Hwɔɔmi Mɔ INTANƐTI NƆ NITO HE
Hwɔɔmi Mɔ
INTANƐTI NƆ NITO HE
Dangme
Ɛ
  • ã
  • á
  • ɛ
  • ɛ́
  • ɛ̃
  • ɔ
  • ɔ́
  • í
  • ĩ
  • BAIBLO
  • WOMIHI
  • ASAFO MI KPEHI
  • Yesu Ngɔ Ngmɔkɔ Tso Kɛ Tsɔɔ Hemi Kɛ Yemi He Ní
    Yesu Ji Blɔ ɔ, Anɔkuale ɔ, Kɛ Wami ɔ
    • Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ a na kaa ngmɔkɔ tso nɛ wui yiblii ɔ ngla

      YI 105

      Yesu Ngɔ Ngmɔkɔ Tso Kɛ Tsɔɔ Hemi Kɛ Yemi He Ní

      MATEO 21:19-27 MARKO 11:19-33 LUKA 20:1-8

      • NGMƆKƆ TSO Ɔ NƐ E NƆ BAHI NGLA A WOƆ NƆ HEMI KƐ YEMI MI HE WAMI

      • NIHI YA BI YESU KAA E TSƆƆ MƐ HE NƐ E NÁ E HE WAMI Ɔ KƐ JE

      Yesu je Yerusalem Hɔɛgbi piani, nɛ e kpale kɛ ho Betania ya ngɛ Oliv Yo ɔ kasa nya ngɛ beleku je. Benɛ je jɔ ɔ, e ma nyɛ maa pee kaa, e ya hwɔ e huɛ Lazaro nɛ e nyɛmiyihi ji Maria kɛ Marta a we ɔ mi.

      E nɔ jena nɛ ji Nisan ligbi 11 ɔ, Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ kpale ma blɔ nɔ kɛ yaa Yerusalem. Ke Yesu ya sɔlemi we ɔ, e be lejɛ ɔ yae hu kɛ ya si benɛ e ma gbo. Ligbi nɛ ɔ hu ji ligbi nɛ e maa ya e nyagbe fiɛɛmi loko a maa ye Hetsɔmi ɔ. Enɛ ɔ se ɔ, e maa to e gbenɔ ɔ he Kaimi sisi, nɛ lɔ ɔ se ɔ, a maa kojo lɛ, a maa bu lɛ fɔ, nɛ a maa gbe lɛ.

      Benɛ a je Betania nɛ a ya gu Oliv Yo ɔ nɔ kɛ yaa Yerusalem ɔ, Petro na ngmɔkɔ tso ɔ nɛ Yesu gbiɛ ɔ, nɛ e kpa ngmlaa ke: “Tsɔɔlɔ, hyɛ, ngmɔkɔ tso ɔ nɛ o gbiɛ ɔ ngla!”​​—Marko 11:21.

      Se mɛni he je nɛ Yesu ha nɛ ngmɔkɔ tso ɔ ngla a? Wa maa na heto ɔ ngɛ nɔ́ nɛ e de kɛ tsa nɔ ɔ mi. E de ke: ‘Niinɛ, i ngɛ nyɛ dee ke, ke nyɛ ngɛ hemi kɛ yemi nɛ nyɛ ji nɔ́ ɔ, pi nɔ́ nɛ i pee ngmɔkɔ tso nɛ ɔ kɛkɛ nɛ nyɛ ma nyɛ maa pee. Ke nyɛ de yo nɛ ɔ tete po ke, “Hiaa, nɛ o ya nɔ wo mi ɔ,” e maa ba mi jã.’ (Mateo 21:21, 22) Yesu kɛ munyu nɛ ɔ ngɛ munyu ko nɛ e tu be ko kaa ke nɔ ko ngɛ hemi kɛ yemi ɔ, e ma nyɛ maa hia yoku ɔ nɔ mi mae.​​—Mateo 17:20.

      Yesu sume nɛ kaseli ɔmɛ a hɛ nɛ je nɔ kaa a hia hemi kɛ yemi ngɛ Mawu mi. Enɛ ɔ he je nɛ e ha nɛ ngmɔkɔ tso ɔ ngla a nɛ. E de mɛ ke: “Ke nyɛ ngɛ sɔlee, nɛ nyɛ bi ke a pee nɔ́ ko ha nyɛ ɔ, nyɛ he ye; kɛkɛ ɔ, nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ nyɛ bi ɔ, a maa pee ha nyɛ.” (Marko 11:24) Yesu se nyɛɛli tsuo ma nyɛ maa kase nɔ́ ko ngɛ mi! Hemi kɛ yemi nɛ kaseli ɔmɛ ma ná a he hia wawɛɛ, ejakaa a kɛ kahi fuu maa kpe. Se nɔ́ kpa ko hu ngɛ nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ ngmɔkɔ tso ɔ kɛ hemi kɛ yemi he.

      Kaa bɔ nɛ ngmɔkɔ tso ɔ bɔ kusuu se e wui yiblii ɔ, jã nɔuu nɛ Israel ma a hu ngɛ. Mawu kɛ ma a so, nɛ ngɛ nimli a hɛ mi ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ a yeɔ Mawu Mlaa amɛ a nɔ. Se ma a tsuo be hemi kɛ yemi, nɛ a wui yiblii kpakpa. Mawu Bi ɔ po a kua lɛ! Enɛ ɔ he ɔ, Yesu ngɛ tsɔɔe kaa, kaa bɔ nɛ e gbiɛ ngmɔkɔ tso ɔ, jã a kɛ̃ nɛ a maa gbiɛ ma nɛ be hemi kɛ yemi nɛ e wui yiblii nɛ ɔ.

      Be bɔɔ se ɔ, Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ ya su Yerusalem. E ho sɔlemi we ɔ ya kaa bɔ nɛ e pɔɔ peemi ɔ, nɛ e bɔni nihi ní tsɔɔmi ngɛ lejɛ ɔ. Osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ ma nimeli ɔmɛ a hɛ ji nɔ́ nɛ Yesu pee sika tsakeli ɔmɛ a nɔ. Lɔ ɔ he ɔ, a kɛ sane bimɛ ko ya pi lɛ. A bi lɛ ke: “Mɛni he blɔ o ngɛ nɛ o kɛ peeɔ kikɛmɛ a ní nɛ ɔmɛ? Mɛnɔ ha mo jamɛ a he blɔ ɔ?”​​—Marko 11:28.

      Yesu hu he nɔ ke: ‘Imi hu ma bi nyɛ munyu kake pɛ nɛ nyɛ ha mi heto, kɛkɛ ma tsɔɔ nyɛ he blɔ nɛ i ngɛ nɛ i kɛ peeɔ ní nɛ ɔmɛ. He wami nɛ Yohane kɛ baptisi nihi ɔ, Mawu lɛ ha lɛ, aloo adesa?’ Piɔ lɛɛ Yesu mohu lɛ ngɔ sane bimi kɛ pi e he nyɛli ɔmɛ konɛ a je nya. Osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ ma nimeli ɔmɛ ya ajla ngɛ heto nɛ a ma ha Yesu ɔ he. A de a sibi ke: ‘Ke wa de ke Mawu lɛ ha lɛ ɔ, e ma bi wɔ ke, “Mɛni he je nyɛ he we lɛ yi mɔ?” Se akɛnɛ ma a tsuo “he ye kaa Yohane ɔ, gbalɔ ji lɛ he je ɔ,” a ye ma a gbeye kaa a ma de ke, “adesa dɛ mi e je.”’​​—Marko 11:29-32.

      Yesu he nyɛli ɔmɛ gbɛ si hluu, se a nɛ́ heto kpakpa ko nɛ a ma ha lɛ. Lɔ ɔ he ɔ, a de lɛ ke: “Wa li.” Kɛkɛ nɛ Yesu hu de mɛ ke: ‘Lɛɛ imi hu he blɔ nɛ i kɛ peeɔ ní nɛ ɔmɛ ɔ, i be nyɛ tsɔɔe.’​​—Marko 11:33.

      • Mɛni he je nɛ Nisan ligbi 11 ji ligbi titli ɔ?

      • Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ ngmɔkɔ tso ɔ nɛ Yesu ha nɛ e ngla a mi?

      • Benɛ nihi ya bi Yesu ke e tsɔɔ mɛ nɔ nɛ ha lɛ he blɔ ɔ, mɛni blɔ nɔ nɛ e gu kɛ gbɛ a juɛmi?

  • Wai Ngmɔ He Nɔ́ Hetomi Níhi Enyɔ Komɛ
    Yesu Ji Blɔ ɔ, Anɔkuale ɔ, Kɛ Wami ɔ
    • Apaa yeli ɔmɛ nɛ a ngɛ wai ngmɔtsɛ ɔ bi ɔ gbee

      YI 106

      Wai Ngmɔ He Nɔ́ Hetomi Níhi Enyɔ Komɛ

      MATEO 21:28-46 MARKO 12:1-12 LUKA 20:9-19

      • NƆ́ HETOMI NƆ́ NƐ KƆƆ BINYUMUHI ENYƆ KOMƐ A HE

      • NƆ́ HETOMI NƆ́ NƐ KƆƆ WAI NGMƆ Ɔ MI APAATSƐMƐ ƆMƐ A HE

      Benɛ osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ ma nimeli ɔmɛ ya bi Yesu ke e tsɔɔ mɛ nɔ nɛ ha lɛ he blɔ nɛ e kɛ peeɔ níhi nɛ e peeɔ ɔ, heto nɛ e ha mɛ ɔ ha nɛ a ma a nya. Kɛkɛ nɛ e ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ ko kɛ tsu ní kɛ kpa a he bo konɛ nihi nɛ a na nimli tutuutu nɛ osɔfo ɔmɛ a ji.

      Yesu je sisi ke: ‘Nyumu ko ngɛ binyumuhi enyɔ. Ligbi ko ɔ, e ya nɔkɔtɔma a ngɔ, nɛ e de lɛ ke, “Ye bi, mwɔnɛ ɔ, yaa tsu ní ngɛ ye wai ngmɔ ɔ mi.” E he nɔ ke, “I be yae.” Se pee se ɔ, e tsake e juɛmi, nɛ e ya. Tsɛ ɔ ya jokuɛ ɔ hu ngɔ, nɛ e ya de lɛ jã nɔuu. E he nɔ ke, “Yoo Tsaatsɛ ma ya!” Se e yɛ. Lɔ ɔ he ɔ, ni enyɔ ɔmɛ a kpɛti mɛnɔ lɛ pee nɔ́ nɛ a tsɛ ɔ suɔ?’ (Mateo 21:28-31) Heto ɔ fɔɔ si heii. Bi nɔkɔtɔma a nɛ sisije ɔ e sume nɛ e maa ya tsɔmi ɔ, lɛ mohu nɛ e pee e tsɛ ɔ suɔmi nya ní.

      Enɛ ɔ he ɔ, Yesu de e he nyɛli ɔmɛ ke: “Niinɛ i ngɛ nyɛ dee ke, tó tsuli ɔmɛ kɛ ajuama amɛ sɛ nyɛ hlami kɛ yaa hiɔwe matsɛ yemi ɔ mi.” Be ko nɛ be ɔ, jinɛ tó tsuli ɔmɛ kɛ ajuama amɛ sume kaa a sɔmɔ Mawu. Se kaa bɔ nɛ bitɛte ɔ pee ɔ, pee se ɔ, yayami peeli nɛ ɔmɛ tsake a tsui, nɛ a bɔni Mawu jami. Se jami nya dali ɔmɛ lɛɛ, a ngɛ kaa bi wayo ɔ. A deɔ ke a ngɛ Mawu jae, se ngɛ anɔkuale mi ɔ, a pee we jã. Enɛ ɔ he ɔ, Yesu de mɛ ke: “Yohane [Nɔ Baptisilɔ ɔ] ba nyɛ ngɔ, nɛ e ba tsɔɔ nyɛ blɔ kpakpa nɛ nyɛɛ nyɛɛ nɔ, nɛ nyɛ he we lɛ yi; se tó tsuli ɔmɛ, kɛ ajuama amɛ he lɛ ye. Pee se benɛ nyɛ ná le ɔ hu, nyɛ pia we nyɛ he tete, konɛ nyɛ he lɛ nyɛɛ ye.”​​—Mateo 21:31, 32.

      Lɔ ɔ se ɔ, Yesu ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ kpa ko kɛ tsa nɔ. Ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ mi ɔ, Yesu tsɔɔ kaa pi kuami kɛkɛ nɛ jami nya dali ɔmɛ kua Mawu. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a ji yiwutsotsɛmɛ. Yesu ya nɔ nɛ e de ke: ‘Nyumu ko pee wai ngmɔ, nɛ e du tso tsɔwi kɛ po piɛ kɛ bɔle lɛ. E tsua wai tɛ muɔ, nɛ e ma buli a mɔ ngɛ ngmɔ ɔ mi. E ngɔ wai ngmɔ ɔ kɛ ha apaa yeli, kɛkɛ nɛ e doma. Benɛ be su ha wai yiblii nya buami ɔ, e tsɔ tsɔlɔ kɛ ya apaa yeli ɔmɛ a ngɔ, konɛ e ya ngɔ e blɔ fa mi nɔ́ ngɛ a dɛ kɛ ba. Se apaa yeli ɔmɛ nu tsɔlɔ ɔ, nɛ a fiaa lɛ ní, nɛ a fie lɛ kɛ e dɛ gu. Ngmɔtsɛ ɔ kpale tsɔ nɔ kpa apaa yeli ɔmɛ a ngɔ. Se a ywia e yi, nɛ a pue e hɛ mi si. Jehanɛ ɔ, ngmɔtsɛ ɔ tsɔ nɔ kpa ko ekohu, nɛ lɛɛ a gbe lɛ. Kikɛ nɛ ɔ nɔuu apaa yeli ɔmɛ pee ni kpa komɛ nɛ e tsɔ ɔ hulɔ; a fiaa ni komɛ kpa, nɛ a gbe ni komɛ.’​​—Marko 12:1-5.

      Anɛ nihi nɛ a ngɛ Yesu tue bue ɔ nu nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ sisi lo? Eko ɔ, a kai munyu nɛ gbalɔ Yesaya tu kɛ si Israel ma a. Yesaya de ke: ‘Israel ma a ji Yehowa Tabohiatsɛ ɔ wai ngmɔ ɔ nɛ; Yuda bi ɔmɛ ji wai tso kpakpa amɛ nɛ e du ɔ nɛ. E hyɛ blɔ kaa a maa ye dami sane, se muɔ si mohu a ngɛ puee.’ (Yesaya 5:7) Yesu nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ ngɛ kaa nɔ́ nɛ gbalɔ Yesaya de ɔ pɛpɛɛpɛ. Ngmɔtsɛ ɔ ji Yehowa, nɛ Israel ma a ji wai ngmɔ nɛ Mawu ngɔ e Mlaa amɛ kɛ po he piɛ ɔ nɛ. Yehowa tsɔ gbali kɛ ya e we bi ɔmɛ a ngɔ kaa a tsɔɔ mɛ ní, nɛ a ye bua mɛ konɛ a wo yiblii kpakpa.

      Se “apaatsɛmɛ ɔmɛ” kongo “tsɔli ɔmɛ,” nɛ a gbe mɛ. Yesu de ke: “Nyumu nɛ ɔ ngɛ binyumu kake too nɛ e suɔ lɛ saminya. Nyagbe ɔ, e tsɔ binyumu nɛ ɔ apaa yeli ɔmɛ a ngɔ, nɛ e ke, ‘A ma gbo ye bi ɔ zo.’ Se mɛɛ lɛɛ a de a he ke, ‘Ní yelɔ ɔ ji nɛ ɔ nɛ; nyɛ ha waa gbe lɛ, konɛ gbosi ní ɔ nɛ pee wa nɔ́.’ Lɔ ɔ he ɔ, a nu e binyumu ɔ, nɛ a gbe lɛ.”​​—Marko 12:6-8.

      Kɛkɛ nɛ Yesu bi ni ɔmɛ ke: “Lɛɛ ke ngmɔtsɛ ɔ ba a, kɛ e maa pee kɛɛ?” (Marko 12:9) Jami nya dali ɔmɛ he nɔ ke: “E ma kpata jamɛ a nimli yayami ɔmɛ a hɛ mi butuu, nɛ e maa ngɔ wai ngmɔ ɔ ngɔ ha apaa yeli kpahi, nihi nɛ maa ngɔ wai yiblii ba ha lɛ ngɛ be nɛ sa mi.”​​—Mateo 21:41.

      Jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ bu mɛ nitsɛmɛ a he fɔ momo se a li, ejakaa a ji “apaa yeli” ngɛ Israel ma nɛ ji Yehowa “wai ngmɔ” ɔ mi. Wai yiblii nɛ Yehowa ngɛ hlae nɛ apaa yeli ɔmɛ nɛ a kɛ ha lɛ ɔ eko ji hemi kɛ yemi. E sa nɛ a ko ná hemi kɛ yemi ngɛ e Bi, nɛ ji Mesia a mi. Yesu hyɛ jami nya dali ɔmɛ too, nɛ e de ke: ‘Tse nyɛ kane kikɛmɛ a ngmami nɛ ɔ hyɛ? “Tɛ ɔ nɛ tsu fiali ɔmɛ bui, nɛ a sake fɔ he ɔ, lɔ ɔ nɔuu lɛ plɛ pee kɔ nya tɛ. Yehowa dɛ mi enɛ ɔ je; ke wa hyɛ ɔ, e ngɛ nyakpɛ nitsɛnitsɛ.”’ (Marko 12:10, 11) Kɛkɛ nɛ Yesu gba mi kpoo nɛ e de mɛ ke: “Lɔ ɔ he ɔ, i ngɛ nyɛ dee ke, a ma kpɔ Mawu matsɛ yemi ɔ ngɛ nyɛ dɛ, nɛ a kɛ ma ha ma je li a ma ko nɛ maa wo yiblii bɔ nɛ sa.”​​—Mateo 21:43.

      Benɛ Yesu de jã a pɛ nɛ osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ mlaa tsɔɔli ɔmɛ na kaa ‘a he munyu lɛ e ngɛ tue’ ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ mi ɔ nɛ. (Luka 20:19) Enɛ ɔ ha nɛ a mi mi fu wawɛɛ, nɛ a ná jinɛ a gbe “ní yelɔ ɔ.” Se ma kpekpemi ɔ he je ɔ, a nyɛ we nɛ a gbe lɛ jamɛ a be ɔ mi, ejakaa ni ɔmɛ buu Yesu kaa gbalɔ.

      • Mɛnɔmɛ nɛ binyumuhi enyɔ nɛ ngɛ Yesu nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ mi ɔ daa si kɛ ha?

      • Ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ enyɔne ɔ mi ɔ, mɛnɔ ji “ngmɔtsɛ” ɔ, mɛnɔmɛ ji “wai ngmɔ” ɔ, mɛnɔmɛ ji “apaa yeli” ɔmɛ, mɛnɔmɛ ji “tsɔli ɔmɛ,” nɛ mɛnɔ ji “ní yelɔ” ɔ?

      • Mɛni maa ba “apaa yeli” ɔmɛ a nɔ?

  • Matsɛ Ko Tsɛ Nihi Kɛ Ya Yo Kpeemi Okplɔɔ Ngmɛmi Sisi
    Yesu Ji Blɔ ɔ, Anɔkuale ɔ, Kɛ Wami ɔ
    • Matsɛ ɔ ha nɛ a sake nyumu ko nɛ e wui yo kpeemi tade kɛ je yo kpeemi ɔ sisi

      YI 107

      Matsɛ Ko Tsɛ Nihi Kɛ Ya Yo Kpeemi Okplɔɔ Ngmɛmi Sisi

      MATEO 22:1-14

      • YESU NGƆ MATSƐ YEMI Ɔ KƐ TO YO KPEEMI OKPLƆƆ NGMƐMI KO HE

      Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Yesu sɔmɔmi ní tsumi ɔ maa ba nyagbe ɔ, e ngɔ nɔ́ hetomi ní komɛ kɛ tsu ní konɛ e kɛ kpa osɔfo nikɔtɔma amɛ, kɛ mlaa tsɔɔli ɔmɛ a he bo. Enɛ ɔ he ɔ, a to kaa a maa gbe lɛ. (Luka 20:19) Se Yesu kɛ mɛ gbi nya lolo. E ya nɔ nɛ e kɛ nɔ́ hetomi nɔ́ kpa ko hu tsu ní. E de ke:

      “Hiɔwe matsɛ yemi ɔ ngɛ kaa kikɛ nɛ ɔ. Be ko ɔ, matsɛ ko ngmɛ okplɔɔ ha e binyumu nɛ kpee yo. E tsɔ nihi ke a ya tsɛ ni nɛmɛ nɛ a kpee ɔ kɛ ba okplɔɔ ɔ he, se a sume kaa a maa ba.” (Mateo 22:2, 3) Munyu nɛ Yesu kɛ je nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ sisi ji “hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ.” Enɛ ɔ he ɔ, atsinyɛ jemi ko be he kaa Yehowa Mawu ji “matsɛ” ɔ nɛ. Mɛnɔ ji matsɛ ɔ bi ɔ, nɛ mɛnɔmɛ hu ji nihi nɛ a tsɛ mɛ ní yemi ɔ? E he wɛ kaa wa maa na heto ɔ. Yehowa Bi ɔ ji matsɛ bi ɔ nɛ, nɛ nihi nɛ a maa piɛɛ Bi ɔ he kɛ ye matsɛ ngɛ hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ mi ɔ ji nihi nɛ a fɔ mɛ nine ɔ nɛ.

      Mɛnɔmɛ nɛ a fɔ mɛ nine kekle? Yuda bi ɔmɛ ji nihi nɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ fiɛɛ Matsɛ Yemi ɔ he sɛ gbi ɔ kɛ ha kekle. (Mateo 10:6, 7; 15:24) Ngɛ jeha 1513 loko a fɔ Kristo ɔ, Israel bi ɔmɛ kplɛɛ Mlaa somi ɔ nɔ. Kɛ je jamɛ a be ɔ mi ɔ, he blɔ bli kɛ ha mɛ kaa a ma nyɛ maa pee “osɔfohi kɛ matsɛmɛ.” (2 Mose 19:5-8, NW.) Se mɛni be nɛ a fɔ mɛ nine kɛ ya matsɛ bi ɔ yo kpeemi okplɔɔ ngmɛmi ɔ sisi? Enɛ ɔ ya nɔ ngɛ jeha 29 ɔ mi benɛ Yesu bɔni hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a fiɛɛmi ɔ.

      Mɛni Israel bi ɔmɛ pee ngɛ nine fɔmi nɛ ɔ he? Yesu de ke “a sume kaa a maa ba.” Jami nya dali ɔmɛ kɛ ma bi ɔmɛ hiɛhiɛɛ he we Yesu yi kaa lɛ ji Mesia a, nɛ a kplɛɛ we e nɔ kaa Matsɛ nɛ Mawu hla.

      Se Yesu tsɔɔ kaa a maa kpale fɔ Yuda bi ɔmɛ nine ekohu kaa a maa ba lo. Yesu de ke: “E kpale tsɔ ni kpahi ke a ya de nihi nɛ a kpee ɔ ke, ‘I gbe niye ní ɔ nya. A gbe na, kɛ lohwe kpakpahi nɛ wo zɔ; a gbe nɔ́ tsuaa nɔ́ nya. Nyɛɛ ba yo kpeemi okplɔɔ he koo!’ Se mɛɛ lɛɛ a bui tete, nɛ nɔ tsuaa nɔ ngɔ e blɔ; nɔ kake ho ngmɔ mi ya, nɛ nɔ kake hu ho konɛ e ya ye jua. Ni nɛmɛ nɛ piɛ ɔ, mɛɛ lɛɛ a nuu tsɔli ɔmɛ, nɛ a pee mɛ nisɛ ní, nɛ a gbe mɛ ngɔ si nɔ.” (Mateo 22:4-6) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa ke a to Kristofohi asafo ɔ sisi ɔ, jã nɛ Yuda bi ɔmɛ maa pee a ní. Benɛ a to Kristofohi asafo ɔ sisi ɔ, jinɛ a ngɛ he blɔ nɛ a ko nyɛ ko sɛ Matsɛ Yemi ɔ mi, se a kua, nɛ a pee ‘matsɛ ɔ tsɔli’ ɔmɛ nisɛ níhi.​​—Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 4:13-18; 7:54, 58.

      Mɛni lɛ ba ma a nɔ? Yesu de ke: “Matsɛ ɔ mi mi fu, nɛ e tsɔ ta buli kɛ ho, nɛ a ya kpata jamɛ a awi yeli ɔmɛ a hɛ mi, nɛ a sã ma a.” (Mateo 22:7) Yehowa abofu ba Yuda bi ɔmɛ a nɔ ngɛ jeha 70 ɔ mi, nɛ e ha nɛ Roma bi ɔmɛ ya kpata ‘a ma’ nɛ ji Yerusalem ɔ hɛ mi.

      Anɛ matsɛ ɔ nine fɔmi ɔ nɛ a kua a tsɔɔ kaa matsɛ ɔ be ni kpahi hu nine fɔe lo? Yesu nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ tsɔɔ we jã. Yesu ya nɔ nɛ e de ke: “Jehanɛ, e de e tsɔli ɔmɛ ke, ‘A to yo kpeemi ɔ he ní gbe nya mohu, se nihi nɛ a fɔ̃ nine ɔ, a sɛ. Lɔ ɔ he ɔ, nyɛɛ ya magbɛ ɔmɛ a nɔ, nɛ nihi abɔ nɛ nyɛ maa na a, nyɛɛ kpee mɛ kɛ ba yo kpeemi okplɔɔ ɔ he.’ Kɛkɛ nɛ tsɔli ɔmɛ je kpo kɛ ya blɔ ɔmɛ a nɔ, nɛ nihi nɛ a na ngɛ lejɛ ɔmɛ ɔ, a bua mɛ tsuo a nya, nimli yayamihi kɛ nimli kpakpahi. Nɛ yo kpeemi he ɔ hyi tɔ kɛ nihi.”​​—Mateo 22:8-10.

      Pee se ɔ, bɔfo Petro ye bua ma je li ɔmɛ konɛ a ba pee anɔkuale Kristofohi. Ngɛ jeha 36 mi ɔ, a ngɔ mumi klɔuklɔu ɔ kɛ pɔ Roma asafoatsɛ Kornelio kɛ e weku mi bimɛ ɔmɛ nu, nɛ a pee nihi nɛ a sa kɛ ha hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ kaa bɔ nɛ Yesu tsɔɔ ɔ.​​—Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 10:1, 34-48.

      Se Yesu tsɔɔ kaa pi nɔ tsuaa nɔ nɛ a kpee kɛ ba okplɔɔ ɔ he ɔ nɛ “matsɛ ɔ” maa kplɛɛ e nɔ. Ejakaa Yesu de ke: ‘Benɛ matsɛ ɔ ba nɛ e ba hyɛ nihi nɛ a kpee ɔ, e na nyumu ko ngɛ lejɛ ɔ nɛ lɛɛ e wui yo kpeemi tade. Matsɛ ɔ bi lɛ ke, “Ye huɛ, kɛ o pee kɛɛ kɛ ba hiɛ ɔ nɛ o wui yo kpeemi tade ɔ?” Se nyumu ɔ pɛ̃ e nya mi. Kɛkɛ nɛ matsɛ ɔ de e tsɔli ɔmɛ ke, “Nyɛɛ fi e nine, kɛ e nane ngɔ bla, nɛ nyɛ ya sake lɛ ngɔ fɔ tsu ɔ se ngɛ diblii ɔ mi tsitsaa. Lejɛ ɔ nɛ e maa wo ya, nɛ e ma kpe e lungu nya ngɛ.” Yesu gbe e munyu ɔ nya ke, “A tsɛ nihi fuu se bɔɔ pɛ a hla.”’​​—Mateo 22:11-14.

      Jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ nɛ́ nɔ́ nɛ Yesu ngɛ hlae maa tsɔɔ ɔ. Se kɛ̃ ɔ, a mi mi fu lɛ, nɛ a fia a pɛɛ si kaa a maa gbe Yesu, konɛ e kpa a hɛ mi si puemi.

      • Ngɛ Yesu nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ mi ɔ, mɛnɔ ji “matsɛ ɔ,” mɛnɔ ji “e bi” ɔ, nɛ mɛnɔmɛ nɛ a fɔ mɛ nine kɛ ya yo kpeemi okplɔɔ ngmɛmi ɔ sisi ɔ?

      • Mɛni be nɛ a fɔ Yuda bi ɔmɛ nine, nɛ mɛnɔmɛ hu nɛ a fɔ mɛ nine pee se?

      • Mɛni nɛ munyu nɛ ji, a tsɛ nihi fuu se nihi bɔɔ pɛ a hla a tsɔɔ?

  • Yesu Ha Nɛ Ni Ɔmɛ A Yi Mi Tomi Pee Yaka
    Yesu Ji Blɔ ɔ, Anɔkuale ɔ, Kɛ Wami ɔ
    • Yesu wo sika nɛ a kɛ tsuɔ to ɔ nɔ, nɛ e ha sane nɛ Farisi bi ɔmɛ bi lɛ konɛ a kɛ tsɔ e nya a heto

      YI 108

      Yesu Ha Nɛ Ni Ɔmɛ A Yi Mi Tomi Pee Yaka

      MATEO 22:15-40 MARKO 12:13-34 LUKA 20:20-40

      • NYƐƐ NGƆ KAISARE NƆ́ KƐ HA KAISARE

      • KE A TLE GBOGBOEHI SI Ɔ, A MAA SƐ GBA SI HIMI MI LO?

      • MLAA NƐ NƆ KUƆ PE KULAA

      Jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ a mi mi fu Yesu wawɛɛ, ejakaa e ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ ko kɛ tsu ní kɛ kpa a yi wu tso ní peepee ɔ he bo. Farisi bi ɔmɛ to kaa a maa tsɔ lɛ klama. A tsɔ nihi kaa a ya ka Yesu konɛ e de nɔ́ ko nɛ sɛ́, nɛ́ a da nɔ kɛ nu lɛ kɛ ya ha Roma amlaalo ɔ.​​—Luka 6:7.

      Benɛ ni ɔmɛ ya Yesu ngɔ ɔ, a bi lɛ ke: “Tsɔɔlɔ, wa le kaa munyu nɛ jeɔ o nya, kɛ ní nɛ o tsɔɔ ɔ, anɔkuale sɔuu. Wa le kaa o hyɛ we nimli a hɛ mi, se mohu o tsɔɔ mɛ Mawu yi mi tomi kɛ ha nɔmlɔ adesa. Anɛ wa mlaa a ngmɛɛ blɔ kaa a tsu tó ha Kaisare ɔ, loo a ko tsu?” (Luka 20:21, 22) E ngɛ mi kaa a je Yesu yi loko a bi lɛ sane ɔ mohu lɛɛ, se e ha we nɛ e yi nɛ fu, mohu ɔ, e yɔse kaa a hɛɛ juɛmi yaya. Ke Yesu ha heto ke, ‘Dɛbi, e sɛ nɛ a woɔ tó nɛ ɔ,’ a ma nyɛ ma ya po e nya kaa e suɔ nɛ e ywia Roma nɔ yemi ɔ. Nɛ ke e ha heto hu ke, ‘Ee, nyɛɛ wo tó nɛ ɔ,’ Yuda bi ɔmɛ nɛ a sume Roma nɔ yemi ɔ be lɛ sisi nue, nɛ a maa kongo lɛ loo a maa gbe lɛ. Lɔ ɔ, kɛ e sa nɛ e ha mɛ heto kɛɛ?

      Yesu ha mɛ heto ke: “Osatotsɛmɛ, mɛni he je nyɛ ngɛ mi dae ɔ? Nyɛɛ tsɔɔ mi sika nɛ a kɛ tsuɔ tó ɔ.” A ngɔ sika a kɛ ba nɛ e bi mɛ ke, ‘Mɛnɔ foni ji nɛ ɔ, nɛ mɛnɔ biɛ a ngma ngɛ nɔ ɔ?’ A he nɔ ke, “Kaisare ɔ.” Yesu de mɛ ke, “Lɛɛ nyɛɛ ngɔ Kaisare ɔ níhi ngɔ ha Kaisare ɔ, nɛ nyɛɛ ngɔ Mawu níhi ngɔ ha Mawu.”​​—Mateo 22:18-21.

      Blɔ nɔ nɛ Yesu gu kɛ ha mɛ heto ɔ pee mɛ nyakpɛ. A nyɛ we nɛ a de nɔ́ ko hu, nɛ a je. Se je jɔɛ lolo, lɔ ɔ he ɔ, ni ɔmɛ hu a kpa we Yesu dami. Benɛ ga yaya nɛ Farisi bi ɔmɛ to ɔ pee yaka a, jami kuu kpa ko mi bi hu ya Yesu ngɔ.

      Saduki bi ɔmɛ nɛ mɛɛ a ke gbogboehi a si temi ko be ɔ ya bi Yesu gbogboehi a si temi, kɛ yalɔyo nɛ a kɛ haa gba he sane. A bi Yesu ke: “Tsɔɔlɔ, Mose de ke, ke nyumu ko gbo nɛ e be bimɛ ɔ, e nyɛmi nɛ ngɔ e yalɔyo ɔ, konɛ e wo ngmɛdu ha e nyɛmi nɛ be je mi ɔ. Aa, nyɛmimɛ kpaago hi hiɛmɛ nɛ ɔ. Nɔkɔtɔma a ngɔ yo nɛ e gbo; nɛ akɛnɛ e si we bimɛ ngɛ e se he je ɔ, e si e yalɔyo ɔ ngɔ ha e senɔ ɔ. E tsa nɔ jã nɔuu kɛ gu nɔ nɛ ji enyɔ ɔ kɛ nɔ nɛ ji etɛ ɔ a nɔ, kɛ ya su nɔ nɛ ji kpaago ɔ nɔ. Nyagbe ɔ, yo ɔ hu ba gbo. Lɛɛ ligbi ɔ nɛ ni gbogboehi maa te si ɔ, nyɛmimɛ kpaago ɔmɛ a kpɛti mɛnɔ yo e maa pee, nɛ́ mɛ tsuo a kɛ lɛ hi si ɔ?”​​—Mateo 22:24-28.

      Yesu da níhi nɛ Mose ngma, nɛ́ Saduki bi ɔmɛ hu heɔ yeɔ nɔ kɛ ha mɛ heto ke: ‘Nyɛ tɔ! Nyɛ le nɔ́ nɛ he je lo? Nyɛ li ngmami ɔmɛ, nɛ Mawu he wami ɔ hu nyɛ li. Ejakaa benɛ a ma tle ni gbogboehi si ɔ, a be yo ngɔe, nɛ a be gbae hulɔ; mohu a maa hi kaa hiɔwe bɔfohi. Se kaa ni gbogboehi maa te si ekohu ɔ, anɛ nyɛ kane we mio tso ɔ he sane ɔ ngɛ Mose womi ɔ mi lo? Lejɛ ɔ nɛ a ngma ngɛ ke Mawu de Mose ke, “Imi ji Abraham, Isak, kɛ Yakob a Mawu ɔ nɛ.” Enɛ ɔ tsɔɔ kaa Mawu ɔ, pi ni gbogboehi a Mawu, se hɛngmengmletsɛmɛ a Mawu ji lɛ. Enɛ ɔ lɛɛ nyɛ tɔ!’ (Marko 12:24-27; 2 Mose 3:1-6) Heto nɛ Yesu ha mɛ ɔ pee ma kpekpemi ɔ nyakpɛ.

      Akɛnɛ ga yaya nɛ Farisi bi ɔmɛ kɛ Saduki bi ɔmɛ to ɔ yi manye he je ɔ, a ya pee kake kɛ wo Yesu he kaa a maa ka lɛ ekohu. Mlaa tsɔɔli ɔmɛ a ti nɔ kake ya bi lɛ ke: “Tsɔɔlɔ, mlaa a te nɔ́ nɛ pe kulaa nɛɛ?”​​—Mateo 22:36.

      Yesu ha lɛ heto ke: ‘Kekleekle nɔ́ ji, “Israel, bu tue! Yehowa wa Mawu ɔ, lɛ nɔ kake pɛ ji Yehowa. Suɔ Yehowa, o Mawu ɔ kɛ o tsui, kɛ o klaa, kɛ o juɛmi, kɛ o he wami tsuo!” Enyɔne nɛ he hia ji, “Suɔ o nyɛmi nɔmlɔ kaa bɔ nɛ o suɔ mo nitsɛ o he.” Mlaa ko be nɛ pe enɛ ɔmɛ.’​​—Marko 12:29-31.

      Mlaa tsɔɔlɔ ɔ bua jɔ heto nɛ Yesu ha lɛ ɔ he, nɛ e de lɛ ke: “Saminya tsɔɔlɔ! O tu anɔkuale, kaa Yehowa pɛ ji Mawu, nɛ nɔ kpa ko be, ja lɛ kɛkɛ. Jehanɛ, e sa kaa nɔmlɔ nɛ suɔ Mawu kɛ e tsui, kɛ e juɛmi, kɛ e klaa, kɛ e he wami tsuo, nɛ́ e suɔ e nyɛmi nɔmlɔ hu kaa bɔ nɛ e suɔ lɛ nitsɛ e he. Ke o ye mlaa enyɔ nɛ ɔmɛ a nɔ ɔ, e hi pe sami bɔhi, kɛ bɔhi tsuo nɛ o maa sã ha Mawu.” Benɛ Yesu na kaa nyumu ɔ ha lɛ heto ngɛ ní lemi mi ɔ, e de lɛ ke, “O kɛ Mawu matsɛ yemi ɔ kpɛti kɛ we kulaa.”​​—Marko 12:32-34.

      Yesu tsɔɔ ní ngɛ sɔlemi we ɔ kɛ je Nisan ligbi 9 ɔ nɔ hluu kɛ ya si Nisan ligbi 11 ɔ nɔ. Ni komɛ hu bu Yesu tue kaa bɔ nɛ mlaa tsɔɔlɔ nɛ ɔ pee ɔ. Se jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ lɛɛ, a ti “nɔ ko nyɛ we nɛ e bi Yesu sane ko hu.”

      • Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Farisi bi ɔmɛ ka kaa a maa tsɔ Yesu klama, nɛ mɛni je mi kɛ ba?

      • Benɛ Saduki bi ɔmɛ bɔ mɔde kaa a maa ka Yesu ɔ, mɛni blɔ nɔ Yesu gu kɛ puɛ a yi mi tomi ɔ?

      • Benɛ Yesu ngɛ mlaa tsɔɔlɔ ko sane bimi heto hae ɔ, mɛni ji nɔ́ nɛ e tsɔɔ kaa e he hia wawɛɛ?

  • Yesu Kã Jami Hɛ Mi Nyɛɛli Ɔmɛ A Hɛ Mi
    Yesu Ji Blɔ ɔ, Anɔkuale ɔ, Kɛ Wami ɔ
    • Yesu kpa jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ a he bo

      YI 109

      Yesu Kã Jami Hɛ Mi Nyɛɛli Ɔmɛ A Hɛ Mi

      MATEO 22:41–23:24 MARKO 12:35-40 LUKA 20:41-47

      • MƐNƆ BI JI KRISTO Ɔ?

      • YESU KPA JAMI HƐ MI NYƐƐLI OSATOTSƐMƐ ƆMƐ A HE BO

      Jami nya dali nɛ a sume Yesu sane ɔ nyɛ we nɛ a pue e hɛ mi si, nɛ a nɛ́ nɔ́ ko nɛ a maa da nɔ kɛ nu lɛ kɛ ha Roma bi ɔmɛ hulɔ. (Luka 20:20) Benɛ Yesu ngɛ sɔlemi we ɔ loloolo ngɛ Nisan ligbi 11 ɔ nɔ ɔ, e bi e he nyɛli ɔmɛ sane ko nɛ jinɛ mɛ lɛ a pɔɔ lɛ bimi, nɛ e kɛ ha nɛ a na nɔ nɛ e ji. Yesu nitsɛ ya a ngɔ nɛ e ya bi mɛ ke: ‘Kɛ nyɛ susuɔ ngɛ Kristo ɔ he kɛɛ? Mɛnɔ bi ji lɛ?’ (Mateo 22:42) Yuda bi ɔmɛ tsuo le kaa Kristo ɔ, aloo Mesia a maa je matsɛ David weku ɔ mi. Lɔ ɔ ji heto nɛ a ha Yesu.​​—Mateo 9:27; 12:23; Yohane 7:42.

      Yesu kpale bi mɛ ke: ‘Mɛni he je mɔ nɛ mumi ɔ ba David nɔ, nɛ e tsɛ lɛ “Nyɔmtsɛ” ɔ? David ke, “Yehowa de ye Nyɔmtsɛ ɔ ke, ‘Hii ye hiɔ nɔ́ kɛ yaa su be nɛ ma ngɔ o he nyɛli ɔmɛ kɛ wo o nane sisi.’”? Lɔ ɔ he ɔ, ke David tsɛ lɛ “Nyɔmtsɛ” ɔ, kɛ pee kɛɛ nɛ Kristo ɔ pa peeɔ e bi mɔ?’​​—Mateo 22:43-45.

      Farisi bi ɔmɛ nyɛ we nɛ a de nɔ́ ko, ejakaa a ngɛ blɔ hyɛe kaa David nina a ma ba kpɔ mɛ kɛ je Roma bi ɔmɛ a nɔ yemi sisi. Se benɛ Yesu tsɛ David munyu ɔ se ngɛ La 110:1, 2 ɔ, e ha nɛ a na kaa Mesia nɔ yemi ɔ maa pee slɔɔto kulaa ngɛ adesahi a nɔ yemi he. Mesia a, David Nyɔmtsɛ ji lɛ, nɛ ke e ya hi Mawu hiɔ nɔ se ɔ, e ma bɔni matsɛ yemi. Nɔ́ nɛ Yesu de ɔ ha nɛ e he nyɛli ɔmɛ ma a nya.

      Jamɛ a be ɔ mi tsuo ɔ, e kaseli ɔmɛ kɛ ni kpahi hu ngɛ lɛ tue bue. Lɔ ɔ he ɔ, Yesu plɛ e he nɛ e ya hyɛ mɛ, nɛ e bɔ mɛ kɔkɔ ngɛ Farisi bi ɔmɛ a he. Farisi bi ɔmɛ kɛ mlaa tsɔɔli ɔmɛ ji nihi nɛ a “ngɔ he wami ngɔ wo a dɛ,” konɛ a tsɔɔ Mawu Mlaa a sisi. Enɛ ɔ he ɔ, Yesu de e tue buli ɔmɛ ke: “Nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ a de nyɛ ke nyɛɛ pee ɔ, nyɛɛ bu mɛ tue nɛ nyɛɛ pee. Se a ní peemi níhi lɛɛ nyɛ ko pee; ejakaa slo nɔ́ nɛ a peeɔ ngɛ nɔ́ nɛ a deɔ he.”​​—Mateo 23:2, 3.

      Kɛkɛ nɛ Yesu tsɔɔ níhi nɛ a peeɔ nɛ ji osato ní peepee ɔ ekomɛ. E de ke: ‘Lohwe he womi nɛ a ngma Mawu munyu ɔ ngɛ a nɔ ɔ bli gbabagbabaa.’ Yuda bi ɔmɛ a ti ni komɛ ngmaa Mawu Mlaa a eko nɛ a fiɔ ngɛ a hɛ nya, loo a nine si. Se Farisi bi ɔmɛ a nɔ ɔ lɛɛ, a pee lɛ gbabagbabaa konɛ a kɛ tsɔɔ nihi kaa a yeɔ Mlaa a nɔ sisiisi. Jehanɛ ɔ, a pee “dekehi nɛ ngɛ a tade klɔii ɔmɛ a nya a hu gagaaga.” Mawu de Israel bi ɔmɛ ke a kpɛ deke ngɛ a tade ɔmɛ a nya, se Farisi bi ɔmɛ ha nɛ a tade ɔmɛ a nya deke ɔmɛ ka tsɔ. (4 Mose 15:38-40) A pee jã konɛ ‘nihi nɛ na mɛ.’​​—Mateo 23:5.

      Akɛnɛ su nɛ ɔ ma nyɛ ma ná Yesu kaseli ɔmɛ a nɔ he wami he je ɔ, e wo mɛ ga ke: “Nyɛɛ lɛɛ, a ko tsɛ nyɛ ‘Tsɔɔlɔ’, ejakaa nyɛ tsuo pɛpɛɛpɛ nyɛmimɛ ji nyɛ, nɛ tsɔɔlɔ kake pɛ nyɛ ngɛ. Nyɛ ko tsɛ nɔ ko nɔ ko ngɛ zugba a nɔ ‘Tsɛ’, ejakaa tsɛ kake pɛ nyɛ ngɛ nɛ ngɛ hiɔwe. Jehanɛ, a ko tsɛ nyɛ ti nɔ ko ‘Tsɔɔlɔ’ hulɔ; ejakaa tsɔɔlɔ kake pɛ nyɛ ngɛ, nɛ lɛ ji Kristo.” Lɛɛ kɛ e sa nɛ kaseli ɔmɛ nɛ a pee a ní ha kɛɛ, nɛ kɛ e sa nɛ a na a he ha kɛɛ? Yesu de mɛ ke: “Nɔ nɛ ji nɔmlɔ ngua ngɛ nyɛ kpɛti ɔ, e plɛ nyɛ sɔmɔlɔ. Nɔ tsuaa nɔ nɛ woɔ e he nɔ ɔ, a maa ba lɛ si; se nɔ nɛ baa e he si ɔ, a ma wo e nɔ.”​​—Mateo 23:8-12.

      Enɛ ɔ se ɔ, Yesu tsɔɔ haomi komɛ nɛ maa ba Farisi bi ɔmɛ kɛ mlaa tsɔɔli ɔmɛ nɛ a peeɔ osato ɔ a nɔ. E de ke: “Nyɛ mlaa tsɔɔli kɛ Farisi bi, musu tloo nyɛ! Osatotsɛmɛ! Nyɛ ngaa hiɔwe matsɛ yemi ɔ nya ngɔ woɔ nihi, se nyɛ nitsɛmɛ lɛɛ nyɛ sɛ́ mi. Ni nɛmɛ nɛ a hlaa kaa a maa sɛ mi ɔ hu nyɛ ngmɛ́ mɛ blɔ!”​​—Mateo 23:13.

      Yesu bu Farisi bi ɔmɛ fɔ ejakaa a be bumi kɛ ha níhi nɛ a he hia ngɛ Mawu hɛ mi ɔ, nɛ a woɔ mɛ nitsɛmɛ a mlaahi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a deɔ ke: ‘Ke nɔ ko kɛ sɔlemi we ɔ ka kita a, lɔ ɔ lɛɛ pi nɔ́ ko kulaa. Se ke e kɛ sɔlemi we ɔ sika tsu ka kita nɛ e yi nɔ ɔ, lɔ ɔ lɛɛ musu tloo lɛ.’ Enɛ ɔ tsɔɔ kaa a bua jɔɛ mumi mi níhi a he, ejakaa sika tsu nɛ́ a kɛ dla sɔlemi we ɔ he hia mɛ kulaa pe huɛ bɔmi kpakpa nɛ a kɛ Mawu ma ná ngɛ sɔlemi we ɔ. Jehanɛ hu ɔ, “níhi nɛ mlaa a tsɔɔ kaa a he hia, nɛ ji dami sane yemi, mɔbɔ nami, kɛ anɔkuale yemi ɔ,” a siɔ lɔ ɔmɛ.​​—Mateo 23:16, 23; Luka 11:42.

      Yesu tsɛ Farisi bi ɔmɛ ke ‘blɔ tsɔɔli hɛ yuyuili nɛ ke anunu nɔ dã mi ɔ, a tsleɔ pueɔ he, se a mii afukpɔngɔ!’ (Mateo 23:24) Ke anunu nɔ dã mi ɔ, a tsleɔ nɔ loko a nuɔ, ejakaa anunu he tsɔ we. Se kɛ̃ ɔ, a miɔ afukpɔngɔ nɛ e he tsɔ we nɛ e kle kulaa pe anunu ɔ, ejakaa níhi nɛ a he hia ngɛ Mawu Mlaa a nya a mohu he hia we mɛ.​​—3 Mose 11:4, 21-24.

      • Benɛ Yesu bi Farisi bi ɔmɛ sane ngɛ nɔ́ nɛ David de ngɛ La 110 he ɔ, mɛni he je nɛ a pee kɔ̃ ɔ?

      • Mɛni he je nɛ Farisi bi ɔmɛ peeɔ lohwe he womi nɛ a ngma Mawu munyu ɔ ngɛ a nɔ ɔ gbabagbabaa, kɛ deke nɛ ngɛ a tade ɔmɛ a nya a hu gagaaga a?

      • Mɛni ga nɛ Yesu wo e kaseli ɔmɛ?

  • Yesu Nyagbe Be Ngɛ Sɔlemi We ɔ
    Yesu Ji Blɔ ɔ, Anɔkuale ɔ, Kɛ Wami ɔ
    • Yesu ngɛ yalɔyo ohiatsɛ ko hyɛe nɛ e ngɔ sika nyafii enyɔ kɛ ngɛ sɔlemi we ɔ tó tsumi daka a mi woe

      YI 110

      Yesu Nyagbe Be Ngɛ Sɔlemi We ɔ

      MATEO 23:25–24:2 MARKO 12:41–13:2 LUKA 21:1-6

      • YESU KPALE KÃ JAMI HƐ MI NYƐƐLI ƆMƐ A HƐ MI

      • A MAA KU SƆLEMI WE Ɔ TSUO NGƆ PUE SI

      • YALƆYO OHIATSƐ KO NGƆ SIKA KƐ YA WO TÓ TSUMI DAKA MI

      Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Yesu ma gbo ɔ, e ya sɔlemi we ɔ nɛ e ya kpa Farisi bi ɔmɛ kɛ mlaa tsɔɔli ɔmɛ a he bo, nɛ e tsɛ mɛ osatotsɛmɛ. E ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ ko kɛ tsu ní. E de ke: “Nyɛ fɔɔ kplu kɛ kã he, se ojo, kɛ adufude níhi hyi mɛ tɔ. Farisi bi hɛ yuyuili! Nyɛ fɔ kplu ɔ, kɛ kã a a mi kekle, kɛkɛ ɔ a he hu ma tsɔ!” (Mateo 23:25, 26) Farisi bi ɔmɛ bɔɔ mɔde kaa a he ma tsɔ nyaii ngɛ he lo nya, se a tsui mi lɛɛ a he tsɔ we, nɛ a bɔɛ mɔde kaa a ma tsake a tsui.

      Ke gbalɔ ko gbo ɔ, a jeɔ a tsui mi nɛ a fiaa yɔkɔ kɛ haa lɛ, nɛ a dlaa lɛ saminyayoo. Enɛ ɔ ji osato peemi, ejakaa Yesu tsɔɔ kaa a ji “nihi nɛ gbe gbali ɔmɛ a nina.” (Mateo 23:31) Bɔ nɛ a ka si abɔ kaa a maa gbe Yesu ɔ hu maa nɔ mi jã.​​—Yohane 5:18; 7:1, 25.

      Yesu tsɔɔ nɔ́ nɛ maa ba a nɔ ke a tsakee we a tsui. E de ke: ‘Sinɔhi kɛ sinɔhi a nina! Nyɛ tue nɛ a maa gbla ngɛ Gehena a, kɛ nyɛ maa pee kɛ tu fo ngɛ nya kɛɛ?’ (Mateo 23:33) A sãa dwɔmi ngɛ Hinom Dɔgba nɛ ngɛ Yerusalem gbogbo ɔ se ɔ mi, nɛ lɔ ɔ peeɔ neneene hɛ mi kpatami nɛ maa ba jami nya dali ɔmɛ a nɔ ɔ he foni.

      Kaseli ɔmɛ maa da Yesu nane mi kaa “gbali kɛ ní leli, kɛ tsɔɔli.” Se kɛ a maa pee mɛ kɛɛ? Yesu de jami nya dali ɔmɛ ke: ‘Nyɛ maa gbe [ye kaseli ɔmɛ] a ti ni komɛ, nɛ nyɛ maa sɛu ni komɛ; ni komɛ lɛɛ nyɛ maa fiaa mɛ kpa ngɛ nyɛ kpe he ɔmɛ, nɛ nyɛ maa wa mɛ yi mi, nɛ nyɛ maa fie mɛ kɛ je ma kake mi kɛ ya ma kake mi. Kɛkɛ ɔ, nimli kpakpahi tsuo nɛ a pue a muɔ si ngɛ je nɛ ɔ mi, kɛ maa je Habel nɛ a pue e muɔ si yaka gu ɔ nɔ kɛ yaa su Zakaria nɛ nyɛ gbe lɛ ngɛ sɔlemi we ɔ, kɛ bɔ sami la tɛ ɔ a kpɛti ɔ nɔ ɔ a he ɔ, a maa gbla nyɛ tue.’ E bɔ mɛ kɔkɔ hu ke: “Niinɛ, i ngɛ nyɛ dee ke, tue gblami nɛ ɔ maa ba yi nɔ bi nɛ ɔmɛ tsuo a nɔ.” (Mateo 23:34-36) Jã pɛpɛɛpɛ nɛ e ba ngɛ jeha 70 mi. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, Roma ta buli ya kpata Yerusalem hɛ mi, nɛ Yuda bi akpehi abɔ gbo.

      Benɛ Yesu ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ngɛ gbeye nɛ ɔ he susue ɔ, aywilɛho nu lɛ nɛ e de ke: ‘Yerusalem! Yerusalem! Mo nɛ o gbee gbali ɔmɛ, nɛ nihi nɛ Mawu tsɔ mɛ o ngɔ ɔ, o fiaa mɛ tɛ! Hyɛ kaa jinɛ i hla si abɔ kaa ma bua o bimɛ ɔmɛ tsuo a nya kaa bɔ nɛ kungwɔ buaa e bimɛ a nya kɛ woɔ e pɛli sisi ɔ. Se o kplɛɛ we! Lɔ ɔ he ɔ, a maa je o we ɔ he, nɛ e maa fɔ si gu.’ (Mateo 23:37, 38) Eko ɔ, nihi nɛ a ngɛ lejɛ ɔ a hɛ mi maa pee mɛ yaa ngɛ “we” nɛ Yesu ngɛ he munyu tue ɔ he. Anɛ Yerusalem sɔlemi we ɔ nɛ ngɛ fɛu, nɛ a susu kaa Mawu poɔ he piɛ ɔ he munyu nɛ Yesu ngɛ tue ɔ lo?

      Yesu ya nɔ nɛ e de ke: ‘I ngɛ mo dee ke, kɛ je be nɛ ɔ mi kɛ yaa a, o be mi nae hu kɛ yaa si be nɛ o ma de ke, “A gbaa nɔ nɛ ma ngɛ Yehowa biɛ mi ɔ!”’ (Mateo 23:39) Munyu nɛ Yesu tu nɛ ɔ ji gbami ko nɛ ngɛ La 118:26. A ngma ngɛ lejɛ ɔ ke: ‘A gbaa nɔ nɛ ma ngɛ Yehowa biɛ mi ɔ! Wa ngɛ mo gbaae kɛ je Yehowa we ɔ.’ E ngɛ heii kaa ke a ku sɔlemi we ɔ, nɔ ko nɔ ko be lejɛ ɔ yae ngɛ Mawu biɛ mi hu.

      Lɔ ɔ se ɔ, Yesu ya hi he ko ngɛ sɔlemi we ɔ ngɛ he nɛ a ngɔ tó tsumi dakahi kɛ ma a. A je puɔ ngɛ daka amɛ a nɔ bɔ nɛ pee nɛ nihi nɛ a ngɔ sika kɛ wo mi. Yesu na Yuda bi komɛ nɛ a ngɔ sika kɛ ngɛ tó tsumi daka a mi woe. Niatsɛmɛ kɛ ‘sika fuu ba wo mi’ kaa nike ní. Yesu na nɛ yalɔyo ko hu ba, nɛ lɛɛ e ngɔ “sika nɛ a yeɔ ɔ mi nyafii pe kulaa enyɔ pɛ” kɛ ba wo mi. (Marko 12:41, 42) Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yesu le kaa Mawu bua jɔ yalɔyo ɔ nike ní ɔ he wawɛɛ.

      Yesu tsɛ e kaseli ɔmɛ nɛ e de mɛ ke: “I ngɛ nyɛ dee anɔkuale mi ke, nɔ́ nɛ kikɛmɛ a yalɔyo ohiatsɛ nɛ ɔ kɛ ba wo daka a mi ɔ hiɛ kulaa pe nɔ́ nɛ ni ɔmɛ tsuo kɛ ba wo mi ɔ.” Mɛni he je? Yesu ya nɔ nɛ e de ke: “Ejakaa ni ɔmɛ tsuo ɔ, nɔ́ nɛ a ná nɛ be nɔ ɔ eko a kɛ ba wo mi, se yo nɛ ɔ lɛɛ e we ohia mi ní tsuo e kɛ ba wo mi ɔ nɛ.” (Marko 12:43, 44) Yalɔyo nɛ ɔ susumi kɛ e ní peepee ngɛ kpa kulaa ngɛ jami nya dali ɔmɛ a he!

      Maa pee piani ngɛ Nisan ligbi 11 nɔ ɔ, Yesu je sɔlemi we ɔ. E be kpalee kɛ ya si benɛ e ma gbo. Benɛ a yaa a, kaselɔ ko de lɛ ke: “Tsɔɔlɔ, hyɛ, tɛ nɛ ɔmɛ kle loo, nɛ tsu ɔmɛ nɛ a kɛ ma a hu ngɛ fɛu saminya!” (Marko 13:1) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, tɛhi nɛ a kɛ ma sɔlemi we ɔ ekomɛ kle wawɛɛ, nɛ e ha nɛ sɔlemi we ɔ he wa saminya, nɛ e ngɛ fɛu. E pee kaseli ɔmɛ nyakpɛ kaa Yesu de ke: “O ngɛ tsu nguangua nɛ ɔmɛ hyɛe? A be tɛ kake sie ngɛ eko nɔ; a ma tsitsɛɛ eko tsuaa eko kɛ fia si!”​​—Marko 13:2.

      Enɛ ɔ se ɔ, Yesu kɛ e bɔfo ɔmɛ gu Kidron Dɔgba a mi kɛ ho Oliv Yo ɔ nɔ ya. Be bɔɔ se ɔ, bɔfo ɔmɛ a kpɛti nihi eywiɛ hɛ kɛ su Yesu he. Mɛ ji Petro, Andrea, Yakobo, kɛ Yohane. Ngɛ he nɛ a hii si ngɛ ɔ he je ɔ, a ma nyɛ maa na sɔlemi we nɛ ngɛ fɛu ɔ.

      • Mɛni Yesu ya pee nyagbe be nɛ e ya sɔlemi we ɔ?

      • Mɛni nɛ Yesu gba kɛ fɔ si ngɛ sɔlemi we ɔ he?

      • Mɛni he je nɛ Yesu de ke sika nɛ yalɔyo ohiatsɛ ɔ kɛ wo tó tsumi daka a mi ɔ hiɛ pe nɔ́ nɛ sikatsɛmɛ ɔmɛ kɛ wo mi ɔ?

  • Bɔfo Ɔmɛ De Yesu Ke E Ha Mɛ Okadi
    Yesu Ji Blɔ ɔ, Anɔkuale ɔ, Kɛ Wami ɔ
    • Yesu ngɛ sane nɛ e bɔfo eywiɛ ɔmɛ bi lɛ ɔ heto hae

      YI 111

      Bɔfo Ɔmɛ De Yesu Ke E Ha Mɛ Okadi

      MATEO 24:3-51 MARKO 13:3-37 LUKA 21:7-38

      • KASELI EYWIƐ YA DE YESU KE E HA MƐ OKADI

      • GBAMI Ɔ BA MI NGƐ KASELI ƆMƐ A BE Ɔ MI, NƐ E NGƐ MI BAE NGƐ WA BE NƐ Ɔ MI HULƆ

      • E SA NƐ WAA HWƆƆ

      Benɛ Pɛplɛgbi, Nisan ligbi 11 ɔ yaa nyagbe ɔ, jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, ní nɛ Yesu ngɛ tsue ngɛ zugba a nɔ ɔ hu nyagbe ngɛ sue. Ke je na a, Yesu ya tsɔɔ ní ngɛ sɔlemi we ɔ, se ke je jɔ ɔ, e hwɔ we Yerusalem. Nihi fuu bua jɔ e ní tsɔɔmi he, nɛ ‘mɔtu mla a, a yaa e ngɔ ngɛ sɔlemi we ɔ nɛ a ya buɔ lɛ tue.’ (Luka 21:37, 38) Jehanɛ lɛɛ jamɛ a be ɔ be, nɛ Yesu kɛ Petro, Andrea, Yakobo, kɛ Yohane ya hii si ngɛ Oliv Yo ɔ nɔ.

      Benɛ Yesu pɛ hii si ɔ, kaseli eywiɛ nɛ ɔmɛ ya e ngɔ. Sɔlemi we ɔ he nɔ́ ngɛ mɛ dɔe, ejakaa Yesu de mɛ ke a be tɛ nɛ a kɛ ma sɔlemi we ɔ eko sie ngɛ eko nɔ. Níhi fuu ngɛ a juɛmi mi nɛ a ngɛ he susue ejakaa jamɛ a ligbi ɔ, Yesu sɛ hlami nɛ e de mɛ ke: “Nyɛ hu nyɛɛ pee klaalo, ejakaa Nɔmlɔ Bi ɔ maa ba be mi nɛ nyɛ hyɛ we lɛ blɔ.” (Luka 12:40) Yesu tu “ligbi ɔ nɛ Nɔmlɔ Bi ɔ maa ba kɛ e hɛ mi nyami ɔ” hu he munyu. (Luka 17:30) Anɛ munyu nɛ ɔmɛ nɛ Yesu tu ɔ kɔɔ nɔ́ nɛ e de ngɛ sɔlemi we ɔ he ɔ he lo? Bɔfo ɔmɛ suɔ nɛ a maa le. Lɔ ɔ he ɔ, a bi lɛ ke: “Mɛni be ní nɛ ɔmɛ tsuo maa ba mi? Mɛni okadi maa tsɔɔ o bami be, kɛ je nɛ ɔ nyagbe be?”​​—Mateo 24:3.

      Eko ɔ, sɔlemi we ɔ nɛ a ngɛ hyɛe ngɛ a hɛ mi nɛ a ma kpata hɛ mi ɔ lɛ ngɛ a juɛmi mi. Jehanɛ hu ɔ, a ngɛ be nɛ Nɔmlɔ Bi ɔ maa ba a he susue. E ma nyɛ maa pee kaa kaseli ɔmɛ kai kaa Yesu ngɔ e he kɛ to “ablade ko” nɛ e ‘doma kɛ ho lokoo ya, konɛ a ya wo lɛ matsɛ nɛ e kpale kɛ ba’ a he. (Luka 19:11, 12) Jehanɛ hu ɔ, a ngɛ bɔ nɛ níhi maa ya nɔ ha ngɛ “je nɛ ɔ nyagbe be ɔ” mi ɔ he susue.

      Yesu tsɔɔ mɛ okadi nɛ ma ha nɛ a yɔse be nɛ a ma kpata Yuda bi ɔmɛ a ma a, kɛ a sɔlemi we ɔ hɛ mi. Se pi lɔ ɔ pɛ. Hwɔɔ se ko ɔ, okadi nɛ ɔ maa ye bua Kristofohi, nɛ a ma yɔse Kristo “bami be” ɔ, nɛ ke nyagbe ɔ hu ngɛ sue ɔ, a ma yɔse.

      Jeha komɛ ngɛ Yesu gbenɔ se ɔ, bɔfo ɔmɛ na kaa Yesu gbami ɔmɛ ngɛ mi bae. Níhi nɛ Yesu de ɔ fuu ba mi ngɛ bɔfo ɔmɛ a be ɔ mi. A kpata Yerusalem hɛ mi ngɛ jeha 70 ɔ mi. E ngɛ mi kaa benɛ Yesu tu hɛ mi kpatami nɛ ɔ he munyu ɔ, jeha 37 se loko e ba mi mohu lɛɛ, se hɛ mi kpatami nɛ ɔ ba ti we Kristofohi nɛ a hɛ ngɛ a he nɔ ɔ si tlukaa. Se kɛ̃ ɔ, níhi nɛ Yesu gba kɛ fɔ si ɔ tsuo bɛ mi ngɛ jehahi nɛ sɛ jeha 70 ɔ hlami ɔ a mi. Ke jã a, lɛɛ mɛni lɛ maa tsɔɔ kaa Yesu ba kaa Matsɛ? Yesu tsɔɔ e bɔfo ɔmɛ níhi nɛ ma kadi e bami ɔ.

      Yesu de mɛ ke a maa nu “tahi a he, kɛ akeake hu nɛ ngɛ pɛe ngɛ tahi a he,” nɛ “ma maa te si ngɔ wo ma, nɛ matsɛ yemi maa te si ngɔ wo matsɛ yemi.” (Mateo 24:6, 7) E de hu kaa ‘zugba ma mimiɛ, nɛ hwɔ, kɛ gbenɔ hiɔ maa ba ngɛ he tsuaa he.’ (Luka 21:11) Lɔ ɔ se ɔ, Yesu bɔ e kaseli ɔmɛ kɔkɔ ke: “A maa nuu nyɛ, nɛ a maa wa nyɛ yi mi.” (Luka 21:12) Lakpa gbali maa ba, nɛ a maa sisi nihi fuu. Yayami maa pɔ he ngɛ zugba a nɔ tsuo, nɛ nɔ́ nɛ ɔ ma ha nihi fuu a nine mi ma jɔ̃. Jehanɛ hu ɔ, e de ke: ‘Sane kpakpa nɛ ɔ nɛ kɔɔ Matsɛ Yemi ɔ he ɔ, a maa fiɛɛ kɛ kpa je ɔ mi tsuo, bɔ nɛ pee nɛ je ma amɛ tsuo nɛ a nu; nɛ lɔ ɔ se loko nyagbe ɔ maa ba.’​​—Mateo 24:14.

      E ngɛ mi kaa níhi nɛ Yesu de ke a maa ba mi loko a ma kpata Yerusalem hɛ mi, kɛ níhi nɛ maa ya nɔ ngɛ Yerusalem hɛ mi kpatami be ɔ mi ɔ ba mi ngɛ blɔ ko nɔ mohu lɛɛ, se anɛ Yesu ngɛ tsɔɔe kaa gbami ɔ ma ná e mi bami ngua hwɔɔ se lo? Anɛ o na okadihi nɛ tsɔɔ kaa níhi nɛ Yesu gba kɛ fɔ si ɔ ngɛ mi bae wawɛɛ ngɛ wa be nɛ ɔ mi lo?

      Benɛ Yesu ngɛ níhi nɛ ma kadi e bami ɔ he munyu tue ɔ, e tu ‘ní hiemi nɔ́ ngua’ ko hu he munyu. (Mateo 24:15) Ngɛ jeha 66 mi ɔ, Roma tabo ɔ ya sa Yerusalem ma a yi. Roma tabo ɔ ji ní hiemi nɔ́ nɛ Yesu tu he munyu ɔ nɛ, ejakaa a ngɔ a wɔ jami aflangaa amɛ kɛ bɔle Yerusalem ma a, nɛ a bɔni gbogbo ɔmɛ a sisi tsuami. (Luka 21:20) Enɛ ɔ he ɔ, “ní hiemi nɔ́” ɔ ya ma si ngɛ he nɛ e sɛ́ nɛ e maa, ejakaa Yuda bi ɔmɛ buɔ Yerusalem kaa “he klɔuklɔu.”

      Yesu gba kɛ fɔ si hu ke: “Haomi ngua maa ba nɛ́ a nɛ eko hyɛ kɛ je be nɛ a bɔ je ɔ kɛ ba si mwɔnɛ ligbi nɛ ɔ. Lɔ ɔ se hu, nɔ́ ko kaa jã be bae gblegbleegble.” Roma bi ɔmɛ kpata Yerusalem hɛ mi ngɛ jeha 70 ɔ mi. Hɛ mi kpatami nɛ ba Yuda bi ɔmɛ a ‘ma klɔuklɔu’ ɔ kɛ a sɔlemi we ɔ nɔ ɔ ngɔ amanehlu ngua kɛ ba, nɛ nihi akpehi abɔ gbo. (Mateo 4:5; 24:21) Hɛ mi kpatami nɛ ngɛ kaa jã a eko bɛ Yuda bi ɔmɛ a nɔ hyɛ, nɛ enɛ ɔ ha nɛ Yuda bi ɔmɛ a jami nɛ ngɛ kɛ je blema a gu. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa, gbami nɛ ɔ mi bami ngua a maa pee gbeye po pe kekle nɔ́ ɔ.

      KE GBAMI ƆMƐ A NGƐ MI BAE Ɔ YESU SE NYƐƐLI ƆMƐ MAA PEE KÃ

      Yesu ya nɔ nɛ e de e kaseli ɔmɛ ní kpahi kɛ kɔ e bami ɔ, kɛ níhi nɛ ma kadi je nɛ ɔ nyagbe be ɔ he. E bɔ e kaseli ɔmɛ kɔkɔ ngɛ “lakpa Kristohi, kɛ lakpa gbali” nɛ a maa te si ɔ he. E de po kaa a maa bɔ mɔde kaa a maa “mlɔɔ nihi nɛ Mawu hla a tete.” (Mateo 24:24) Se a be nyɛe maa sisi nihi nɛ Mawu hla a. Lakpa Kristo ɔmɛ maa ba ngɛ he lo nya, nɛ nihi maa na mɛ. Se Yesu bami ɔ lɛɛ, pi nɔ́ nɛ nihi maa na kɛ a hɛngmɛ.

      Benɛ Yesu ngɛ amanehlu ngua nɛ maa ba ngɛ je nɛ ɔ nyagbe be ɔ mi ɔ he munyu tue ɔ, e de ke: “Pu maa tsɔ diblii, nɛ nyɔhiɔ be kpɛe hu. Dodoehi ma tsɔ kɛ je hiɔwe ba fia si, nɛ a maa fie he wamihi nɛ bɔle je ɔ kɛ je a blɔ hehi.” (Mateo 24:29) Benɛ bɔfo ɔmɛ nu munyu nɛ ɔmɛ ɔ, a li nɔ́ tutuutu nɛ maa ba, se a le kaa nɔ́ nɛ maa ba a maa pee gbeye.

      Kɛ gbeyegbeye níhi nɛ maa ba a maa sa adesahi a he ha kɛɛ? Yesu de ke: “Níhi nɛ ma je ɔ mi ɔ maa wo nihi a he gbeye, nɛ a maa hɛli, ejakaa he wamihi nɛ ngɛ hiɔwe ɔ, a maa fie mɛ kɛ je a blɔ hehi.” (Luka 21:26) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yesu ngɛ tsɔɔe kaa be ko maa su ngɛ adesahi a yi nɔ sane mi nɛ maa pee gbeye nitsɛ.

      Bua womi munyu ji kaa Yesu ha nɛ a le kaa ke ‘Nɔmlɔ Bi ɔ ba kɛ he wami, kɛ hɛ mi nyami babauu’ ɔ, pi nihi tsuo nɛ a maa wo yana. (Mateo 24:30) E de mɛ momo kaa “Mawu bimɛ ɔmɛ nɛ e hla a a he je ɔ,” Mawu maa po ligbi ɔmɛ a nɔ kpiti. (Mateo 24:22) Lɔ ɔ he ɔ, kɛ e sa kaa kaseli ɔmɛ nɛ a pee a ní ha kɛɛ ngɛ níhi nɛ ngɛ gbeye nɛ Yesu de mɛ ɔ he? Yesu wo e se nyɛɛli ɔmɛ he wami ke: “Ke ní nɛ ɔmɛ bɔni mi bami ɔ, nyɛɛ te si, nɛ nyɛ wo nyɛ yi nɔ; ejakaa e be kɛe nɛ Mawu ma he nyɛ yi wami.”​​—Luka 21:28.

      Se kɛ Yesu se nyɛɛli nɛ a maa hi si ngɛ be nɛ gbami ɔ maa ba mi ɔ mi ɔ maa pee kɛ le kaa e piɛ bɔɔ nɛ nyagbe ɔ maa su kɛɛ? Yesu ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ ko nɛ kɔɔ ngmɔkɔ tso ko he kɛ tsɔɔ mi. E de ke: “Nyɛɛ hyɛ ngmɔkɔ tso ɔ, nɛ nyɛɛ kase ní. Ke ngmɔkɔ tso kɔnihi plɔke, nɛ e bɔni ba tsɛ̃mi pɛ nyɛ le kaa latsa be ɔ su ta. Jã nɔuu, ke nyɛ hu nyɛ na ní nɛ ɔmɛ tsuo ɔ, nyɛɛ le kaa Nɔmlɔ Bi ɔ su si ta; e ngɛ agbo ɔ nya haa kɛ ma. Niinɛ, i ngɛ nyɛ dee ke, kikɛmɛ a yi nɔ nɛ ɔ be bee, ja ní nɛ ɔmɛ tsuo ba mi lolo.”​​—Mateo 24:32-34.

      Enɛ ɔ he ɔ, ke e kaseli ɔmɛ na kaa okadi slɔɔto ɔmɛ nɛ e ha mɛ ɔ ngɛ mi bae ɔ, e sa nɛ a na kaa nyagbe ɔ su ta. Yesu bɔ kaseli nɛ a maa hi si ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ kɔkɔ ke:

      ‘Se jamɛ a ligbi ɔ, kɛ jamɛ a ngmlɛfia a, nɔ ko nɔ ko li. Hiɔwe bɔfo ɔmɛ li ɔ, Bi ɔ tete li; Tsɛ ɔ nɔ kake too lɛ le. Nɔmlɔ Bi ɔ maa ba tlukaa, kaa nɔ́ nɛ ba ngɛ Noa be ɔ mi ɔ. Be mi nɛ nyu kpekpemi ɔ ma ba ha zugba a hɛ mi ɔ, nihi ngɛ ngma yee, nɛ a ngɛ ní nue; nyumuhi ngɛ yihi ngɔe, nɛ yihi hu ngɛ gbae kɛ ya su ligbi ɔ nɛ Noa ya sɛ daka a mi. Jamɛ a be ɔ mi tsuo ɔ, a li nɔ́ nɛ ngɛ nɔ yae kɛ ya si nyu kpekpemi ɔ ba muɔ mɛ tsuo kɛ ho. Ligbi ɔ nɛ Nɔmlɔ Bi ɔ maa ba a, kikɛ nɛ ɔ nɔuu níhi maa ya nɔ.’ (Mateo 24:36-39) Nyu Kpekpemi ɔ nɛ ba ngɛ Noa be ɔ mi nɛ Yesu kɛ to nyagbe ɔ he ɔ ba ngɛ je ɔ mi tsuo.

      E ngɛ heii kaa Yesu bɔfo ɔmɛ nɛ a ngɛ lɛ tue bue ngɛ Oliv Yo ɔ nɔ ɔ na kaa e sa nɛ a pee klaalo. Yesu de mɛ ke: “Nyɛɛ hyɛ nɛ hi nɛ nyɛ ko ya di ní yemi, kɛ ní numi, kɛ je nɛ ɔ mi níhi nɛ ngɔɔ nɔ nya a a se tsɔ. Ke pi jã a, jamɛ a ligbi ɔ ma ba ti nyɛ si tlukaa kaa klama; ejakaa e maa ba nihi tsuo a nɔ ngɛ je nɛ ɔ mi he tsuaa he. Nyɛɛ hyɛ nyɛ he nɔ saminya, nɛ nyɛɛ sɔle daa, konɛ Mawu nɛ ha nyɛ he wami nɛ nyɛ kɛ gblee ní nɛ ɔmɛ tsuo nɛ maa ba a a mi slɔkee, nɛ nyɛ nyɛ nɛ nyɛɛ da Nɔmlɔ Bi ɔ hɛ mi.”​​—Luka 21:34-36.

      Yesu kpale ha nɛ a na kaa níhi nɛ e ngɛ dee ɔ maa ba ngɛ je ɔ mi tsuo. Pi níhi nɛ maa ba ngɛ jeha bɔɔ komɛ a se, nɛ ma kɔ Yerusalem loo Yuda ma a he ɔ pɛ he munyu nɛ e ngɛ tue. Dɛbi, níhi nɛ maa ba “nihi tsuo a nɔ ngɛ je ɔ mi he tsuaa he” ɔ he munyu e ngɛ tue ɔ nɛ.

      E de kaa e he maa hia nɛ e kaseli ɔmɛ nɛ a pee klaalo, nɛ a hwɔɔ. Yesu ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ ko kɛ tsu ní kɛ bɔ mɛ kɔkɔ ke: ‘Nyɛ ná nɛ nyɛɛ le kaa ke wetsɛ ko le nyɔ mi be tutuutu nɛ julɔ maa ba e we mi ɔ, e ko hwɔɔ, nɛ e ko ngmɛ́ blɔ nɛ julɔ ɔ ba ju lɛ. Lɔ ɔ he ɔ, nyɛ hu nyɛ dla nyɛ he kɛ to; ejakaa Nɔmlɔ Bi ɔ maa ba tlukaa be mi nɛ nyɛ hɛ be nɔ.’​​—Mateo 24:43, 44.

      Yesu ya nɔ nɛ e de e kaseli ɔmɛ nɔ́ ko nɛ maa wo a bua. E de mɛ kaa ke gbami nɛ ɔmɛ ngɛ mi bae ɔ, “tsɔlɔ” ko nɛ e hɛ ngɛ e he nɔ nɛ e peeɔ klaalo ɔ maa hi si. Yesu ngɔ si fɔfɔɛ ko nɛ e kaseli ɔmɛ le wawɛɛ kɛ tsɔɔ mɛ nya. E de mɛ ke: ‘Mɛnɔ ji tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ ɔ nɛ e nyɔmtsɛ ɔ ngɔ lɛ kɛ to tsɔli kpa amɛ a nya, konɛ e ha mɛ a nya mi ngma ngɛ be nɛ sa mi ɔ? Tsɔlɔ nɛ ke e nyɔmtsɛ ɔ ba we mi, nɛ e ma ba na kaa e ngɛ jã pee ɔ, a gbaa lɛ. Niinɛ, i ngɛ nyɛ dee ke, nyɔmtsɛ ɔ maa ngɔ tsɔlɔ nɛ ɔ ngɔ pee e weto ní tsuo nɔ hyɛlɔ.’ Se ke “tsɔlɔ” ɔ ji tsɔlɔ yaya, nɛ e bɔni tsɔli kpa amɛ ní sɛ ní peemi ɔ, e nyɔmtsɛ ɔ ‘ma tsɔtslɔ e mi, nɛ tue gblami nɛ sa osatotsɛmɛ ɔmɛ ɔ, e ma ná eko.’​​—Mateo 24:45-51; kɛ to Luka 12:45, 46 he.

      Pi nɛ Yesu ngɛ tsɔɔe kaa e se nyɛɛli ɔmɛ ekomɛ ma ná su yaya. Lɛɛ mɛni nɛ Yesu ngɛ hlae nɛ e maa tsɔɔ e kaseli ɔmɛ mɔ? E suɔ nɛ a hɛ nɛ hi a he nɔ nɛ a pee klaalo kaa bɔ nɛ e tsɔɔ ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ kpa ko hu mi ɔ.

      • Mɛni lɛ ha nɛ kaseli ɔmɛ ya bi Yesu níhi nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ he sane ɔ, se mɛni hu nɛ ngɛ a juɛmi mi?

      • Mɛni be nɛ Yesu gbami ɔmɛ bɔni mi bami, nɛ ngɛ mɛni blɔ nɔ?

      • Mɛni níhi lɛ ma kadi Kristo bami ɔ?

      • Mɛni blɔ nɔ nɛ ní “hiemi nɔ́” ɔ ba he klɔuklɔu ɔ, nɛ mɛni níhi lɛ ya nɔ ngɛ lɔ ɔ se?

      • Ke níhi nɛ Yesu gba kɛ fɔ si ɔ bɔni mi bami ɔ, kɛ nihi maa pee a ní ha kɛɛ?

      • Mɛni nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ Yesu kɛ tsu ní kɛ ye bua e kaseli ɔmɛ konɛ a yɔse kaa nyagbe ɔ su ta?

      • Mɛni lɛ tsɔɔ kaa Yesu gbami ɔ maa ba mi ngɛ je ɔ mi tsuo?

      • Mɛni kɔkɔ bɔmi nɛ Yesu kɛ ha e kaseli nɛ a maa hi si ngɛ nyagbe be ɔ mi ɔ?

  • Klaalo Peemi He Ní Kasemi​—Yihewi Nyɔngma Amɛ
    Yesu Ji Blɔ ɔ, Anɔkuale ɔ, Kɛ Wami ɔ
    • Yihewi ní leli enuɔ ɔmɛ nɛ́ a kane ɔmɛ ngɛ tsoe

      YI 112

      Klaalo Peemi He Ní Kasemi​—Yihewi Nyɔngma Amɛ

      MATEO 25:1-13

      • NƆ́ HETOMI NƆ́ NƐ KƆƆ YIHEWI NYƆNGMA AMƐ A HE

      Yesu ha sane nɛ e kaseli ɔmɛ bi lɛ kɛ kɔ e bami be, kɛ je nɛ ɔ nyagbe be ɔ he ɔ heto. Lɔ ɔ se ɔ, e ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ ko nɛ nile ngɛ mi kɛ bɔ mɛ kɔkɔ. Nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ maa pee nɔ́ ko nɛ maa ya nɔ ngɛ Kristo bami be ɔ mi, nɛ nihi nɛ a maa hi si ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ maa na.

      E de ke: “Hiɔwe matsɛ yemi ɔ maa hi kaa kikɛ nɛ ɔ. Be ko ɔ, yihewi nyɔngma komɛ wo a kanehi, nɛ a ho konɛ a ya hyɛ ayɛflo huno blɔ. A kpɛti ni enuɔ ji kuasiahi, nɛ ni enuɔ lɛɛ ní leli ji mɛ.”​​—Mateo 25:1, 2.

      Pi nɛ Yesu ngɛ tsɔɔe kaa e kaseli nɛ a nine maa su Matsɛ Yemi ɔ nɔ ɔ fa maa pee kuasiahi, nɛ fa hu maa pee ní leli. Mohu ɔ, e ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ kɛ to Matsɛ Yemi ɔ he kɛ tsɔɔ e kaseli ɔmɛ kaa a ti nɔ tsuaa nɔ ngɛ he blɔ nɛ e kɛ maa tsɔɔ kaa e pee klaalo, loo e pee we klaalo. Yesu le kaa e kaseli ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ maa ye anɔkuale konɛ e Tsɛ ɔ nɛ jɔɔ lɛ.

      Ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ mi ɔ, yihewi nyɔngma amɛ tsuo ya kaa a yaa nya ayɛflo huno ɔ he, konɛ a hwɔ lele kɛ nyɛɛ e se. Ke ayɛflo huno ɔ ba a, yihewi ɔmɛ maa su a kane ɔmɛ kɛ hyɛ blɔ ɔ nɔ ha lɛ, konɛ a kɛ wo e hɛ mi nyami ke e kɛ ayɛflo ɔ yaa sɛ we nɛ a dla ngɔ to ayɛflo ɔ mi. Se mɛni lɛ ba?

      Yesu de ke: ‘Kuasia amɛ ngɔɛ nu kɛ piɛɛ we kane ɔmɛ nɛ a hɛɛ ɔ a he. Ní leli ɔmɛ lɛɛ a hɛɛ nu kɛ tɔ ngɔ piɛɛ a kane ɔmɛ a he. Se ayɛflo huno ɔ ya bɛ mla, nɛ kɔnɛɛ de yihewi ɔmɛ, nɛ a hwɔ mahe.’ (Mateo 25:3-5) Ayɛflo huno ɔ ba sui mla kaa bɔ nɛ a hyɛ blɔ ɔ. E kpɛ se bɔɔ, lɔ ɔ he ɔ, yihewi ɔmɛ hwɔ mahe. Eko ɔ, kaseli ɔmɛ kai nɔ́ nɛ Yesu de mɛ ngɛ ablade ko nɛ e doma kɛ ho lokoo ya nɛ ‘a ya wo lɛ matsɛ nɛ e kpale kɛ ba’ a he.​​—Luka 19:11-15.

      Ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ kɔɔ yihewi nyɔngma amɛ a he ɔ mi ɔ, Yesu tsɔɔ nɔ́ nɛ ba benɛ ayɛflo huno ɔ ba a. E de ke: “Nyɔ mi kpɛti ɔ, huhui pɛ ke, ‘Ayɛflo huno ɔ ma oo! Nyɛɛ je kpo nɛ nyɛ ba kpee lɛ!’” (Mateo 25:6) Anɛ yihewi ɔmɛ dla a he, nɛ a pee klaalo lo?

      Yesu tsa nɔ ke: “Yihewi ɔmɛ tsuo te si, nɛ a tsɛ a kane ɔmɛ a mi. Kɛkɛ nɛ kuasia amɛ de ní leli ɔmɛ ke, ‘Nyɛ ha wɔ nyɛ nu ɔ eko, ejakaa wa kane ɔmɛ ngɛ gboe.’ Se ní leli ɔmɛ de mɛ ke, ‘Eko ɔ, e ba be waa kɛ nyɛ tsuo sue; nyɛɛ ya nu juali ɔmɛ a ngɔ nɛ nyɛ ya he nyɛ nitsɛmɛ nyɛ nɔ́.’”​​—Mateo 25:7-9.

      Yihewi kuasiahi enuɔ ɔmɛ pee we klaalo, nɛ lɔ ɔ ha nɛ a dla we a he kɛ ha ayɛflo huno ɔ bami ɔ. A kane ɔmɛ a mi nu ta, nɛ e hia nɛ a ya he eko. Yesu ya nɔ nɛ e de ke: “Se benɛ a ho hemi ya a, ayɛflo huno ɔ ba, nɛ ni nɛmɛ nɛ dla a he to lɛ ɔ, a kɛ lɛ ho yo kpeemi he ɔ ya. Nɛ a nga sinya a. Pee se ɔ, yihewi kpa amɛ hu ba, nɛ a ba de ke, ‘Nyɔmtsɛ! Nyɔmtsɛ! Bli wɔ!’ Se ayɛflo huno ɔ he nɔ ke, ‘Niinɛ i ngɛ nyɛ dee ke i li nyɛ.’” (Mateo 25:10-12) Moo hyɛ bɔ nɛ e maa dɔ yihewi nɛ ɔmɛ ha kaa a pee we klaalo, nɛ a dla we a he!

      Kaseli ɔmɛ na kaa Yesu ji ayɛflo huno ɔ nɛ. Be ko nɛ be ɔ, Yesu ngɔ e he kɛ to ayɛflo huno he. (Luka 5:34, 35) Mɛnɔmɛ ji yihewi nyɔngma amɛ? Benɛ Yesu ngɛ “kuu nyafii” ɔ nɛ a nine maa su Matsɛ Yemi ɔ nɔ ɔ he munyu tue ɔ, e de ke: “Nyɛɛ mia [nyɛ dla nyɛ he], nɛ nyɛɛ pee klaalo; nɛ nyɛ kane ɔmɛ nɛ a hi tsoe.” (Luka 12:32, 35) Enɛ ɔ he ɔ, benɛ Yesu ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ kɔɔ yihewi ɔmɛ a he ɔ he munyu tue ɔ, kaseli ɔmɛ maa na kaa e kɔɔ a he. Mɛni nɛ Yesu ngɛ hlae nɛ e kaseli ɔmɛ nɛ a kase ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ mi?

      Yesu sume nɛ a juɛmi nɛ pee mɛ enyɔɔnyɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e mwɔ e nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ nya ke: ‘Nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ hwɔɔ, ejakaa jamɛ a ligbi ɔ, loo jamɛ a ngmlɛfia a, nyɛ li.’​​—Mateo 25:13.

      E ngɛ heii kaa Yesu ngɛ e se nyɛɛli anɔkualetsɛmɛ kɔkɔ bɔe kaa, ja a ‘ya nɔ nɛ a hwɔɔ’ loko a ma yɔse kaa e ba. Yesu maa kpale kɛ ba, enɛ ɔ he ɔ, e ma bi nɛ e kaseli nɛ a dla a he nɛ a pee klaalo kaa bɔ nɛ yihewi ní leli enuɔ ɔmɛ pee ɔ. Ke pi jã a, a hɛ maa je a hɛ nɔ kami ɔ nɔ, nɛ a hiɔwo ɔ ma bɔ mɛ.

      • Mɛni blɔ nɔ nɛ e slo yihewi ní leli enuɔ ɔmɛ ngɛ yihewi kuasiahi enuɔ ɔmɛ a he ngɛ klaalo peemi kɛ he dlami blɔ fa mi?

      • Mɛnɔ ji ayɛflo huno ɔ, nɛ mɛnɔmɛ ji yihewi ɔmɛ?

      • Mɛni Yesu ngɛ hlae nɛ e kaseli ɔmɛ nɛ a kase ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ kɔɔ yihewi nyɔngma amɛ a he ɔ mi?

  • Hɛdɔ Nɛ Waa Kɛ Ma Tsu Ní​—Talenta Amɛ
    Yesu Ji Blɔ ɔ, Anɔkuale ɔ, Kɛ Wami ɔ
    • Tsɔlɔ ko tsua si nɛ e ngɛ kotoku kɛ e mi sika pue

      YI 113

      Hɛdɔ Nɛ Waa Kɛ Ma Tsu Ní​—Talenta Amɛ

      MATEO 25:14-30

      • YESU NGƆ NƆ́ HETOMI NƆ́ NƐ KƆƆ TALENTA HE KƐ TSU NÍ

      Benɛ Yesu ya Yeriko ɔ, e ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ kɔɔ mina he kɛ tsu ní kɛ tsɔɔ kaa Matsɛ Yemi ɔ maa ba hwɔɔ se. Pee se nɛ e kɛ e kaseli eywiɛ ɔmɛ a ngɛ Oliv Yo ɔ nɔ ɔ, Yesu kpale ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ kpa ko kɛ tsu ní. Nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ e kɛ tsu ní ngɛ Oliv Yo ɔ nɔ ɔ ngɛ kaa nɔ́ nɛ e kɛ tsu ní benɛ e ya Yeriko ɔ nɔuu. Nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ piɛɛ heto nɛ e ha e kaseli ɔmɛ benɛ a bi lɛ sane kɛ kɔ e bami be, kɛ je nɛ ɔ nyagbe be ɔ he ɔ he. E kɛ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ ngɛ e kaseli ɔmɛ tsɔɔe kaa e sa nɛ a tsu ní tsumi nɛ e kɛ maa wo a de ɔ kɛ hɛdɔ.

      Yesu de ke: “Hiɔwe matsɛ yemi ɔ maa hi kaa kikɛ nɛ ɔ: Be ko ɔ, nyumu ko miɔ nɛ e maa doma. E tsɛ e tsɔli ɔmɛ, nɛ e tu e weto ní ngɔ wo a dɛ.” (Mateo 25:14) Akɛnɛ kaseli ɔmɛ a le kaa Yesu ngɔ e he kɛ to nyumu ko nɛ e “doma kɛ ho lokoo ya, konɛ a ya wo lɛ matsɛ nɛ e kpale kɛ ba” he be ko nɛ be ɔ he je ɔ, e he wɛ kaa a maa na kaa Yesu ji “nyumu” nɛ e ngɛ e he munyu tue ɔ nɛ.​​—Luka 19:12.

      Nyumu ɔ ngɔ weto níhi nɛ a he jua wa kɛ ha e tsɔli ɔmɛ, kɛkɛ nɛ e hia blɔ kɛ ho ma se ya. Ngɛ jeha etɛ kɛ fa nɛ Yesu kɛ fiɛɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a mi ɔ, e tsɔse e kaseli ɔmɛ ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi konɛ ke e je ɔ, a nyɛ nɛ a tsa nɔ. Yesu ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ a mi kaa a kɛ tsɔsemi nɛ a ná a ma tsu ní saminya.​​—Mateo 10:7; Luka 10:1, 8, 9; kɛ to Yohane 4:38; 14:12 he.

      Ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ mi ɔ, kɛ nyumu ɔ gba e weto ní ɔmɛ kɛɛ? Yesu tsa nɔ ke: “E ha nɔ tsuaa nɔ sika bɔ nɛ nɔ ɔ ma nyɛ maa hyɛ nɔ. E ha nɔ kake sika tsu yi akpe enuɔ (talenta enuɔ); e ha nɔ kake sika tsu yi akpe enyɔ (talenta enyɔ), nɛ nɔ ko hu ná yi akpe (talenta kake). Kɛkɛ nɛ e doma.” (Mateo 25:15) Mɛni nɛ tsɔli nɛ ɔmɛ maa ngɔ sika nɛ a ha mɛ ɔ kɛ tsu? Anɛ a kɛ ma tsu ní bɔ nɛ pee nɛ a nyɔmtsɛ ɔ nɛ ná he se lo? Yesu de kaseli ɔmɛ ke:

      “Nɔ nɛ ná sika tsu yi akpe enuɔ ɔ ho amlɔ, nɛ e kɛ sika a ya tsu ní; nɛ e ná sika tsu yi akpe enuɔ kɛ bɔ he. Nɔ nɛ ná sika tsu yi akpe enyɔ ɔ hu ya ná enyɔ kɛ bɔ he jã nɔuu. Se nɔ nɛ ná akpe ɔ ho nɛ e ya tsua si, nɛ e pu e nyɔmtsɛ ɔ sika a ngɛ lejɛ ɔ.” (Mateo 25:16-18) Mɛni maa ba ke a nyɔmtsɛ ɔ kpale kɛ ba?

      Yesu tsa nɔ ke: “E ngɛ mi hluu ɔ, tsɔli ɔmɛ a nyɔmtsɛ ɔ ba, nɛ e kɛ mɛ ba bu akɔtaa.” (Mateo 25:19) Tsɔli enyɔ nɛ a sɛ hlami ɔ pee ‘bɔ nɛ a ma nyɛ.’ Mɛ ni enyɔ ɔmɛ tsuo bɔ a he mɔde, nɛ a tsu ní wawɛɛ, nɛ a ná he se. Nɔ nɛ a ha lɛ talenta enuɔ ɔ ná talenta enuɔ kɛ bɔ he, nɛ nɔ nɛ a ha lɛ talenta enyɔ ɔ hu ná talenta enyɔ kɛ bɔ he. (Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, ja nɔ ko tsu ní jeha 19 sɔuu loko e ma ná talenta kake.) A nyɔmtsɛ ɔ de a ti nɔ tsuaa nɔ ke: “Ayekoo, tsɔlɔ kpakpa, kɛ anɔkualetsɛ! O ye anɔkuale ngɛ nɔ́ ko bɔɔ mi; ma ngɔ mo ngɔ to níhi fuu a nya. Ba nɛ o kɛ mi ba ná bua jɔmi.”​​—Mateo 25:21.

      1. Tsɔlɔ ko tsua si nɛ e ngɛ kotoku kɛ e mi sika pue; 2. A sake jamɛ a tsɔlɔ ɔ kɛ hɛɛ fɔe ngɛ diblii mi

      Se nɔ nɛ a ha lɛ talenta kake ɔ kɛ e sika a ya tsu we ní. E de e nyɔmtsɛ ɔ ke: ‘Nyɔmtsɛ, i le mo kaa o yi mi wa; o kpaa ní ngɛ he nɛ o du we ní ngɛ, nɛ o buaa ní nya ngɛ he nɛ o fia we ní ngɛ. Lɔ ɔ he ɔ, i ye gbeye, nɛ i ya tsua si, nɛ i pu o sika a. O nɛ o ní!’ (Mateo 25:24, 25) E kɛ sika a ya to we sika tomi he po nɛ ke e yaa ngɔmi ɔ, a ha lɛ kɛ hekpa bɔɔ, konɛ e nyɔmtsɛ ɔ nɛ ná he se. E ngɛ heii kaa e sume nɛ e nyɔmtsɛ ɔ nɛ ná e sika a he se.

      Enɛ ɔ he ɔ, e nyɔmtsɛ ɔ tsɛ lɛ ke “Tsɔlɔ yaya kɛ alitsɛ.” A kpɔ nɔ́ nɛ a kɛ ha lɛ ɔ ngɛ e dɛ, nɛ a kɛ ha tsɔlɔ ɔ nɛ e suɔ kaa e kɛ hɛdɔ ma tsu ní ɔ. Lɔ ɔ se ɔ, nyɔmtsɛ ɔ de ke: ‘Nɔ tsuaa nɔ nɛ ngɛ nɔ́ ko ɔ, a kɛ fuu maa piɛɛ he ha lɛ, konɛ e ná babauu. Se nɔ nɛ be nɔ́ ko ɔ, a ma he bɔɔ nɛ e ngɛ ɔ tete ngɛ e dɛ.’​​—Mateo 25:26, 29.

      Yesu kaseli ɔmɛ nɛ a ngɛ fiɛɛe

      Nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ nɛ Yesu kɛ tsu ní ɔ ha nɛ kaseli ɔmɛ susu a yi mi saminya. A na kaa kaseli peemi ní tsumi nɛ Yesu kɛ ngɛ a dɛ woe ɔ he hia wawɛɛ, nɛ e ngɛ blɔ hyɛe kaa a kɛ hɛdɔ ma tsu. Yesu hyɛ we blɔ kaa nɔ́ nɛ mɛ tsuo a ma tsu ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi ɔ maa sɔ. Kaa bɔ nɛ e ba ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ mi ɔ, e hyɛɛ blɔ kaa nɔ tsuaa nɔ ma tsu ‘bɔ nɛ e ma nyɛ.’ Enɛ ɔ tsɔɔ kaa Yesu bua be ‘alitsɛmɛ’ nɛ a be mɔde bɔe kaa a maa pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ a ma nyɛ konɛ Nyɔmtsɛ ɔ ní tsumi ɔ nɛ ya nɔ a he jɔe.

      Benɛ kaseli ɔmɛ nu nɛ Yesu de ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ mi kaa ‘nɔ tsuaa nɔ nɛ ngɛ nɔ́ ko ɔ, a kɛ fuu maa piɛɛ he ha lɛ’ ɔ, a bua jɔ wawɛɛ!

      • Ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ kɔɔ talenta a he ɔ mi ɔ, mɛnɔ ji nyɔmtsɛ ɔ, nɛ mɛnɔmɛ ji tsɔli ɔmɛ?

      • Mɛni nɛ Yesu tsɔɔ e kaseli ɔmɛ?

  • Matsɛ Yesu Kristo Maa Kojo Jijɔ Ɔmɛ Kɛ Apletsi Ɔmɛ
    Yesu Ji Blɔ ɔ, Anɔkuale ɔ, Kɛ Wami ɔ
    • Nihi nɛ a je ma slɔɔtoslɔɔtohi a mi nɛ a wo a yi nɔ kɛ ngɛ hiɔwe hyɛe, nɛ a ngɛ mlɛe nɛ Yesu nɛ kojo mɛ

      YI 114

      Matsɛ Yesu Kristo Maa Kojo Jijɔ Ɔmɛ Kɛ Apletsi Ɔmɛ

      MATEO 25:31-46

      • NƆ́ HETOMI NƆ́ NƐ KƆƆ JIJƆHI KƐ APLETSIHI A HE

      Benɛ Yesu ngɛ Oliv Yo ɔ nɔ ɔ, e tu yihewi nyɔngma amɛ kɛ sika nɛ nyɔmtsɛ ko kɛ ha e tsɔli ɔ he munyu. Mɛni nɛ e de kɛ gbe heto nɛ e ha e bɔfo ɔmɛ ngɛ sane nɛ a ya bi lɛ kɛ kɔ okadihi nɛ maa tsɔɔ e bami be, kɛ je nɛ ɔ nyagbe be ɔ he ɔ nya? E ngɔ nɔ́ hetomi nɔ́ ko kɛ gbe e munyu ɔ nya. Nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ kɔɔ jijɔhi kɛ apletsihi a he.

      Yesu je e munyu ɔ sisi ke: “Ligbi ɔ nɛ Nɔmlɔ Bi ɔ maa ba kaa matsɛ, nɛ bɔfo ɔmɛ tsuo maa piɛɛ e he kɛ ba a, jamɛ a be ɔ mi ɔ, e maa hi e matsɛ sɛ saminyayoo ɔ nɔ.” (Mateo 25:31) Yesu ha nɛ e pee heii kaa nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ kɔɔ lɛ nitsɛ e he. Ejakaa e pɔɔ e he tsɛmi ke: “Nɔmlɔ Bi ɔ.”​​—Mateo 8:20; 9:6; 20:18, 28.

      Yesu hii si ngɛ matsɛ sɛ nɛ hɛ mi ngɛ nyami nɔ, nɛ e kojo nihi nɛ a ye anɔkuale ɔ kaa a ji jijɔhi

      Mɛni be nɛ nɔ́ nɛ Yesu de ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ mi ɔ maa ba mi? Jamɛ a be ɔ ji be nɛ Yesu “maa ba kaa matsɛ,” nɛ bɔfohi maa piɛɛ e he, nɛ e maa hi e “matsɛ sɛ saminyayoo ɔ nɔ” ɔ nɛ. E sɛ hlami nɛ e de kaa “a maa na Nɔmlɔ Bi ɔ kaa e ma ngɛ bɔku mi kɛ he wami ngua, kɛ hɛ mi nyami,” nɛ hiɔwe bɔfo ɔmɛ maa piɛɛ e he. Mɛni be nɛ lɔ ɔ maa ba? Enɛ ɔ maa ba ngɛ ‘amanehlu ngua a’ se pɛ. (Mateo 24:29-31; Marko 13:26, 27; Luka 21:27) E ngɛ heii kaa nɔ́ nɛ e de ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ ɔ mi ɔ maa ba mi hwɔɔ se, be mi nɛ Yesu maa ba kaa matsɛ kɛ hɛ mi nyami ɔ. Ke e ba a, mɛni e ma ba pee?

      Yesu tsɔɔ mi ke: ‘Ligbi ɔ nɛ Nɔmlɔ Bi ɔ maa ba a, a ma bua je ma amɛ tsuo a nya ngɛ e hɛ mi. Kɛkɛ ɔ, e ma gba a mi kaa bɔ nɛ to hyɛlɔ gbaa jijɔ, kɛ apletsi mi ɔ. E maa ngɔ jijɔ ɔmɛ ngɔ da e hiɔ nɔ, nɛ apletsi ɔmɛ maa da e muɔ nɔ.’​​—Mateo 25:31-33.

      Yesu de ngɛ jijɔ ɔmɛ a he ke: “Kɛkɛ ɔ, matsɛ ɔ ma de nihi nɛ ngɛ e hiɔ nɔ ɔ ke, ‘Nyɛ nihi nɛ Tsaatsɛ gbaa nyɛ, nyɛɛ ba! Matsɛ yemi ɔ nɛ a dla ngɔ to nyɛ kɛ je be nɛ a to je ɔ sisi ɔ, nyɛ ba ngɔ.’” (Mateo 25:34) Mɛni he je nɛ Matsɛ ɔ maa kplɛɛ jijɔ ɔmɛ a nɔ ɔ?

      Matsɛ ɔ tsɔɔ mi ke: “Hwɔ ye mi, nɛ nyɛ ha mi ní nɛ i ye; kuma ye mi, nɛ nyɛ ha mi nyu nɛ i nu; nubwɔ ji mi, nɛ nyɛ ha i ba to nyɛ ngɔ. I hɛɛ ye he gu, nɛ nyɛ wo mi tade. I nu hiɔ, nɛ nyɛ ba slaa mi; a wo mi tsu mi, nɛ nyɛ ba ye ngɔ.” Benɛ “dali ɔmɛ” nɛ ji jijɔ ɔmɛ bi si ke mɛni blɔ nɔ nɛ a gu kɛ pee ní kpakpa nɛ ɔmɛ kɛ ha lɛ ɔ, Matsɛ ɔ he nɔ ke: “Be abɔ nɛ nyɛ pee ngɔ ha ye nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ a ti nyafii pe kulaa a, imi nyɛ pee ngɔ ha a nɛ!” (Mateo 25:35, 36, 40, 46) Tsa pi hiɔwe nɛ a pee jamɛ a ní kpakpa amɛ ngɛ, ejakaa a nui hiɔ ngɛ hiɔwe, nɛ hwɔ hu yi nɔ ko ngɛ lejɛ ɔ. Lɔ ɔ he ɔ, ní nɛ ɔmɛ ji níhi nɛ a pee kɛ ha Kristo nyɛmimɛ ɔmɛ ngɛ zugba a nɔ.

      A kojo nihi nɛ a yi anɔkuale ɔ kaa a ji apletsihi

      Nɛ apletsi ɔmɛ nɛ matsɛ ɔ kɛ mɛ da si ngɛ e muɔ nɔ ɔ hu nɛɛ? Mɛni maa ba a nɔ? Yesu de ngɛ a he ke: “Kɛkɛ ɔ, [Matsɛ ɔ] ma de ni nɛmɛ nɛ ngɛ e muɔ nɔ ɔ ke, ‘Nyɛ nihi nɛ Mawu gbiɛ nyɛ, nyɛɛ je ye nɔ! Neneene la nɛ a dla ngɔ to Abosiami, kɛ e bɔfo ɔmɛ ɔ, nyɛ ya sɛ mi! Hwɔ ye mi, se nyɛ ha we mi ní ma ye; kuma ye mi, se nyɛ ha we mi nyu ma nu; Nubwɔ ji mi, se nyɛ ha we nɛ ma ba to nyɛ; i hɛɛ ye he gu, se nyɛ wui mi tade; i nu hiɔ, nɛ jehanɛ hu a wo mi tsu, se nyɛ ba slaa we mi.’” (Mateo 25:41-43) Bɔ nɛ a kojo apletsi ɔmɛ ha a sa saminya, ejakaa benɛ Kristo nyɛmimɛ ɔmɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ, a wa mɛ yi mi.

      Yesu ha nɛ kaseli ɔmɛ na kaa ngɛ kojomi nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ mi ɔ, ni komɛ ma ná wami, nɛ ni komɛ a hɛ mi ma kpata. Yesu de ke: ‘Matsɛ ɔ ma he nɔ ke, “Niinɛ, i ngɛ nyɛ dee ke, be abɔ nɛ nyɛ pee we ngɔ ha nyɛ nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ a ti nɔ nyafii pe kulaa a, nyɛ pee we ngɔ ha we imi hulɔ.” Lɔ ɔ he ɔ, nimli nɛ ɔmɛ maa ya neneene hɛ mi kpatami mi; se dali ɔmɛ lɛɛ a maa ya neneene wami mi.’​​—Mateo 25:45, 46.

      Heto nɛ Yesu kɛ ha e bɔfo ɔmɛ ngɛ sane nɛ a ya bi lɛ ɔ he ɔ bli a juɛmi nya saminya, nɛ e maa ye bua mɛ konɛ a hyɛ a ní peepee kɛ a je mi bami nɛ hi.

      • Ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ nɛ kɔɔ jijɔhi kɛ apletsihi a he ɔ mi ɔ, mɛnɔ ji “Matsɛ ɔ,” nɛ mɛni be nɛ nɔ́ nɛ Yesu de ngɛ nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ mi ɔ maa ba mi?

      • Mɛni he je nɛ Yesu maa kplɛɛ jijɔ ɔmɛ a nɔ ɔ?

      • Mɛni nɔ a maa da kɛ kojo ni komɛ kaa a ji apletsihi, nɛ mɛni lɛ maa ba jijɔ ɔmɛ kɛ apletsi ɔmɛ a nɔ?

Dangme Womihi Tsuo (2000-2025)
Moo Je Mi
Moo Sɛ Mi
  • Dangme
  • Kɛ Mane
  • Bɔ Nɛ O Suɔ Lɛ Ha
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • E He Mlaahi
  • Laami Sanehi A He Mlaahi
  • Laami Sanehi A He Blɔ Nya Tomi
  • JW.ORG
  • Moo Sɛ Mi
Kɛ Mane