SANE BIMI 5

Ke Nɔ Ko Ngɛ Mi Yi Mi Wae Ngɛ Sukuu Hu Nɛɛ?

NƆ́ HE JE NƐ E HE HIA

O ní peepee ma nyɛ ma ha nɛ yi mi walɔ ɔ ma kpa mo yi mi wami aloo e maa wa mo yi mi wawɛɛ.

**MƐNI O MAA PEE?**

Mo susu si fɔfɔɛ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ: Thomas sume kaa e maa ya sukuu mwɔnɛ ɔ. Hwɔɔ hu e be yae. E sume kaa e maa ya sukuu ɔ hu kulaa. Nɔ́ he je ji kaa nyɔhiɔ etɛ nɛ be ɔ, e sukuu bi ɔmɛ gbɛ e he munyu yaya kɛ fia sukuu ɔ. Enɛ ɔ ha nɛ a wo lɛ se biɛhi fuu. Be komɛ ɔ, nɔ ko nyɛɔ nɛ e jeɔ blɔ gbaa womi ngɛ Thomas dɛ kɛ fɔɔ zugba, nɛ nɔ ɔ bua peeɔ e ní kaa e ji blɔ. Be komɛ hu ɔ, ke nihi fuu ma ngɛ e se ɔ, nɔ kake gbaa e yi mi ma, nɛ ke e plɛ e he ɔ, e nyɛ we nɛ e tsɔɔ a kpɛti nɔ nɛ pee jã a. Nihi mane Thomas sɛ gbi ngɛ Intanɛti ɔ nɔ hiɛ, nɛ a wo e he gbeye wawɛɛ nitsɛ . . .

Ke mo ji Thomas ɔ, mɛni o maa pee?

MOO MLƐ NƐ O SUSU HE!

Nɔ́ ko ngɛ nɛ o ma nyɛ maa pee! Ngɛ anɔkuale mi ɔ, o ma nyɛ maa ku yi mi walɔ ɔ nya la nɛ e he be hiae kaa o maa fia lɛ nɔ́. Ngɛ mɛni blɔ nɔ?

O MI MI NƐ KO FU. Baiblo ɔ de ke: “Kuasia jeɔ e we abofu tsuo kpo; se ní lelɔ lɛɛ e toɔ e tsui si kɛ tsiɔ abofu nya.” (Abɛ 29:11) Ke nihi nɛ a waa mo yi mi ɔ na kaa o mi mi fu we ɔ, eko ɔ, a be mo yi mi wae hu.
KOO YE O HE LUE. Baiblo ɔ de ke: “Nyɛ ko pee nɔ ko yayami kɛ to yayami nane mi.” (Roma Bi 12:17) Ke o bɔ mɔde kaa o maa ye o he lue ɔ, sane ɔ ma puɛ kulaa.
MOO TU HAOMI NYA FO. Baiblo ɔ de ke: “Nɔmlɔ nɛ le nɔ́ ɔ, ke e na haomi nɛ ma a, e tuu nya fo, nɛ e ya laa e he.” (Abɛ 22:3) Bɔɔ mɔde nɛ o yu o he ngɛ yi mi wali a he.
KO HA NƆ Ɔ HETO NƐ MA HA NƐ E MI MI MA FU. Baiblo ɔ de ke: “Ke o kɛ gbi blɛuu ha munyu heto ɔ, e tsiɔ abofu nya.” (Abɛ 15:1) Bɔɔ mɔde po kaa o maa wo nɔ ɔ nya muɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke yi mi walɔ ko de mo ke o kle tsɔ ɔ, o ma nyɛ ma si o konɔ nɛ o de lɛ ke, “I na kaa e he hia nɛ ma ha ye nɔ nɛ gbɔ bɔɔ!”
KOO PO NƆ Ɔ NYA MI. Nora nɛ e ye jeha 19 ɔ de ke: “Ke nɔ ko ngɛ o nya gbae nɛ o pui e nya mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa o buɔ o he, nɛ o ngɛ he wami pe lɛ. Lɔ ɔ hu tsɔɔ kaa o yeɔ o he nɔ. Yi mi walɔ ɔ be jamɛ a su ɔ eko.”—2 Timoteo 2:24.
KOO PEE O NÍ MƆBƆMƆBƆ. Behi fuu ɔ, yi mi wali le nihi nɛ a peeɔ a ní mɔbɔmɔbɔ nɛ́ ke a wa mɛ yi mi ɔ, a be nyɛe maa pee mɛ nɔ́ ko kɛ to nane mi. Se ke a na kaa o pee we o ní mɔbɔmɔbɔ ɔ, a be nyɛe ma gba o nya.
BƆƆ NƆ KO AMANIƐ. Nɔ ko nɛ be ko nɛ be ɔ e ji tsɔɔlɔ ɔ de ke: “E sa nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ a waa lɛ yi mi ɔ nɛ bɔ ni kpahi amaniɛ. E da blɔ kaa a maa pee jã, nɛ lɔ ɔ hu maa po ni kpahi a he piɛ ngɛ yi mi wali a he.”

Niheyo ko e kɛ kã daa si ngɛ yi mi walɔ ko hɛ mi — Ke o pee we o ní mɔbɔmɔbɔ ɔ, o he maa wa pe yi mi walɔ ɔ

ANƐ O LE LO?

Ngɛ kongomi se ɔ, ní kpahi hu nɛ yi mi wali ma nyɛ maa pee ji:

Nɔ jɛmi. “Ye hɛ be se biɛhi nɛ a wo mi kɛ níhi nɛ a deɔ kɛ kɔɔ ye he ɔ nɔ jee gblegbleegble. A ha nɛ i naa ye he kaa nɔ ko nɛ se nami be e he, aloo yaka nɔmlɔ ko. I ná nɛ a bɔ hɛngmɛ yumu ha mi.”—Celine, 20.
Nɔ kuami. “Ye sukuu bi ɔmɛ bɔni a he yumi ngɛ ye he. A ha we nɛ ma hi a kasa mi kɛ ye ní ngɛ okplɔɔ kake he. I fo ya jeha mluku, nɛ imi nɔ kake too pɛ lɛ i yeɔ ní.”—Haley, 18.
Nɔ he gbeye womi ngɛ Intanɛti ɔ nɔ. “Nɔ ko ma nyɛ maa ngma munyunguhi bɔɔ ko pɛ ngɛ Intanɛti ɔ nɔ kɛ puɛ nɔ ko biɛ aloo kɛ kpata nɔ ko hɛ mi po. Eko ɔ, enɛ ɔ maa pee kaa nɔ́ nɛ i ngɛ munyu he zã woe tsɔ, se e gbeɔ nɔ!”—Daniel, 14.

**MOO TSƆƆ O JUƐMI**
ANƆKUALE ALOO LAKPA	HETOHI
1 Yi mi wami ní peemi ngɛ kɛ je blema tɔɔ.	1 Anɔkuale. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Baiblo ɔ tu Nefilim ɔmɛ a he munyu. A biɛ ɔ sisi ji “Nihi Nɛ A Tsitsɛɛɔ Nɔ Kɛ Fɔɔ Si.”—1 Mose 6:4, NW.
2 Yi mi wami ní peemi ji nɔ he fɛu yemi ko kɛkɛ. E yi nɔ awi.	2 Lakpa. Yi mi wami ní peepeehi haa nɛ nihewi kɛ yihewi fuu gbeɔ a he.
3 Blɔ nɛ hi pe kulaa nɛ nɔ ko ma nyɛ maa gu nɔ kɛ tsi yi mi wali a nya ji kaa e maa ye e he lue.	3 Lakpa. Behi fu ɔ, yi mi wali a he waa pe nihi nɛ a waa mɛ yi mi ɔ, enɛ ɔ he ɔ, ke nɔ ko pee kaa e maa ye e he lue ɔ, e ma puɛ sane ɔ kulaa.
4 Ke o na nɛ a ngɛ nɔ ko yi mi wae ɔ, e maa hi wawɛɛ kaa o ma de ke pi o kɔmɔ.	4 Lakpa. Ke o na nɛ a ngɛ nɔ ko yi mi wae ɔ, o be nyɛe ma de ke tsa pi o kɔmɔ. Ke o de jã a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa mo hu o yi mi wa.
5 Yi mi wali fĩaa mohu lɛɛ, se behi fuu ɔ, a be kã.	5 Anɔkuale. E ngɛ mi kaa yi mi wali fĩaa mohu lɛɛ, se a ti nihi fuu be kã. A yeɔ nihi awi konɛ a he nɛ jɔ mɛ.
6 Yi mi wali ma nyɛ ma tsake.	6 Anɔkuale. Ke a ye bua yi mi walɔ ko ɔ, e ma nyɛ ma tsake e susumi kɛ e ní peepee.