-
Tue Bumi Nɛ A Pee He A Yi WamiNyɛɛ Ya Nɔ Nɛ Nyɛɛ Hwɔɔ!
-
-
Tue Bumi Nɛ A Pee He A Yi Wami
YESU KRISTO sɛ hlami nɛ e kɛ Yudabi ɔmɛ a jami blɔ nya tomi nɛ ngɛ Yerusalem sɔlemi we ɔ e hɛ mi kpatami he kɔkɔ bɔmi ha. E tsɔɔ we be nɛ enɛ ɔ maa ba. Se e tsɔɔ níhi nɛ maa sɛ hlami kɛ ba loko hɛ mi kpatami be ɔ maa su. E wo e kaseli ɔmɛ kã nɛ a ya nɔ nɛ a hwɔɔ konɛ a nyɛ nɛ a je oslaa a mi.
Yesu gba kɛ fɔ si ke: “Ke nyɛ na nɛ he nyɛli ba sa Yerusalem ma a yi ɔ, kɛkɛ nyɛ maa le kaa ma a hɛ mi kpatami be ɔ su ta.” E de hu ke: ‘Ke nyɛ na ní hiemi nɔ́ nɛ peeɔ ma doku ɔ . . . nɛ maa si ngɛ he klɔuklɔu ɔ, . . . kɛkɛ ɔ nihi nɛ a ngɛ Yudea a, a tu fo kɛ ya yo ɔmɛ a nɔ.’ Yesu wo e kaseli ɔmɛ he wami nɛ a ko kpale a se kaa a ma ya baa a helo nya níhi a yi. E sa nɛ a tu fo oya keji kaa a ma he a yi wami.—Luka 21:20, 21; Mateo 24:15, 16.
Ngɛ jeha 66 M.B. mi ɔ, Cestius Gallus nyɛɛ Roma tabuli ɔmɛ a hɛ mi kɛ ba Yerusalem konɛ e ba ku atua tsɔmi nɛ ya nɔ be kɛkɛɛ ɔ nya la. E sɛ ma a mi nɛ e sá sɔlemi we ɔ po yi. Gidigidi peemi te si ngɛ ma a mi. Nihi nɛ a ya nɔ nɛ a hwɔɔ ɔ yɔse kaa amanehlu ko su si ta. Se, anɛ fo maa hi tumi lo? Tlukaa, kɛkɛ nɛ Cestius Gallus kɛ e tabuli ɔmɛ je ma a mi. Yuda atua tsɔli ɔmɛ nyɛɛ a se. Be nɛ ɔ ji be nɛ e sa kaa a tu fo kɛ je Yerusalem kɛ Yudea kpɔ ɔmɛ a mi tsuo!
E nɔ jeha a, Roma tabuli ɔmɛ nɛ Vespasian kɛ e bi Titus nyɛɛ a hɛ mi ɔ kpale kɛ ba. Ta te si ngɛ ma a mi he fɛɛ he. Ngɛ jeha 70 M.B. sisije ɔ, Roma tabuli ɔmɛ ngɔ tsohi kɛ a nya piɔpiɔ kɛ po piɛ kɛ sa Yerusalem ma a yi. Nɛ a tsi blɔhi tsuo ngɛ ma a he. (Luka 19:43, 44) Kuuhi ngɛ ma a mi bɔni a he gbemi. Romabi ɔmɛ gbe ni fa nɛ a ngɔ nihi nɛ piɛ ɔ hu kɛ ho nyɔguɛ si himi mi ya. A kpata ma a kɛ sɔlemi we ɔ hɛ mi pɛsɛpɛsɛ. Kaa bɔ nɛ kekle jeha lafa a mi Yudabi a yinɔ sane ngmalɔ Josephus tsɔɔ ɔ, Yudabi nɛ a he hiɛ pe ayɔ kake pii nɛ a gbo. Nɛ a nyɛ we nɛ a ma sɔlemi we ɔ hu gble.
Kaa pe Kristofoli ɔmɛ ya nɔ nɛ a hi si ngɛ Yerusalem ngɛ jeha 70 M.B. mi ɔ, jinɛ a ko gbe mɛ aloo a ko ngɔ mɛ nyɔguɛhi kɛ piɛɛ ni kpa amɛ a he. Se ɔ, blema yinɔ sane ngmali bɔ amaniɛ kaa Kristofoli ɔmɛ bu kɔkɔ bɔmi nɛ Mawu kɛ ha a tue nɛ a tu fo kɛ je Yerusalem kɛ Yudea kpɔ ɔmɛ a mi tsuo kɛ ho yoku ɔmɛ a nɔ ya ngɛ Yordan Pa pu si nɔ he je. A ti ni komɛ ya hi Pella, nɛ ngɛ Perea zugba a nɔ ɔ. A kua Yudea kulaa nɛ a kpale we kɛ bɛ hu. Yesu kɔkɔ bɔmi nɛ a bu tue ɔ he a yi wami.
Anɛ O Buɔ Kɔkɔ Bɔmihi Nɛ A Je He Ko Kpakpa a Tue Kɛ Hɛdɔ lo?
Akɛnɛ kɔkɔ bɔmihi nɛ a kɛ haa a babauu pee we anɔkuale heje ɔ, nihi fuu kɛ hɛdɔ tsu we kɔkɔ bɔmihi a he ní hu. Se kɛ̃ ɔ, kɔkɔ bɔmi nɛ o maa bu tue ɔ ma he o yi wami.
Ngɛ jeha 1975 mi ngɛ China a, a kɛ kɔkɔ bɔmi ko ha kaa zugba ma mimiɛ. Amlalofo ɔmɛ kɛ fami ha mabi ɔmɛ kaa a je lejɛ ɔ. Ni ɔmɛ bu kɔkɔ bɔmi ɔ tue nɛ nihi akpe abɔ na yi baami.
Ngɛ April 1991 mi ngɛ Philippines ɔ, nihi nɛ a ngɛ Pinatubo Yoku ɔ he bɔ amaniɛ kaa lamwɔ kɛ lazu ngɛ kpo jee ngɛ yoku ɔ mi. Benɛ La Yoku kɛ Zugba Mimiɛmi he Ní Kasemi He nɛ ngɛ Philippines kpa yoku ɔ si ngɛ nyɔhiɔ enyɔ se ɔ, a ngɔ kɔkɔ bɔmi kɛ ha kaa oslaa ma. Esɔ, nɛ a ha nihi akpe abɔ si kpɔ ɔ mi. Mɔtu kpla ngɛ June ligbi 15 nɔ, yoku ɔ pɛ kɛ he wami nɛ e fia lazu nɛ dɔ la nɛ́ e hiɔwe yami kɛ e blimi ma su miles enyɔ kɛ wo kɔɔhiɔ mi nɛ e ba pue yoku ɔ he ma amɛ a nɔ. Tue bumi he nihi akpe abɔ yi wami.
Baiblo ɔ bɔ wa be nɛ ɔ níhi a blɔ nya tomi ɔ hɛ mi kpatami he kɔkɔ. Amlɔ nɛ ɔ, wa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi. Anɛ benɛ nyagbe ɔ ngɛ sue nɛ ɔ, o ngɛ hwɔɔe lo? Anɛ o ngɛ he nɔ́ ko pee bɔ nɛ pee ha nɛ o je oslaa mi lo? Anɛ o kɛ oya yemi ngɛ ni kpahi hu kɔkɔ bɔe lo?
[Foni ngɛ ba fa 20]
Tue bumi nɛ nihi babauu pee ɔ he a yi wami benɛ Pinatubo Yoku ɔ pɛ nɛ lazu kala je mi ɔ
[Foni ngɛ ba fa 21]
A he Kristofoli nɛ a bu Yesu kɔkɔ bɔmi ɔ tue ɔ a yi wami benɛ a kpata Yerusalem hɛ mi ngɛ jeha 70 M.B. mi ɔ
-
-
“A Hɛ Be A He Nɔ”Nyɛɛ Ya Nɔ Nɛ Nyɛɛ Hwɔɔ!
-
-
“A Hɛ Be A He Nɔ”
HƐ NƐ́ a kuɔ kɛ fɔɔ kɔkɔ bɔmihi a nɔ ma nyɛ maa ngɔ oslaa kɛ ba.
Ngɛ 1974 mi ɔ, benɛ nihi nɛ a ngɛ Darwin, nɛ ji Australia ma ngua a kake mi ngɛ a he dlae kɛ ha gbijlɔ yemi ɔ, a kɛ kɔkɔ bɔmi ko ha kaa ahumi ko ngɛ fiae kɛ ma. Se kɔɔhiɔ ko kpataa we níhi a hɛ mi ngɛ Darwin maa pee kaa jeha 30 sɔuu. Mɛni heje nɛ be nɛ ɔ lɛɛ kɔɔhiɔ kaa ja maa fia? Nihi babauu susu we oslaa a he kɛ hɛdɔ kɛ ya su benɛ kɔɔhiɔ bɔni tsuhi nɛ́ nihi bua a he nya ngɛ mi ɔmɛ a yi mi tlemi kɛ gbogbo ɔmɛ hulemi. Be nɛ je ke e naa, ma a plɛ ma doku.
La yoku ko pɛ ngɛ Colombia ngɛ November 1985 mi. Snoo kɛ nyu tɛ nɛ sile ɔ hia mɔsɔ kaa pa nɛ e pu nihi nɛ a hiɛ pe 20,000 hɛ ngmengmle ngɛ Armero ma a mi. Anɛ a sɛ we hlami nɛ a bɔ mɛ kɔkɔ lo? Yoku ɔ mimiɛ nyɔhiɔhi fuu. Akɛnɛ nimli nɛ a ngɛ Armero ɔ hi la yoku ɔ he be babauu heje ɔ, a ti nihi fuu bui nɔ́ nɛ ngɛ nɔ yae ɔ tete. A bɔ amlaalofo ɔmɛ kɔkɔ kaa amanehlu ngɛ blɔ kɛ ma, se a kɛ hɛdɔ bɔɛ mabi ɔmɛ kɔkɔ. A de mabi ɔmɛ ngɛ radio adafi fiami mi kaa a ko ye tsui. A wo mabi ɔmɛ he wami ngɛ sɔlemi tsuhi a mi kaa a na tsui. Se ngɛ gbɔkuɛ nya si ɔ, nɔ́ ko pɛ́ wawɛɛ si enyɔ. Ke o ngɛ lejɛ ɔ, jinɛ o ko tu fo kɛ je níhi nɛ o ngɛ ɔmɛ a he lo? Nihi bɔɔ ko pɛ lɛ a bɔ mɔde nɛ a pee ja loko be be.
Ngɛ behi fuu a mi ɔ, zugba he ní kaseli nyɛ deɔ benɛ zugba ma mimiɛ ngɛ he ko nɛ e baa mi ja. Se a nyɛ we nɛ a tsɔɔ ligbi tutuutu nɔ nɛ e ma mimiɛ. Ngɛ 1999 mi ɔ, zugba mimiɛ mi gbe nimli ma pee kaa 20,000 ngɛ je ɔ mi tsuo. Nihi nɛ gbo ɔ a kpɛti nihi fuu susuu we kaa e ma nyɛ ba mi ja.
Kɛ O Peeɔ O Ní Ngɛ Kɔkɔ Bɔmi nɛ Mawu Nitsɛ Kɛ Haa He Kɛɛ?
Baiblo ɔ sɛ hlami nɛ e tsɔɔ níhi nɛ ma kadi nyagbe be ɔ fitsofitso. Enɛ ɔ heje ɔ, Baiblo ɔ woɔ wɔ he wami nɛ wa susu “Noa ligbi ɔmɛ” a he. Loko nyu afua a maa ba a, a hɛɛ daa si himi mi ní peepeehi a mi, e ngɛ mi kaa a yeɔ basabasa peemi nɛ pɔ he ɔ he kɔmɔ mohu. Se kɔkɔ bɔmi nɛ Mawu kɛ ha kɛ gu e tsɔlɔ Noa nɔ ɔ lɛɛ, a nui “kɛ ya si nyu kpekpemi ɔ ba muɔ mɛ tsuo kɛ ho.” (Mateo 24:37-39) Ke o ngɛ lejɛ ɔ jinɛ o ko bu kɔkɔ bɔmi ɔ tue lo? O peeɔ ja piɔ nɛ ɔ lo?
Keji kaa o hi si ngɛ Sodom, ma nɛ ngɛ Ngo Wo ɔ he ɔ, ngɛ Abraham wɔfase Lot be ɔ mi hu nɛɛ? Kɔpe ɔmɛ ngɛ kaa Paradeiso. Sika ngɛ ma a mi. Pi ni ɔmɛ a kɔmɔ ji nɔ́ ko. Ngɛ Lot be ɔ mi ɔ, “a ngɛ ní yee, nɛ a ngɛ ní nue; a ngɛ ní hee, nɛ a ngɛ ní juae; a ngɛ tsohi due, nɛ a ngɛ tsuhi mae.” Nimli nɛ bɔle mɛ ɔ hu a jemiba hi sãasaa. Keji kaa o ngɛ benɛ Lot tu munyu kɛ si ní peepee yayamihi ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, anɛ o ko bu tue lo? Ke e de mo ke Mawu to e yi mi kaa e ma kpata Sodom ma a hɛ mi ɔ, anɛ o ko pee tue bumi lo? Aloo o ma bu lɛ kaa e ngɛ fiɛe, kaa bɔ nɛ nyumuhi nɛ maa ngɔ Lot bi yi ɔmɛ pee ɔ lo? Eko ɔ o maa tu fo, se o ko hyɛ o se kaa bɔnɛ Lot yo ɔ pee ɔ lo? E ngɛ mi kaa ni kpa amɛ kɛ hɛdɔ pee we tue bumi kɛ ha kɔkɔ bɔmi ɔ mohu, se ligbi ɔ nɛ Lot je Sodom ɔ, ‘Mawu nɛ̃ la kɛ suɔɔ kɛ je hiɔwe, nɛ e kpata mɛ tsuo a hɛ mi.’—Luka 17:28, 29, Somi He Ɔ.
Ngɛ wa be nɛ ɔ mi hu ɔ, nihi fuu ngɛ nɛ a hɛ be a he nɔ. Se, a baa nɔhyɛ ní nɛ ɔmɛ a yi ngɛ Mawu Munyu ɔ mi kɛ ha wɔ konɛ a kɛ hɛli wɔ si, nɛ a kɛ wo wɔ he wami konɛ WAA YA NƆ NƐ WAA HWƆƆ!
[Daka/Foni ngɛ ba fa 22]
Anɛ Nyu Afua ko Ba Hyɛ Ngɛ Je ɔ mi Tsuo Niinɛ Lo?
Nɔ́ jeli fuu deɔ ke nyu afua ko bɛ. Se Baiblo ɔ de ke e ba mi niinɛ.
Yesu Kristo tu he munyu, ejakaa e ngɛ wami mi ngɛ hiɔwe benɛ nyu afua ba a, heje ɔ e na.
[Daka/Foni ngɛ ba fa 23]
Anɛ A Kpata Sodom kɛ Gomorra Hɛ mi Niinɛ Lo?
Níhi nɛ si tsuali na a ye enɛ ɔ he odase.
A tu he munyu ngɛ yinɔ sane womihi a mi.
Yesu Kristo ma sane nɛ ɔ nɔ mi, nɛ a wo nɔ ta ngɛ Baiblo ɔ mi womi slɔɔtohi 14 a mi.
-
-
“Konɛ Nyɛ Ko Sɛ Ka Mi”Nyɛɛ Ya Nɔ Nɛ Nyɛɛ Hwɔɔ!
-
-
“Konɛ Nyɛ Ko Sɛ Ka Mi”
“Nyɛɛ fɔ nyɔ nɛ nyɛɛ sɔle, konɛ nyɛ ko sɛ ka mi.”—MATEO 26:41.
HAOMI nɛ ɔ nya wa pe eko fɛɛ eko nɛ Yesu kɛ kpe hyɛ. E piɛ bɔɔ nɛ Yesu Kristo, nɛ ji Mawu Bi ɔ si himi ngɛ zugba a nɔ ɔ maa ba nyagbe. Yesu le kaa e be kɛe nɛ a maa nu lɛ, nɛ a maa bu lɛ gbenɔ fɔ, nɛ a maa sɛu lɛ. E le kaa yi mi kpɔ nɛ e maa mwɔ kɛ e ní peepee tsuo maa sa e Tsɛ ɔ biɛ ɔ he. Yesu le hu kaa adesahi a hwɔɔ se si himi hɛ nɔ kami he sane ɔ nya mɛ́ si lolo. Kɛ e pee e ní ngɛ nɔ nyɛmi nɛ ɔmɛ tsuo sisi kɛɛ?
2 Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ ya Getsemane abɔɔ ɔ mi. E bua jɔ lejɛ ɔ he saminya. E si e kaseli ɔmɛ nɛ e ya e hɛ mi bɔɔ. Benɛ e piɛ lɛ nɔ kake ngɛ lejɛ ɔ, e je e tsui mi nɛ e sɔle wawɛɛ kɛ ha e Tsɛ ɔ ngɛ hiɔwe, si etɛ sɔuu. E ngɛ mi kaa Yesu ye mluku mohu, se e le kaa e be ka a nya nyɛe maa da ngɛ e he wami nya.—Mateo 26:36-44.
3 Mwɔnɛ ɔ, wɔ hu wa ngɛ nɔ nyɛmi sisi. Ngɛ womi nɛ ɔ sisije ɔ, wa susu okadihi nɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ je yaya nɛ ɔ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi he. Kahi kɛ nɔ nyɛmihi nɛ Satan je ɔ ngɔɔ kɛ baa mi ngɛ wae. Wɔ nihi nɛ wa ngɛ anɔkuale Mawu ɔ sɔmɔe ɔ, wa yi mi kpɔ mwɔmi kɛ wa ní peepeehi saa Mawu biɛ ɔ he, nɛ e naa he wami wawɛɛ ngɛ wɔ ni kakaaka wa hɛ nɔ kami kaa wa maa hi si ngɛ je he ɔ mi ɔ nɔ. Wa ngɛ suɔmi ha Yehowa. Wa suɔ kaa wa ‘wlua wa he kɛ ya su nyagbe’—wa gbenɔ be jio, je nɛ ɔ nyagbe jio, eko fɛɛ eko nɛ maa sɛ hlami. (Mateo 24:13) Se kɛ wa maa pee kɛɛ nɛ wa hɛɛ oya yemi su nɛ waa ngɛ ɔ mi nɛ wa ya nɔ nɛ wa hwɔɔ?
4 Akɛnɛ Yesu le kaa e kaseli nɛ a ngɛ jamɛ a be ɔ mi kɛ mwɔnɛ ɔ hu kɛ ka maa kpe heje ɔ, e wo mɛ he wami ke: “Nyɛɛ fɔ nyɔ nɛ nyɛɛ sɔle, konɛ nyɛ ko sɛ ka mi.” (Mateo 26:41) Mɛni munyuhi nɛ ɔmɛ tsɔɔ ha wɔ mwɔnɛ ɔ? Mɛni ka o kɛngɛ kpee? Nɛ kɛ o maa pee kɛɛ nɛ ‘o ya nɔ nɛ o hwɔɔ’?
Mɛni He Ka?
5 Wa ti nɔ fɛɛ nɔ kɛ ka nɛ ma ha nɛ waa nɔ “klama nɛ Abosiami tsɔ” ɔ mi kpeɔ daa ligbi. (2 Timoteo 2:26) Baiblo ɔ bɔ wɔ kɔkɔ kaa nihi nɛ Satan je e hɛ kɛ pi titli ji Yehowa jali. (1 Petro 5:8; Kpojemi 12:12, 17) Ngɛ mɛni yi mi tomi he? Pi e yi mi tomi pɔtɛɛ ji kaa e po wa wami se. Nɛ e pi manye nɔ́ ko kɛ ha Satan ke wa gbo ngɛ anɔkuale yemi mi kɛ ha Mawu. Satan le kaa ngɛ be nɛ Yehowa to ɔ mi ɔ, E maa ngɔ nihi kɛ ba wami mi ekohu kɛ gu gbogboehi a si tlemi ɔ nɔ.—Luka 20:37, 38.
6 Satan suɔ kaa e puɛ wa nɔ́ ko nɛ he jua wa po pe wami nɛ wa ngɛ piɔ nɛ ɔ—lɔɔ ji anɔkuale nɛ wa yeɔ Mawu ɔ. Satan kɛ hɛdɔ ngɛ hlae nɛ e tsɔɔ kaa e ma nyɛ ma ha nɛ wa kpa Yehowa sɔmɔmi. Enɛ ɔ heje ɔ, ke e sisi wɔ nɛ wa yi anɔkuale—nɛ wa kpa sane kpakpa a fiɛmi aloo wa kua Kristofoli a sisi tomi mlaa amɛ a nɔ yemi ɔ—enɛ ɔ maa hine kunimi yemi kɛ ha Satan! (Efesobi 6:11-13) Lɔɔ heje ɔ, Abosiami ngɔɔ kahi kɛ baa wa nɔ.—Mateo 4:3.
7 Satan “ga tsɔmi ɔmɛ” ngɛ munomuno. (Efesobi 6:11) E ma nyɛ maa ngɔ helo nya ní nami, gbeye yemi, yi mi enyɔɔnyɔ peemi, aloo akɔnɔ se dimi kɛ ka wɔ. Se blɔ kake nɛ e kɛ tsuɔ ní wawɛɛ ji kɔni mi nyu womi. Akɛnɛ e ji adufudetsɛ nɛ le ga heje ɔ, e le kaa ke wa kɔni mi wo nyu pɛ, wa ma gbɔjɔ ngɛ mumi mi kɛkɛ ɔ, e ma na wa he blɔ. (Abɛ 24:10) Enɛ ɔ heje ɔ, benɛ wa nuɔ he kaa wa ‘gbɔjɔ ɔ’ ji be titli nɛ e kaa wɔ konɛ waa je fɔ̃.—La 38:8.
8 Benɛ wa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a nyagbe kulaa sue ɔ, níhi nɛ woɔ nɔ kɔni mi nyu ɔ hiɛ nɛ wa yi wa he ngɛ kikɛmɛ a ní nɛ ɔmɛ a he. (Hyɛ daka a—“Ní Komɛ Nɛ Woɔ Nɔ Kɔni Mi Nyu” ɔ mi.) Bɔ fɛɛ bɔ nɛ ji ɔ, kɔni mi nɛ woɔ nyu ɔ haa nɛ wa he wami baa si. ‘Deka’ nɛ o ma na kɛ tsu o jami ɔ he ní—nɛ ji Baiblo ɔ kasemi, Kristofoli a kpe yami kɛ fiɛmi yami—peeɔ dengme keji kaa pɔ tɔ mo ngɛ o nɔmlɔ tso, o juɛmi kɛ o he numi mi. (Efesobi 5:15, 16) Mo kai kaa Satan suɔ nɛ o kpa ní nɛ ɔmɛ peemi. Se pi be nɛ ɔ nɛ e sa kaa wa gbɔjɔ wa he aloo nɛ wa hɛ maa je oya yemi be nɛ wa ngɛ mi ɔ nɔ! (Luka 21:34-36) Kɛ o maa pee kɛ te si kɛ si kahi nɛ o ya nɔ nɛ o hwɔɔ hu kɛɛ? Mo susu ga womihi eywiɛ nɛ ɔmɛ nɛ ma nyɛ maa ye kɛ bua mo ɔ a he.
‘Moo Sɔle Daa’
9 Ngɔɔ o he kɛ fɔ Yehowa nɔ kɛ gu sɔlemi nɔ. Mo kai nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Yesu pee ngɛ Getsemane abɔɔ ɔ mi ɔ. Benɛ e sɛ he hiami mi ɔ, mɛni e pee? E sɔle wawɛɛ kɛ ha Yehowa nɛ e ye kɛ bua lɛ, ‘nɛ e he latsa pee kaa muɔloku nɛ ngɛ dɛe kɛ ngɛ si puee.’ (Luka 22:44) Mo susu he nɛ o hyɛ. Yesu le Satan saminya. Yesu na kɛ je hiɔwe kahi tsuo nɛ Satan kɛ tsuɔ ní konɛ e kɛ du Mawu sɔmɔli ɔmɛ. Se kɛ̃ ɔ, Yesu na we he numi kaa e ma nyɛ maa ye ka saisaa nɛ Abosiami kɛ maa ba e nɔ ɔ nɔ ngɛ blɔ nɛ he wɛ nɔ. Ke Mawu Bi nɛ e ye mluku ɔ nu he kaa e sa nɛ e sɔle kɛ bi Mawu yemi kɛ buami kɛ he wami womi ɔ, lɛɛ e he hia hluu tsɔ kaa wɔ hu wa peeɔ ja!—1 Petro 2:21.
10 Mo kai hu kaa, benɛ Yesu wo e kaseli ɔmɛ he wami nɛ a ya nɔ nɛ a sɔle ɔ, e de ke: “Mumi ɔ lɛɛ e suɔ kaa e maa pee jã, se helo ɔ gbede.” (Mateo 26:41) Mɛnɔ helo lɛ Yesu ngɛ he munyu tue nɛ ɔ? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, pi lɛ nitsɛ e helo ɔ; ejakaa gbɔjɔmi ko be e helo nɛ ye mluku ɔ mi. (1 Petro 2:22) Se e be ja ngɛ e kaseli ɔmɛ a blɔ fa mi. Akɛnɛ a ná fa tɔmi kɛ yayami peemi suhi kɛ je fɔmi mi heje ɔ, a hia yemi kɛ buami saminya konɛ a nyɛ nɛ a da si ngɛ kahi a nya. (Romabi 7:21-24) Lɔɔ heje nɛ e wo mɛ he wami—kɛ Kristofoli tsuo nɛ nyɛɛ a se ɔ—kaa a sɔle kɛ bi yemi kɛ buami konɛ a nyɛ nɛ a da kahi a nya. (Mateo 6:13) Yehowa haa sɔlemihi kaa ja a heto. (La 65:2) Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Ke e hí kulaa ngɛ blɔhi enyɔ a nɔ.
11 Kekleekle ɔ, Mawu yeɔ kɛ buaa wɔ nɛ wa yɔseɔ kahi. Satan kahi ngɛ kaa klamahi nɛ a tsɔ̃ ngɛ blɔ nɛ wo diblii nɔ. Ke o to we a he hɛ ɔ, a maa du mo. Yehowa haa nɛ wa leɔ Satan klamahi a mi tso kɛ guu Baiblo ɔ kɛ Baiblo kasemi womihi a nɔ. Enɛ ɔ yeɔ kɛ buaa wɔ nɛ wa yeɔ kahi a nɔ. Ngɛ jehahi nɛ be ɔmɛ a mi ɔ, a ya nɔ nɛ a bɔ wɔ kɔkɔ ngɛ oslaahi nɛ adesa gbeye yemi, ajuama bɔmi, helo nya ní nami kɛ ka kpahi nɛ Satan kɛ baa amɛ a he kɛ gu womihi, kpe nguahi kɛ kpe wawi blɔ nya tomihi a nɔ. (Abɛ 29:25; 1 Korintobi 10:8-11; 1 Timoteo 6:9, 10) O be Yehowa si nae kaa e ha nɛ wa le Satan ga tsɔmi ɔmɛ lo? Kɔkɔ bɔmihi nɛ ɔmɛ tsuo ji heto kɛ ha o sɔlemi ɔmɛ konɛ o nyɛ nɛ o da kahi a nya.
12 Enyɔne, Yehowa haa wa sɔlemi ɔmɛ a heto kɛ guu he wami nɛ e woɔ wɔ ɔ nɔ konɛ wa to wa tsui si ngɛ kahi a mi. E Munyu ɔ deɔ wɔ ke: ‘Mawu . . . be hae nɛ a ka nyɛ pe bɔ nɛ nyɛ ma nyɛ, mohu ɔ e kɛ ka a nɔuu ma bli blɔ ha nyɛ.’ (1 Korintobi 10:13) Ke waa kɛ wa he fɔ Mawu nɔ ɔ, e be blɔ hae kɔkɔɔkɔ nɛ ka ko nɛ ye wa nɔ, se e ma ha wɔ mumi mi he wami konɛ wa kɛ hwu kɛ si ka a. Mɛni blɔ nɔ e haa ‘blɔ bliɔ’ kɛ haa wɔ? E ‘ngɔɔ mumi klɔuklɔu kɛ ha nihi nɛ a biɔ lɛ.’ (Luka 11:13) Mumi ɔ ma nyɛ ye kɛ bua wɔ nɛ waa kai Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ ma wo wɔ he wami ngɛ pɛɛ si nɛ wa fia kaa wa ma pee nɔ́ dadɛ ɔ mi, konɛ wa nyɛ nɛ wa mwɔ wa yi mi kpɔ ngɛ níle mi. (Yohane 14:26; Yakobo 1:5, 6) E ma nyɛ maa ye kɛ bua wɔ nɛ wa je suhi kpakpahi nɛ a he hia amɛ kpo bɔ nɛ pee ha nɛ wa nyɛ waa ye akɔnɔ yayamihi a nɔ. (Galatabi 5:22, 23) Mawu mumi ɔ ma nyɛ maa wo nyɛmimɛ hé yeli ka konɛ a ye kɛ bua wɔ. (Kolosebi 4:11) Anɛ e pee we mo bua jɔmi kaa Yehowa jee suɔmi mi nɛ e haa o sɔlemihi kɛ ha yemi kɛ buami a heto ngɛ blɔhi kikɛ a nɔ lo?
Na Juɛmi Kpakpa ngɛ Níhi Nɛ O ngɛ Blɔ Hyɛe ɔmɛ a He
13 Keji kaa wa maa ya nɔ nɛ waa hwɔɔ ɔ, e sa nɛ wa na juɛmi kpakpa ngɛ níhi nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe ɔmɛ a he. Akɛnɛ nɛ haomihi ngɛ si himi ɔ mi heje ɔ, wɔ tsuo wa nuɔ pɔtɔtɔɛ he behi komɛ. Se e sa nɛ e hi wa juɛmi mi kaa Mawu wui wɔ si kɔkɔɔkɔ kaa wa kɛ haomi be kpee ngɛ wa si himi mi ngɛ je nɛ ɔ mi. Ngɛ Baiblo be mi ɔ, Mawu sɔmɔli po nɛ a hi si ɔ kɛ amanehluhi kaa yi mi wami, ohia, yi mi susumi wawɛɛ kɛ hiɔ kpe.—Bɔfo 8:1; 2 Korintobi 8:1, 2; 1 Tesalonikabi 5:14; 1 Timoteo 5:23.
14 Mwɔnɛ ɔ, wɔ hu waa kɛ nyagbahi kpeɔ. Waa kɛ yi mi wami, sika he dengme gbomi, juɛmi mi nyagba, hiɔ kɛ haomi kpahi ma nyɛ maa kpe. Keji kaa Yehowa guu nyakpɛ blɔ nɔ kɛ buu wa he ngɛ haomi fɛɛ haomi he ɔ, anɛ enɛ ɔ be hae nɛ Satan nɛ́ na nɔ́ ko nɛ e da nɔ kɛ bɔ Yehowa ahlua lo? (Abɛ 27:11) Yehowa ngmɛɛ blɔ nɛ́ a ka e sɔmɔli, nɛ ngɛ be komɛ a mi po ɔ a gboɔ kpatu gbenɔ ngɛ a he nyɛli a dɛ mi.—Yohane 16:2.
15 Lɛɛ, mɛni ji si womi nɛ Yehowa kɛ ha wɔ mɔ? Kaa bɔ nɛ wa na kɛ sɛ hlami ɔ, e wo si kaa e maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa da ka amɛ a nya, be abɔ nɛ waa kɛ wa he fɔɔ e nɔ ɔ. (Abɛ 3:5, 6) Kɛ gu e Munyu ɔ, e mumi ɔ kɛ e we asafo ɔ nɔ ɔ, e buu wa he ngɛ mumi mi, nɛ e yeɔ bua wɔ nɛ waa hɛɛ weku kpa nɛ waa kɛ lɛ ngɛ ɔ mi. Ke wa hɛɛ weku kpa nɛ waa kɛ lɛ ngɛ ɔ mi nɛ wa gbo tete po ɔ, wa ye kunimi. Nɔ́ ko nɔ́ ko be—gbenɔ tete po be hiɔwo nɛ Mawu ma ha e sɔmɔli anɔkuafo ɔmɛ nya nyɛe maa tsi. (Hebribi 11:6) Nɛ ngɛ je he nɛ su si haa nɛ ɔ mi ɔ, si womihi nɛ a ngɛ bua jɔmi tsuo nɛ Yehowa kɛ ha nihi nɛ a suɔ lɛ ɔ maa ba mi.—La 145:16.
Mo Kai Sane ɔmɛ
16 Ke wa ma nyɛ maa to wa tsui si kɛ ya su nyagbe ɔ, lɛɛ e sa nɛ wa ha nɛ nɔ́ heje nɛ Mawu ngmɛ yayami peemi blɔ ɔ nɛ hi wa juɛmi mi. Ke be komɛ wa nuɔ he kaa wa haomihi ngɛ wa nɔ nyɛe, nɛ e peeɔ wɔ kaa wa kpa Yehowa jami ɔ, e sa nɛ wa kai kaa Satan fia Yehowa nɔyemi nɛ sa a he powa. Nɔ Sisilɔ ɔ bi Mawu sɔmɔli a he nɛ a kɛ ha Mawu jami kɛ anɔkuale nɛ a yeɔ lɛ hu he sane. (Hiob 1:8-11; 2:3, 4) Sanehi nɛ ɔmɛ kɛ blɔ nɛ Yehowa gu nɔ kɛ tsu a he ní ɔ he hia wawɛɛ pe wa wami po. Ngɛ mɛni blɔ nɔ?
17 Amanehlu nɛ Mawu ngmɛ blɔ be bɔɔ ɔ bli blɔ ha ni kpahi nɛ a na anɔkuale ɔ. Mo susu enɛ ɔ he nɛ o hyɛ: Yesu na amanehlu bɔ nɛ pee nɛ wa na wami. (Yohane 3:16) Anɛ wa be hɛ sa kɛ ha nɔ́ nɛ ɔ lo? Se wa suɔ kaa waa to wa tsui si be kpiti ngɛ amanehlu mi bɔ nɛ pee nɛ ni kpahi hu a na wami lo? Ke wa ma nyɛ maa to wa tsui si kɛ ya su nyagbe ɔ, lɛɛ e sa nɛ waa le kaa Yehowa níle mi kuɔ pe wa nɔ ɔ. (Yesaya 55:9) E maa je yayami peemi kɛ je ngɛ be nɛ sa mi konɛ e kɛ tsu sane ɔmɛ a he ní kɛ ya neneene ngɛ wa himi kɛ hami hu heje. Anɛ blɔ nitsɛ ko ngɛ nɛ a kɛ ma tsu sane ɔ he ní pe enɛ ɔ lo? Mawu yi sane nɛ dɛ!—Romabi 9:14-24.
“Nyɛɛ Hɛ Nyɛ kɛ Su Mawu He”
18 Ke wa maa hɛɛ oya yemi he numi nɛ wa ngɛ ɔ mi ɔ, e sa nɛ waa hɛ kɛ su Mawu he. O hɛ̃ ko je nɔ kɔkɔɔkɔ kaa Satan kɛ hɛdɔ ngɛ hlae nɛ e puɛ weku kpa kpakpa nɛ waa kɛ Yehowa ngɛ ɔ. Satan suɔ nɛ wa he ye kaa je mi nyagbe ko be bae nɛ lɔɔ heje ɔ e he hia we kaa wa fiɛɛ sane kpakpa a aloo nɛ waa hi si ngɛ Baiblo sisi tomi mlaahi a nya. Se “lakpatsɛ kpanaku ji lɛ.” (Yohane 8:44) E sa nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa “te si kɛ wo Abosiami.” E sɛ nɛ wa buɔ waa kɛ Yehowa wa kpɛti weku kpa a kaa nɔ́ ko nyafii. Baiblo ɔ woɔ wɔ he wami ngɛ suɔmi mi ke: “Nyɛɛ hɛ nyɛ kɛ su Mawu he, nɛ e maa hɛ lɛ kɛ su nyɛ he.” (Yakobo 4:7, 8) Kɛ o maa pee kɛɛ nɛ o hɛ kɛ su Yehowa he?
19 Sɔlemi nɛ a kɛ susuɔ níhi a he ɔ he hia. Be mi nɛ si himi ɔ mi haomi ɔmɛ a nya wa a, jee o tsui mi nɛ o sɔle ha Yehowa. Ke o de lɛ níhi pɔtɛɛ nɛ ngɛ mo hiae ɔ, e he be wae kaa o ma na o ní bi ɔmɛ a heto. Eko ɔ pi nɔ́ nɛ o ngɛ blɔ hyɛe ɔ pɛpɛɛpɛ nɛ o nine maa su nɔ, se ke o suɔ kaa o maa bu lɛ nɛ o ye lɛ anɔkuale ɔ, e maa ye bua mo konɛ o to tsui si ngɛ manye yemi mi. (1 Yohane 5:14) Ke o ngɔɔ e blɔ tsɔɔmihi kɛ tsuɔ ní ngɛ o si himi mi ɔ, o maa su e he haa. Yehowa suhi kɛ e blɔhi nɛ Baiblo ɔ jeɔ kpo ɔ kanemi kɛ a he susumi hu he hia. Níhi a he susumi kaa ja a maa ye bua mo konɛ o le lɛ saminya; e maa ta o tsui he nɛ e ma ha suɔmi nɛ o ngɛ ha lɛ ɔ mi maa kuɔ. (La 19:14) Nɛ suɔmi nɛ ɔ ma ye bua mo pe nɔ́ fɛɛ nɔ́, nɛ o nyɛ nɛ o hwu kɛ si ka konɛ o ya nɔ nɛ o hwɔɔ.—1 Yohane 5:3.
20 Ke wa ma hɛ kɛ su Yehowa he ɔ, e he hia hu nɛ waa hɛ kɛ su wa nyɛmimɛ ngɛ hemi kɛ yemi ɔ mi ɔ a he. A maa sɛsɛ enɛ ɔ he ngɛ womi nɛ ɔ nyagbe mi gbami ɔ mi.
SANE BIMIHI
• Bɛnɛ Yesu ngɛ he hiami mi, kɛ yaa e si himi ɔ nyagbe be mi ɔ ngɛ zugba a nɔ ɔ, mɛni e pee, nɛ mɛni e wo e kaseli ɔmɛ he wami ke a pee? (Kuku 1-4)
• Mɛni heje nɛ Satan je e hɛ kɛ pi Yehowa sɔmɔli, nɛ mɛni blɔhi a nɔ e kaa wɔ ngɛ? (Kuku 5-8)
• Bɔ nɛ pee ha nɛ wa nyɛ kahi a nya waa da a, mɛni heje nɛ e sa nɛ waa sɔle daa (Kuku 9-12),wa na juɛmi kpakpa ngɛ níhi nɛ wa hyɛɔ blɔ ɔmɛ a he (Kuku 13-15), wa kai sane ɔmɛ nɛ a te si ɔ (Kuku 16-17), nɛ wa ‘hɛ kɛ su Mawu he’ (Kuku 18-20)?
[Daka ngɛ ba fa 25]
Ní Komɛ Nɛ Woɔ Nɔ Kɔni Mi Nyu
Nɔmlɔ tso mi he wami nami/bwɔmi. Ke wa nu hiɔ nɛ e hí tsami aloo bwɔmi ngɔ nya tsimihi kɛ ba ha wɔ ɔ, eko ɔ e maa hao wɔ ejakaa wa nyɛ we nɛ waa pee fuu ngɛ Mawu sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi.—Hebribi 6:10.
Blɔ hyɛmi nɛ bɛ́ mi. Wa kɔni mi ma nyɛ maa wo nyu ke nihi bɔɔ pɛ lɛ buɔ Mawu Munyu nɛ wa ngɛ fiɛe ɔ tue.—Abɛ 13:12.
He numi nɛ wa naa kaa se nami be wa he. Ke a kɛ jeha fuu wa nɔ ko yi mi ɔ, eko ɔ e maa nu he kaa nɔ ko be nɛ suɔ lɛ, nɛ Yehowa po sume lɛ.—1 Yohane 3:19, 20.
Nɔ́ dɔ nɔ́ nɛ peeɔ nɔ. Ke nɔ ko nyɛmi nɛ heɔ yeɔ pee lɛ nɔ́ ko ɔ, eko ɔ e maa gba e juɛmi nya hluu kaa e ma kpa Kristofoli a kpe yami aloo fiɛmi yami.—Luka 17:1.
Yi mi wami. Nihi nɛ o kɛ mɛ be jami kake mi ɔ ma nyɛ maa te si kɛ wo mo, a ma nyɛ maa wa mo yi mi, aloo a ye o he fɛu.—2 Timoteo 3:12; 2 Petro 3:3, 4.
[Foni ngɛ ba fa 26]
Yesu wo wɔ he wami nɛ waa ‘sɔle daa’ kɛ bi yemi kɛ buami konɛ wa nyɛ nɛ waa hwu kɛ si ka
-
-
“Se Titli Ɔ, Suɔmi Nɛ Nyɛɛ Kɛ Suɔ Nyɛ He Ɔ Mi Nɛ Wa”Nyɛɛ Ya Nɔ Nɛ Nyɛɛ Hwɔɔ!
-
-
“Se Titli Ɔ, Suɔmi Nɛ Nyɛɛ Kɛ Suɔ Nyɛ He Ɔ Mi Nɛ Wa”
“Níhi tsuo a nyagbe ɔ su ta. . . . Se titli ɔ, suɔmi nɛ nyɛɛ kɛ suɔ nyɛ he ɔ mi nɛ wa.”—1 PETRO 4:7, 8, Somi He Ɔ.
YESU le kaa sekpɛ ngmlɛfia bɔɔ nɛ piɛ nɛ e kɛ e kaseli ɔmɛ maa ye ɔ he hia wawɛɛ. E le kahi nɛ ngɛ a hɛ mi nɛ a kɛ maa kpe. A ngɛ ní tsumi agbo ko nɛ a ma tsu, se a maa nyɛ mɛ nɛ a maa wa mɛ yi mi kaa bɔ nɛ a pee lɛ ɔ. (Yohane 15:18-20) Nyagbe nyɔ ɔ mi nɛ e kɛ mɛ hi si ɔ, e kai mɛ si abɔ bɔ nɛ e he hia ha kaa a suɔ a sibi.—Yohane 13:34, 35; 15:12, 13, 17.
2 Bɔfo Petro, nɛ ngɛ lejɛ ɔ jamɛ a be ɔ mi ɔ, nu se nami nɛ ngɛ kaimi ɔ he sisi saminya. Ngɛ jeha komɛ a se ɔ, benɛ e piɛ bɔɔ nɛ a ma kpata Yerusalem hɛ mi ɔ, Petro ngma womi kɛ ma bɔ nɛ suɔmi he hia ha a nɔ mi. E wo Kristofoli ga ke: “Níhi tsuo a nyagbe ɔ su ta. . . . Se titli ɔ, suɔmi nɛ nyɛɛ kɛ suɔ nyɛ he ɔ mi nɛ wa.” (1 Petro 4:7, 8, Somi He Ɔ) Petro munyu ɔmɛ a he hia wawɛɛ kɛ ha nimli nɛ a ngɛ je ɔ nyagbe be nɛ ɔ mi ɔ. (2 Timoteo 3:1) Mɛni ‘suɔmi nɛ mi wa’ tsɔɔ? Mɛni heje nɛ e he hia kaa wa na kikɛmɛ a suɔmi ɔ kɛ ha ni kpahi? Nɛ mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ suɔmi nɛ ɔ?
‘Suɔmi nɛ Mi Wa’—Mɛni E Ji?
3 Nihi fuu susuɔ kaa suɔmi ji he numi ko nɛ e sa kaa nɔ fɛɛ nɔ naa ngɛ adebɔ su nya. Se pi suɔmi saisaa kɛkɛ he munyu nɛ Petro ngɛ tue; se mohu suɔmi nɛ ye mluku he munyu e ngɛ tue ɔ nɛ. A je munyungu “suɔmi” nɛ a kɛ tsu ní ngɛ 1 Petro 4:8 sisi kɛ je Hela munyungu a·gaʹpe ɔ mi. E tsɔɔ suɔmi nɛ kpɛle peemi be mi, nɛ sisi tomi mlaa kudɔɔ lɛ. Níhi a mi hlami womi ko de ke: “Agape suɔmi ji su nɛ a ma nyɛ ma na ejakaa e pi su nɛ jee he numi mi kɛkɛ se mohu e ji yimi tomi nɛ a kɛ tsuɔ pɛɛ si fiami ko he ní.” Akɛnɛ wa ná kpɛle peemi su kɛ je fɔmi mi heje ɔ, e he hia nɛ a kai wɔ be fɛɛ be nɛ wa suɔ wa sibi, nɛ wa ha Mawu mlaa nɛ kudɔ wɔ ngɛ enɛ ɔ peemi mi.—1 Mose 8:21; Romabi 5:12.
4 Enɛ ɔ tsɔɔ we kaa e sa nɛ wa suɔ wa sibi akɛnɛ e ji blɔ nya ní tsumi nɛ e fɔɔ si ngɛ wa nɔ ɔ heje. A·gaʹpe ji suɔmi nɛ jeɔ bua jɔmi kɛ he numi kpo. Petro de ke wa na ‘suɔmi nɛ mi wa nɛ tsɔɔ kaa, wa bli suɔmi mi kɛ ha wa sibi.’a (Kingdom Interlinear) Se kɛ̃ ɔ, e biɔ mɔde bɔmi loko nɔ ko ma je suɔmi nɛ ɔ kpo. Womi mi lelɔ ko de ngɛ Hela munyungu nɛ a tsɔɔ sisi ke “mi wa” a he ke: “E hɛɛ juɛmi nɛ tsɔɔ bɔ nɛ fo tulɔ ko wlua e he be nɛ e kɛ e he wami tsuo miɔ nɛ e gbe fo tumi ɔ nya a.”
5 E sɛ nɛ wa jeɔ suɔmi kpo ngɛ níhi nɛ a peemi he wɛ pɛ mi aloo kɛ tsɔɔ nihi bɔɔ ko kɛkɛ. Kristofoli a suɔmi biɔ nɛ wa “bli” wa tsui mi gbajaa, nɛ wa kpã wa suɔmi ɔ mi ha wa sibi keji kaa jã a peemi he wa tete po. (2 Korintobi 6:11-13) E fɔɔ si faii kaa, kikɛmɛ a suɔmi ɔ lɛ e sa nɛ waa kase nɛ waa hɛɛ mi, kaa bɔ nɛ fo tulɔ tsɔseɔ e he nɛ e bɔɔ mɔde kaa e he nɛ su kɛ pi si ɔ. E he hia kaa wa na suɔmi kikɛ nɛ ɔ ha wa sibi. Mɛni heje? Ke e hi kulaa, ngɛ yi mi tomi etɛ komɛ a heje.
Mɛni Heje e Sa nɛ Waa Suɔ Wa Sibi?
6 Kekleekle ɔ, ‘ejakaa suɔmi ɔ, Mawu mi e je.’ (1 Yohane 4:7) Yehowa, nɔ nɛ ngɔ nɛ suɔmi su nɛ ɔ je ɔ, ji nɔ kekle nɛ suɔ wɔ. Bɔfo Yohane de ke: “Blɔ nɔ nɛ Mawu je e suɔmi ɔ kpo kɛ tsɔɔ wɔ ji nɛ ɔ nɛ: E tsɔ e Bi kake too ɔ kɛ ba je ɔ mi, konɛ kɛ gu e Bi ɔ nɔ ɔ, wa na wami.” (1 Yohane 4:9) Mawu “tsɔ” e Bi ɔ nɛ e ba plɛ adesa, nɛ e ba sɔmɔ, nɛ e gbo ngɛ sɛumi tso nɔ—e pee enɛ ɔ tsuo konɛ waa ‘gu nɔ kɛ na neneene wami.’ Kɛ e sa nɛ wa pee wa ní kɛɛ ngɛ suɔmi nɛ mi kuɔ nɛ Mawu je kpo ngɔ ha wɔ nɛ ɔ he? Yohane de ke: “Ke kikɛ nɛ ɔ Mawu suɔ wɔ ɔ, wɔ hu e sa kaa waa suɔ wa sibi.” (1 Yohane 4:11) Mo kadi kaa Yohane ngma ke, “Ke kikɛ nɛ ɔ Mawu suɔ wɔ”—pi mo nɔ kake pɛ se wɔ. Munyu ɔ mi tsɔ heii kaa: Ke Mawu suɔ nihi nɛ waa kɛ mɛ ngɛ jami ɔ mi ɔ, lɛɛ e sa nɛ wɔ hu waa suɔ mɛ.
7 Enyɔne, e he hia titli ngɛ wa be nɛ ɔ mi kaa wa suɔ wa sibi wawɛɛ bɔ nɛ pee ha nɛ waa ye kɛ bua wa nyɛmimɛ nɛ e fĩ mɛ ɔ, ejakaa “níhi tsuo a nyagbe ɔ su ta.” (1 Petro 4:7) Wa ngɛ ‘he hiami be’ mi. (2 Timoteo 3:1) Je ɔ mi si fɔfɔɛ, adebɔ mi oslaahi, kɛ si temi kɛ womi ngɔɔ haomihi kɛ baa wa nɔ. Ngɛ si himihi nɛ a mi wa mi ɔ, e sa nɛ wa hɛ kɛ su wa sibi a he pe daa. Suɔmi nɛ mi wa maa pee wɔ kake nɛ e maa ta wa tsui he konɛ waa ‘baa wa sibi a yi.’—1 Korintobi 12:25, 26.
8 Etɛne, e sa nɛ waa suɔ wa sibi ejakaa wa sume nɛ wa “ha Abosiami ɔ blɔ nɛ e ba sɛ wa kpɛti.” (Efesobi 4:27) Satan pee klalo kaa e ma ngɔ wa nyɛmimɛ ngɛ hemi kɛ yemi ɔ mi a fa tɔmi—nɛ ji a gbɔjɔmihi kɛ tɔ̃mihi nɛ a peeɔ kɛ tsu ní kɛ tɔtɔ wa nane. Anɛ nɔ ko munyu nɛ e susuu we he nɛ e tu aloo nɔ ko yi mi wami ní peepee ko ma ha nɛ waa je asafo ɔ mi lo? (Abɛ 12:18) Wa be ja a pee ke wa ngɛ suɔmi nɛ mi wa ha wa sibi! Kikɛmɛ a suɔmi ɔ yeɔ kɛ buaa wɔ nɛ wa naa tue mi jɔmi nɛ wa ‘peeɔ nya kake kɛ sɔmɔɔ Mawu.’—Zefania 3:9.
Blɔ Nɔ nɛ O maa Gu kɛ Tsɔɔ Kaa O Suɔ Ni Kpahi
9 E sa nɛ suɔmi ɔ kpo jemi nɛ je sisi kɛ je we mi. Yesu de ke nɔ́ nɛ a kɛ ma yɔse e se nyɛɛli anɔkuafo ɔmɛ ji suɔmi nɛ a ma na ha a sibi. (Yohane 13:34, 35) Pi asafo ɔ mi pɛ nɛ e sa nɛ a je suɔmi kpo ngɛ se mohu ngɛ weku ɔ hu mi—nɛ ji gba si himi he piɛɛli a kpɛti kɛ fɔli kɛ a bimɛ a kpɛti. Suɔmi nɛ wa ma na ha wa weku ɔ mi bi kɛkɛ pi; se mohu e sa nɛ wa je suɔmi ɔ kpo ngɛ blɔ nɛ fiaa nɔ kɛ maa si nɔ.
10 Mɛni blɔ nɔ gba si himi he piɛɛli maa gu kɛ je suɔmi kpo ha a sibi? Huno nɛ suɔ e yo ngɛ anɔkuale mi ɔ ngɔɔ e munyu tumi kɛ e ní peepee—ngɛ magbɛ nɔ kɛ kɔkɔɔ mi—kɛ tsɔɔ kaa e he nɔ́ dɔɔ lɛ. E kɛ bumi nɛ sa haa lɛ nɛ e susuɔ e yo ɔ susumihi, e juɛmi tsɔɔmihi kɛ e he numihi a he. (1 Petro 3:7) E susuɔ e yo ɔ himi kɛ hami he pe lɛ nitsɛ e he, nɛ e bɔɔ mɔde wawɛɛ konɛ e tsu e helo nya, mumi mi kɛ he numi mi hiami níhi a he ní ha lɛ. (Efesobi 5:25, 28) Yogbayo nɛ suɔ e huno nitsɛ ɔ kɛ ‘bumi nɛ mi kuɔ’ haa lɛ ke e huno ɔ nyɛ we nɛ e tsu e hiami níhi a he ní po ngɛ be komɛ a mi. (Efesobi 5:22, 33) E yeɔ kɛ buaa e huno ɔ nɛ e baa e he si kɛ haa lɛ, nɛ e bi we e huno ɔ konɛ e pee níhi nɛ pã lɛ, se mohu e kɛ lɛ peeɔ kake konɛ a ya nɔ ngɛ Mawu jami mi.—1 Mose 2:18; Mateo 6:33.
11 Fɔli, mɛni blɔ nɔ nyɛ maa gu kɛ je suɔmi kpo ha nyɛ bimɛ? Mɔde nɛ nyɛ maa bɔ wawɛɛ kaa nyɛ ma ha mɛ a helo nya níhi ji odase kaa nyɛ suɔ mɛ. (1 Timoteo 5:8) Se jokuɛwi hiaa níhi fuu pe niye ní, heha nɔ́, kɛ hwɔ he. Keji kaa a maa wa nɛ a ba suɔ Mawu nɛ a sɔmɔ lɛ ɔ, lɛɛ e he hia nɛ a ngɔ Mawu jami mi tsɔsemi kɛ ha mɛ. (Abɛ 22:6) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ a na be nɛ a kɛ kase Baiblo ɔ, nɛ a kɛ ya fiɛmi, nɛ a kɛ ya Kristofoli a kpe slɔɔtohi kaa weku. (5 Mose 6:4-7) Ke a ma nyɛ ma tsu ní nɛ ɔmɛ daa, titli ngɛ be nɛ mi wa nɛ ɔ mi ɔ, lɛɛ e sa nɛ a ngɔ be kɛ sa afɔle. Jokuɛwi ɔmɛ a he nɛ nyɛ susuɔ kɛ mɔde nɛ nyɛ bɔɔ kaa nyɛɛ kɛ Mawu jami blɔ tsɔɔmi kpakpa ma ha mɛ ɔ tsɔɔ suɔmi nɛ nyɛ ngɛ ha mɛ, nɛ nyɛɛ kɛ enɛ ɔ peemi tsɔɔ kaa nyɛ susuɔ a neneene himi kɛ hami he.—Yohane 17:3.
12 E he hia nɛ fɔli nɛ je suɔmi kpo ha a bimɛ ngɛ a he numi mi hiami níhi hu a he. Jokuɛwi ɔmɛ a he wɛ nɛ a tsui ɔmɛ hu wɛ, lɔɔ heje ɔ e he hia nɛ nyɛɛ ma nyɛ suɔmi ɔ nɔ mi ha mɛ. Nyɛ de mɛ ke nyɛ suɔ mɛ, nɛ nyɛ je suɔmi nɛ mi kuɔ kpo ha mɛ, jã a peemi ma ha mɛ nɔ mi mami kaa nyɛ suɔ a sane nɛ se nami ngɛ a he. Nyɛ na a he bua jɔmi nɛ nyɛ je a yi bɔ nɛ sa, ejakaa enɛ ɔ haa nɛ a leɔ kaa nyɛ le a mɔde bɔmi ɔmɛ nɛ a sa nyɛ hɛ mi hulɔ. Nyɛ tsɔse mɛ ngɛ suɔmi mi, ejakaa tsɔsemi nɛ ɔmɛ haa nɛ a yɔseɔ kaa nyɛ susuɔ a hwɔɔ se he. (Efesobi 6:4) Suɔmi nɛ nyɛ ma je kpo kikɛ ɔ maa ye bua nyɛ konɛ nyɛɛ fia weku nɛ bua jɔmi kɛ kake peemi ngɛ mi kɛ ma si, nɛ enɛ ɔ ma dla weku ɔ kɛ to konɛ e nyɛ nɛ e da nyagbe be nɛ ɔ mi haomi ɔmɛ a nya.
13 Suɔmi haa nɛ wa kuɔ wa hɛ kɛ fɔɔ ni kpahi a tɔ̃mihi a nɔ. Mo kai kaa benɛ Petro ngɛ nihi nɛ kaneɔ e womi ɔ ga woe nɛ́ a na “suɔmi nɛ mi wa ha a sibi” ɔ, e ha mɛ yi mi tomi heje nɛ enɛ ɔ peemi he hia ke: “Ejakaa suɔmi haa yayami babauu nɔ.” (1 Petro 4:8) Yayamihi a nɔ ‘hami’ tsɔɔ we kaa a laa yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he nɔ. E sa nɛ wa de nihi nɛ a kɛ asafo ɔ nɔ hyɛmi wo a dɛ sanehi kaa kikɛ ɔmɛ konɛ a tsu a he ní. (3 Mose 5:1; Abɛ 29:24) E ji nɔ́ nɛ suɔmi be mi—nɛ e kɛ ngmami ɔ hu kpa we gbi—kaa a ma ha nihi nɛ peeɔ yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ he blɔ nɛ a hao ni kpahi.—1 Korintobi 5:9-13.
14 Ngɛ behi fuu mi ɔ, tɔmihi nɛ nyɛmimɛ nɛ heɔ yeɔ peeɔ ji níhi nyafinyafi kɛkɛ. Behi komɛ a mi ɔ, wɔ tsuo wa tɔ̃ɔ ngɛ munyu tumi aloo ní peepee mi, nɛ waa kɛ jɔ̃ɔ wa sibi a kɔni mi aloo kɛ peeɔ mɛ nɔ́ dɔdɔɛ po. (Yakobo 3:2) Anɛ e sa nɛ wa he nɛ sɔ kɛ fiɛɛ nihi a he tɔmihi kɛ tsɔɔ ni kpahi lo? Jã a peemi maa ngɔ pɛ kɛ ba asafo ɔ mi. (Efesobi 4:1-3) Ke wa haa nɛ suɔmi kudɔɔ wɔ ɔ, wa be wa nyɛmi sɔmɔlɔ ko ‘biɛ puɛe.’ (La 50:20) Kaa bɔ nɛ gbogbo he sami kɛ e he tsopa kpami haa gbogbo ɔ he sakasaka a nɔ ɔ, ja kɛ̃ wa kɛ suɔmi haa ni kpahi a tɔmihi a nɔ.—Abɛ 17:9.
15 Suɔmi maa ta wa tsui he nɛ waa ye bua nihi nɛ e fi mɛ. Benɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi si himi ngɛ puɛe nɛ ɔ, be maa su nɛ wa nyɛmimɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ maa hia helo nya yemi kɛ buami. (1 Yohane 3:17, 18) Kaa nɔhyɛ nɔ́ ɔ, anɛ wa asafo ɔ mi nɔ ko he fi lɛ ngɛ sika blɔ fa mi aloo e ní tsumi puɛ lo? Lɛɛ eko ɔ wa ma nyɛ maa ye bua lɛ ngɛ helo nya níhi a blɔ fa mi, bɔ nɛ wa he wami ma nyɛ. (Abɛ 3:27, 28; Yakobo 2:14-17) Anɛ yalɔyo nɛ e jeha ya hɛ mi ko ngɛ nɛ hia kaa a dla e we ha lɛ lo? Lɛɛ, eko ɔ o maa sɛ hlami nɛ o tsu ní tsumi nɛ ɔ eko bɔ nɛ sa.—Yakobo 1:27.
16 Pi wa kpɔ ɔ mi bi pɛ nɛ e sa kaa wa je suɔmi kpo kɛ ha. Be komɛ, wa nuɔ amaniɛ bɔmihi kaa ahumi fiami, zugba mimiɛmi kɛ ta hwumi ha Mawu sɔmɔli ngɛ zugba kpahi a nɔ he fi mɛ. Eko ɔ a maa hia niye ní, heha nɔ́, kɛ ní kpahi wawɛɛ. Mahi a nɔ nɛ a je aloo wɛtsohi a mi nɛ a je kɔ we he eko. Wa ‘ngɛ suɔmi kɛ ha nyɛmimɛ ɔmɛ tsuo.’ (1 Petro 2:17) Lɔɔ heje ɔ, kaa bɔnɛ a pee ngɛ kekle jeha lafa asafo ɔmɛ a mi ɔ, wa suɔ nɛ wa fĩ yemi kɛ buami blɔ nya tomi nɛ a kɛ maa ye bua a se. (Bɔfo 11:27-30; Romabi 15:26) Ke wa je suɔmi kpo ngɛ blɔ nɛ ɔmɛ a nɔ ɔ, wa woɔ tsa kpa nɛ peeɔ wɔ kake ngɛ nyagbe be nɛ ɔ mi ɔ mi he wami.—Kolosebi 3:14.
17 Suɔmi woɔ wɔ ka nɛ wa fiɛɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a kɛ tsɔɔ ni kpahi. Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Yesu pee ɔ he nɛ o hyɛ. Mɛni heje nɛ e fiɛɛ munyu ɔ nɛ e tsɔɔ ni kpahi ní ɔ? “E mi mi sã lɛ” ngɛ nimli babauu ɔmɛ a mumi mi si fɔfɔɛ nɛ ngɛ mɔbɔ he. (Marko 6:34) Lakpa jami mi to hyɛli, nɛ mɛ lɛ e sa nɛ a ko tsɔɔ mɛ Mawu jami he anɔkuale ɔ, nɛ a ko ha mɛ hɛ nɔ kami ɔ, a kua mɛ nɛ a ha a tla blɔ. Lɔɔ heje ɔ, suɔmi nɛ mi kuɔ kɛ mi mi sami ha nɛ Yesu ngɔ “Mawu matsɛ yemi ɔ he sane kpakpa a” kɛ wo ni ɔmɛ a bua.—Luka 4:16-21, 43.
18 Mwɔnɛ ɔ hu, nimli babauu lɛ a kua mɛ nɛ a sisi mɛ ngɛ Mawu jami mi nɛ a be hɛ nɔ kami ko. Keji kaa wa susuɔ nimli nɛ a li anɔkuale Mawu ɔ lolo ɔ a mumi mi hiami níhi a he wawɛɛ kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ, lɛɛ suɔmi kɛ mi mi sami maa wo wɔ gɛjɛmi konɛ wa fiɛɛ Mawu Matsɛ Yemi he sane kpakpa a kɛ tsɔɔ mɛ. (Mateo 6:9, 10; 24:14) Akɛnɛ be bɔɔ pɛ lɛ piɛ heje ɔ, yi wami hemi sɛgbi ɔ fiɛɛmi he ba hia wawɛɛ pe be fɛɛ be.—1 Timoteo 4:16.
“Níhi Tsuo A Nyagbe ɔ Su Ta”
19 Mo kai kaa Petro je ga womi nɛ e kɛ ha kaa wa suɔ wa sibi ɔ sisi kɛ munyu nɛ deɔ ke: “Níhi tsuo a nyagbe ɔ su ta.” (1 Petro 4:7) E be kɛe nɛ Mawu ma ha je he nɛ dami ngɛ mi ma ba da je yaya nɛ ɔ nane mi. (2 Petro 3:13) Amlɔ nɛ ɔ, pi be nɛ sa kaa wa peeɔ wa ní kaa nihi nɛ pi a kɔmɔ ji nɔ́ ko ji nɛ ɔ. Yesu Kristo bɔ wɔ kɔkɔ ke: ‘Nyɛ hɛ nɛ hi nyɛ he nɔ konɛ jiklɔɔ yemi kɛ da demi kɛ nya mi ngma he haomi nɛ ko he nyɛ tsui nɛ jamɛ a ligbi ɔ ba ti nyɛ si tlukaa kaa klama.’—Luka 21:34, 35, Somi He Ɔ.
20 Lɛɛ, bɔ fɛɛ bɔ nɛ e ji ɔ, nyɛ ha nɛ waa ‘ya nɔ nɛ waa hwɔɔ,’ nɛ́ wa hɛ nɛ hi wa he nɔ ngɛ be nɛ wa ngɛ mi ɔ he. (Mateo 24:42) Nyɛ ha nɛ wa hyɛ wa he nɛ hi ngɛ Satan kahi nɛ gblaa nɔ juɛmi ɔ he. Nɛ nyɛ ko ha nɛ waa ngmɛ blɔ kɔkɔɔkɔ nɛ je nɛ he numi kɛ suɔmi be mi nɛ ɔ nɛ tsi suɔmi nɛ wa ma je kpo kɛ ha ni kpahi ɔ nya. Nɛ titli ɔ, nyɛ ha nɛ waa hɛ kɛ su Yehowa, anɔkuale Mawu ɔ he. E be kɛe nɛ e ma ha nɛ e yi mi tomi nɛ ngɛ nyami kɛ ha zugba nɛ ɔ maa ba mi kɛ gu Mesia Matsɛ Yemi ɔ nɔ.—Kpojemi 21:4, 5.
[Sisi ningma]
a Ngɛ 1 Petro 4:8, Baiblo sisi tsɔɔmi kpahi tsɔɔ kaa waa suɔ wa sibi “ngɛ anɔkuale mi,” “wawɛɛ,” aloo waa suɔ wa sibi kɛ “je wa tsui mi tsuo.”
NÍ KASEMI Ɔ HE SANE BIMIHI
• Be nɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ ngɛ sɛ yee ɔ, mɛni ga womi e kɛ ha mɛ, nɛ mɛni tsɔɔ kaa Petro nu munyu nɛ e tu ɔ sisi? (Kuku 1-2)
• Mɛni ji “suɔmi nɛ mi wa”? (Kuku 3-5)
• Mɛni heje nɛ e sa nɛ wa suɔ wa sibi ɔ? (Kuku 6-8)
• Mɛni blɔ nɔ o maa gu kɛ tsɔɔ kaa o suɔ ni kpahi? (Kuku 9-18)
• Mɛni heje nɛ pi be nɛ sa kaa wa peeɔ wa ní kaa nihi nɛ pi nɔ́ ko ji a kɔmɔ ɔ, nɛ mɛni e sa kaa waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa pee? (Kuku 19-20)
[Foni ngɛ ba fa 29]
Weku nɛ nya kake peemi ngɛ mi ɔ ji weku nɛ ma nyɛ maa da si ngɛ kahi a nya ngɛ nyagbe be nɛ ɔ mi
[Foni ngɛ ba fa 30]
Suɔmi woɔ wɔ gɛjɛmi nɛ wa yeɔ kɛ buaa nihi nɛ e fi mɛ
[Foni ngɛ ba fa 31]
Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a nɛ wa fiɛɔ kɛ haa ni kpahi tsɔɔ suɔmi nɛ wa ngɛ
-