ji nyɛ Hɛ Mi Nyɛɛlɔ, lɛ ji Kristo ɔ nɛ. 11 Se nɔ nɛ e ji nɔmlɔ ngua ngɛ nyɛ kpɛti ɔ, e sa nɛ e pee nyɛ sɔmɔlɔ. 12 Nɔ fɛɛ nɔ nɛ e woɔ e he nɔ ɔ, a maa ba lɛ si, se nɔ fɛɛ nɔ nɛ e baa e he si ɔ, a ma wo e nɔ.

13 “Nyɛ womi ngmali kɛ Farisi bi, musu tloo nyɛ, osatotsɛmɛ! nyɛ nga hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ nya sinya a ngɔ wo nihi; nyɛ nitsɛmɛ nyɛ sɛ we mi, nɛ nihi nɛ a ma mi sɛmi ɔ hu, nyɛ ngmɛ́ mɛ blɔ nɛ a sɛ mi. 14* ——

15 “Nyɛ womi ngmali kɛ Farisi bi, musu tloo nyɛ, osatotsɛmɛ! nyɛ hiaa blɔ kɛ guɔ wo nɔ kɛ zugba gbigbli nɔ kɛ ya tsakeɔ nɔ kake kɛ baa Yudabi ɔmɛ a jami ɔ mi, nɛ ke e tsake ɔ, nyɛ peeɔ lɛ nɔ nɛ sa kɛ ha Gehena* yami, nɛ e fɔ yemi ɔ ba peeɔ kaa nyɛ nɔ́ ɔ nɛ bɔ he si enyɔ.

16 “Musu tloo nyɛ, blɔ tsɔɔli nɛ a hɛngmɛ yu nɛ a deɔ ke, ‘Ke nɔ ko kɛ sɔlemi we ɔ kã kita a, pi nɔ́ ko ji lɔ ɔ; se ke nɔ ko kɛ sika tsu nɛ ngɛ sɔlemi we ɔ kã kita a, lɛɛ e sa kaa e ye nɔ.’ 17 Kuasiahi kɛ hɛ yuyuili! Ngɛ anɔkuale mi ɔ, te nɔ́ nɛ he hia wawɛɛ nɛɛ, sika tsu ɔ, aloo sɔlemi we ɔ nɛ haa nɛ sika tsu ɔ he tsɔɔ ɔ? 18 Nyɛ deɔ hu ke, ‘Ke nɔ ko kɛ afɔle sami latɛ ɔ kã kita a, pi nɔ́ ko ji lɔ ɔ, se ke nɔ ko kɛ nike ní nɛ ngɛ nɔ ɔ kã kita a, lɛɛ e sa kaa e ye nɔ.’ 19 Hɛ yuyuili! Ngɛ anɔkuale mi ɔ, te nɔ́ nɛ he hia nɛɛ, nike ní ɔ, aloo afɔle sami latɛ ɔ nɛ haa nɛ nike ní ɔ he tsɔɔ ɔ? 20 Enɛ ɔ he ɔ, nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kɛ afɔle sami latɛ ɔ ma kã kita a, e kɛ afɔle sami latɛ ɔ kɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ngɛ nɔ ɔ lɛ ngɛ kita a kãe ɔ nɛ; 21 nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kɛ sɔlemi we ɔ ma kã kita a, e kɛ sɔlemi we ɔ kɛ nɔ nɛ e hiɔ lejɛ ɔ lɛ ngɛ kita a kãe ɔ nɛ; 22 nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e kɛ hiɔwe ma kã kita a, e kɛ Mawu matsɛ sɛ ɔ kɛ nɔ nɛ e hii si ngɛ nɔ ɔ lɛ ngɛ kita a kãe ɔ nɛ.

23 “Nyɛ womi ngmali kɛ Farisi bi, musu tloo nyɛ, osatotsɛmɛ! nyɛ haa mint, kɛ dill, kɛ kumin mi dlami nyɔngma mi kakaaka, se nyɛ bui níhi nɛ a he hia ngɛ Mlaa a mi ɔ. Ní nɛ ɔmɛ ji dami sane yemi, mɔbɔ nami, kɛ anɔkuale yemi. E sa nɛ nyɛɛ pee ní nɛ ɔmɛ, se kɛ̃ ɔ, e sɛ nɛ nyɛ ma nyɛ hɛ ngɔ fɔ ní kpa amɛ a nɔ. 24 Blɔ tsɔɔli nɛ a hɛngmɛ yu nɛ a tsleɔ anunu kɛ pueɔ he, se a miɔ afukpɔngɔ!

25 “Nyɛ womi ngmali kɛ Farisi bi, musu tloo nyɛ, osatotsɛmɛ! nyɛ fɔɔ kplu ɔ kɛ kã a he, se hɛ tsumi kɛ nɔ nitsɛ e tsui nya ní peemi hyi a mi tɔ. 26 Farisi bi hɛ yuyuili, nyɛ fɔ kplu ɔ kɛ kã a mi kekle, kɛkɛ ɔ, a he ɔ hu ma tsɔ.

27 “Nyɛ womi ngmali kɛ Farisi bi, musu tloo nyɛ, osatotsɛmɛ! nyɛ ngɛ kaa yɔkɔhi nɛ a ngɔ kalo kɛ kpa a he nɛ́ ngɛ anɔkuale mi ɔ, nihi naa kaa a ngɛ fɛu, se a mi hyi tɔ kɛ gbogboehi a wuhi kɛ ní saisaa nɛ a he tsɔ we. 28 Jã nɔuu kɛ̃ nɛ ngɛ kpo nɔ ɔ, nihi naa nyɛ kaa dali, se osato kɛ mlaa nɔ tɔmi hyi nyɛ tɔ.

29 “Nyɛ womi ngmali kɛ Farisi bi, musu tloo nyɛ, osatotsɛmɛ! nyɛ fiaa gbali ɔmɛ a yɔkɔ ɔmɛ, nɛ nyɛ dlaa dali ɔmɛ a yɔkɔ* ɔmɛ a he saminyayoo, 30 nɛ nyɛ deɔ ke, ‘Kaa wa hi si ngɛ wa nɛmɛ ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, jinɛ wa ko piɛɛ we a he kɛ pue gbali ɔmɛ a muɔ si.’ 31 Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ nitsɛmɛ nyɛ ngɛ odase yee kɛ ngɛ nyɛ he sie kaa nihi nɛ a gbe gbali ɔmɛ ɔ a bimɛ ji nyɛ. 32 Ke jã a, lɛɛ nyɛɛ gbe ní tsumi nɛ nyɛ nɛmɛ ɔmɛ je sisi ɔ nya.

33 “Sinɔhi, sinɔ duɔtsɛmɛ a nina, kɛ nyɛ ma plɛ kɛ tu Gehena* kojomi ɔ nya fo kɛɛ? 34 Enɛ ɔ he je ɔ, i ngɛ gbali ɔmɛ kɛ juɛmitsɛmɛ ɔmɛ kɛ ma ní tsɔɔli ɔmɛ nyɛ ngɔ tsɔe. Nyɛ maa gbe a ti ni komɛ nɛ nyɛ maa sɛu mɛ ngɛ tsohi a nɔ, nɛ nyɛ maa fiaa a ti ni komɛ hu kpa ngɛ nyɛ kpe he ɔmɛ, nɛ nyɛ maa wa mɛ yi mi kɛ je ma kake mi kɛ ya ma kpa mi, 35 kɛkɛ ɔ, dali a muɔ tsuo nɛ nihi pue si ngɛ zugba a nɔ ɔ ma ba tloo nyɛ. Kɛ je Habel nɛ ji dalɔ ɔ muɔ ɔ nɔ, kɛ ba su Barakia bi Zakaria muɔ ɔ nɔ, nɔ nɛ nyɛ gbe lɛ ngɛ jami he ɔ kɛ afɔle sami latɛ ɔ a kpɛti ɔ. 36 I ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, ní nɛ ɔmɛ tsuo maa ba yi nɔ nɛ ɔ nɔ.

37 “Yerusalem, Yerusalem, mo nɛ o gbe gbali ɔmɛ, nɛ o fiaa nihi nɛ a tsɔ mɛ o ngɔ ɔ tɛ. I bɔ mɔde si abɔ kaa ma bua o bimɛ ɔmɛ a nya kaa bɔ nɛ kungwɔ buaa e bimɛ a nya kɛ woɔ e pɛli sisi ɔ! Se nyɛ kplɛɛ we. 38 Hyɛ! A maa je nyɛ we ɔ he ngɔ ha nyɛ.* 39 I ngɛ nyɛ dee ke, kɛ je piɔ kɛ yaa a, nyɛ be mi nae hu kɛ yaa si be nɛ nyɛ ma de ke, ‘A jɔɔ nɔ nɛ e ma ngɛ Yehowa* biɛ ɔ mi ɔ!’”

24 Jehanɛ ɔ, benɛ Yesu ngɛ sɔlemi we ɔ jee ɔ, e kaseli ɔmɛ ba su e he nɛ a tsɔɔ lɛ tsuhi nɛ ngɛ sɔlemi we ɔ. 2 E de mɛ ke: “Tse nyɛ ngɛ ní nɛ ɔmɛ tsuo hyɛe? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke, a maa tsɛ̃ tɛ nɛ ɔmɛ tsuo kɛ pue si, nɛ a be tɛ ko sie ngɛ tɛ ko nɔ ngɛ hiɛ ɔ kɔkɔɔkɔ.”

3 Benɛ e hii si ngɛ Oliv Yoku ɔ nɔ ɔ, kaseli ɔmɛ ba e ngɔ ngɛ laami mi nɛ a bi lɛ ke: “Mo de wɔ, mɛni be lɛ ní nɛ ɔmɛ tsuo maa ba mi, nɛ mɛni okadi lɛ maa tsɔɔ kaa o ba?* Jehanɛ ɔ hu ɔ, mɛni okadi lɛ maa tsɔɔ kaa je ɔ* nyagbe be ɔ su”?

4 Yesu ha mɛ heto ke: “Nyɛɛ hyɛ nɛ hi nɛ nɔ ko nɛ kó sisi nyɛ, 5 ejakaa nihi fuu maa ba ngɛ ye biɛ mi nɛ a ma de ke, ‘Imi ji Kristo ɔ nɛ,’ nɛ a maa sisi nihi babauu. 6 Nyɛ maa nu ta hwumihi kɛ tahi a he amaniɛ bɔmihi a he. Nyɛɛ hyɛ nɛ hi nɛ nyɛ tsui ko po, ejakaa ní nɛ ɔmɛ maa ba mi kokooko, se kɛ̃ ɔ, nyagbe ɔ sui lolo.

7 “Ejakaa ma maa te si ngɔ wo ma, nɛ matsɛ yemi maa te si ngɔ wo matsɛ yemi, nɛ hwɔ maa ba, nɛ zugba ma mimiɛ ngɛ he slɔɔtohi. 8 Ní nɛ ɔmɛ tsuo ji kɔɔmi sisije.

9 “Nɛ nihi ma ha nɛ nyɛɛ na amanehlu, nɛ a maa gbe nyɛ, nɛ ye biɛ ɔ he je ɔ, je ma amɛ tsuo maa nyɛ nyɛ. 10 Jehanɛ se hu ɔ, nihi babauu a nane maa tɔ̃tɔ̃, nɛ a maa tsɔɔ a sibi a se blɔ nɛ a maa nyɛ a sibi. 11 Lakpa gbali fuu maa te si nɛ a maa sisi nihi babauu; 12 nɛ akɛnɛ nihi fuu be mlaa nɔ yee he je ɔ, nihi babauu a suɔmi nya maa jɔ. 13 Se nɔ nɛ e ma fĩ si kɛ ya si nyagbe ɔ, a ma he e yi wami. 14 Nɛ sane kpakpa nɛ ɔ nɛ kɔɔ Matsɛ Yemi ɔ he ɔ, a maa fiɛɛ ngɛ zugba a nɔ tsuo nɛ a kɛ maa ye je ma amɛ tsuo odase, nɛ lɔ ɔ se loko nyagbe ɔ maa ba.

15 “Enɛ ɔ he ɔ, ke nyɛ hɛngmɛ gba nɔ́ hiemi nɔ́ nɛ ngɔɔ hɛ mi kpatami kɛ baa nɛ gbalɔ Daniel tu he munyu ɔ nɔ kaa e maa si ngɛ he klɔuklɔu ɔ (ní kanelɔ ɔ nɛ e kɔ se), 16 lɛɛ nihi nɛ a ngɛ Yudea a nɛ a bɔni fo tumi kɛ ya yoku ɔmɛ a nɔ. 17 Nɔ nɛ e ngɛ tsu yi mi ɔ nɛ e ko kple si kɛ ya ngɔ nɔ́ ko ngɛ e we mi, 18 nɛ nɔ nɛ e ngɛ ngmɔ mi ɔ hu nɛ e ko kpale e se nɛ e ya ngɔ tade nɛ e woɔ ngɛ e tade nɔ ɔ. 19 I ngɛ yihi nɛ a hɛɛ hɔ kɛ ni nɛmɛ nɛ bimwɔwi ngɛ a dɛ ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ kpo mo* hae! 20 Nyɛɛ hi sɔlee konɛ nyɛ fo tumi ɔ nɛ ko ba ngɛ ahlabata be* mi aloo ngɛ He Jɔɔmi Ligbi ɔ nɔ; 21 ejakaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, amanehlu ngua maa ba nɛ́ eko kaa jã bɛ hyɛ kɛ je je ɔ sisije kɛ ba si amlɔ nɛ ɔ, nɛ eko hu be bae gblegbleegble. 22 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke a pui jamɛ a ligbi ɔmɛ a nɔ kpiti ɔ, a be he lo ko he lo ko yi wami hee; se ngɛ nihi nɛ a hla a he je ɔ, a maa po jamɛ a ligbi ɔmɛ a nɔ kpiti.

23 “Jamɛ a be ɔ mi ɔ, ke nɔ ko de nyɛ ke, ‘Hyɛ! Kristo ɔ ngɛ hiɛ ɔ,’ aloo, ‘Lɛ nɛ e ngɛ lejɛ ɔ!’ nyɛ ko he ye. 24 Ejakaa lakpa Kristofohi kɛ lakpa gbali maa te si nɛ a maa pee okadi nguanguahi kɛ nyakpɛ níhi konɛ a kɛ sisi nihi, nɛ́ ke e maa hi po ɔ, a kɛ sisi nihi nɛ a hla mɛ ɔ. 25 Hyɛ! i sɛ hlami nɛ i bɔ nyɛ kɔkɔ. 26 Lɔ ɔ he ɔ, ke nihi de nyɛ ke, ‘Hyɛ! E ngɛ nga a nɔ’ ɔ, nyɛ ko je kpo; ke a de ke, ‘Hyɛ! E ngɛ se tsu ɔmɛ a mi’ ɔ, nyɛ ko he ye. 27 Ejakaa kaa bɔ nɛ oslabai gbaa ngɛ puje he nɛ e kpɛɔ kɛ yaa pusinɔ he ɔ, jã kɛ̃ nɛ e maa ba ke nɔmlɔ Bi ɔ ba.* 28 He fɛɛ he nɛ gbogboe ngɛ ɔ, lejɛ ɔ lɛ kɔlehi ma bua a he nya ngɛ.

29 “Ngɛ jamɛ a ligbi ɔmɛ a mi ngɛ amanehlu ɔ se nɔuu pɛ ɔ, pu ɔ maa wo diblii, nɛ nyɔhiɔ ɔ be kpɛe, nɛ dodoe ɔmɛ ma tsɔ kɛ je hiɔwe kɛ ba fia si, nɛ a ma mimiɛ he wamihi nɛ a ngɛ hiɔwe ɔ. 30 Kɛkɛ ɔ, nɔmlɔ Bi ɔ he okadi ɔ maa je kpo ngɛ hiɔwe, nɛ wɛtsohi tsuo nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ ma fo ya boboobo, nɛ a maa na nɔmlɔ Bi ɔ nɛ e ma ngɛ bɔku ɔmɛ a mi kɛ he wami kɛ hɛ mi nyami babauu. 31 Nɛ e maa tsɔ e bɔfo ɔmɛ kɛ titimati pɛmi nɛ nya wa, nɛ a ma bua nihi nɛ e hla amɛ a nya kɛ je je ɔ kunya eywiɛ ɔmɛ,* kɛ maa je hiɔwe nyagbe he kake kɛ yaa su nyagbe he kpa.

32 “Jehanɛ ɔ, nyɛɛ kase nɔ́ nɛ ɔ kɛ je fig tso ɔ he nɔ́ he tomi nɔ́ ɔ mi: Ke e tsɛ̃ kɔni nɛ bahi ba nɔ pɛ kɛkɛ nyɛ le kaa mawulɛ be su ta. 33 Jã nɔuu kɛ̃ nɛ ke nyɛ hu nyɛ na ní nɛ ɔmɛ tsuo ɔ, nyɛ ná nɛ nyɛɛ le kaa e su sinya amɛ a nya haa. 34 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke, yi nɔ nɛ ɔ be bee kɛ ho kɔkɔɔkɔ kɛ yaa si be nɛ ní nɛ ɔmɛ tsuo maa ba mi. 35 Hiɔwe kɛ zugba maa be kɛ ho, se ye munyu ɔmɛ lɛɛ, a be bee kɛ ho kɔkɔɔkɔ.

36 “Jamɛ a ligbi ɔ kɛ ngmlɛfia a, nɔ ko nɔ ko li, hiɔwe bɔfo ɔmɛ li, nɛ jã kɛ̃ nɛ Bi ɔ hu li, se Tsɛ ɔ pɛ lɛ e le. 37 Ejakaa kaa bɔ nɛ níhi ya nɔ ngɛ Noa be ɔ mi ɔ, jã kɛ̃ nɛ níhi maa ya nɔ ke nɔmlɔ Bi ɔ ba.* 38 Ejakaa loko Nyu Kpekpemi ɔ maa ba a, jamɛ a be ɔ mi ɔ, nihi ngɛ ní yee nɛ a ngɛ ní nue, nyumuhi ngɛ yihi ngɔe nɛ a ngɔ yihi kɛ ngɛ gba hae kɛ ya si ligbi ɔ nɛ Noa sɛ daka a mi, 39 nɛ a yɔse we kɛ ya si be nɛ Nyu Kpekpemi ɔ ba nɛ e ba muɔɔ mɛ tsuo kɛ ho. Kaa bɔ nɛ e ba ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, jã kɛ̃ lɛ e maa ba ke nɔmlɔ Bi ɔ ba. 40 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, nyumuhi enyɔ maa hi ngmɔ mi; a maa ngɔ nɔ kake kɛ ho nɛ a ma si nɔ kake. 41 Yihi enyɔ maa hi nɔ́ wɛɛe ngɛ wɛ tɛ nɔ; a maa ngɔ nɔ kake kɛ ho nɛ a ma si nɔ kake. 42 Enɛ ɔ he ɔ, nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ hwɔɔ, ejakaa nyɛ li ligbi nɔ nɛ nyɛ Nyɔmtsɛ ɔ maa ba.

43 “Se nɔ́ kake nɛ e sa kaa nyɛɛ le ji: Ke nɔ ko ngɛ we mi nɛ e le hwɔɔmi be* nɛ julɔ ɔ maa ba a, e maa fɔ nyɔ nɛ e be blɔ ngmɛe nɛ julɔ ɔ nɛ ba sɛ e we ɔ mi. 44 Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ hu nyɛ dla nyɛ he ngɔ to, ejakaa nɔmlɔ Bi ɔ ma ngɛ ngmlɛfia nɛ nyɛ susuu we kaa e maa ba a mi.

45 “Mɛnɔ tutuutu ji tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ* ɔ nɛ e nyɔmtsɛ ɔ ngɔ lɛ kɛ da e we mi bimɛ a nya konɛ e ha mɛ a niye ní ngɛ be nɛ sa mi ɔ? 46 Jamɛ a tsɔlɔ ɔ nɛ ke e nyɔmtsɛ ɔ ba nɛ e ma ba na lɛ kaa e ngɛ jã pee ɔ ngɛ bua jɔmi! 47 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke, e maa ngɔ lɛ kɛ da e níhi tsuo a nya.

48 “Se ke e ba kaa jamɛ a tsɔlɔ yayami ɔ de ngɛ e tsui mi ke, ‘Ye nyɔmtsɛ ɔ se ngɛ kɛe,’ 49 nɛ e bɔni e nyɛmimɛ tsɔli kpa amɛ kongomi, nɛ e kɛ nihi nɛ a le mɛ kaa dã tɔli ɔ bɔni ní yemi nɛ a bɔni ní numi ɔ, 50 jamɛ a tsɔlɔ ɔ nyɔmtsɛ ɔ maa ba ngɛ ligbi nɛ e hyɛ we blɔ ɔ nɔ kɛ ngmlɛfia nɛ e li ɔ mi, 51 nɛ e maa gbla e tue wawɛɛ nitsɛ, nɛ e maa ngɔ lɛ kɛ piɛɛ osatotsɛmɛ ɔmɛ a he. Lejɛ ɔ ji he nɛ e ma fo ya nɛ e ma kpe e lungu nya ngɛ.

25 “Jehanɛ ɔ, wa ma nyɛ maa ngɔ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ kɛ to yihewi nyɔngma nɛ a li nyumu nɛ́ a wo a kanehi konɛ a kɛ ayɛflo huno ɔ nɛ ya kpe ɔ he. 2 A kpɛti ni enuɔ ji kuasiahi, nɛ ni enuɔ lɛɛ a ji ní leli.* 3 Kuasia amɛ wo a kane ɔmɛ se a hɛɛ we nu kɛ piɛɛ we he, 4 se ní leli ɔmɛ lɛɛ, a hɛɛ nu ngɛ tɔhi a mi kɛ piɛɛ a kane ɔmɛ a he. 5 Be mi nɛ ayɛflo huno ɔ ngɛ se kpɛe ɔ, mɛ tsuo a de kɔnɛɛ, nɛ a hwɔ mahe. 6 Nyɔ mi kpɛti ɔ, ngmlaa pɛ ke: ‘Ayɛflo huno ɔ ma oo! Nyɛɛ je kpo nɛ nyɛɛ kɛ lɛ ya kpe.’ 7 Kɛkɛ nɛ yihewi nɛ a li nyumu ɔ tsuo te si nɛ a pee a kane ɔmɛ klaalo. 8 Kuasia amɛ de ní leli ɔmɛ ke, ‘Nyɛ ha wɔ nyɛ nu ɔ eko, ejakaa wa kane ɔmɛ ngɛ gboe.’ 9 Ní leli ɔmɛ de mɛ ke, ‘Eko ɔ, e be waa kɛ nyɛ tsuo sue. Mohu ɔ, nyɛɛ ya nu juali ɔmɛ a ngɔ nɛ nyɛ ya he nyɛ nitsɛmɛ nyɛ nɔ́.’ 10 Benɛ a ho hemi ya a, ayɛflo huno ɔ ba. Yihewi nɛ a li nyumu ɔ a kpɛti ni nɛmɛ nɛ a pee klaalo ɔ kɛ lɛ ho yo kpeemi okplɔɔ ngmɛmi ɔ ya, nɛ a nga sinya a. 11 Pee se ɔ, yihewi nɛ a li nyumu ɔ a kpɛti ni nɛmɛ nɛ a piɛ ɔ hu ba nɛ a ba de ke, ‘Nyɔmtsɛ, Nyɔmtsɛ, mo bli wɔ!’ 12 E ha mɛ heto ke, ‘I ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, i li nyɛ.’

13 “Enɛ ɔ he ɔ, nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ hwɔɔ, ejakaa nyɛ li ligbi ɔ aloo ngmlɛfia a.

14 “Ejakaa e ngɛ kaa nyumu ko nɛ e ma blɔ hiami kɛ ya ma se nɛ e tsɛ e nyɔguɛ ɔmɛ nɛ e tu níhi nɛ e ngɛ ɔ kɛ wo a dɛ. 15 E ha nɔ kake talɛnt* enuɔ, e ha nɔ kake enyɔ, nɛ e ha nɔ kpa hu kake ngɛ a ti nɔ fɛɛ nɔ nyɛmi nya, kɛkɛ nɛ e hia blɔ kɛ ho ma se ya. 16 Amlɔ nɔuu nɛ nɔ nɛ e nine su talɛnt enuɔ ɔ nɔ ɔ ho nɛ e kɛ ya ye jua nɛ e ná enuɔ kɛ piɛɛ he. 17 Jã kɛ̃ nɛ nɔ nɛ e nine su enyɔ ɔ nɔ ɔ hu ná enyɔ kɛ piɛɛ he. 18 Se nyɔguɛ ɔ nɛ e nine su kake pɛ nɔ ɔ lɛɛ e ya nɛ e ya tsua si nɛ e pu e nyɔmtsɛ ɔ sika a.*

19 “E ngɛ mi hluu ɔ, jamɛ a nyɔguɛ ɔmɛ a nyɔmtsɛ ɔ ba nɛ e kɛ mɛ ba bu akɔtaa. 20 Lɔ ɔ he ɔ, nɔ nɛ e nine su talɛnt enuɔ nɔ ɔ ba, nɛ e ngɔ talɛnt enuɔ kɛ piɛɛ he kɛ ba, nɛ e de ke, ‘Nyɔmtsɛ, o tu talɛnt enuɔ ngɔ wo ye dɛ; hyɛ, i ná talɛnt enuɔ kɛ piɛɛ he.’ 21 E nyɔmtsɛ ɔ de lɛ ke: ‘O bɔ mɔde, nyɔguɛ kpakpa nɛ o yeɔ anɔkuale! O ye anɔkuale ngɛ nɔ́ bɔɔ ko mi. Ma ngɔ mo kɛ da níhi fuu a nya. Sɛ o nyɔmtsɛ ɔ bua jɔmi ɔ mi.’ 22 Nɔ nɛ e nine su talɛnt enyɔ nɔ ɔ hu ba nɛ e ba de ke, ‘Nyɔmtsɛ, o tu talɛnt enyɔ ngɔ wo ye dɛ; hyɛ, i ná talɛnt enyɔ kɛ piɛɛ he.’ 23 E nyɔmtsɛ ɔ de lɛ ke: ‘O bɔ mɔde, nyɔguɛ kpakpa nɛ o yeɔ anɔkuale! O ye anɔkuale ngɛ nɔ́ bɔɔ ko mi. Ma ngɔ mo kɛ da níhi fuu a nya. Sɛ o nyɔmtsɛ ɔ bua jɔmi ɔ mi.’

24 “Nyagbe ɔ, nyɔguɛ ɔ nɛ e nine su talɛnt kake nɔ ɔ hu ba nɛ e ba de ke: ‘Nyɔmtsɛ, i le mo kaa o sane he wa, o kpaa ní ngɛ he nɛ o du we ní ngɛ, nɛ o buaa ní nya ngɛ he nɛ o sɛ ngma mi ngɛ. 25 Lɔ ɔ he ɔ, i ye gbeye nɛ i ya nɛ i ya pu o talɛnt ɔ. Mo hee o ní.’ 26 E nyɔmtsɛ ɔ de lɛ ke: ‘Nyɔguɛ yaya kɛ hejɔtsɛ, tse o le kaa i kpaa ní ngɛ he nɛ i du we ní ngɛ, nɛ i buaa ní nya ngɛ he nɛ i sɛ ngma mi ngɛ, aloo pi jã? 27 Lɛɛ jinɛ e sa nɛ o ko ngɔ ye sika a* kɛ ko ya to ngɛ sika tomi he konɛ ke i ba a, ye nine nɛ su nɔ kɛ hekpa.

28 “‘Enɛ ɔ he ɔ, nyɛɛ ngɔ talɛnt ɔ ngɛ e dɛ, nɛ nyɛɛ ngɔ kɛ ha nɔ nɛ e ngɛ talɛnt nyɔngma a. 29 Ejakaa nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ngɛ nɔ́ ko ɔ, a ma ha lɛ fuu, nɛ e ma ná babauu. Se nɔ nɛ e be nɔ́ ko ɔ, nɔ́ nɛ e ngɛ ɔ po, a maa ngɔ ngɛ e dɛ. 30 Nyɛ je nyɔguɛ nɛ e he be se nami nɛ ɔ kpo nɛ nyɛ ya sake lɛ ngɔ fɔ tsu ɔ se ngɛ diblii ɔ mi. Lejɛ ɔ ji he nɛ e ma fo ya nɛ e ma kpe e lungu nya ngɛ.’

31 “Ke nɔmlɔ Bi ɔ ba ngɛ e hɛ mi nyami ɔ mi nɛ hiɔwe bɔfo ɔmɛ tsuo piɛɛ e he ɔ, e maa hi si ngɛ e matsɛ sɛ nɛ hɛ mi ngɛ nyami ɔ nɔ. 32 A ma bua je ma amɛ tsuo a nya ngɛ e hɛ mi, nɛ e ma gba ni ɔmɛ a mi kaa bɔ nɛ to hyɛlɔ gbaa jijɔhi kɛ apletsihi a mi ɔ. 33 Nɛ e maa ngɔ jijɔ ɔmɛ kɛ ya e hiɔ nɔ, se apletsi ɔmɛ lɛɛ, e maa ngɔ mɛ kɛ ya e muɔ nɔ.

34 “Kɛkɛ ɔ, Matsɛ ɔ ma de nihi nɛ a ngɛ e hiɔ nɔ ɔ ke: ‘Nyɛɛ ba, nyɛ nihi nɛ ye Tsɛ ɔ jɔɔ nyɛ, nyɛ ba ngɔ Matsɛ Yemi ɔ nɛ a dla ngɔ to nyɛ kɛ je be nɛ a to je ɔ sisi ɔ. 35 Ejakaa hwɔ ye mi, nɛ nyɛ ha mi nɔ́ ko nɛ i ye; kuma ye mi, nɛ nyɛ ha mi nyu nɛ i nu. Nubwɔ ji mi, nɛ nyɛ ha nɛ i ba to nyɛ ngɔ; 36 i hɛɛ ye he gu,* nɛ nyɛ wo mi tade. I nu hiɔ, nɛ nyɛ hyɛ ye nɔ. A wo mi tsu, nɛ nyɛ ba slaa mi.’ 37 Kɛkɛ ɔ, dali ɔmɛ ma bi lɛ ke: ‘Nyɔmtsɛ, mɛni be wa na mo nɛ́ hwɔ ngɛ mo yee nɛ wa ha mo niye ní, aloo kuma ngɛ mo yee nɛ wa ha mo nyu nɛ o nu? 38 Mɛni be nɛ wa na mo kaa o ji nubwɔ nɛ wa ha nɛ o ba to wa ngɔ, aloo o hɛɛ o he gu nɛ wa wo mo tade? 39 Mɛni be nɛ wa na mo kaa o nu hiɔ aloo a wo mo tsu nɛ wa ba slaa mo?’ 40 Matsɛ ɔ ma de mɛ ke, ‘Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke, be abɔ nɛ nyɛ pee ngɔ ha ye nyɛmimɛ nyafii pe kulaa nɛ ɔmɛ a kpɛti nɔ kake ɔ, imi nyɛ pee ngɔ ha a nɛ.’

41 “Lɔ ɔ se ɔ, e ma de ni nɛmɛ nɛ a ngɛ e muɔ nɔ ɔ ke: ‘Nyɛɛ je ye nɔ kɛ ya se, nyɛ nihi nɛ a gbiɛ nyɛ. Nyɛ ya sɛ neneene la nɛ a dla ngɔ to Abosiami kɛ e bɔfo ɔmɛ ɔ mi. 42 Ejakaa hwɔ ye mi, se nyɛ ha we mi nɔ́ ko nɛ ma ye; nɛ kuma ye mi, se nyɛ ha we mi nyu nɛ ma nu. 43 Nubwɔ ji mi, se nyɛ ha we nɛ ma ba to nyɛ ngɔ; i hɛɛ ye he gu, se nyɛ wui mi tade; i nu hiɔ nɛ a wo mi tsu, se nyɛ hyɛ we ye nɔ.’ 44 Kɛkɛ ɔ, mɛ hu a ma bi lɛ ke: ‘Nyɔmtsɛ, mɛni be wa na mo nɛ́ hwɔ ngɛ mo yee, aloo kuma ngɛ mo yee, aloo o ji nubwɔ, aloo o hɛɛ o he gu, aloo hiɔ nu mo, aloo a wo mo tsu nɛ wa yi bua mo?’ 45 Kɛkɛ ɔ, e ma ha mɛ heto ke: ‘Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke be abɔ nɛ nyɛ pee we ngɔ ha ni nyafii pe kulaa nɛ ɔmɛ a kpɛti nɔ kake ɔ, nyɛ pee we ngɔ ha we mi.’ 46 A maa po* nimli nɛ ɔmɛ ngɔ fɔ he kɛ ya neneene, se dali ɔmɛ lɛɛ a maa ya neneene wami mi.”

26 Benɛ Yesu tu munyu nɛ ɔmɛ tsuo ta a, e de e kaseli ɔmɛ ke: 2 “Nyɛ le kaa e piɛ ligbi enyɔ nɛ a maa ye Hetsɔmi ɔ, nɛ a maa ngɔ nɔmlɔ Bi ɔ kɛ wo nihi a dɛ, nɛ a maa sɛu lɛ ngɛ tso nɔ.”

3 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ ma nikɔtɔma amɛ ya kpe ngɛ osɔfo nɔkɔtɔma pe kulaa nɛ a tsɛɔ lɛ ke Kayafa a kpo ɔ nɔ, 4 nɛ a so kaa a maa gu ga blɔ nɔ kɛ nu Yesu konɛ a gbe lɛ. 5 Se a ngɛ dee ke: “E sɛ nɛ waa pee nɔ́ nɛ ɔ ngɛ gbijlɔ yemi ɔ mi, bɔ nɛ pee nɛ basabasa peemi nɛ ko ba ni ɔmɛ a kpɛti.”

6 Benɛ Yesu ngɛ Betania ngɛ Simon kpititsɛ ɔ we ɔ mi ɔ, 7 yo ko ngɔ alabastro tɔ kɛ e mi nu kɛ e he via nɛ e he jua wa kɛ ba Yesu ngɔ, nɛ e bɔni plɛmi kɛ ngɛ e yi mi puee benɛ e ngɛ ní ɔ yee* ɔ. 8 Benɛ kaseli ɔmɛ na nɔ́ nɛ ɔ, a mi mi fu nɛ a bi ke: “Mɛni nɔ́ puɛmi po ji nɛ ɔ? 9 Ejakaa a ko nyɛ jua nɔ́ nɛ ɔ nɛ a ko ná sika fuu, nɛ a ko ngɔ kɛ ha ohiatsɛmɛ.” 10 Akɛnɛ Yesu le nɔ́ nɛ ɔ he je ɔ, e de mɛ ke: “Mɛni he je nɛ nyɛ ngɛ yo ɔ nya gbae ɔ? Nɔ́ nɛ e pee ha mi ɔ hi. 11 Ejakaa nyɛɛ kɛ ohiatsɛmɛ ɔmɛ ngɛ daa, se imi lɛɛ nyɛɛ kɛ mi be si hie daa. 12 Benɛ e plɛ nu kɛ e he via nɛ ɔ ngɔ pue ye nɔmlɔ tso ɔ nɔ ɔ, e kɛ ngɛ mi dlae kɛ ha pumi. 13 I ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, ngɛ je ɔ mi tsuo ɔ, he fɛɛ he nɛ a maa fiɛɛ sane kpakpa nɛ ɔ ngɛ ɔ, a maa sɛɛ nɔ́ nɛ yo nɛ ɔ pee ɔ hu kɛ kai lɛ.”

14 Kɛkɛ nɛ Ni Nyɔngma Kɛ Enyɔ ɔmɛ a kpɛti nɔ kake nɛ a tsɛɔ lɛ ke Yuda Iskariot ɔ pue nɔ kɛ ho osɔfo nikɔtɔma amɛ a ngɔ ya 15 nɛ e ya bi mɛ ke: “Mɛni nyɛ ma ha mi konɛ ma je lɛ ngɔ wo nyɛ dɛ mi?” A kane sika hiɔ yi 30 ngɔ ha lɛ. 16 Lɔ ɔ he ɔ, kɛ je jamɛ a be ɔ mi kɛ yaa a, e ya nɔ nɛ e ngɛ be nɛ sa hlae konɛ e kɛ tsɔɔ e se blɔ.

17 Ngɛ Abolo Nɛ Masa Be Mi gbijlɔ ɔ we kekleekle ligbi ɔ nɔ ɔ, kaseli ɔmɛ ba Yesu ngɔ nɛ a ba bi lɛ ke: “Jije o suɔ nɛ wa ya dla ha mo konɛ o ya ye Hetsɔmi ɔ ngɛ?” 18 E de mɛ ke: “Nyɛɛ ya ma a mi ngɛ Asimasi ngɔ nɛ nyɛ ya de lɛ ke, ‘Tsɔɔlɔ ɔ ke: “Be nɛ a to kɛ ha mi ɔ su ta; i kɛ ye kaseli ɔmɛ maa ye Hetsɔmi ɔ ngɛ o we ɔ mi.”’” 19 Lɔ ɔ he ɔ, kaseli ɔmɛ pee kaa bɔ nɛ Yesu de mɛ ɔ, nɛ a ya dla níhi kɛ ha Hetsɔmi ɔ.

20 Benɛ e su gbɔkuɛ ɔ, e kɛ kaseli 12 ɔmɛ ya hi si ngɛ okplɔɔ ɔ he. 21 Benɛ a ngɛ ní ɔ yee ɔ, e de ke: “I ngɛ nyɛ dee ngɛ anɔkuale mi ke, nyɛ ti nɔ kake maa tsɔɔ ye se blɔ.” 22 Akɛnɛ nɔ́ nɛ ɔ hao mɛ wawɛɛ he je ɔ, a ti nɔ fɛɛ nɔ bɔni lɛ bimi ke: “Nyɔmtsɛ, imi lo?” 23 E he nɔ ke: “Nɔ nɛ i kɛ lɛ wa ngɛ wa nine jee ngɛ kã a mi ɔ, lɛ nɛ e maa tsɔɔ ye se blɔ ɔ nɛ. 24 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔmlɔ Bi ɔ yaa kaa bɔ nɛ a ngma ngɛ e he ɔ, se musu tloo nɔ nɛ a maa gu e nɔ kɛ tsɔɔ nɔmlɔ Bi ɔ se blɔ ɔ! Afani nɛ a fɔ we jamɛ a nɔ ɔ po.” 25 Yuda, nɔ nɛ e maa tsɔɔ e se blɔ ɔ bi lɛ ke: “Rabi, imi lo?” Yesu de lɛ ke: “Jã nɛ mo nitsɛ o de ɔ nɛ.”

26 Benɛ a ngɛ ní ɔ yee ɔ, Yesu kɛ̃ abolo, nɛ e jɔɔ nɔ, nɛ e ku mi, nɛ benɛ e kɛ ngɛ kaseli ɔmɛ hae ɔ, e de ke: “Nyɛ hee, nɛ nyɛɛ ye. Enɛ ɔ daa si kɛ ha ye nɔmlɔ tso ɔ.” 27 Nɛ e wo kplu ɔ nɔ, nɛ e na Mawu si, nɛ e ngɔ kɛ ha mɛ, nɛ e de ke: “Nyɛ tsuo nyɛɛ nu ngɛ nya, 28 ejakaa enɛ ɔ daa si kɛ ha ‘somi ɔ he muɔ ɔ,’ nɛ ji ye muɔ nɛ a ma plɛ ngɔ pue si ngɛ nihi babauu a he konɛ a ngɔ a he yayami kɛ ke mɛ ɔ. 29 Se i ngɛ nyɛ dee ke: I be wai nɛ ɔ eko nue hu kɛ yaa si jamɛ a ligbi ɔ nɛ i kɛ nyɛ maa nu lɛ ehe ngɛ ye Tsɛ ɔ Matsɛ Yemi ɔ mi ɔ.” 30 Nyagbe ɔ, benɛ a la yi jemi lahi ta a, a je kpo kɛ ho Oliv Yoku ɔ nɔ ya.

31 Jehanɛ ɔ, Yesu de mɛ ke: “Nyɔ nɛ ɔ mi ɔ, nyɛ tsuo nyɛ nane maa tɔ̃tɔ̃ ngɛ ye he, ejakaa a ngma ke: ‘Ma fia to hyɛlɔ ɔ nɔ́, nɛ jijɔ ɔmɛ maa gbɛ kɛ fĩa.’ 32 Se ke a tle mi si se ɔ, ma sɛ nyɛ hlami kɛ ya Galilea.” 33 Se Petro he nɔ nɛ e de lɛ ke: “Ke ni kpa amɛ tsuo a nane maa tɔ̃tɔ̃ ngɛ o he po ɔ, imi lɛɛ ye nane be tɔ̃tɔ̃e gblegbleegble!” 34 Yesu de lɛ ke: “I ngɛ mo dee ngɛ anɔkuale mi ke, nyɔ nɛ ɔ mi ɔ, loko kungwɔ ku ma kpa nɔ́ ɔ, o ma kua mi si etɛ.” 35 Petro de lɛ ke: “Ke e sa kaa i kɛ mo nɛ gbo tete po, i be mo kuae gblegbleegble.” Kaseli kpa amɛ hu de jã nɔuu.

36 Enɛ ɔ se ɔ, Yesu kɛ kaseli ɔmɛ ba he ko nɛ a tsɛɔ ke Getsemane ɔ, nɛ e de mɛ ke: “Nyɛɛ hi si ngɛ hiɛ ɔ konɛ ma ya lejɛ ɔ nɛ ma ya sɔle.” 37 Nɛ e ngɔ Petro kɛ Zebedeo binyumu enyɔ ɔmɛ kɛ piɛɛ e he, nɛ aywilɛho bɔni lɛ numi, nɛ e bɔni haomi wawɛɛ nitsɛ. 38 Kɛkɛ nɛ e de mɛ ke: “Aywilɛho nɛ nya wa nu mi,* nɛ e miɔ nɛ e maa gbe mi. Nyɛɛ hi hiɛ ɔ nɛ nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ kɛ mi nɛ hwɔɔ.” 39 Nɛ e ya e hɛ mi bɔɔ, nɛ e ngɔ e hɛ mi kɛ bu si, nɛ e sɔle ke: “Ye Tsaatsɛ, ke e maa hi ɔ, ha nɛ kplu nɛ ɔ nɛ be ye he kɛ ho. Se kɛ̃ ɔ, pi bɔ nɛ i suɔ, mohu ɔ, bɔ nɛ moo o suɔ.”

40 E kpale e se kɛ ba kaseli ɔmɛ a ngɔ nɛ e ba na mɛ nɛ a ngɛ mahe hwɔe, nɛ e bi Petro ke: “Anɛ nyɛ be nyɛe nɛ nyɛɛ kɛ mi maa ya nɔ maa hwɔɔ ngmlɛfia kake pɛ po lo? 41 Nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ hwɔɔ nɛ nyɛɛ hi sɔlee daa konɛ nyɛ ko sɛ ka mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, mumi ɔ suɔ wawɛɛ, se he lo ɔ gbɔjɔ.” 42 E pue nɔ kɛ ho ekohu si enyɔne, nɛ e ya sɔle ke: “Ye Tsaatsɛ, ke nɔ́ nɛ ɔ be nyɛe maa be ye he kɛ ho kaa ja i nu ɔ, lɛɛ ha nɛ nɔ́ nɛ o suɔ ɔ nɛ e ba mi.” 43 Nɛ e kpale kɛ ba ekohu nɛ e ba na mɛ nɛ a ngɛ mahe hwɔe, ejakaa a hɛngmɛhi jiɔ ngɛ a yi he. 44 Enɛ ɔ he ɔ, e si mɛ nɛ e kpale kɛ ho nɛ e ya sɔle si etɛne, nɛ e kpale tu jamɛ a munyu ɔ nɔuu. 45 Lɔ ɔ se ɔ, e kpale kɛ ba kaseli ɔmɛ a ngɔ nɛ e ba de mɛ ke: “Ngɛ be kaa kikɛ nɛ ɔ mi ɔ, nyɛ ngɛ mahe hwɔe nɛ nyɛ ngɛ nyɛ he jɔɔe! Hyɛ! Ngmlɛfia a su ta nɛ́ a ma je nɔmlɔ Bi ɔ ngɔ wo yayami peeli a dɛ mi. 46 Nyɛɛ te si, nyɛ ha nɛ waa ho. Hyɛ! Ye se blɔ tsɔɔlɔ ɔ su hiɛ ɔ ta.” 47 Benɛ e ngɛ munyu ɔ tue nɛ e nya mɛ si lolo ɔ, hyɛ! Yuda, Ni Nyɔngma Kɛ Enyɔ ɔmɛ a kpɛti nɔ kake ɔ ba, nɛ asafo kuu ngua ko piɛɛ e he. Ni ɔmɛ hɛɛ klaatehi, kɛ tso kpotihi. Osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ ma nikɔtɔma amɛ lɛ a tsɔ mɛ.

48 E se blɔ tsɔɔlɔ ɔ ha mɛ okadi ko. E de mɛ ke: “Nɔ nɛ ma fĩɔ e nya he ɔ, lɛ ji nɔ ɔ nɛ; nyɛɛ nu lɛ.” 49 Nɛ e nyɛɛ tɛ̃ɛ kɛ ya su Yesu he nɛ e de ke: “Rabi, he manye!” nɛ e fĩɔ e nya he.* 50 Se Yesu bi lɛ ke: “Awetsɛ, mɛni he je nɛ o ba hiɛ ɔ?” Kɛkɛ nɛ a ba a hɛ mi nɛ a ba nu Yesu. 51 Se hyɛ! nihi nɛ a kɛ Yesu ngɛ ɔ a kpɛti nɔ kake kpã e nine mi nɛ e hia e klaate, nɛ e po osɔfo nɔkɔtɔma pe kulaa a nyɔguɛ ɔ tue kɛ fɔ si. 52 Kɛkɛ nɛ Yesu de lɛ ke: “Kpale o klaate ɔ ngɔ to e to he, ejakaa nihi tsuo nɛ a hiaa klaate ɔ, a ma gbo ngɛ klaate nya. 53 Aloo o susu kaa i be nyɛe nɛ ma kpa ye Tsɛ ɔ pɛɛ nɛ e ha mi hiɔwe bɔfohi asafo 12 ngɛ be nɛ ɔ mi lo? 54 Ke e ba jã a, kɛ Ngmami ɔ nɛ de ke e sa kaa e ba mi kaa kikɛ ɔ ma plɛ kɛ ba mi kɛɛ?” 55 Jamɛ a ngmlɛfia a mi ɔ, Yesu de asafo kuu ɔ ke: “Anɛ nyɛɛ kɛ klaatehi kɛ tso kpotihi ba konɛ nyɛ ba nu mi kaa bɔ nɛ a nuɔ julɔ ɔ lo? Daa ligbi ɔ, i hiɔ si ngɛ sɔlemi we ɔ nɛ i tsɔɔ ní, se nyɛ nui mi. 56 Se ní nɛ ɔmɛ tsuo ba mi bɔ nɛ pee nɛ níhi nɛ gbali ɔmɛ ngma a* nɛ ba mi.” Kɛkɛ nɛ kaseli ɔmɛ tsuo si lɛ, nɛ a tu fo.

57 Nihi nɛ a nu Yesu ɔ ngɔ lɛ kɛ ya Kayafa nɛ ji osɔfo nɔkɔtɔma pe kulaa a ngɔ ngɛ he nɛ womi ngmali ɔmɛ kɛ nikɔtɔma amɛ kpe ngɛ ɔ. 58 Se Petro ya nɔ nɛ e nyɛɛ e se hluu kɛ ya su osɔfo nɔkɔtɔma pe kulaa a kpo ɔ nɔ, se blɔ saii ngɛ e kɛ lɛ a kpɛti. Nɛ benɛ e sɛ we ɔ mi ɔ, e ya hi si ngɛ tsɔli nɛ a ngɛ we ɔ mi ɔ a kpɛti, konɛ e hyɛ nɔ́ nɛ maa je mi kɛ ba.

59 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ Sanhedri bi ɔmɛ tsuo ngɛ lakpa odase ko hlae kɛ si Yesu konɛ a gbe lɛ. 60 Se a nɛ eko, e ngɛ mi kaa lakpa odase yeli fuu ba mohu lɛɛ. Pee se ɔ, ni enyɔ ba 61 nɛ a ba de ke: “Nyumu nɛ ɔ de ke, ‘Ma nyɛ ma ku Mawu sɔlemi we ɔ ngɔ pue si, nɛ ma ngɔ ligbi etɛ kɛ ma.’” 62 Kɛkɛ nɛ osɔfo nɔkɔtɔma pe kulaa a te si kɛ da si, nɛ e bi lɛ ke: “Anɛ o be nya jee lo? Odase nɛ nyumu nɛ ɔmɛ ngɛ yee kɛ ngɛ mo sie ɔ, o be he nɔ́ ko dee lo?” 63 Se Yesu pui e nya mi. Enɛ ɔ he ɔ, osɔfo nɔkɔtɔma pe kulaa a de lɛ ke: “I ngɛ mo dee ke, kã Mawu hɛ kalɔ ɔ kita kaa o maa tu anɔkuale nɛ o ma de wɔ ke mo ji Kristo ɔ, Mawu Bi ɔ!” 64 Yesu de lɛ ke: “Jã nɛ mo nitsɛ o de ɔ nɛ. Se i ngɛ nyɛ dee ke: Kɛ je piɔ kɛ yaa a, nyɛ maa na nɔmlɔ Bi ɔ nɛ e hii si ngɛ Hewamitsɛ ɔ hiɔ nɔ nɛ e ma ngɛ hiɔwe bɔku ɔmɛ a mi.” 65 Kɛkɛ nɛ osɔfo nɔkɔtɔma pe kulaa a hia tadehi nɛ e wo ngɛ e tade ɔ nɔ ɔ, nɛ e de ke: “E bɔ musu! Anɛ odase yeli kpahi a he hia wɔ ekohu lo? Hyɛ! Amlɔ nɛ ɔ lɛɛ nyɛ nu musu bɔmi munyu nɛ e tu ɔ. 66 Mɛni nyɛ ngɛ dee?” A he nɔ ke: “E sa gbenɔ.” 67 Kɛkɛ nɛ a su lada pue e hɛ mi, nɛ a fiaa lɛ kɔ̃. Ni komɛ hu gba e hɛ mi ma, 68 nɛ a de ke: “Kristo, moo gba kɛ tsɔɔ wɔ. Mɛnɔ fia mo nɔ́ ɔ?”

69 Be nɛ ɔ mi tsuo ɔ, Petro hii si ngɛ kpo ɔ nɔ, nɛ mawayo ko ba e ngɔ nɛ e ba de lɛ ke: “Mo hu o ji Yesu nɛ e je Galilea a huɛ!” 70 Se e kplɛɛ we nɔ ngɛ mɛ tsuo a hɛ mi, nɛ e de ke: “I li nɔ́ nɛ o ngɛ dee ɔ he nɔ́ ko.” 71 Benɛ e je kpo kɛ ho we kɛ e nya agbo ɔ mi ya a, yoyo ko hu to e he hɛ, nɛ e de nihi nɛ a ngɛ lejɛ ɔ ke: “Nyumu nɛ ɔ, Yesu nɛ e je Nazaret ɔ huɛ.” 72 E kua ekohu, nɛ e kã kita ke: “I li nyumu ɔ!” 73 Ngɛ be bɔɔ se ɔ, nihi nɛ a daa si ngɛ lejɛ ɔ ba Petro ngɔ nɛ a ba de lɛ ke: “Niinɛ, o ji a kpɛti nɔ kake, ejakaa ngɛ anɔkuale mi ɔ, o munyu tumi po jeɔ mo si.” 74 Jehanɛ ɔ lɛɛ, e bɔni gbiɛmi nɛ e bɔni kita kami ke: “I li nyumu ɔ!” Nɛ amlɔ nɔuu nɛ kungwɔ ku ko kpa nɔ́. 75 Kɛkɛ nɛ Petro kai nɔ́ nɛ Yesu de lɛ ɔ. E de lɛ ke: “Loko kungwɔ ku ma kpa nɔ́ ɔ, o ma kua mi si etɛ.” Nɛ e je kpo nɛ e ya fo ya wawɛɛ nitsɛ.

27 Benɛ e su mɔtu ɔ, osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ ma nikɔtɔma amɛ tsuo kpe nɛ a so kɛ wo Yesu he konɛ a gbe lɛ. 2 Benɛ a fĩ lɛ se ɔ, a ngɔ lɛ kɛ ho nɛ a kɛ lɛ ya ha Pilato nɛ ji amlaalo ɔ.

3 Lɔ ɔ se ɔ, benɛ Yuda, nɛ ji e se blɔ tsɔɔlɔ ɔ na kaa a bu Yesu gbenɔ fɔ ɔ, e dɔ lɛ, nɛ e kpale sika hiɔ yi 30 ɔ se kɛ ya ha osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ nikɔtɔma amɛ, 4 nɛ e de ke: “I pee yayami kaa i tsɔɔ muɔ nɛ yayami ko be e he ɔ se blɔ.” A de ke: “Mɛni lɔ ɔ kɔɔ ngɛ wa he? O sane ji lɔ ɔ nɛ!” 5 Kɛkɛ nɛ e sake sika hiɔ ɔ ngɔ pue sɔlemi we ɔ nɛ e je. Lɔ ɔ se ɔ, e ho nɛ e ya wo e kuɛ kpã. 6 Se osɔfo nikɔtɔma amɛ ya muɔ sika a, nɛ a de ke: “Mlaa ngmɛ́ blɔ kaa waa ngɔ kɛ to sika to he klɔuklɔu ɔ, ejakaa e ji muɔ sika.” 7 Benɛ a kpe nɛ a susu he ɔ, a ngɔ sika a kɛ ya he buɛ puɛli a zugba a konɛ a kɛ pee nibwɔhi a pumi he. 8 Enɛ ɔ he ɔ, a tsɛɔ jamɛ a zugba a ke Muɔ Zugba kɛ ba si mwɔnɛ ɔ. 9 Enɛ ɔ ha nɛ nɔ́ nɛ Mawu de kɛ gu gbalɔ Yeremia nɔ ɔ ba mi. E de ke: “A ngɔ sika hiɔ yi 30 ɔ, nɛ ji nyumu ɔ he jua nɛ a wo ɔ, nɔ nɛ Israelbi komɛ wo e he jua a, 10 nɛ a kɛ ngɔ buɛ puɛli a zugba a, kaa bɔ nɛ Yehowa* fã mi ɔ.”

11 Amlɔ nɛ ɔ, Yesu daa si ngɛ amlaalo ɔ hɛ mi, nɛ amlaalo ɔ bi lɛ ke: “Anɛ mo ji Yudabi ɔmɛ a Matsɛ ɔ lo?” Yesu he nɔ ke: “Jã nɛ mo nitsɛ o ngɛ dee ɔ nɛ.” 12 Se benɛ osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ nikɔtɔma amɛ ngɛ e nya poe ɔ, e ha we heto. 13 Kɛkɛ nɛ Pilato bi lɛ ke: “Munyuhi babauu nɛ a ngɛ poe kɛ ngɛ o nɔ fɔe nɛ ɔ, anɛ o nui lo?” 14 Se e ha we lɛ heto, munyu kake po ji e nya mi. Enɛ ɔ pee amlaalo ɔ nyakpɛ wawɛɛ.

15 Jehanɛ ɔ, nɔ́ ko nɛ amlaalo ɔ pɔɔ peemi ji kaa ngɛ gbijlɔ yemi be fɛɛ gbijlɔ yemi be ɔ, e ngmɛɛɔ nihi nɛ a wo mɛ tsu ɔ a kpɛti nɔ ko he kɛ haa asafo kuu ɔ, nɔ nɛ asafo kuu ɔ suɔ. 16 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, a wo yayami peelɔ kpanaku ko nɛ a tsɛɔ lɛ ke Baraba a tsu. 17 Enɛ ɔ he ɔ, benɛ a bua a he nya a, Pilato bi mɛ ke: “Mɛnɔ nyɛ suɔ nɛ ma ngmɛɛ e he kɛ ha nyɛ, Baraba, aloo Yesu nɛ a ke a tsɛɔ lɛ ke Kristo ɔ?” 18 Ejakaa Pilato le kaa ninyɛ he je nɛ a ngɔ lɛ ha a nɛ. 19 Jehanɛ se hu ɔ, benɛ e hii si ngɛ e kojomi sɛ ɔ nɔ ɔ, e yo ɔ tsɔ nɛ a ngɔ sɛ gbi ko kɛ ba ha lɛ ke: “Koo ngɔ o he kɛ wo jamɛ a dalɔ ɔ sane ɔ mi, ejakaa e he je ɔ, i na nɔ́ wawɛɛ ngɛ nlami mi mwɔnɛ ɔ.” 20 Se osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ nikɔtɔma amɛ plɛ asafo kuu ɔ yi mi konɛ a kpa lɛ pɛɛ nɛ e ngmɛɛ Baraba he ha mɛ, se é ha nɛ a gbe Yesu. 21 Enɛ ɔ he ɔ, amlaalo ɔ bi mɛ ke: “Nimli enyɔ ɔmɛ a ti mɛnɔ nyɛ suɔ kaa ma ngmɛɛ e he ha nyɛ?” A he nɔ ke: “Baraba.” 22 Pilato bi mɛ ke: “Lɛɛ mɛni ma pee Yesu nɛ a ke a tsɛɔ lɛ ke Kristo ɔ mɔ?” A he nɔ ke: “Sɛu lɛ!” 23 E bi ke: “Mɛni he je? Mɛni yayami e pee?” Se loloolo ɔ, a ya nɔ nɛ a kpa ngmlaa wawɛɛ ke: “Sɛu lɛ!”

24 Benɛ Pilato na kaa nɔ́ kpakpa ko ji e mɔde bɔmi ɔ mi kɛ bɛ, se mohu ɔ, basabasa ngɛ si tee ɔ, e ngɔ nyu nɛ e fɔ e dɛ ngɛ asafo kuu ɔ hɛ mi, nɛ e de ke: “Imi lɛɛ i yi dalɔ nɛ ɔ muɔ he fɔ. Nyɛ nitsɛmɛ nyɛ sane ji lɔ ɔ nɛ.” 25 Enɛ ɔ he ɔ, ni ɔmɛ tsuo he nɔ ke: “Ha nɛ e muɔ ɔ nɛ ba waa kɛ wa bimɛ wa nɔ.” 26 Kɛkɛ nɛ e ngmɛɛ Baraba he ha mɛ, se e ha nɛ a fiaa Yesu kpã, nɛ e ngɔ lɛ kɛ ha konɛ a ya sɛu lɛ ngɛ tso nɔ.

27 Lɔ ɔ se ɔ, amlaalo ɔ tabuli ɔmɛ ngɔ Yesu kɛ ho amlaalo ɔ we ɔ mi ya, nɛ tabo ɔ tsuo ba bua kɛ bɔle lɛ kɛ kpe. 28 Nɛ a je e tade ɔmɛ ngɛ e he, nɛ a ngɔ tade klɔii tsutsuutsu ko kɛ wo* lɛ, 29 nɛ a ngɔ mio kɛ lo jlasi nɛ a kɛ bu e yi, nɛ a ngɔ glã kɛ ha lɛ konɛ e hɛɛ ngɛ e hiɔ nine mi. Nɛ a kplã si ngɛ e hɛ mi, nɛ a ye e he fɛu ke: “Yudabi ɔmɛ a Matsɛ, mo he manye!” 30 Kɛkɛ nɛ a su lada ngɔ pue e nɔ, nɛ a ngɔ glã a ngɛ e dɛ, nɛ a bɔni e yi mi nɔ́ fiami. 31 Nyagbenyagbe ɔ, benɛ a ye e he fɛu ta a, a je tade klɔii ɔ ngɛ e he nɛ a ngɔ tadehi nɛ e woɔ ngɛ e tade nɔ ɔ kɛ wo lɛ, nɛ a ngɔ lɛ kɛ ho konɛ a ya ka lɛ kɛ wo tso ɔ he.

32 Benɛ a ngɛ kpo jee ɔ, a na nyumu ko nɛ e je Kirene nɛ a tsɛɔ lɛ ke Simon. A nyɛ nyumu nɛ ɔ nɔ kaa e tloo e sɛumi tso* ɔ. 33 Benɛ a ya su he ko nɛ a tsɛɔ ke Golgota, nɛ e sisi ji, Yikoklodonya a, 34 a ha lɛ wai nɛ́ a ngɔ nɔ́ ko nɛ dooɔ* kɛ futu mi ke e nu; se benɛ e sa e nya a, e kua ke e be nue. 35 Benɛ a ka lɛ kɛ wo tso ɔ he ta a, a fɔ sɔ kɛ dla tadehi nɛ e woɔ ngɛ e tade nɔ ɔ, 36 nɛ a hi si ngɛ lejɛ ɔ, nɛ a ngɛ e he bue. 37 Jehanɛ hu ɔ, a ngma sane nɛ a po fɔ e nɔ ɔ kɛ mɛtɛ e yi nɔ. A ngma ke: “Yesu, Yudabi ɔmɛ a Matsɛ ɔ ji nɛ ɔ nɛ.”

38 Jamɛ a be ɔ mi ɔ, a sɛu juli enyɔ ngɔ piɛɛ e he, nɔ kake ngɛ e hiɔ nɔ, nɛ nɔ kake hu ngɛ e muɔ nɔ. 39 Nɛ nihi nɛ a ngɛ bee ɔ tu munyu yayahi kɛ si lɛ, nɛ a ngɛ a yi mimiɛe 40 nɛ a ngɛ dee ke: “Mo nɛ jinɛ o ke o maa ku sɔlemi we ɔ ngɔ pue si nɛ o maa ngɔ ligbi etɛ kɛ ma a ji nɛ ɔ, he mo nitsɛ o yi wami! Ke Mawu bi ji mo ɔ, kple si kɛ je sɛumi tso* ɔ nɔ!” 41 Jã kɛ̃ nɛ osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ womi ngmali ɔmɛ kɛ nikɔtɔma amɛ hu bɔni e he fɛu yemi ke: 42 “E he ni kpahi a yi wami; se e nyɛ we nɛ e he lɛ nitsɛ e yi wami! Israel Matsɛ ji lɛ; amlɔ nɛ ɔ, ha nɛ e kple si kɛ je sɛumi tso* ɔ nɔ, nɛ wa ma he lɛ maa ye. 43 E ngɔ e hɛ kɛ fɔ Mawu nɔ; ke Mawu bua jɔ e he ɔ, ha nɛ e kpɔ̃ lɛ piɔ, ejakaa e de ke, ‘Mawu Bi ji mi.’” 44 Jã nɔuu kɛ̃ nɛ juli ɔmɛ nɛ a sɛu mɛ ngɛ e kasa nya a hu ngɛ lɛ ahlua bɔe.

45 Kɛ je ngmlɛfia ekpane* ɔ nɔ kɛ yaa a, diblii wo ngɛ zugba a nɔ tsuo kɛ ya si ngmlɛfia nɛɛne* ɔ nɔ. 46 Maa pee ngmlɛfia nɛɛne ɔ mi ɔ, Yesu kɛ gbi nɛ nya wa kpa ngmlaa ke: “Eli, Eli, lama sabaktani?” nɛ e sisi ji, “Ye Mawu, ye Mawu, mɛni he je nɛ o kua mi ɔ?” 47 Benɛ nihi nɛ a daa si ngɛ lejɛ ɔ nu nɔ́ nɛ ɔ, a ti ni komɛ bɔni demi ke: “Nyumu nɛ ɔ ngɛ Eliya tsɛe.” 48 Amlɔ nɔuu nɛ a ti nɔ kake sa fo nɛ e ya ngɔ kutsa kɛ sɔ wai nɛ kuã mi, nɛ e ngɔ kɛ wo glã nya, nɛ e ngɔ kɛ ha lɛ ke e nu. 49 Se nihi nɛ a piɛ ɔ de ke: “Ngmɛɛ e he! Ha nɛ waa hyɛ kaa Eliya ma ba he e yi wami lo.” 50 Yesu kɛ gbi nɛ nya wa kpa ngmlaa ekohu, kɛkɛ nɛ e ngmɛɛ e mumi ɔ he.*

51 Nɛ hyɛ! tsu mi pomi bo ɔ nɛ ngɛ jami he ɔ mi gba enyɔ kɛ je hiɔwe kɛ ba ma si, nɛ zugba mimiɛ, nɛ tɛsa amɛ a mi gba. 52 Nɛ yɔkɔ* ɔmɛ a nya bli, nɛ ni klɔuklɔu ɔmɛ nɛ a ya hwɔ ɔ, a ti nihi fuu a gbogboe ɔmɛ je kpo* 53 (benɛ a tle lɛ si se ɔ, nihi nɛ a je gɔ ɔ mi kɛ ba a sɛ ma klɔuklɔu ɔ mi), nɛ nihi fuu na mɛ. 54 Se benɛ tabuli a nɔkɔtɔma a kɛ nihi nɛ a ngɛ Yesu he bue ɔ na zugba mimiɛmi ɔ kɛ níhi nɛ ngɛ nɔ yae ɔ, a ye gbeye wawɛɛ nitsɛ, nɛ a de ke: “Niinɛ, Mawu Bi ji nɛ ɔ nɛ.”

55 Yihi babauu ngɛ lejɛ ɔ, nɛ a daa si ngɛ se lokoo kɛ ngɛ hyɛe. Yi nɛ ɔmɛ nyɛɛ Yesu se kɛ je Galilea nɛ a sɔmɔ lɛ; 56 a kpɛti ni komɛ ji Maria Magdalena kɛ Maria nɛ ji Yakobo kɛ Yose* a nyɛ ɔ, kɛ Zebedeo binyumu ɔmɛ a nyɛ ɔ.

57 Jehanɛ ɔ, benɛ e su gbɔkuɛ nya si ɔ, nyumu niatsɛ ko nɛ a tsɛɔ lɛ ke Yosef nɛ e je Arimatia nɛ lɛ hu e ba pee Yesu kaselɔ ɔ ba. 58 Nyumu nɛ ɔ ya Pilato ngɔ nɛ e ya kpa lɛ pɛɛ kaa e ngɔ Yesu gbogboe ɔ kɛ ha lɛ. Kɛkɛ nɛ Pilato fã ke a ngɔ kɛ ha lɛ. 59 Yosef ngɔ gbogboe ɔ, nɛ e ngɔ klala kpakpa nɛ e he tsɔ kɛ blaa lɛ, 60 nɛ e ngɔ lɛ kɛ ya fɔ e yɔkɔ* ehe nɛ e kpɛ ngɛ tɛsa mi ɔ mi. Nɛ benɛ e kpɛne tɛ ngua ko kɛ fɔ yɔkɔ* ɔ nya a, e je. 61 Se Maria Magdalena kɛ Maria kaketsɛ ɔ ya nɔ nɛ a hi si ngɛ lejɛ ɔ, ngɛ yɔkɔ ɔ hɛ mi.

62 E nɔ jena, nɛ ji He Dlami Ligbi ɔ se ɔ, osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ Farisi bi ɔmɛ ya kpe ngɛ Pilato ngɔ, 63 nɛ a de lɛ ke: “Nyɔmtsɛ, wa kai kaa benɛ jamɛ a nɔ sisilɔ ɔ ngɛ wami mi ɔ, e de ke, ‘Ngɛ ligbi etɛ se ɔ, a ma tle mi si.’ 64 Lɔ ɔ he ɔ, mo fã konɛ a ya bu yɔkɔ ɔ he kɛ yaa si ligbi etɛ ɔ maa su, konɛ e kaseli ɔmɛ nɛ a ko ba nɛ a ba ju lɛ nɛ a de nihi ke, ‘A tle lɛ si kɛ je gbogboehi a kpɛti!’ Ke e ba jã a, nyagbe sisimi ɔ mi maa wa kulaa pe kekle nɔ́ ɔ.” 65 Pilato de mɛ ke: “Buli ji nɛ ɔmɛ nɛ. Nyɛɛ ya nɛ nyɛ ya bu he bɔ nɛ nyɛ ma nyɛ.” 66 Lɔ ɔ he ɔ, a ya nɛ a ya sɔu tɛ ɔ nya, nɛ a ha nɛ buli bu he.

28 He Jɔɔmi Ligbi ɔ se ngɛ otsi ɔ we kekleekle ligbi ɔ nɔ benɛ je bɔni nami ɔ, Maria Magdalena kɛ Maria kaketsɛ ɔ ba konɛ a ba hyɛ yɔkɔ ɔ.

2 Nɛ hyɛ! zugba mimiɛmi nɛ nya wa ko ya nɔ, ejakaa Yehowa* bɔfo kple si kɛ je hiɔwe nɛ e ba kpɛne tɛ ɔ kɛ je yɔkɔ ɔ nya, nɛ e hii si ngɛ nɔ. 3 E ngɛ kpɛe kaa oslabai, nɛ e tade ɔ hu hiɛ futaa kaa snoo. 4 Ee, akɛnɛ buli ɔmɛ ngɛ lɛ gbeye yee he je ɔ, a he do blibliibli nɛ a pee kaa nihi nɛ a gbo.

5 Se bɔfo ɔ de yi ɔmɛ ke: “Nyɛ ko ye gbeye, ejakaa i le kaa nyɛ ngɛ Yesu, nɔ nɛ a sɛu lɛ ngɛ tso nɔ ɔ hlae. 6 E be hiɛ ɔ, ejakaa a tle lɛ si kaa bɔ nɛ e de ɔ. Nyɛɛ ba, nyɛ ba hyɛ he nɛ jinɛ e fɔɔ si ngɛ ɔ. 7 Enɛ ɔ he ɔ, nyɛɛ ya esɔesɔ, nɛ nyɛ ya de e kaseli ɔmɛ ke a tle lɛ si kɛ je gbogboehi a kpɛti, nɛ hyɛ! e ngɛ nyɛ hlami sɛe kɛ yaa Galilea. Nyɛ maa na lɛ ngɛ lejɛ ɔ. Hyɛ! i de nyɛ.”

8 Lɔ ɔ he ɔ, a kɛ gbeye kɛ bua jɔmi babauu je kaimi yɔkɔ ɔ he esɔesɔ, nɛ a tu fo kɛ ho konɛ a ya bɔ e kaseli ɔmɛ amaniɛ. 9 Nɛ hyɛ! Yesu kɛ mɛ kpe, nɛ e de ke: “Nyɛ he manye!” A su e he nɛ a kplã si* nɛ a pɛtɛ e nane he. 10 Kɛkɛ nɛ Yesu de mɛ ke: “Nyɛ ko ye gbeye! Nyɛɛ ya, nyɛ ya bɔ ye nyɛmimɛ ɔmɛ amaniɛ konɛ a ya Galilea, nɛ lejɛ ɔ lɛ a maa na mi ngɛ.”

11 Benɛ a ngɛ blɔ ɔ nɔ kɛ yaa a, buli ɔmɛ a ti ni komɛ ho ma a mi ya nɛ a ya sɛɛ nɔ́ nɛ ba a tsuo kɛ ha osɔfo nikɔtɔma amɛ. 12 Nɛ benɛ nimli nɛ ɔmɛ kɛ nikɔtɔma amɛ kpe nɛ a susu níhi a he ta a, a ha tabuli ɔmɛ sika hiɔ fuu, 13 nɛ a de ke: “Nyɛ de ke, ‘Nyɔ mi benɛ wa hwɔ mahe ɔ, e kaseli ɔmɛ ba nɛ a ba ju lɛ.’ 14 Nɛ ke amlaalo ɔ nu he ɔ, wa maa tsɔɔ lɛ sane ɔ mi,* nɛ e he be hiae nɛ nyɛɛ hao.” 15 Enɛ ɔ he ɔ, a ngɔ sika hiɔ ɔ, nɛ a pee kaa bɔ nɛ a de mɛ ɔ, nɛ sane nɛ ɔ gbɛ fĩa kɛ ya tsitsaa ngɛ Yudabi ɔmɛ a kpɛti kɛ ba si mwɔnɛ ɔ.

16 Se kaseli 11 ɔmɛ ho Galilea ya, nɛ a ya yoku ɔ nɔ he nɛ Yesu de mɛ ke a maa kpe ngɛ ɔ. 17 Benɛ a na lɛ ɔ, a kplã si,* se a kpɛti ni komɛ a yi mi tɛ̃ mɛ. 18 Yesu su a he nɛ e kɛ mɛ tu munyu, nɛ e de ke: “A ngɔ he blɔhi tsuo nɛ ngɛ hiɔwe kɛ zugba a nɔ ɔ kɛ ha mi. 19 Enɛ ɔ he ɔ, nyɛɛ ya nɛ nyɛ ya pee nihi nɛ a ngɛ je ma amɛ tsuo a mi ɔ ye kaseli, nyɛɛ baptisi mɛ ngɛ Tsɛ ɔ biɛ mi, ngɛ Bi ɔ biɛ mi, kɛ ngɛ mumi klɔuklɔu ɔ biɛ mi, 20 nyɛɛ tsɔɔ mɛ nɛ a ye níhi tsuo nɛ i fã nyɛ ɔmɛ a nɔ. Nɛ hyɛ! i kɛ nyɛ ngɛ ligbi ɔmɛ tsuo kɛ yaa si je ɔ* nyagbe be ɔ.”

Aloo “Mesia a; Nɔ Nɛ A Pɔ Lɛ Nu ɔ.”

Aloo “yi nɔ sane.”

Aloo “Ishai”

Aloo “Mawu he wami.”

Mawu biɛ Yehowa a je kpo ngɛ Kristofohi A Hela Ngmami ɔ mi si 237, nɛ hiɛ ɔ ji he nɛ biɛ ɔ je kpo ngɛ kekle. Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Biɛ nɛ ɔ kɛ Hebri biɛ Yeshua loo Yoshua nɛ e sisi ji “Yehowa Ji Yi Wami Hemi” ɔ kɔ.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “konɛ wa ba je bumi kpo kɛ ha lɛ.”

Aloo “Mesia a; Nɔ Nɛ A Pɔ Lɛ Nu ɔ.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Aloo “klaa.”

E ma nyɛ maa pee kaa a je kɛ je Hebri munyu nɛ e sisi ji “tsɛ̃” ɔ mi.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “jakati.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Aloo “sɔlemi we ɔ aklabatsa a nɔ; sɔlemi we ɔ he nɛ ya hiɔwe pe kulaa a.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Aloo “ye bua lɛ.”

Aloo “kplɔ.”

Aloo “Ma Nyɔngma Kpokpa a.”

Aloo “Nihi nɛ a le kaa a hia mumi mi níhi ɔ.”

Aloo “a suɔ tue mi jɔmi ɔ.”

Aloo “nɔ́ susumi kɛtɛ.”

Aloo “nɔ nɛ e sɛ.”

He ko nɛ a sãã dwɔmi ngɛ ngɛ Yerusalem ma a se. Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “kuadran.” Hyɛ Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Hela munyungu ɔ ji, porneiʹa. Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Enɛ ɔ tsɔɔ kaa o kɛ maa pa lɛ nɛ o be lɛ hekpa hee.

Aloo “hi kɛ pi si.”

Aloo “ke o maa ke ohiatsɛ ko nɔ́ ɔ.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “á pee o biɛ ɔ klɔuklɔu.”

Aloo “mo kpɔ̃ wɔ.”

Aloo “o kɛ o juɛmi maa nɔ́ kake pɛ nɔ.” Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “ngɛ kpokploo.”

Aloo “maa pee kɛ la sɔuu.”

Aloo “e hɛ kɔ̃ɔ.”

Aloo “klaa.”

Aloo “klaa.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Aloo “e ba je bumi kpo kɛ ha lɛ.”

Aloo “kplɔ.”

Aloo “tsui po.”

Aloo “je he nɛ kaimi yɔkɔ ɔmɛ ngɛ ɔ.”

Aloo “kplɔ.”

Aloo “kplɔ.”

Aloo “kplɔ.”

Aloo “ngɛ okplɔɔ ɔ he.”

Aloo “ba je bumi kpo kɛ ha lɛ.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “a kpɔ a he toto ngɛ a he.”

“Baiblo komɛ tsɔɔ munyu nɛ ɔ sisi ke ‘Simon nɛ e je Kana,’ se munyungu nɛ ji “Kana” a sisi tutuutu ji kãtsɛ.”

Aloo “tade kpa.”

Biɛ nɛ a kɛ tsɛɛ Satan, nɛ ji daimonio ɔmɛ a nɔkɔtɔma aloo a nɔ yelɔ ɔ.

Aloo “wami ɔ,” nɛ ji hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ nɔ ko ngɛ kaa e ma ná wami.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “asarion kake.” Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Nɛ ji binyumu ɔ nyɛ.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “wami.”

Aloo “wami.”

Aloo “tade nɛ ngɛ bɔdɔɔ.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “kɛ nyɛɛ o hɛ mi.”

Aloo “woɔ lɛ nguɔ.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “Hades.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “nyɛ klaahi a he maa jɔ mɛ.”

Aloo “tloomi yi.”

Aloo “ya ye hɛ mi mami abolo ɔ.”

Aloo “ye klaa.”

Biɛ kpa nɛ a kɛ tsɛɔ Satan.

Aloo “yi nɔ.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “nihi nɛ a yi anɔkuale.”

Ngɛ Hebri gbi mi ɔ, “zugba a tsui mi.”

Aloo “yi nɔ.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “sea.” Sea kake peeɔ maa pee olonka enyɔ kɛ fã. Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Aloo “sa.”

Baiblo komɛ de ke “kɛ je be nɛ a to je ɔ sisi.”

Aloo “yi nɔ.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “yi nɔ ɔ.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “yi nɔ ɔ.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “tetrake.” Ganɔ nɛ e yeɔ kpokpa nɔ ngɛ Roma nɔ yemi ɔ mi.

Nɛ ji Herode Antipa. Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “ngɛ okplɔɔ ɔ he.”

Aloo “kɛtɛ.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “fiɛmi he babauu.” Fiɛmi he kake pee ɔ mita 185 (nanewɛɛ 606.95)

Maa pee makɛ ngmlɛ 3 kɛ ya si maa pee mɔtu ngmlɛ 6 benɛ pu je.

Aloo “je bumi kpo.”

Nɛ tsɔɔ kaa a he tsɔ we ngɛ kusumi nya.

Aloo “e ma jɛ e tsɛ loo e nyɛ.”

Hela munyungu nɛ ji porneiʹa a hiɛhiɛɛ peemi. Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Nɛ tsɔɔ kaa e he tsɔ we ngɛ kusumi nya.

Aloo “e ba je bumi kpo kɛ ha lɛ.”

Aloo “kɛtɛ.”

Aloo “nɛ yi anɔkuale.”

Aloo “kɛtɛhi.”

Aloo “kɛtɛ.”

Aloo “pi adesa.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “Hades.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “klaa.”

Aloo “klaa.”

Aloo “klaa.”

Aloo “klaa.”

Aloo “hu hiɛ futaa.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A3.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “stata sika,” nihi susu kaa e kɛ tetradrakma sɔ. Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A3.

Baiblo komɛ de ke “nyɛ.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “o ya kã e hɛ mi.”

Sika hiɔ talɛnt 10,000 peeɔ denario 60,000,000. Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Aloo “je bumi kpo kɛ ha lɛ.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Hela munyungu ɔ ji, pornei′a. Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Nihi nɛ a puɛ mɛ aloo a ta mɛ.

Aloo “pee níhi ehe.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Maa pee mɔtu ngmlɛ 9.

Maa pee piani ngmlɛ 12.

Maa pee piani ngmlɛ 3.

Maa pee gbɔkuɛ ngmlɛ 5.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Aloo “nɔ nɔ́ nɛ i haa faa a.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “Aloo o hɛngmɛ hí akɛnɛ i peeɔ kpakpa a he je lo?”

Aloo “je bumi kpo kɛ ha lɛ.”

Aloo “klaa.”

E ngɛ heii kaa tade ɔmɛ.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Aloo “A ma tsɛ ye we ɔ ke sɔlemi we kɛ ha je ma amɛ tsuo.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “kɔ̃ nya yi mi tɛ.”

Aloo “a ngɛ okplɔɔ ɔ he.”

Aloo “Anɛ e da blɔ.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “yi tó.” E ji tó nɛ a heɔ ngɛ nɔ fɛɛ nɔ dɛ.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “nyɛɛ kpale.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “nyɛɛ kpale.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

A ji daka nyafinyafihi nɛ ngmamihi ngɛ a mi nɛ Yuda nyumuhi fĩɔ ngɛ a hɛ nya loo a nine he kaa sɛbɛ kɛ poɔ a he piɛ.

Aloo “suɔ sɛ kpakpahi.”

Aloo “Tsɔɔlɔ.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A3.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “kaimi yɔkɔ.”

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Baiblo komɛ de ke “e maa fɔ si gu kaa we doku.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “yi nɔ ɔ.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “kusiɛ.”

E ji be nɛ fĩɛ yeɔ wawɛɛ nɛ snoo nɛɔ ngɛ Israel, nɛ lɔ ɔ haa nɛ blɔ hiami peeɔ dengme.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “kɛ je kɔɔhiɔ eywiɛ ɔmɛ a mi.”

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Aloo “nyɔ mi be.”

Aloo “juɛmitsɛ.”

Aloo “juɛmitsɛmɛ.”

Hela talɛnt kake peeɔ kilogram 20.4 (654 oz t). Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu B14.

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “sika hiɔ ɔ.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “sika hiɔ ɔ.”

Pi kaa e hɛɛ e he gu kulaa nɛ e wui nɔ́ ko.

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “A ma sua.”

Aloo “ngɛ okplɔɔ ɔ he.”

Aloo “nu ye klaa.”

E ma nyɛ maa pee kaa e tsitsa he, aloo e hɛ nya, aloo e he kpa ko.

Aloo “ngmami ɔmɛ.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Kaa bɔ nɛ nyumu pueɔ bo, aloo nyumu fɔɔ bo konɔ ɔ.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Nyu nɔ́ ko nɛ dooɔ.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

Maa pee piani ngmlɛ 12.

Maa pee piani ngmlɛ 3.

Aloo “e gbo.”

Aloo “kaimi yɔkɔ.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “te si.”

Baiblo komɛ de ke “Yosef.”

Aloo “kaimi yɔkɔ.”

Aloo “kaimi yɔkɔ.”

Hyɛ Mi Tsɔɔmi Munyu A5.

Aloo “a je bumi kpo kɛ ha lɛ.”

Ngɛ Hela gbi mi ɔ, “wa ma plɛ e yi mi.”

Aloo “a je bumi kpo kɛ ha lɛ.”

Aloo “yi nɔ ɔ.” Hyɛ Munyu Komɛ A Sisi Tsɔɔmi.

    Dangme Womihi Tsuo (2000-2025)
    Moo Je Mi
    Moo Sɛ Mi
    • Dangme
    • Kɛ Mane
    • Bɔ Nɛ O Suɔ Lɛ Ha
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • E He Mlaahi
    • Laami Sanehi A He Mlaahi
    • Laami Sanehi A He Blɔ Nya Tomi
    • JW.ORG
    • Moo Sɛ Mi
    Kɛ Mane