Ndwokɔɣizialɛ Mɔɔ Ɩzʋ̃ Ɛɣɩngalɛmaa Bɛ Ɛkɛnɩ
Sɔlɔmɔnʋ Asɔlɩ Pika Yɩ Valanda Yɩ, Nɩ Kɛ Yɩ Sʋlɔhɔlɛ Dɩ Ise a?
Ansaana mɔ nɩ abiye kɔwɔlɔ Nwanzanwanza dɩka kɛnɩ wɔ asɔlɩ pika yi nu nɩ, gyɩsɛ iduwa yɩ valanda yɩ nu. Oyuwadɩ Fʋlɔ Yɩ Tʋhilelɛ Bayɩbʋlʋ azʋlɔtʋ mɔɔ bɛyɛlɩ ansaana ɔlʋbɔ 2023 ɩbaa nɩ hanlɩ kɛɛ, “nɩ valanda yɩ yɩ tɩndɩnlɩ nɩɩ asɔlɩ aliyia yɩ yɩ tɛtɛlɛ dɩ ɔkʋ̃; ɩdɩ abasanu 20, na yɩ sʋlɔhɔlɛ dɩ abasanu 120.” (2 Mm. 3:4) Bayɩbʋlʋ tʋ hilelɛ mvʋlɔ sʋ̃ kã kɛɛ nɩ valanda yɩ yɩ sʋlɔhɔlɛ dɩ “abasanu 120,” kile kɛɛ nɩ aɣanɩ yɩ yɩ tɩndɩnlɩ dɩ mita 53 (fiiti 175)!
Naasʋ̃ Oyuwadɩ Fʋlɔ Yɩ Tʋhilelɛ Bayɩbʋlʋ mɔɔ bɛbɩlɩntɩlɩ wɔ 2023 nɩ hanlɩ valɩlɩ Sɔlɔmɔnʋ asɔlɩ pika yɩ nwʋ kɛɛ, “yɩ sʋlɔhɔlɛ dɩ abasanu 20,” anzɛnyɩɩ mita 9 (fiiti 30).a Bɛmá yehila sianti azʋlɔtʋ be ti mɔɔ yɛyɛ nzɩnzanlɩyɛ eyi.
1 Awulombunli 6:3 ɩáhã valanda yɩ yɩ sʋlɔhɔlɛ nwʋ odwokɔ. Wɔ ɔzɔ nkyɩkyɛmi yi nu nɩ Gyɛlɩmaya hanlɩ yɩ tɩndɩnlɩ nɩɩ yɩ tɛtɛlɛ nwʋ odwokɔ, naasʋ̃ ɩákã yɩ sʋlɔhɔlɛ nwʋ odwokɔ. Akʋ̃ wɔ tile asunwa yɩ nu nɩ, ɩhanlɩ asɔlɩ pika yɩ nwʋ nninyeni mvʋlɔ dɩkɛɛ Kɔbɩlɩ angʋla kezile, kɔbɩlɩ hwiili bunlu, nɩɩ kɔbɩlɩ pila anwɩ̃ mɔɔ nɩ igyĩ valanda yɩ anyunu nɩ nwʋ odwokɔ sʋ̃maa. (1 Aw. 7:15-37) Sɛ nɩ valanda yɩ yɩ sʋlɔhɔlɛ bʋ mita 50 na ɩwalɩ ɩtɛla asɔlɩ pika yɩ yɩ ɔfʋã mɔɔ ɩha yɩ a, mɩnla ti mɔɔ Gyɛlɩmaya ɩákã nwʋmɔ odwokɔ a? Alʋbɔ yaalɛ sʋ̃maa mɛda nɩ, Dwuumaa abakɔsɛmɩ ɛhɛlɛlɛmaa hɛlɛlɩ kɛɛ, nɩ valanda yɩ ɩáwalɩ tɛla Sɔlɔmɔnʋ asɔlɩ pika yɩ yɩ ɔfʋã mɔɔ ɩha nɩ.
Nnimidimaa be bɛále bedi kɛɛ asɔlɩ aliyia yɩ banɩ kɔhʋla kɔzɔ valanda mɔɔ yɩ tɩndɩnlɩ dɩ abasanu 120 nu. Nɩ nniyia mɔɔ ɩwalɩ paa mɔɔ bɛfa awʋlɔ nɩɩ bɩlɩkɩsɩ bekyina, dɩkɛɛ Igyibiti asɔlɩ aliyia anyɩnkɛ nɩ, nɩ bɛma yɩ tʋ yɛ tɛtɛlɛ paa na sɛ ɩkɔɔ sʋlɔ a, nɩ bɛdɩ yɩ tɛtɛlɛ yɩ zʋ ma ɩyɛ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃. Naasʋ̃ Sɔlɔmɔnʋ asɔlɩ pika yɩ mɛyɩ, nɩ ɩ́dɩ zɔ. Nnimidimaa be kile kɛɛ, nɩ banɩ yɩ yɩ tɛtɛlɛ ɩáyɛ kezi tɛla abasanu ahyiã, anzɛnyɩɩ mita 2.7 (fiiti 9). Abakɔsɛmɩ ɛhɛlɛlɛvʋlɔ be mɔɔ bɔfʋlɛ yɩ Theodor Busink mɔɔ ɩdʋlɔdʋlɔ tɩɩtɩɩ nninyeni nɩ hanlɩ kɛɛ: “Iluwa kezimɔ asɔlɩ aliyia yɩ yɩ banɩ yɩ tɛtɛlɛ dɩ nɩ ti, valanda yɩ yɩ sʋlɔhɔlɛ ɩlɔ́kʋla kɛyɛ abasanu 120.”
Ebiye a, bɛzabɛ mɔɔ behilalɩ 2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 3:4 nɩ zʋ bɛhɛlɛlɩ ebiye nɩ, belili mfʋmɩ. Ɩwɔ numɔ kɛɛ ɔwɔkɩ salɛti ɛhɛlɛlɛ be ka wɔ ɔzɔ nkyɩkyɛmi yi nu kɛɛ ɩdɩ abasanu “120” dɩyɛ, naasʋ̃ ɛhɛlɛlɛ mvʋlɔ mɔɔ bɔwɔ numɔ anwʋlazʋ dɩkɛɛ Codex Alexandrinus mɔɔ bɛhɛlɛlɩ yɩ wɔ alʋbɔ mɔ ɩbʋ 1,500 nɩɩ Codex Ambrosianus mɔɔ bɛhɛlɛlɩ yɩ wɔ alʋbɔ mɔ ɩbʋ 1,400 nɩ kã kɛɛ ɩdɩ “abasanu 20.” Mɩnla ti mɔɔ ɛhɛlɛlɛvʋlɔ be kɔhʋla keli mfʋmɩ na ɩahɛlɛ abasanu “120” a? Wɔ Hibulu nu nɩ, odwokɔpɔkɔ mɔɔ bɛfa bɛkɛlɛ “yaalɛ” nɩɩ mɔɔ bɛfa bɛkɛlɛ“abasanu” nɩ di nsɛ. Meti ebiye a, ɛhɛlɛlɛvʋlɔ be valɩ odwokɔpɔkɔ mɔɔ bɛfa bɛkɛlɛ “yaalɛ” lili egyima mmɩlɩ mɔ nɩ ɩkɛlɛɛ “abasanu” nɩ.
Ɩwɔ numɔ kɛɛ, yɛbɔɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ yɛkɛdɩ dɩyɛ bela mɔɔ ɩfalɩ Sɔlɔmɔnʋ asɔlɩ pika yɩ nwʋ nɩ tʋ bʋwɔ na yɛahile kezimɔ nɩ ɩdɩ nɩ pɛpɛɛpɛ dɩyɛ, naasʋ̃ yɛpɛ kɛɛ yɛfa yɛ adwɩnɩ yesiye mɔɔ nɩ asɔlɩ pika yɩ gyĩ kɛnɩ ma, mɔɔ mɛyɩ yɛ lɛ sunzuma ɔfʋã nu asɔlɩ aliyia kezile yi nɩ zʋ. Yɛ anyɩ sɔ paa kɛɛ Gyehova dʋ salɛ vʋlɔ yɩ azʋ̃mɩvʋlɔ munwala kɛɛ, bɛɣɩlá bɔzʋ̃mɩ yɩ wɔ ɔzɔ asɔlɩ pika yɩ nu!—Hib. 9:11-14; Yik. 3:12; 7:9-17.
a Azɩkɛnɩ odwokɔ mɔɔ ɩwɔ ɔzɔ ɛhɛlɛlɛdwokɔ yɩ nwʋ kile numɔ kɛɛ, “ɔwɔkɩ salɛti ɛhɛlɛlɛ be kã kɛɛ ɩdɩ abasanu ‘120,’ naasʋ̃ salɛti ɛhɛlɛlɛ mvʋlɔ nɩɩ Bayɩbʋlʋ tʋ hilelɛ azʋlɔtʋ be sʋ̃ kã kɛɛ, ɩdɩ ‘abasanu 20.’”