O Bua Ma Nyɛ Maa Jɔ Ní Tsumi Nɛ He Wa He

MO NÁ JUƐMI NƐ DA NGƐ NÍ TSUMI HE

Ke o ní tsumi biɔ níhi a he susumi jio, e biɔ he wami jio, aloo e biɔ nɛ o kɛ o juɛmi kɛ o he wami tsuo nɛ tsu ní jio ɔ, mo ná nɛ o le kaa “o ma na nɔ́ ko kɛ je mi.” (Abɛ 14:23) Mɛni o ma ná kɛ je mi? Nɔ́ kake ji kaa ní tsumi nɛ he wa yeɔ bua wɔ nɛ wa nyɛɔ tsuɔ wa hiami níhi a he ní. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Mawu wo si kaa e ma ha nihi nɛ a sɔmɔɔ lɛ ngɛ anɔkuale mi ɔ a hiami níhi. (Mateo 6:31, 32) Se Mawu hyɛɛ blɔ kaa wa ma tsu wa blɔ fa mi nɔ́ kɛ gu ní tsumi kpakpa nɛ wa ma tsu kɛ hyɛ wa he ɔ nɔ.​—2 Tesalonika Bi 3:10.

Lɔ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ maa bu ní nɛ wa tsuɔ ɔ kaa e maa ye bua wɔ konɛ wa nine nɛ su wa hiami níhi a nɔ. Ní tsumi ji blɔ kpakpa nɔ nɛ wa maa gu kɛ tsu wa blɔ nya ní tsumihi a he ní. Joshua nɛ e ye jeha 25 ɔ de ke, “Ke o nyɛ ngɛ o he hyɛe ɔ, e ji mɔde bɔmi. Ke ní tsumi nɛ o tsuɔ ɔ haa nɛ o nyɛ woɔ níhi nɛ a he hia mo ɔ a he hiɔ ɔ, lɛɛ ní tsumi ɔ hi.”

Jehanɛ hu, ke o tsuɔ ní wawɛɛ ɔ, e haa o náa bua jɔmi. Ejakaa ní tsumi nɛ he wa a, jã nɛ e ngɛ​—e he wa. Ke wa ní tsumi ɔ ha we wɔ bua jɔmi aloo e he wa po ɔ, e sa nɛ wa wlua wa he nɛ wa tsu, nɛ wa ma ná bua jɔmi akɛnɛ wa le kaa wa bɔɔ wa he mɔde ɔ he je. Ke wa pee jã a, wa be hejɔ pee kɔkɔɔkɔ. (Abɛ 26:14) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa, ní tsumi haa nɔ náa bua jɔmi nitsɛnitsɛ. Aaron nɛ wa tu e he munyu kɛ sɛ hlami ɔ de ke, “Ke i tsu ní ligbi ɔ mi tsuo ɔ, e haa i náa bua jɔmi. Pɔ tɔɔ mi, nɛ eko ɔ, nihi be nɔ́ nɛ i tsu ɔ po nae, se i le kaa i tsu nɔ́ ko.”

BƆƆ MƆDE NƐ O TSU O NÍ TSUMI Ɔ

Baiblo ɔ je nyumu nɛ “tsuɔ ní saminya” kɛ yo nɛ kɛ e “nine tsuɔ ní ngɛ bua jɔmi mi” ɔ yi. (Abɛ 22:29; 31:13, NW) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e heɔ be loko nɔ ko maa le nɔ́ ko peemi saminya. Wa ti nihi bɔɔ pɛ nɛ wa bua jɔ níhi nɛ wa be a he nile tsɔ ɔ a peemi he. Eko ɔ, lɔ ɔ he nɛ nihi fuu a bua jɔɛ a ní tsumi he ɔ nɛ; a bɔɛ mɔde kaa a maa le ní ɔ tsumi saminya.

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke nɔ ko ná ní tsumi tsuaa ní tsumi he juɛmi nɛ da a, e ma nyɛ maa kase bɔ nɛ a tsuɔ eko tsuaa eko saminya. William nɛ e ye jeha 24 ɔ de ke, “Ke o bɔ mɔde nɛ o tsu nɔ́ ko, nɛ o na nɔ́ nɛ je mi kɛ ba a, o bua jɔɔ wawɛɛ. Se ke o pee hejɔ loo o tsu lɛ eko kɛ eko ɔ, o be jamɛ a bua jɔmi ɔ nae kɔkɔɔkɔ.”

NGƆƆ O JUƐMI KƐ MA BƆ NƐ NI KPAHI NÁA O NÍ TSUMI Ɔ HE SE HA A NƆ

Ko susu sika nɛ o ngɛ nae ɔ pɛ he. Mohu ɔ, mo bi o he sane bimi nɛ ɔmɛ: ‘Mɛni he je ní tsumi nɛ ɔ he hia? Ke i pee we, loo i pee we lɛ saminya a, mɛni maa je mi kɛ ba? Mɛni blɔ nɔ nɛ ni kpahi náa ye ní tsumi ɔ he se ngɛ?’

E maa hi saminya kaa o ma susu nyagbe sane bimi ɔ he, ejakaa ke o na bɔ nɛ nihi náa o ní tsumi ɔ he se ha a, e haa nɛ o náa bua jɔmi saminya. Yesu nitsɛ de ke: “Gbaami ngɛ nɔ́ hami mi pe nɔ́ hemi.” (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 20:35) Nihi nɛ waa kɛ yeɔ jua kɛ wa ní tsumitsɛmɛ náa ní nɛ wa tsuɔ ɔ he se, se ni kpa komɛ hu náa he se. Ni kpa nɛ ɔmɛ a ti ni komɛ ji wa weku mi bimɛ kɛ nihi nɛ e fi mɛ.

Wa weku mi bimɛ. Ke weku yi ko tsuɔ ní wawɛɛ kɛ tsuɔ e weku mi bimɛ a hiami níhi a he ni ha mɛ ɔ, weku ɔ náa he se ngɛ blɔhi enyɔ nɔ. Kekleekle ɔ, e bɔɔ mɔde kaa e ma ha mɛ a he lo nya ní komɛ kaa niye ní, tade, kɛ hwɔ he. Kɛ gu jã peemi nɔ ɔ, e tsuɔ e blɔ nya ní tsumi nɛ Mawu kɛ ha lɛ kaa e hyɛ “lɛ nitsɛ e we mi bimɛ” a nɔ ɔ he ní. (1 Timoteo 5:8) Nɔ́ nɛ ji enyɔne ɔ, ke weku yi ko tsuɔ ɔ ní wawɛɛ ɔ, lɔ ɔ haa nɛ e weku ɔ naa se nami nɛ ngɛ ní tsumi he. Shane nɛ wa tu e he munyu kɛ sɛ hlami ɔ de ke, “Ye papaa ji nɔ ko nɛ e kɛ ní tsumi fiɛ we kulaa. E yeɔ anɔkuale nɛ e tsu ní e wami be tsuo kaa kapitɛ. Ye papaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ ha nɛ i na kaa e sa nɛ i kɛ ye nine nɛ tsu ní wawɛɛ konɛ ni kpahi nɛ a ná he se.”

Nihi nɛ e fi mɛ. Bɔfo Paulo wo Kristofohi ga kaa a ‘tsu ní wawɛɛ konɛ a ná nɔ́ ko nɛ a kɛ ye bua nihi nɛ e fi mɛ ɔ.’ (Efeso Bi 4:28) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, kɛ wa tsu ní wawɛɛ kɛ hyɛ waa kɛ wa weku ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa ma nyɛ maa ye bua nihi nɛ e fi mɛ ɔ. (Abɛ 3:27) Lɔ ɔ he ɔ, ke wa tsu ní wawɛɛ nɛ ni kpahi ná he se ɔ, wa bua maa jɔ.

PEE BABAUU PE BƆ NƐ A NGƐ HLAE Ɔ

Yesu de ngɛ e Yoku ɔ nɔ Fiɛɛmi munyu nɛ nihi le ɔ mi ke: “Ke nɔ ko nyɛ o nɔ ke o kɛ lɛ nɛ ya si tomi kake ɔ, o kɛ lɛ nɛ ya si tomi enyɔ.” (Mateo 5:41) Mɛni blɔ nɔ nɛ sisi tomi mlaa nɛ ɔ maa ye bua mo ngɛ o ní tsumi mi? Mo hla blɔhi a nɔ nɛ o maa gu kɛ pee babauu pe nɔ́ nɛ a kɛ wo o dɛ ɔ. Moo ngɔ oti komɛ kɛ ma o hɛ mi; bɔɔ mɔde nɛ o tsu ní tsumi ɔ saminya, aloo o kɛ oya yemi nɛ tsu he ní. Buu nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ e sa kaa o tsu ɔ kaa e he hia, ke e ji nɔ́ nyafii po.

Ke o pee babauu pe bɔ nɛ a ngɛ hlae ɔ, o bua maa jɔ o ní tsumi ɔ he. Mɛni he je? Ejakaa o ma nyɛ ma kudɔ o ní peepee. O ngɛ babauu pee akɛnɛ e je o tsui mi ɔ he je, se pi nɛ a nyɛ o nɔ. (Filemon 14) Enɛ ɔ kaiɔ wɔ sisi tomi mlaa nɛ ngɛ Abɛ 12:24. Lejɛ ɔ de ke: ‘Nɔ nɛ tsuɔ ní wawɛɛ ɔ, e ma na nɔkɔtɔma blɔ nya; nɔ nɛ peeɔ hejɔ lɛɛ e maa ye nyɔguɛ.’ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e he maa wa kaa wa ti nihi babauu maa ye nyɔguɛ, loo a maa nyɛ wa nɔ kɛ tsu ní. Se nɔ nɛ peeɔ nɔ́ nɛ a biɔ ngɛ e dɛ pɛ ɔ ma nyɛ ma susu kaa e ji nyɔguɛ ha ni kpahi, nɛ be tsuaa be ɔ, a biɔ nɛ e pee nɔ́ ko. Se nɔ nɛ peeɔ babauu pe bɔ nɛ a ngɛ hlae akɛnɛ e suɔ nɛ e tsu babauu ɔ, nui he kaa a ngɛ e nɔ nyɛe. Lɛ nitsɛ e kudɔɔ e ní peepee.

KO HA NÍ TSUMI NƐ NGƆ O BE TSUO

Ke o tsuɔ ní wawɛɛ ɔ, o bua jɔɔ, se mo kai kaa pi ní tsumi pɛ nɛ he hia ngɛ si himi mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Baiblo ɔ woɔ wɔ he wami kaa wa tsu ní wawɛɛ. (Abɛ 13:4) Se lɔ ɔ tsɔɔ we kaa e sa nɛ wa ha ní tsumi nɛ he wa be tsuo. Fiɛlɔ 4:6 de ke, “Se afani nɔ́ ko bɔbɔyoo nɛ tue mi jɔmi ngɛ he pe nɛ o kɛ o nine enyɔ ma gbo yaka dengme kaa nɔ́ nɛ nɔ ko ngɛ fo tue kɛ ngɛ kɔɔhiɔ se nyɛɛe kɛkɛ.” Mɛni enɛ ɔ tsɔɔ? Ke nɔ ko ha ní tsumi he e be kɛ e he wami tsuo ɔ, e be e dengme gbomi ɔ he se nae kɔkɔɔkɔ. Ke e ba jã a, nɔ ɔ gbo yaka dengme; e ngɛ kaa nɔ́ nɛ e “ngɛ fo tue kɛ ngɛ kɔɔhiɔ se nyɛɛe.”

Baiblo ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ wa ná juɛmi nɛ da ngɛ ní tsumi he. E ngɛ mi kaa Baiblo ɔ woɔ wɔ he wami kaa wa tsu ní wawɛɛ mohu, se e woɔ wɔ ga hu kaa waa “le níhi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ.” (Filipi Bi 1:10, NW) Mɛni níhi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ? Eko ji be nɛ o ma ná kɛ ha o weku kɛ o huɛmɛ. Nɔ́ nɛ he hia pe kulaa ji mumi mi níhi kaa, Mawu munyu ɔ nɛ o maa kane daa nɛ o ma susu he.

Ke nɔ ko to níhi a he blɔ nya saminya a, lɔ ɔ ma nyɛ ma ha e bua maa jɔ e ní tsumi he. William nɛ wa tu e he munyu kɛ sɛ hlami ɔ de ke, “Ní tsumitsɛ ko nɛ i tsu ní ha lɛ be ko nɛ be ɔ to ɔ e níhi a he blɔ nya saminya. E tsuɔ ní wawɛɛ nɛ e ní tsumi he tsɔ, lɔ ɔ he ɔ, nihi nɛ e tsuɔ ní ha mɛ ɔ bua jɔ e he. Ke e gbe e ní tsumi nya ngɛ ligbi ɔ mi ɔ, e kpaa kɛ yaa we mi konɛ e ná be kɛ susu e weku ɔ kɛ e jami he. Se o le nɔ́ ko? E ji nihi nɛ i le kaa a bua jɔɔ wawɛɛ ɔ a kpɛti nɔ kake!”