2. Mɛni suɔmi nɛ hí nɛ nihi nɛ a kɛ Mawu be huɛ bɔmi ɔ jeɔ kpo? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

² Ngmami klɔuklɔu ɔ tsɔɔ hu kaa nihi ma ná suɔmi kpa ko nɛ e hí saasaa ngɛ wa be nɛ ɔ mi. Lɔ ɔ ji kaa nihi maa suɔ mɛ pɛ a he. Jã nɛ nihi nɛ a kɛ Mawu be huɛ bɔmi ko ɔ peeɔ a ní. Bɔfo Paulo ngma ke: “Ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi ɔ, . . . adesahi maa pee nihi nɛ a suɔ mɛ nitsɛmɛ a he, sika suɔli, . . . nihi nɛ a suɔ níhi nɛ haa nɔ bua jɔmi pe bɔ nɛ a suɔ Mawu.” (2 Tim. 3:1-4) Suɔmi nɛ foɔ lɛ pɛ e nɔ́ mi nɛ ɔ kɛ suɔmi nɛ Kristofohi ngɛ kɛ ha Mawu ɔ kɔ we kulaa. Nihi nɛ a jeɔ su nɛ ɔmɛ kpo ɔ ná we bua jɔmi nitsɛnitsɛ nɛ a ngɛ hlae ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nihi nɛ a jeɔ suɔmi nɛ ɔ kpo ɔ ha nɛ si himi ɔ “mi wa” wawɛɛ.

ANƐ O SUƆ MAWU ALOO O SUƆ MO NITSƐ O HE?

4. Mɛni he je nɛ tɔmi be he kaa wa maa suɔ wɔ nitsɛmɛ wa he bɔ nɛ sa a?

⁴ Mawu mumi ɔ ha nɛ bɔfo Paulo ngma ke, “adesahi maa pee nihi nɛ a suɔ mɛ nitsɛmɛ a he.” Anɛ tɔmi ngɛ he kaa nɔ ko maa suɔ e he lo? Dɛbi, tɔmi be he. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e hi kaa wa maa suɔ wa he bɔ nɛ sa. Jã nɛ Yehowa bɔ wɔ. Yesu de ke: “E sa nɛ o suɔ o nyɛmi kaa bɔ nɛ o suɔ o he ɔ.” (Maak. 12:31) Ke wa sume wa he ɔ, wa be nyɛe maa suɔ wa nyɛmi. Ngmami ɔ po de ke: “Hunomɛ hu nɛ a suɔ a yi ɔmɛ kaa mɛ nitsɛmɛ a nɔmlɔ tso ɔmɛ. Nyumu nɛ e suɔ e yo ɔ suɔ lɛ nitsɛ e he, ejakaa nyumu ko be nɛ e nyɛɔ lɛ nitsɛ e nɔmlɔ tso, mohu ɔ, e haa lɛ niye ní nɛ e fiɛ we e he.” (Efe. 5:28, 29) Enɛ ɔ he ɔ, e hi kaa wa maa suɔ wɔ nitsɛmɛ wa he bɔ nɛ sa.

5. Kɛ o maa kale nihi nɛ a suɔ mɛ nitsɛmɛ a he tsɔ ɔ ha kɛɛ?

⁵ Suɔmi nɛ a wo ta ngɛ 2 Timoteo 3:2 ɔ pi suɔmi kpakpa. E ji suɔmi yaya, nɛ e foɔ lɛ pɛ e nɔ́ mi. Nihi nɛ a suɔ a he tsɔ ɔ susuɔ a he pe bɔ nɛ e sa kaa a susu a he. (Kane Roma Bi 12:3.) Nɔ́ nɛ a susuɔ he pɛ ji mɛ nitsɛmɛ a he. A susuu we ni kpahi a he. Ke níhi yɛ nɔ saminya ha mɛ ɔ, a piaa ni kpahi mohu. Baiblo mi munyuhi a sisi tsɔɔmi womi ko ngɔ nihi nɛ a ngɛ jã a kɛ to lohwe ko nɛ e ngɛ kaa ‘kɔtɔkɔ aloo ablɛgogoe ɔ he. Lohwe nɛ ɔ kokloɔ e he kɛ woɔ e bwɔmi nɛ ngɛ bɔdɔɔ ɔ mi kɛ poɔ e he piɛ. Nɛ e jeɔ e he womi nɛ ngɛ kaa mio ɔ kpo kɛ tsɔɔ ni nɛmɛ nɛ a be eko ɔ.’ Nihi nɛ a foɔ mɛ nitsɛmɛ pɛ a nɔ́ mi ɔ be bua jɔmi nitsɛnitsɛ.

6. Ke wa suɔ Mawu ɔ, mɛni nɔ́ kpakpa wa náa kɛ jeɔ mi?

⁶ Baiblo mi ní leli komɛ tsɔɔ kaa benɛ bɔfo Paulo ngɛ suhi nɛ nihi ma je kpo ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi ɔ he munyu tue ɔ, e tu nihi nɛ a suɔ mɛ nitsɛmɛ a he ɔ he munyu kekle loko e tu su yayahi nɛ piɛ ɔmɛ a he munyu, ejakaa ke nɔ ko suɔ lɛ nitsɛ e he ɔ, e jeɔ suhi nɛ piɛ ɔmɛ hu kpo. Se nihi nɛ a suɔ Mawu ɔ lɛɛ, a su ngɛ ekpa kulaa. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa nihi nɛ a suɔ Mawu ɔ jeɔ bua jɔmi, tue mi jɔmi, tsui si tomi, mi mi jɔmi, kpakpa peemi, hemi kɛ yemi, he jɔmi, kɛ he nɔ yemi kpo. (Gal. 5:22, 23) La polɔ ɔ ngma ke, ‘Nihi nɛ Yehowa ji a Mawu ɔ ngɛ bua jɔmi.’ (La 144:15) Yehowa ji bua jɔmi Mawu, nɛ e we bi hu ngɛ bua jɔmi. Jehanɛ hu ɔ, Yehowa sɔmɔli be kaa nihi nɛ a suɔ mɛ nitsɛmɛ pɛ a he nɛ be fɛɛ be ɔ, a suɔ kaa nihi nɛ a ha mɛ níhi ɔ. Mohu ɔ, a ngɔɔ a he kɛ haa, nɛ a yeɔ bua ni kpahi.​—Níts. 20:35.

7. Mɛni sane bimihi maa ye bua wɔ konɛ waa hyɛ kaa wa suɔ Mawu niinɛ lo?

⁷ Kɛ wa ma plɛ kɛ le kaa wa ngɛ wɔ nitsɛmɛ wa he suɔe pe bɔ nɛ e sa kaa waa suɔ Mawu ha kɛɛ? Nyɛ ha nɛ wa susu ga womi nɛ ngɛ Filipi Bi 2:3, 4 ɔ he nɛ waa hyɛ. E de ke: “Nyɛ ko ngɔ pɛ aloo yaka hɛ mi nyami hlami kɛ pee nɔ́ ko nɔ́ ko, mohu ɔ, nyɛɛ je he si bami mi nɛ nyɛɛ bu ni kpahi kaa a nɔ kuɔ pe nyɛ, be mi nɛ nyɛ fo we nyɛ nitsɛmɛ pɛ nyɛ nɔ́ mi, se mohu nyɛ foɔ ni kpahi hu a nɔ́ mi ɔ.” E sa nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ nɛ bi e he ke: ‘Anɛ i kɛ jamɛ a ga womi ɔ ngɛ ní tsue lo? Anɛ i bɔɔ mɔde kaa ma pee Mawu suɔmi nya ní lo? Anɛ i bɔɔ mɔde kaa ma ye bua ni kpahi ngɛ asafo ɔ mi kɛ fiɛɛmi mi lo?’ E be gbɔjɔɔ kaa wa maa pee ní nɛ ɔmɛ. Ja wa mia wa hɛ mi loko wa ma nyɛ maa ngɔ wa he kɛ sã afɔle ha nihi. Se ke wa pee jã a, wa bua maa jɔ, ejakaa je mluku ɔ tsuo Nɔ Yelɔ ɔ bua maa jɔ wa he.

8. Mɛni nɛ suɔmi nɛ nihi ngɛ kɛ ha Mawu ɔ ha nɛ a pee?

⁸ Suɔmi nɛ nihi ngɛ kɛ ha Mawu ɔ ha nɛ a ngmɛɛ ní tsumi komɛ nɛ ma nyɛ ma ha mɛ sika fuu ɔ he konɛ a nyɛ nɛ a kɛ a be tsuo nɛ sɔmɔ Yehowa. Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Ericka nɛ e ngɛ United States ɔ ji dɔkita. Jinɛ e ma nyɛ ma ba pee dɔkita ngua ngɛ hiɔ tsami mi, se e ba pee daa blɔ gbalɔ, nɛ e kɛ e huno sɔmɔ ngɛ mahi fuu a nɔ. Ericka de ke: “Bɔ nɛ wa ye bua nihi nɛ a tuɔ gbi kpa ngɛ ma slɔɔtohi a nɔ, kɛ huɛmɛ kpakpahi nɛ wa ná a ha nɛ wa ná bua jɔmi ngɛ si himi mi. E ngɛ mi kaa loloolo ɔ, dɔkita ji mi mohu lɛɛ, se i náa be babauu kɛ tsaa nihi ngɛ mumi mi, nɛ i yeɔ bua ngɛ asafo ɔ mi hulɔ. Enɛ ɔ haa mi bua jɔmi pe nɔ́ fɛɛ nɔ́.”

ANƐ O SUƆ JUETLI NƐ NGƐ HIƆWE ALOO JUETLI NƐ NGƐ ZUGBA A NƆ?

9. Mɛni he je nɛ nihi nɛ a suɔ sika a be bua jɔmi ɔ?

⁹ Paulo ngma ke, nihi maa pee “sika suɔli.” Jeha komɛ nɛ be ɔ, blɔ gbalɔ ko nɛ e ngɛ Ireland ɔ fiɛɛ kɛ ha nyumu ko. Nyumu ɔ je sika kɛ tsɔɔ nyɛminyumu ɔ nɛ e de lɛ ke: “Ye mawu ji nɛ ɔ nɛ!” E ngɛ mi kaa nihi fuu be a ní pee kaa bɔ nɛ nyumu ɔ pee ɔ, se ngɛ je ɔ mi mwɔnɛ ɔ, nihi fuu suɔ sika kɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ sika ma nyɛ ma he ɔ. Se Baiblo ɔ bɔ wɔ kɔkɔ ke: “Nɔ nɛ suɔ sika a, sika tɔɛ lɛ; nɔ nɛ suɔ nɛ e ná ní ɔ, ní babauu gbi e nya.” (Fiɛlɔ 5:10) Nihi nɛ a ngɛ jã a suɔ kaa a ma ná sika fuu, se jã nɛ a peeɔ ɔ haa nɛ a ‘piiɔ babauu.’​—1 Tim. 6:9, 10.

10. Mɛni Baiblo ɔ de ngɛ ní nami kɛ ohia he?

¹⁰ E ji anɔkuale kaa wɔ tsuo wa hia sika, ejakaa waa kɛ poɔ wa he piɛ. (Fiɛlɔ 7:12) Se ke nɔ ko nine su e hiami níhi pɛ a nɔ ɔ, anɛ e ma nyɛ ma ná bua jɔmi lo? Ee! (Kane Fiɛlɔ 5:12.) Yake bi Agur ngma ke: “Ko ha nɛ ma ná ní kpɔtɔɔ, nɛ ko ha nɛ ma ye ohia hulɔ; niye ní nɛ maa su mi ɔ, lɔ ɔ pɛ o ha mi.” Wa le nɔ́ he je nɛ e sume kaa e maa ye ohia a. Kaa bɔ nɛ e tsɔɔ nya a, e sume nɛ e ye ohia nɛ e ya ju, ejakaa Mawu sume jumi. Se mɛni he je nɛ e sɔle kaa Mawu nɛ ko ha nɛ e ná ní kpɔtɔɔ ɔ? E ngma ke: ‘Ke i ná ní kpɔtɔɔ ɔ, ma kua mo, nɛ ma de ke, “Mɛnɔ kulaa ji Yehowa?”’ (Abɛ 30:8, 9) Eko po ɔ, o le ni komɛ nɛ a ngɔ a hɛ kɛ fɔ níhi nɛ a ngɛ ɔ nɔ mohu pe Mawu.

11. Mɛni ga womi Yesu kɛ ha ngɛ sika he?

¹¹ Nihi nɛ a suɔ sika be nyɛe maa sa Mawu hɛ mi. Yesu de ke: “Nɔ ko be nyɛe maa pee nyɔguɛ kɛ ha nyɔmtsɛmɛ enyɔ; ejakaa ke e ná we nɔ kake he ninyɛ nɛ e suɔ nɔ kpa a, lɛɛ e maa mɛtɛ nɔ kake he nɛ e ma kua nɔ kpa a. Nyɛ be nyɛe maa pee nyɔguɛhi kɛ ha Mawu, kɛ Ní Nami tsuo.” Se loko e maa tu munyu nɛ ɔ, e de ke: “Nyɛɛ jɔɔ juetli si tomi ha nyɛ he ngɛ zugba a nɔ, he nɛ wɔyewɔye kɛ kana puɛɔ ní ngɛ, nɛ juli ywiaa kɛ sɛɛ mi nɛ a ya juɔ ɔ. Mohu ɔ, nyɛɛ to juetli si ha nyɛ he ngɛ hiɔwe, he nɛ wɔyewɔye kɛ kana puɛ we ní ngɛ, nɛ juli be ywiae nɛ a sɛ mi nɛ a ya ju ɔ.”​—Mat. 6:19, 20, 24.

12. Ke wa pee wa si himi kpokploo ɔ, kɛ lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ wa sɔmɔ Yehowa ha kɛɛ? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.

¹² Nihi babauu na kaa a si himi nɛ a pee kpokploo ɔ ha nɛ a ngɛ bua jɔmi, nɛ a náa be kɛ sɔmɔɔ Yehowa. Jack nɛ e ngɛ United States ɔ jua e we kɛ e ní tsumi ejakaa e le kaa jã nɛ e maa pee ɔ ma ha nɛ e ná be babauu konɛ e kɛ e yo ɔ tsuo nɛ a sɔmɔ kaa blɔ gbali. Jack de ke: “Jinɛ e he wa ha wɔ kaa wa maa ngmɛɛ wa we nɛ ngɛ fɛu kɛ wa weto ní kpa amɛ a he. Jehahi babauu nɛ i kɛ tsu ní ɔ, ligbi ko be nɛ i jeɔ ní tsumi kɛ baa we mi kɛ bua jɔmi. Se ye yo nɛ e ji blɔ gbalɔ ɔ lɛɛ, e ngɛ bua jɔmi be fɛɛ be. Ke pee ɔ, e deɔ ke e ngɛ nitsumitsɛ ko nɛ e se be! Amlɔ nɛ ɔ nɛ imi hu i ji blɔ gbalɔ ɔ, i kɛ lɛ tsuo wa ngɛ ní tsue ha nitsumitsɛ kake, nɛ ji Yehowa.”

13. Mɛni maa ye bua wɔ konɛ waa le bɔ nɛ wa naa sika ha nitsɛnitsɛ?

¹³ Ke wa ngɛ hlae nɛ waa le bɔ nɛ wa naa sika ha nitsɛnitsɛ ɔ, lɛɛ e sa nɛ wa susu sane bimihi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔmɛ a he saminya: ‘Anɛ i heɔ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ngɛ sika he ɔ yeɔ niinɛ, nɛ i kɛ tsuɔ ní lo? Anɛ sika ji nɔ́ titli ngɛ ye si himi mi lo? Anɛ i suɔ he lo nya níhi pe Yehowa kɛ nimli lo? Anɛ i ngɛ hemi kɛ yemi kaa Yehowa ma ha mi ye hiami níhi lo?’ Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa be nihi nɛ a ngɔɔ a hɛ kɛ fɔɔ e nɔ ɔ kuae gblegbleegble.​—Mat. 6:33.