Hwɔɔmi Mɔ INTANƐTI NƆ NITO HE
Hwɔɔmi Mɔ
INTANƐTI NƆ NITO HE
Dangme
Ɛ
  • ã
  • á
  • ɛ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ
  • ɔ́
  • í
  • ĩ
  • BAIBLO
  • WOMIHI
  • ASAFO MI KPEHI
  • fy yi 4 bf. 39-50
  • Mɛni Blɔ Nɔ O Maa Gu Kɛ Hyɛ O Weku ɔ Nɔ?

Ngmami nɛ ɔ he video be amlɔ nɛ ɔ.

Wa kpa mo pɛɛ nyagba ko he je ɔ, video ɔ hí jemi.

  • Mɛni Blɔ Nɔ O Maa Gu Kɛ Hyɛ O Weku ɔ Nɔ?
  • Nɔ́ Nɛ Haa Nɛ Bua Jɔmi Hii Weku Mi
  • Munyuyi Nyafinyafihi
  • Munyu Nɛ Ngɛ Kaa Enɛ ɔ
  • NYƐ KO PUƐ SIKA PE BƆ NƐ NYƐ NÁA
  • NYƐƐ YE BUA NYƐ SIBI
  • MƐNI HE JE NƐ E HE HIA KAA WA HE NƐ TSƆ?
  • KE A JE WA YI Ɔ, WA BUA JƆƆ
  • Mawu Suɔ Nihi Nɛ A He Tsɔ
    “Nyɛɛ To Nyɛ He Ngɛ Mawu Suɔmi ɔ Mi”
  • Bɔ Nɛ O Maa Pee Ha Nɛ O Weku Si Himi Maa Pee Bua Jɔmi
    Mɛni Tutuutu Ji Baiblo ɔ Tsɔɔmi?
  • Mo Ha Nɛ Tue Mi Jɔmi Nɛ Hi O Weku ɔ Mi
    Nɔ́ Nɛ Haa Nɛ Bua Jɔmi Hii Weku Mi
  • Be Mi Nɛ Weku ɔ Mi No Ko Be He Wami
    Nɔ́ Nɛ Haa Nɛ Bua Jɔmi Hii Weku Mi
Fuu Ngɛ Hiɛ ɔ
Nɔ́ Nɛ Haa Nɛ Bua Jɔmi Hii Weku Mi
fy yi 4 bf. 39-50

YI EYWIƐ

Mɛni Blɔ Nɔ O Maa Gu Kɛ Hyɛ O Weku ɔ Nɔ?

1. Mɛni he je nɛ mwɔnɛ ɔ, e be gbɔjɔɔ kaa nɔ ko maa hyɛ e weku nɔ ɔ?

‘BƆ NƐ je ɔ ngɛ ha a ngɛ tsakee.’ (1 Korinto Bi 7:31) A ngma munyu nɛ ɔ pe jeha 1,900 ji nɛ ɔ, nɛ e ngɛ mi bae mwɔnɛ ɔ! Níhi ngɛ tsakee, titli ɔ, ngɛ wekuhi a mi. Níhi nɛ nihi susu kaa tɔmi ko be he maa pe jeha 40 aloo 50 nɛ be ɔ, mwɔnɛ ɔ, nihi na kaa tɔmi ngɛ he. Enɛ ɔ he ɔ, e he ma nyɛ maa wa wawɛɛ kaa nɔ ko maa hyɛ e weku nɔ saminya. Se ke o kɛ Ngmami ɔ mi ga womi ɔ tsu ní ɔ, o ma nyɛ maa hyɛ o weku ɔ nɔ saminya.

NYƐ KO PUƐ SIKA PE BƆ NƐ NYƐ NÁA

2. Mɛni sika he nyagba wekuhi kɛ ngɛ kpee?

2 Mwɔnɛ ɔ, nihi fuu sume kaa a ma ha nɛ a weku si himi nɛ pee kpokploo. Ní tsumi he slɔɔtohi ngɛ níhi babauu pee. A tsɛɔ jamɛ a ní ɔmɛ a jua konɛ e pee nihi akɔnɔ. Enɛ ɔ he ɔ, bitsɛmɛ kɛ binyɛmɛ ayɔhi abɔ tsuɔ ní ngmlɛfiahi fuu konɛ a nyɛ nɛ a he jamɛ a ní ɔmɛ. Nimli ayɔhi abɔ komɛ hu ngɛ nɛ e yee ha mɛ kaa a ma ná a nya mi ngma. A kɛ a be fuu tsuɔ ní pe bɔ nɛ sa. Eko ɔ, a tsu we ní tsumi kake. Ni komɛ hu ngɛ nɛ a nɛ ní tsumi, akɛnɛ ní tsumi nami ba pee nyagba he je. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, mwɔnɛ ɔ, si himi ɔ mi wa ha wekuhi, se Baiblo sisi tomi mlaahi ma nyɛ maa ye bua wekuhi konɛ a nyɛ nɛ a da nya.

3. Mɛni sisi tomi mlaa nɛ bɔfo Paulo tu he munyu, nɛ mɛni he je nɛ ke nɔ ko kɛ tsu ní ɔ, e ma nyɛ maa hyɛ e weku nɔ saminya a?

3 Bɔfo Paulo kɛ sika he haomihi kpe. Se e nyɛ da nya, nɛ e kase níhi fuu kɛ je mi. E ngma ya ha e huɛ Timoteo ke: “Waa kɛ nɔ́ ko bɛ je nɛ ɔ mi; nɛ e fɔɔ si pãa kaa wa be nyɛe waa kɛ nɔ́ ko maa ya hulɔ. Lɔ ɔ he ɔ, ke wa ngɛ nya mi ngma, kɛ heha ní kɛkɛ ɔ, e hiɛ ha wɔ hluu.” (1 Timoteo 6:7, 8) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, pi nya mi ngma kɛ he ha ní kɛkɛ nɛ weku mi bimɛ hia. A hia he nɛ a kɛ a yi maa fɔ hulɔ. E he hia nɛ a wo jokuɛwi ɔmɛ sukuu. Ke weku ɔ mi nɔ ko be he wami ɔ, e he hia nɛ a ná sika kɛ tsa lɛ. E he hia nɛ a ná sika kɛ tsu ní kpahi hu a he ní. Se kɛ̃ ɔ, a kɛ sisi tomi mlaa nɛ ngɛ Paulo munyu ɔ mi ɔ ma nyɛ ma tsu ní. Ke wa bua jɔɔ kaa wa ma tsu níhi nɛ a he hia wɔ titli ɔ a he ní ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ wa ko di níhi nɛ wa suɔ ɔ a se.

4, 5. Mɛni blɔ nɔ níhi a he nɛ a susuɔ kɛ sɛɛ hlami, kɛ sika he blɔ nya kpakpa nɛ a toɔ ɔ ma nyɛ maa ye bua weku ko ngɛ?

4 Yesu tsɔɔ sisi tomi mlaa kpa ko hu nɛ ma nyɛ maa ye bua wekuhi ngɛ nɔ́ hetomi níhi nɛ e kɛ tsu ní ɔ kake mi. E de ke: “Ke nɔ ko ngɛ hlae nɛ e ma mɔ ɔ, kekleekle ɔ, e hii si nɛ e buu nya, nɛ e hyɛɛ kaa e ngɛ sika nɛ maa su nya gbemi lo.” (Luka 14:28) Yesu ngɛ tsɔe kaa ke nɔ ko maa pee nɔ́ ko ɔ, e sa nɛ e sɛ hlami nɛ e susu he. Ngɛ yi nɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ, wa na bɔ nɛ sisi tomi mlaa nɛ ɔ ma nyɛ maa ye bua nihi nɛ a suɔ kaa a maa sɛ gba si himi mi ɔ ha. Nɛ ke a sɛ gba si himi ɔ mi ta hu ɔ, sisi tomi mlaa nɛ ɔ nɔuu ma nyɛ maa ye bua mɛ konɛ a nyɛ nɛ a hyɛ a weku ɔ nɔ saminya. E sa nɛ weku ɔ nɛ sɛ hlami nɛ e susu sika abɔ nɛ a ma puɛ, kɛ bɔ nɛ a kɛ níhi nɛ a ngɛ ɔ ma tsu ní ngɛ nile mi ha a he. Ke weku ko peeɔ jã a, a ma nyɛ maa le sika abɔ nɛ a ma puɛ ngɛ níhi nɛ a he hia a he daa ligbi, kɛ daa otsi, nɛ a be sika puɛe pe bɔ nɛ a náa.

5 Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, enɛ ɔ tsɔɔ kaa eko ɔ, e he be hiae nɛ weku ɔ nɛ e ya pa sika kɛ he níhi nɛ a he hia we, konɛ pee se ɔ, e ya wo kɛ hekpa. Ngɛ ma kpa komɛ hu a nɔ ɔ, enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ weku ɔ nɛ e ya flii níhi. (Abɛ 22:7) E ma nyɛ maa tsɔɔ hu kaa wa be níhi hee kɛkɛ be mi nɛ wa susuu we he. Jehanɛ se hu ɔ, ke wa toɔ wa sika he blɔ nya saminya a, wa be wɔ pɛ wa nɔ́ mi foe. Waa kɛ weku ɔ sika ya be asɔ fiɛe, nɛ waa kɛ be sigaleti kɛ dã hu nue konɛ weku ɔ nɛ ko ye ohia. Baiblo sisi tomi mlaahi hu kplɛɛ we ní peepee nɛ ɔmɛ a nɔ.​​—Abɛ 23:20, 21, 29-35; Roma Bi 6:19; Efeso Bi 5:3-5.

6. Mɛni anɔkuale munyuhi nɛ ngɛ Ngmami ɔ mi nɛ woɔ ohiatsɛmɛ a bua?

6 Nɛ ohiatsɛmɛ nɛ a be nyɛe maa pee a si himi ɔ he nɔ́ ko nɔ́ ko ɔ hu nɛɛ? Nɔ́ kake ji kaa e sa nɛ a le kaa e be kɛe nɛ ohia se maa po. Enɛ ɔ ma nyɛ maa wo a bua. Yehowa maa ngɔ je ehe kɛ ba, nɛ ngɛ jamɛ a je ehe ɔ mi ɔ, e maa po ohia kɛ ní kpahi nɛ haoɔ adesahi ɔ tsuo se. (La 72:1, 12-16) Se amlɔ nɛ ɔ po ɔ, ke ohia ngɛ anɔkuale Kristofohi yee ɔ, a pee we yeyeeye tsɔ, ejakaa a ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ si nɛ Yehowa wo ɔ mi. Yehowa wo si ke: “I be mo sie, nɛ i be mo kuae gblegbleegble.” Yehowa sɔmɔlɔ ko ma nyɛ ma de kɛ nɔ mi mami ke: ‘Yehowa ji ye he piɛɛlɔ, i be gbeye yee.’ (Hebri Bi 13:5, 6) Ngɛ be nɛ mi wa nɛ ɔmɛ a mi po ɔ, ke Yehowa sɔmɔli kɛ e sisi tomi mlaahi tsuɔ ní, nɛ a hlaa e Matsɛ Yemi ɔ se blɔ kekle ngɛ a si himi mi ɔ, Yehowa yeɔ bua mɛ ngɛ blɔhi fuu a nɔ. (Mateo 6:33) A kpɛti nihi fuu ma nyɛ maa tu munyu nɛ bɔfo Paulo tu ɔ. E de ke: “I le ohia mi si himi, nɛ i le ní kpɔtɔɔ mi si himi hulɔ. Nɔ́ nɛ i kase ji be tsuaa be ɔ, ye bua nɛ jɔ nɔ́ he; i tɔ jio, hwɔ ngɛ mi yee jio, ye bua nɛ jɔ; kpɔtɔɔ be mi jio, hiami mi jio, ye bua nɛ jɔ. Kristo lɛ woɔ mi he wami nɛ e haa nɛ i nyɛɔ peeɔ nɔ́ tsuaa nɔ́.”​​—Filipi Bi 4:12, 13.

NYƐƐ YE BUA NYƐ SIBI

[Foni he ningma ngɛ ba fa 42]

E sa nɛ weku mi bimɛ tsuo nɛ a ye bua kɛ dla we ɔ mi

7. Mɛni ga Yesu wo nɛ ke weku mi bimɛ kɛ tsu ní ɔ, e maa ye bua mɛ?

7 Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Yesu maa gbe e zugba a nɔ sɔmɔmi ní tsumi ɔ nya a, e de ke: “Suɔ o nyɛmi nɔmlɔ kaa bɔ nɛ o suɔ mo nitsɛ o he.” (Mateo 22:39) Ke weku mi bimɛ kɛ ga womi nɛ ɔ tsu ní ɔ, e maa ye bua mɛ wawɛɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa hunomɛ kɛ wa yihi, kɛ wa fɔli kɛ wa bimɛ ji nihi nɛ waa kɛ mɛ ngɛ he kake nɛ wa suɔ mɛ wawɛɛ. Mɛni blɔ nɔ weku mi bimɛ maa gu kɛ je suɔmi kpo kɛ ha a he?

8. Mɛni weku mi bimɛ maa pee kɛ je suɔmi kpo kɛ ha a he?

8 Blɔ kake ji kaa e sa nɛ weku mi bimɛ ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ nɛ e ye bua kɛ tsu we mi ní tsumihi. E sa nɛ a tsɔɔ jokuɛwi konɛ a ngɔ níhi kɛ to a to hehi. Ní nɛ ɔmɛ ekomɛ ji a tadehi aloo tsobihi nɛ a kɛ fiɛɔ. E ngɛ mi kaa ke wa te si ngɛ sa mi mɔtu ɔ, sa nɔ dlami maa ye wa he mohu lɛɛ, se ke wa peeɔ jã a, e maa ye bua weku ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, be komɛ ngɛ nɛ ní tsɔwitsɔwi komɛ maa pee basaa ngɛ we ɔ mi be kpiti ko mohu lɛɛ, se nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ maa ye bua kɛ dla we ɔ mi konɛ we ɔ mi nɛ tsɔ bɔ nɛ sa. Jehanɛ se hu ɔ, ke weku ɔ ye ní ta a, nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ maa ye bua kɛ sa tsesihi a mi. Ke nɔ ko peeɔ hejɔ, aloo e woɔ e he nɔ, aloo e klaa nɔ, aloo e sume nɔ́ peemi ɔ, lɔ ɔ yeɔ weku mi bimɛ ɔmɛ awi. (Abɛ 26:14-16) Se ke nɔ tsuaa nɔ kɛ bua jɔmi tsuɔ ní, nɛ e yeɔ bua a, lɔ ɔ haa nɛ bua jɔmi hiɔ weku ɔ mi. “Mawu suɔ nɔ nɛ haa nɔ́ kɛ tsui mi jɔmi.”​​—2 Korinto Bi 9:7.

9, 10. (a) Mɛni ji ní komɛ nɛ yo peeɔ ngɛ we mi? Mɛni blɔ nɔ weku mi bimɛ ɔmɛ maa gu kɛ kpee lɛ? (b) Mɛni ga a wo wɔ ngɛ we mi ní tsumi he?

9 Ke weku mi bimɛ susuɔ a sibi a he, nɛ a suɔ a he ɔ, lɔ ɔ haa nɛ a nyɛɔ tsuɔ nyagbahi nɛ a mi wa a he ní. Binyɛmɛ ji nihi nɛ a pɔɔ we mi himi. Mɛ lɛ a hyɛɛ jokuɛwi ɔmɛ a nɔ, a dlaa we mi, a fɔɔ weku mi bimɛ ɔmɛ a níhi a he, a ya woɔ jua. Mɛ nɔuu nɛ a hooɔ ní. Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, yihi yaa ngmɔ mi, a ya juaa ní ngɛ jua mi, nɛ mɛ hu a jeɔ sika ngɛ weku ɔ mi. Ngɛ ma komɛ hu a nɔ ɔ, be ko nɛ be ɔ, yihi tsu we ní kpakpataa, se mwɔnɛ ɔ, akɛnɛ si himi ɔ mi wa he je ɔ, yigbayihi ayɔhi abɔ hu ya hla ní tsumi nɛ a ngɛ tsue. Wa ngɛ yigbayihi kɛ binyɛmɛ nɛ a tsuɔ ní wawɛɛ ngɛ ma nɛ ɔmɛ a nɔ ɔ yi jee. A ngɛ kaa “yo kpakpa” nɛ Baiblo ɔ tu e he munyu ɔ. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e hɛ mi wa, “nɛ e sume hejɔ.” (Abɛ 31:10, 27) Se enɛ ɔ tsɔɔ we kaa yihi pɛ nɛ e sa kaa a tsu we mi ní tsumihi. Ke huno ko kɛ e yo tsuo ya tsu ní nɛ pɔ tɔ a he ɔ, anɛ e sa kaa weku mi bimɛ ɔmɛ nɛ a ngmɛɛ we mi ní tsumi ɔ tsuo he kɛ fɔ yo ɔ pɛ kuɛ nɔ, nɛ mɛɛ a hi si gu lo? E sɛ nɛ a pee jã. (Kɛ to 2 Korinto Bi 8:13, 14 ɔ he.) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, binyɛ ɔ bua maa jɔ kaa ke e ngɛ ní hooe ɔ, weku mi bimɛ kpa amɛ maa ye bua lɛ. A ma nyɛ maa to okplɔɔ, aloo a ma ya he níhi kɛ ba, aloo a maa hi we ɔ mi dlae. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔ tsuaa nɔ ko nɛ ngɛ weku ɔ mi ɔ ma nyɛ maa ye bua kɛ tsu we mi ní tsumihi.​​—Kɛ to Galatia Bi 6:2 ɔ he.

10 Eko ɔ, nɔ ko ma de ke: “Wa hiɛ ɔ lɛɛ, nyumuhi tsu we we mi ní tsumi.” Eko ɔ, e ngɛ mi jã mohu lɛɛ, se mo susu sane ɔ he bɔɔ nɛ o hyɛ. Benɛ Yehowa Mawu to weku ɔ sisi ɔ, e kɛ ní tsumi pɔtɛɛ ko wui yihi a dɛ. Be ko ɔ, benɛ Abraham ná nibwɔ komɛ ɔ, e piɛɛ e yo ɔ he kɛ hoo ní kɛ ha nibwɔ ɔmɛ. Nibwɔ nɛ ɔmɛ ji tsɔli nɛ a je Yehowa ngɔ. (1 Mose 18:1-8) Baiblo ɔ de ke: “E sa nɛ nyumu nɛ suɔ e yo kaa bɔ nɛ e suɔ lɛ nitsɛ e he.” (Efeso Bi 5:28) Ke e su gbɔkuɛ nɛ pɔ tɔ nyumu ɔ he nɛ e suɔ kaa e jɔɔ e he ɔ, e sa nɛ e le kaa pɔ maa tɔ e yo ɔ he po pe lɛ. (1 Petro 3:7) Enɛ ɔ he ɔ, e maa hi wawɛɛ kaa huno ko maa ye bua e yo kɛ tsu we mi ní tsumihi. Jã nɛ e maa pee ɔ hu maa tsɔɔ kaa e suɔ e yo ɔ.​​—Filipi Bi 2:3, 4.

11. Mɛni Yesu pee nɛ weku mi bimɛ ma nyɛ maa kase?

11 Yesu pee Mawu suɔmi nya ní, nɛ e ha nɛ nihi nɛ a piɛɛ e he ɔ ná bua jɔmi. Wa ma nyɛ maa kase lɛ. E ngɛ mi kaa Yesu ngɔɛ yo mohu lɛɛ, se e pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha hunomɛ, yigbayihi, kɛ jokuɛwi tsuo. E de kɛ kɔ lɛ nitsɛ e he ke: ‘Nɔmlɔ Bi ɔ bɛ nɛ a sɔmɔ lɛ, se e ba sɔmɔ mohu.’ (Mateo 20:28) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sɔmɔ ni kpahi. Ke weku mi bimɛ tsuo sɔmɔɔ a sibi ɔ, a náa bua jɔmi wawɛɛ nitsɛ!

MƐNI HE JE NƐ E HE HIA KAA WA HE NƐ TSƆ?

12. Mɛni Yehowa suɔ kaa e we bi nɛ a pee?

12 Baiblo sisi tomi mlaa kpa ko hu nɛ ma nyɛ maa ye bua weku mi bimɛ ji 2 Korinto Bi 7:1 ɔ. A ngma ngɛ lejɛ ɔ ke: “Nyɛ ha wa je níhi tsuo nɛ woɔ wa nɔmlɔ tso, kɛ mumi he mu kɛ ya se.” Yehowa bua jɔɔ nihi nɛ a kɛ ga womi nɛ ɔ tsuɔ ní ɔ a he. E suɔ ‘jami nɛ he tsɔ nɛ mu ko be he.’ (Yakobo 1:27) Nihi nɛ a peeɔ jã a, a weku mi bimɛ hu náa he se.

13. Mɛni he je nɛ e he hia kaa weku mi bimɛ a he nɛ tsɔ ɔ?

13 Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Baiblo ɔ ma nɔ mi ha wɔ kaa be ko maa ba nɛ hiɔ be si hie hu. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, “nihi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ, a ti nɔ ko nɔ ko be dee hu ke, ‘I be he wami.’” (Yesaya 33:24; Kpojemi 21:4, 5) Se amlɔ nɛ ɔ lɛɛ, be komɛ ɔ, weku tsuaa weku mi no ko nuu hiɔ. Paulo kɛ Timoteo po nu hiɔ. (Galatia Bi 4:13; 1 Timoteo 5:23) Se dɔkitahi tsɔɔ kaa hiɔhi fuu ngɛ nɛ wa ma nyɛ maa tu nya fo. Weku mi bimɛ nɛ a ngɛ nile ɔ haa nɛ a he tsɔɔ ngɛ nɔmlɔ tso kɛ mumi mi, nɛ enɛ ɔ haa nɛ hiɔhi fuu nui mɛ. Nyɛ ha nɛ wa susu bɔ nɛ a plɛɔ kɛ peeɔ jã a he nɛ waa hyɛ.​​—Kɛ to Abɛ 22:3 ɔ he.

14. Ke weku mi bimɛ a je mi bami he tsɔ ɔ, mɛni blɔ nɔ lɔ ɔ poɔ a he piɛ ngɛ?

14 Wa he hu nɛ ma tsɔ ngɛ mumi mi ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ wa je mi bami he nɛ tsɔ. Kaa bɔ nɛ wa le ɔ, Baiblo ɔ woɔ wɔ he wami kaa e sa nɛ wa je mi bami he nɛ tsɔ wawɛɛ. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ nɔ ko nɛ je e yo aloo e huno se. E de ke: ‘Yaholi, loo gba puɛli, loo nyumuhi kɛ yihi sɔuu nɛ a kɛ a sibi peeɔ yakayaka ní ɔ, a nine be Mawu matsɛ yemi ɔ nɔ sue kɔkɔɔkɔ.’ (1 Korinto Bi 6:9, 10) Mwɔnɛ ɔ, nihi a je mi bami puɛ kulaa, se e sa kaa Kristofohi nɛ a ngɔ je mi bami he mlaahi nɛ nɔ kuɔ nɛ ɔ kɛ tsu ní. Ke a pee jã a, Mawu bua maa jɔ a he. Lɔ ɔ hu maa po a weku ɔ he piɛ kɛ je bɔmi nami mi hiɔhi kaa AIDS, babazo aloo se hiɔ, kɛ ekpahi a he.​​—Abɛ 7:10-23.

15. Mo tsɔɔ nɔ́ ko nɛ ke nɔ ko peeɔ ɔ, e ma nyɛ maa nu hiɔ komɛ nɛ sɛ.

15 Ke wa yu wa he ngɛ ‘níhi tsuo nɛ woɔ wa nɔmlɔ tso ɔ he mu’ ɔ he ɔ, e maa po wa he piɛ kɛ je hiɔ kpahi hu a he. Ke wa he tsɔ we ngɛ nɔmlɔ tso mi ɔ, hiɔhi fuu ma nyɛ maa nu wɔ. Enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́ kake ji sigaleti numi. Sigaleti numi puɛɔ nɔ fakafaka, e puɛɔ nɔ tade, e puɛɔ kɔɔhiɔ mi, nɛ e woɔ nihi hiɔ hulɔ. Nihi ayɔhi abɔ gboɔ daa jeha ngɛ taba numi dɛ mi. Mo susu he nɛ o hyɛ, kaa nihi yuɔ a he ngɛ ‘níhi tsuo nɛ wo ɔ nɔmlɔ tso ɔ he mu’ ɔ he ɔ, jinɛ nimli ayɔhi abɔ nɛ a nuu hiɔ nɛ a gboɔ daa jeha a, ko gbo we jã!

16, 17. (a) Mɛni mlaa Yehowa wo Israel bi ɔmɛ nɛ lɔ ɔ po a he piɛ ngɛ hiɔ komɛ a he? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ wekuhi tsuo ma nyɛ maa ngɔ sisi tomi mlaa nɛ ngɛ 5 Mose 23:12, 13 ɔ kɛ tsu ní?

16 Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ kpa ko hu he nɛ o hyɛ. Maa pee jeha 3,500 ji nɛ ɔ, Mawu ha Israel bi ɔmɛ Mlaa a. Mlaa nɛ ɔ tsɔɔ mɛ bɔ nɛ e sa kaa a plɛ kɛ ja Mawu ha, kɛ bɔ nɛ e sa kaa a tsu níhi nɛ a peeɔ daa ligbi ɔ, a he ní ha. Jamɛ a Mlaa a ye bua mɛ, nɛ e po a he piɛ ngɛ hiɔhi a he. Mlaa a tsɔɔ kaa ke Israel bi ɔmɛ maa ya nane nɔ ɔ, e sa nɛ a ya sito he ɔ se tsitsaa, nɛ a ya tsua si konɛ a ya kɛ wo mi. E sɛ nɛ a ya kɛ pue zugba, konɛ e ko wo nɔ ko hiɔ. (5 Mose 23:12, 13) Jamɛ a mlaa a be bi. Mwɔnɛ ɔ, nihi nuu hiɔ nɛ a gboɔ, ejakaa a kɛ mlaa nɛ ɔ tsu we ní.a

17 Sisi tomi mlaa nɛ ngɛ mlaa nɛ a kɛ ha Israel bi ɔmɛ ɔ mi ɔ tsɔɔ kaa, e sa nɛ weku mi bimɛ ɔmɛ nɛ a ha nɛ a hedu he kɛ a niase yami he nɛ tsɔ nyaii, e ngɛ we ɔ mi jio, e ngɛ we ɔ se jio. E sa nɛ a ngɔ tsopa kɛ pue lejɛ ɔ hulɔ. Ke niase yami he ɔ tsɔ we nɛ a kɛ nɔ́ ko hu bu we nɔ ɔ, anunuhi ma ya ma nɔ nɛ a kɛ ma ba ma niye ní kɛ ní kpahi a nɔ ngɛ we ɔ mi. Enɛ ɔ ma nyɛ maa ngɔ hiɔ kɛ ba! Jehanɛ se hu ɔ, e sa nɛ ke jokuɛwi kɛ nikɔtɔmahi tsuo ya niase ɔ, a fɔ a dɛ. Ke a fɔ we a dɛ ɔ, a maa nu hiɔ. Kaa bɔ nɛ French dɔkita ko tsɔɔ ɔ, “loloolo ɔ, dɛ fɔmi ji blɔhi nɛ hi pe kulaa nɛ nihi guu nɔ kɛ tsiɔ hiɔ komɛ kaa mi mi hiɔ, hiɔ nɛ haa nɔ mumu nya taa, kɛ he womi nɔ hiɔhi a nya a, a kpɛti kake.”

[Foni he ningma ngɛ ba fa 47]

Sika nɛ a puɛɔ kɛ yaa dɔkita a hiɛ pe sika nɛ a puɛɔ kɛ dlaa we mi

18, 19. Mɛni ga a wo nihi nɛ a ngɛ hehi nɛ e yee kaa a he ma tsɔ ɔ?

18 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, hehi ngɛ nɛ ke nɔ ko ngɛ ɔ, e yee kaa nɔ ɔ he ma tsɔ. Nɔ ko nɛ e le hehi kaa jã a de ke: “Pu tsoɔ wawɛɛ ngɛ lejɛ ɔ, enɛ ɔ he ɔ, e be gbɔjɔɔ kaa nɔ ko ma ha nɛ e sihi he ma tsɔ. He tsuaa he pee kɛ bunyuku. . . . Nihi a he nɛ ngɛ hiɛe babauu ngɛ ma nguahi kɛ kɔpe komɛ a mi ɔ hu ngɔɔ hiɔhi fuu kɛ baa. He tsuaa he nɛ o maa gu ɔ, o maa na gɔtahi kɛ a mi kpɔtɔkpɔtɔ, dwɔmi nɛ a bua nya nɛ a mwɔɔ we, niase yami hehi nɛ a nɔ tsɔ we, kɔkuehi, atɛplɛɛhi, kɛ anunuhi.”

19 E be gbɔjɔɔ kaa o he ma tsɔ ngɛ hehi kaa jã. Se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ o bɔ o he mɔde. Sika nɛ wa puɛɔ kɛ heɔ jale kɛ nyu nɛ waa kɛ haa nɛ wa sihi he tsɔɔ ɔ, sui sika nɛ wa puɛɔ ngɛ hiɔ tsami he. Ke o ngɛ he ko kaa jã a, moo bɔ mɔde wawɛɛ konɛ o ha nɛ o we ɔ he kɛ e mi tsuo nɛ tsɔ. Lohwehi a fi nɛ ko hi we ɔ mi. Ke be tsuaa be nɛ hiɔmi maa nɛ ɔ, o we mi blɔ ɔ nɔ woɔ mɔsɔ ɔ, anɛ o ma nyɛ maa mwɔɔ tɛhi aloo tɛ ngmlitsa kɛ pue blɔ ɔ nɔ lo? Ke o wo tokota a, anɛ o ma nyɛ ma je loko o sɛ tsu mi lo? Jehanɛ se hu ɔ, e sa nɛ nyɛ nyu hu mi nɛ tsɔ. Akɔtaa bumi tsɔɔ kaa daa jeha a, ke e hí kulaa a, nyu nɛ mi tsɔ we kɛ mu gbeɔ nimli ayɔ enyɔ.

20. Mɛnɔmɛ nɛ e sa kaa a ye bua konɛ we mi nɛ tsɔ?

20 E sa nɛ nyɛ, kɛ tsɛ, kɛ bimɛ, kɛ nibwɔhi tsuo nɛ a ha nɛ we ɔ mi nɛ tsɔ. Binyɛ ko nɛ e ngɛ bimɛ kpaanyɔ nɛ a ngɛ Kenya a de ke: “Wɔ tsuo wa bɔɔ mɔde kaa wa ma ha nɛ we ɔ mi nɛ tsɔ.” Ke we ɔ mi tsɔ ɔ, e woɔ weku ɔ tsuo hɛ mi nyami. Spania bi bu abɛ ko ke: “Pɛ ko be ohia kɛ falifali peemi a kpɛti.” Enɛ ɔ tsɔɔ kaa ke nɔ ko ngɛ we ngua mi jio, zu tsu mi jio, tso tsu mi jio, nɛ e he tsɔ ɔ, e weku ɔ mi bimɛ ɔmɛ náa nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa.

KE A JE WA YI Ɔ, WA BUA JƆƆ

21. Kaa bɔ nɛ a ngma ngɛ Abɛ 31:28 ɔ, mɛni ma ha nɛ bua jɔmi maa hi weku ko mi?

21 Abɛ womi ɔ de ngɛ yo kpakpa a he ke: “E huno, kɛ e bimɛ tsuo buɔ lɛ, nɛ a gbaa lɛ. E huno jeɔ e yi.” (Abɛ 31:28) Mɛni be nɛ o je o weku mi bimɛ ɔmɛ a ti nɔ ko yi? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa ngɛ kaa tso ngɛ gbiɛ be mi. Ke e ná pu la bɔɔ, kɛ nyu bɔɔ ɔ, e gbaa mɔmɔ hleii. Wɔ adesahi lɛɛ pu la kɛ nyu nɛ wa hia a ji yi jemi. Ke yogbayo ko ná le kaa e huno bua jɔɔ níhi nɛ e peeɔ, kɛ suɔmi mi nɛ e jeɔ kɛ hyɛɔ weku ɔ nɔ ɔ he ɔ, e bua jɔɔ wawɛɛ. (Abɛ 15:23; 25:11) Jã kɛ̃ nɛ ke yogbayo ko hu jeɔ e huno yi ngɛ ní nɛ e tsuɔ ngɛ ma a mi kɛ we ɔ mi ɔ tsuo he ɔ, e huno ɔ bua jɔɔ pe. Jokuɛwi hu náa bua jɔmi ke a fɔli jeɔ a yi ngɛ mɔde nɛ a bɔɔ ngɛ we mi, sukuu, kɛ Kristofohi asafo ɔ mi ɔ he. Ke nɔ ko pee nɔ́ ko nɛ o tsɔɔ kaa o bua jɔ he ɔ, e woɔ nɔ ɔ he wami wawɛɛ nitsɛ! Ke wa de ke: “Mo tsumi” ɔ, mɛni e ma puɛ? “Mo tsumi” kɛkɛ nɛ o ma de ɔ ma nyɛ maa wo weku mi bimɛ ɔmɛ tsuo gɛjɛmi konɛ a pee babauu.

22. Mɛni e sa kaa weku mi bimɛ nɛ a ná konɛ a weku ɔ he nɛ wa, nɛ kɛ a ma plɛ kɛ ná kɛɛ?

22 Níhi fuu ha nɛ weku nɔ hyɛmi yee. Se kɛ̃ ɔ, o ma nyɛ maa hyɛ o weku ɔ nɔ. Baiblo ɔ mi abɛ ko de ke: “Nile a kɛ poɔ we; e nɔ nɛ a maa we ɔ kɛ fɔɔ.” (Abɛ 24:3) Ke weku mi bimɛ ɔmɛ tsuo kase Mawu suɔmi nya ní nɛ a kɛ tsu ní ngɛ a si himi mi ɔ, a ma nyɛ ma ná nile kɛ nɔ́ se yomi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e he hia nɛ o bɔ mɔde konɛ bua jɔmi nɛ hi o weku ɔ mi!

a Puemi aloo plɛmi hiɔ ji hiɔ ko nɛ gbeɔ bimwɔwi wawɛɛ nitsɛ. Enɛ ɔ he ɔ, Je ɔ Nɔmlɔ Tso Mi He Wami Nami Blɔ Nya Tomi ɔ ngma womi ko kɛ kɔ bɔ nɛ nihi ma plɛ kɛ tsi hiɔ nɛ ɔmɛ a nya ha a he. A ngma ke: “Ke nɔ ko maa ya niase nɛ niase yami he be ɔ, nɔ ɔ nɛ e ya niase ɔ ngɛ he ko nɛ kɛ we he kɛ saii nɛ́ jokuɛwi fiɛ we ngɛ lejɛ ɔ. Ke e hí kulaa a, e sa nɛ he nɛ e maa ya niase ɔ ngɛ ɔ kɛ nyu he kɛmi nɛ pee gugue enuɔ. E sa nɛ nɔ ɔ tsua si nɛ e ya kɛ wo mi, nɛ e tsi muɔ ɔ.”

KƐ BAIBLO SISI TOMI MLAA NƐ ƆMƐ MAA YE BUA . . . WEKU MI BIMƐ KONƐ A TO A NÍHI A BLƆ NYA HA KƐƐ?

Nile ngɛ mi kaa wa bua maa jɔ níhi nɛ a he hia nɛ wa ngɛ ɔ a he.​​—1 Timoteo 6:7, 8.

Yehowa be nihi nɛ a sɔmɔɔ lɛ ɔ kuae.​​—Hebri Bi 13:5, 6.

A le Kristofohi kaa a jeɔ suɔmi kpo kɛ haa nihi.​​—Mateo 22:39.

Kristofohi a he tsɔ ngɛ nɔmlɔ tso mi, kɛ mumi mi.​​—2 Korinto Bi 7:1.

NYU NƐ MI TSƆ KƐ NƆMLƆ TSO MI HE WAMI NAMI KPAKPA

Je ɔ Nɔmlɔ Tso Mi He Wami Nami Blɔ Nya Tomi ɔ kɛ ga womi kpakpa nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ ha nihi nɛ e yee ha mɛ kaa a ma ná nyu nɛ mi tsɔ aloo a maa pee a sihi he falifali ɔ.

“O kɛ nyu nɛ o maa nu ɔ nɛ wo nɔ́ ko nɛ mi tsɔ mi. Mo bu nyu ɔ nya konɛ jokuɛwi nɛ ko fiɛ mi, nɛ lohwehi hu ko ngɔ a nya kɛ wo mi. . . . Be tsuaa be ɔ, moo ngɔ kplu nɛ nine gagaaga ngɛ he kɛ yɛ nyu ɔ. Mo fɔ nɔ́ nɛ o yɛɛ nyu kɛ woɔ mi ɔ mi daa ligbi.

“E sa nɛ o hoo nyu nɛ o kɛ maa hoo ní ha jokuɛwi, aloo o kɛ ma ha mɛ nɛ a nu ɔ mi. . . . E sa nɛ nyu ɔ nɛ fia bɔɔ loko o tle kɛ ma si.”

    Dangme Womihi Tsuo (2000-2025)
    Moo Je Mi
    Moo Sɛ Mi
    • Dangme
    • Kɛ Mane
    • Bɔ Nɛ O Suɔ Lɛ Ha
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • E He Mlaahi
    • Laami Sanehi A He Mlaahi
    • Laami Sanehi A He Blɔ Nya Tomi
    • JW.ORG
    • Moo Sɛ Mi
    Kɛ Mane