Watchtower INTANƐTƖ ZƲ AWUUKUZIYELƐDƖKA
Watchtower
INTANƐTƖ ZƲ AWUUKUZIYELƐDƖKA
Aɣɩnda
  • BAYƖBƲLƲ
  • AWUUKU NƖƖ NNINYENI MVƲLƆ
  • DƖYƐZUMANLƐ
  • w25 June owu. azʋ. 26-31
  • Yezuma Debe Wɔ Yɛ Kilehilevʋlɔ Kezile Yɩ Kɛnɩ Wɔ Yɛ Ɛbɩlawɔlɛ Munwatĩĩ Nu

Vidiyo bela íni ɔfʋã ɛkɩhyɩ.

Yɛpakyɛbɛ wʋ, dɩyɛ be ɩákɔ bʋwɔ wɔ vidiyo mɔɔ ɔtwɩ̃ɩ̃ yɩ nu.

  • Yezuma Debe Wɔ Yɛ Kilehilevʋlɔ Kezile Yɩ Kɛnɩ Wɔ Yɛ Ɛbɩlawɔlɛ Munwatĩĩ Nu
  • Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ Ɩbɔ Gyehova Yɩ Bulombunlililɛ Nwʋ Ɛlawulo (Mɔɔ Yesuma)—2025
  • Odwokɔtile ngyɩkɩ̃ɩ̃ngyɩkɩ̃ɩ̃
  • Ndwokɔ mɔɔ ɩ nɩɩ yɩ di nsɛ́
  • NDIANWƲ MƆƆ MƖ AWƲVƲLƆ YƐLƖ
  • YƐWƆLƖ MMƖLƖ MUNWALA ƆZƲ̃MƖNLƐ EGYIMA YƖ TƲ
  • YƐZƲ̃MƖNLƖ KƐƐ ODWOKƆBADƐLƐLƐMAA
  • YƐHƆLƖ EUROPE, NA YƐZƲ̃ KƐNƖ YƐHƆLƖ AFRICA
  • YƐHƆ YƐZƲ̃MƖNLƖ WƆ MIDDLE EAST
  • YEZIA YƐHƆLƖ AFRICA
  • Ozumanlɛdɩyɛ Mɔɔ Ɩyɛ Anyɩnlɩlelɛ Mɔɔ Minyianlɩ Wɔ Gyehova Ɔzʋ̃mɩnlɛ Nu
    Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ Ɩbɔ Gyehova Yɩ Bulombunlililɛ Nwʋ Ɛlawulo (Mɔɔ Yesuma)—2023
  • Anyɩnlɩlelɛ Mɔɔ Minyianlɩ Wɔ Gyehova Ɔzʋ̃mɩnlɛ Nu
    Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ Ɩbɔ Gyehova Yɩ Bulombunlililɛ Nwʋ Ɛlawulo (Mɔɔ Yesuma)—2024
Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ Ɩbɔ Gyehova Yɩ Bulombunlililɛ Nwʋ Ɛlawulo (Mɔɔ Yesuma)—2025
w25 June owu. azʋ. 26-31
Franco Dagostini.

ƐBƖLAWƆLƐ NU NDWOKƆ

Yezuma Debe Wɔ Yɛ Kilehilevʋlɔ Kezile Yɩ Kɛnɩ Wɔ Yɛ Ɛbɩlawɔlɛ Munwatĩĩ Nu

FRANCO DAGOSTINI YI MUNWA NU NDWOKƆ

AZOGYIAMAA mɔɔ tui wɔ bɛ sa nu mɔɔ begyingyĩ ɔhʋanɩ zʋ, nninyeni mɔɔ bɛva sɩnɩ bediã numɔ, ahumi nɣezile, kʋnɛ, nɩɩ mmenii mɔɔ beɣiandii bɛpɩlɩɩ bɔ nnwʋanlɩ. Eyi yɛ lɛ bʋwabɩlɛ mɔɔ ɩyɛ ɛyɛlɛ mɔɔ mɩ nɩɩ mɩ yɩ yiyialɩ wɔ yɛ ɔhʋanɩbukolɛ nɩɩ odwokɔbadɛlɛlɛ egyima yɩ nu a. Naasʋ̃, yɛlɛ́fa ɛbɩlawɔlɛ eyi yɛkɛzɩnza dɩyɛ bela! Wɔ yi munwatĩĩ nu nɩ, Gyehova wʋwalɩ yɛ na iyilalɩ yɛ. Kɛ yɛ Kilehilevʋlɔ Kezile nɩ, ɩma yenyia ozumalɛdɩyɛ mɔɔ nwʋmɔ hyinyia.—Dwb. 36:22; Ayɩ. 30:20.

NDIANWƲ MƆƆ MƖ AWƲVƲLƆ YƐLƖ

Wɔ 1957 nɩ, mɩ awʋvʋlɔ zʋ Italy duli hɔlɩ Kindersley, mɔɔ ɩwɔ Saskatchewan, wɔ Canada. Ɩákyɛ yɛ bozumanlɩ nɔhʋanlɛ yɩ a, na ɩɣa yɛlɩ dɩyɛ mɔɔ nwʋmɔ hyinyia yɛ paa wɔ yɛ ɛbɩlawɔlɛ nu. Mɩkakɛ kɛɛ mmɩlɩ mɔ mɩdɩ kuakula nɩ, nɩ mɩ nɩɩ mɩ abusunwa fa mmɩlɩ sʋ̃maa yɛ dasɩlɛlilɛ egyima yɩ. Meti ɩyɛ a, mɩfa mɩyɛ ɛzɩlɩkɛ odwokɔ mɩkã kɛɛ, minyianlɩ alʋbɔ awɔtwɛ yɩ yɛ mʋwɔlɩ “ɔhʋanɩbukolɛ awʋwavʋlɔ” egyima yɩ tʋ a!

Franco yi nnwuakula mmɩlɩ nu, ɩ nɩɩ yɩ awʋvʋlɔ nɩɩ yi mmenlima.

Mɩ nɩɩ mɩ abusunwa, kɛyɛ 1966

Nɩ mɩ awʋvʋlɔ dɩ ahyinyiamaa, naasʋ̃ bɛyɛlɩ ndianwʋ ngɩnlɩma bɛmanlɩ yɛ ma yɛnwʋnlɩ kɛɛ ɩsɛ kɛɛ yɛfa dɩyɛ bela mɔɔ yɛwɔ nɩ yɛbɔ afɔlɩ yɛma Gyehova. Kɛ ndianwʋ nɩ, wɔ 1963 nɩ, bɔdɔnɩnlɩ bɔ nwʋ nninyeni na ama bɛanyia ozukua bɛahɔ amanlɩ-amanlɩ ayiyialɩyɛ wɔ Pasadena, mɔɔ ɩwɔ California, U.S.A nɩ. Wɔ 1972 nɩ, yedualɩ ɔhʋanɩ kɛyɛ kilomita 1,000 (kɛyɛ mayɛlɩ 620) yɛhɔlɩ Trail, wɔ British Columbia, wɔ Canada yɛhɔ yɛwʋwalɩ azɩlɛ-sini mɔɔ bɛkã Italy ndɛnɩ. Nɩ mɩ papa dɩ cleaner wɔ sʋtɔɔ kezile be nu, na sɛ debe sɩkɛ wɔ ɛkɛnɩ sʋ̃ a mɛyɩ yɛ nɩ isiyeziye a. Ɩbʋlɩ egyima mɔɔ ɩkɛma ikenyia ozukua sʋ̃maa na ama ɩava yɩ adwɩnɩ iaziye Gyehova yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ zʋ.

Mɩ anyɩ sɔ ndianwʋba mɔɔ mɩ awʋvʋlɔ yɛlɩ manlɩ mɩ nɩɩ mɩ mmenlima asã yɩ nɩ. Mʋwɔlɩ Gyehova ɔzʋ̃mɩnlɛ yɩ tʋ nɩ, bɛ ndianwʋ yɩ yɛ ɩwʋwalɩ mɩ a. Na bɛmanlɩ minyianlɩ ɛbɩlawɔlɛ nu ozumalɛdɩyɛ mɔɔ mɛyɩ yɛ lɛ kɛɛ: Sɛ mɩfa Bulombunlililɛ yɩ midi bɔmʋnlɩ a, Gyehova keyila mɩ.—Mt. 6:33.

YƐWƆLƖ MMƖLƖ MUNWALA ƆZƲ̃MƖNLƐ EGYIMA YƖ TƲ

Wɔ 1980 nɩ, migyialɩ baalɛ kɩnlɩma be mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Debbie, nɩ ɩlɛ sunzuma ɔfʋã nu bʋtayɩ azʋlɔtʋ. Nɩ yɛ bʋtayɩ yɛ lɛ kɛɛ yɛkɛyɛ mmɩlɩ munwala ɔzʋ̃mɩnlɛ egyima yɩ be, meti yegyialɩ nɩ aziyianɩ asã mɛda yɛ Debbie wɔlɩ ɔhʋanɩbukolɛ egyima yɩ tʋ a. Wɔ ɔlʋbɔ ɔkʋ̃ mɛda nɩ, yeduli yɛhɔlɩ asafʋ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be mɔɔ nɩ behyinyia mmʋwalɩyɛ nu, na mɩzamɩ sʋ̃ mʋwɔlɩ ɔhʋanɩbukolɛ egyima yɩ tʋ.

Franco nɩɩ Debbie bɛ ayɩfʋlɔ eɣile.

Yɛ ayɩfʋlɔ eɣile, 1980

Mmɩlɩ kɔlɩ zʋlɔ nɩ ye padi golɔlɩ, meti nɩ yɛpɛ kɛɛ yɛzʋ̃ kɛnɩ yɛyɩ yɛ nwʋ. Naasʋ̃, ansaana yɛkɛyɛ zɔ nɩ, yelili bɔmʋnlɩ yɛ nɩɩ mansini zʋ ehilalɛvʋlɔ yɩ wɔlɩ nwʋmɔ nkɔmmɔ. Ɩzʋ̃ ɔlɔlɛ nu ɩhanlɩ nɔhʋanlɛ yɩ ihileli yɛ penyi kɛɛ: “Bɛzabɛ sʋ̃ bɛkɩnla nwʋmɔ yɛ nninyeni ɩáhɔ bʋwɔ yɩ a. Bɛva bɛ adwɩnɩ beziye nninyeni mɔɔ ɩáhɔ bʋwɔ yɩ zʋ sʋ̃maa. Naasʋ̃, sɛ betiã bɛ anyɩ azɩ bɛpɩbɛ nninyeniba mɔɔ ɩzʋ̃ be egyima yɩ nu ɩbaa nɩ a, bɔkɔnwʋ yɩ.” Fʋlɔdulɛ eyi la yɛ nɩ yehyinyia a. (Ndw. 141:5) Ndɛndɛ zʋ la yɛvalɩ fʋlɔdulɛ yɩ yɛyɛlɩ egyima, na nɔhʋanlɛ, yɛnwʋnlɩ kɛɛ nninyeniba sʋ̃maa zʋ ye egyima yɩ nu ɩbaa. Nɩ mmenii sʋ̃maa mɔɔ bɔwɔ asafʋ yɩ nu pɛ kɛɛ bɛyɛ sʋ̃maa bɛma Gyehova mɔɔ nnwuakula nɩɩ mmeliyema mmaalɛ mɔɔ bo hũ mmɔ bɛázʋ̃mɩ Gyehova po kɩnla nwʋ. Nɩ eyi dɩ ozumalɛdɩyɛ kezile ma yɛ. Yezumanlɩ kɛɛ yɛkɛva yɛ adwɩnɩ keziye nninyeniba zʋ wɔ yɛ bʋwabɩlɛ yɩ nu na yɛalɩkɛ kɛɛ Gyehova keli ndwokɔzɩzɩbɛ mɔɔ yeyiyiaa yɩ nwʋ egyima. (Mik. 7:7) Yezia yenyianlɩ yɛ anyɩnlɩlelɛ dɔkʋ̃, na nninyeni wɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ ɩyɛɛ bʋwɔ.

Wɔ yɛ ɔhʋanɩbukolɛ sukuulu mɔɔ ili bɔmʋnlɩ yɩ tʋ nɩ, enii mɔɔ nɩ ikilaa sukuulu yɩ zʋ nɩ, nɩ ɩzʋ̃mɩ wɔ amanlɩ mvʋlɔ zʋ kyɩ̃. Mmɩlɩ mɔ bɛyɩɩ mfonyini azʋlɔtʋ, na bɛkãã ndwokɔzɩzɩbɛ mɔɔ beyiyialɩ nɩɩ nyilalɛ mɔɔ benyianlɩ bekilee yɛ nɩ, idunwonli ɛpɛ mɔɔ nɩ yɛwɔ kɛɛ yɛkɔzʋ̃mɩ kɛɛ odwokɔbadɛlɛlɛmaa nɩ. Meti yɛva yɛyɛlɩ yɛ bʋtayɩ kɛɛ yɛkɛɣa kɛyɛ odwokɔbadɛlɛlɛmaa.

Dɩka mɔɔ bɛpaakɩ kaalɩ wɔ Kɩndɔm Hɔɔlʋ mɔɔ sunoo kezile be dwuli gualɩ kɛnɩ nɩ.

Yɛwɔ Kɩndɔm Hɔɔlʋ be wɔ British Columbia, 1983

Mɔɔ ɩkɛyɛ na yɛadwu ɔzɔ bʋtayɩ yɩ nwʋ nɩ, yeduli yɛhɔlɩ Quebec mɔɔ bɛkã French nɩ wɔ 1984, ɔzʋ̃ British Columbia ɔkɔɔ kɛnɩ a ɩbʋ kilomita 4,000 (mayɛlɩ 2,485). Nɩ eyi kile kɛɛ ɩsɛ kɛɛ yɛkɔ yesuma ɛdɩndɛlɛ nɩɩ amamɩlɛ fʋlɔ. Ndwokɔzɩzɩbɛ fʋlɔ mɔɔ yeyiyialɩ sʋ̃ yɛ lɛ kɛɛ ɩáhyɛ nɩ ye ozukua ɩzã. Mmɩlɩ be po, alɩyɛ mɔɔ nɩ yenyia yedi yɛ lɛ sandʋmɩ mɔɔ kuwuavʋlɔ be manlɩ ɔhʋanɩ ma yɛhɔ yɛzɩzalɩ wɔ yi egyini nu nɩ. Nɩ Debbie fa sandʋmɩ yɩ yɛ alɩyɛ azʋlɔtʋ mɔɔ nɩ ɩyɛ fɛ paa! Ɩávalɩ nwʋmɔ ndwokɔzɩzɩbɛ mɔɔ yeyiyialɩ nɩ, yɛhɔlɩ zʋlɔ yɛvalɩ anyɩnlɩlelɛ yɛzʋ̃mɩnlɩ. Akʋ̃ sʋ̃, yɛnwʋnlɩ kɛɛ Gyehova ikilaa yɛ.—Ndw. 64:10.

Eɣile ɔkʋ̃ be, yenyianlɩ kɔɔlʋ be mɔɔ nɩ yɛáhila yɩ ɔhʋanɩ. Nɩ bɛlɛ bɔtʋʋ salɛ bɔkɔvʋlɔ yɛ kɛɛ yɛhɔ́ yɛzʋ̃mɩ wɔ Canada Bɛtɩlɩ. Nɩ yɛvɩlɩ fɔɔmɩ kɛɛ yɛpɛ kɛɛ yɛkɔ Giliyadɩ sukuulu yi be, meti mmɩlɩ mɔ bɔdʋlɩ salɛ bɔvʋlɔlɩ yɛ kɛɛ yɛhɔ́ Bɛtɩlɩ nɩ, nɩ yɛ anyɩ le, naasʋ̃ nɩ ɩyɛ ɛyɛkɛ yɛ. Naasʋ̃ yeleli yedianlɩ numɔ. Mmɩlɩ mɔ yɛhɔ yedwuli kɛnɩ nɩ, yeɣizialɩ Eliyema Kenneth Little mɔɔ nɩ ɩdɩ Egyimayɛlɛdɩka Kɔmitii nu nii nɩ kɛɛ, “Meti sɛ bɔtʋ salɛ bɔfʋlɔ yɛ kɛɛ yɛhɔ́ Giliyadɩ a, mɩnla yɛ yɛkɛyɛ a?” Ɩhanlɩ kɛɛ, “Itwu kɛnɩ a yɛkɔnwʋ mɔɔ yɛkɛyɛ.”

Wɔ dapɛnɩ ɔkʋ̃ mɛda nɩ, bɔdʋlɩ salɛ bɔvʋlɔlɩ mɩ nɩɩ Debbie kɛɛ yɛhɔ́ Giliyadɩ sukuulu. Meti nɩ ɩsɛ kɛɛ yesi pɔkɔ. Eliyema Little hanlɩ hileli yɛ kɛɛ: “Ɩávalɩ nwʋmɔ numɔ bela mɔɔ bɛkɛyɩ nɩ, itwu mmɩlɩ be a sa bɛtɩ nɣanlɩ kɛɛ ankɩ ɩsɛ kɛɛ bɛyɩ ɔkʋ̃ yɩ mfomi. Naasʋ̃ yi munwala dɩ egyima ɔkʋ̃, na Gyehova kɔhʋla keyila numɔ bela zʋ ma ɩkɔhɔ bʋwɔ kɛma bɛ.” Yezili pɔkɔ kɛɛ yɛkɔhɔ Giliyadɩ sukuulu yi, na ɔzʋmɩ ɔzɔ mmɩlɩ yɩ nɩ yɛnwʋ kɛɛ Eliyema Little yi odwokɔ yɩ dɩ nɔhʋanlɛ. Yɛta yɛkã yi odwokɔ yɩ be yekile mmeliyema mɔɔ bɛánwʋ ɔzʋ̃mɩnlɛ nwʋ ɔnwʋmɔ ɔhʋanɩ kʋ̃ mɔɔ bele bediã numɔ nɩ.

YƐZƲ̃MƖNLƖ KƐƐ ODWOKƆBADƐLƐLƐMAA

(Bɛnɩ zʋ) Ulysses Glass

(Nyini zʋ) Jack Redford

Yɛ anyɩ leli kɛɛ nɩ yɛkɩnla dɩyɛzumanlɛmaa 24 mɔɔ bɔhɔlɩ Giliyadɩ sukuulu mɔɔ ɩtɔ zʋlɔ 83 nɩ nwʋ. Bɛyɛlɩ sukuulu yi wɔ Brooklyn, New York, wɔ April 1987. Eliyema Ulysses Glass nɩɩ Jack Redford yɛ nɩ bekile dɩyɛ yɛ a. Aziyianɩ anlu yi ɣalɩ awielɩyɛ ndɛndɛ, na yewieli sukuulu yi wɔ September 6, 1987. Bɛhanlɩ kɛɛ yɛ nɩɩ John nɩɩ Marie Goode yɛhɔ́ yɛzʋ̃mɩ wɔ Haiti.

Franco nɩɩ Debbie bɔkɔɔ dasɩlɛlilɛ wɔ ngyemvile munwa wɔ Haiti.

Yɛwɔ Haiti, 1988

Ɔzʋmɩ kɛɛ boduduli Giliyadɩ odwokɔbadɛlɛlɛmaa wɔ Haiti wɔ 1962 nɩ, nɩ bɛáma odwokɔbadɛlɛlɛmaa kɔ kɛnɩ dɔkʋ̃. Yewieli sukuulu yi nɩ, alapɛnɩ asã mɛda yɛ bɛvalɩ yɛ bɔhɔlɩ Haiti a, na yɛhɔ yɛzʋ̃mɩnlɩ wɔ asafʋ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be mɔɔ ɩdɩ yɩ nwʋ mɔɔ ɛlawulowɔlɛmaa 35 yɛ bɔwɔ numɔ a. Nɩ azɩlɛ-sini yi wɔ avile be zʋ. Nɩ yɛ anyɩ ɩlɛ́tɩlɩ na yéni ozumanlɛnwʋnlɛ ana bela, na mɩ nɩɩ mɩ yɩ nkʋ̃ la yɛ nɩ yɛda pika mɔɔ nɩ bɛva bɛma odwokɔbadɛlɛlɛmaa nɩ nu a. Nɩ mmenii yi di hyinyia paa, na bo nu sʋ̃maa sʋ̃ bézi ɛɣɩngalɛ. Mmɩlɩ mɔ nɩ yɛwɔ kɛnɩ nɩ, nɩ basabasayɛlɛ kɔlɩ zʋlɔ wɔ manlɩ yɩ nu, na bɔwɔlɩ mmɔdɩnɩ mbɔmɩ sʋ̃maa kɛɛ bokodu aɣanɩ yɩ wɔ zʋlɔ. Akʋ̃ sʋ̃, nɩ ahumi nɣezile mɔɔ ɩsɩkɛ nninyeni tu.

Yezumanlɩ sʋ̃maa wɔ mmeliyema mɔɔ bɔwɔ Haiti mɔɔ nɩ bɛlɛ anyɩnlɩlelɛ bekyinaa pindinyii nɩ bɛ kɛnɩ. Nɩ bo nu sʋ̃maa yiyia ndwokɔzɩzɩbɛ baaba, naasʋ̃ nɩ bɔdɔ Gyehova nɩɩ dasɩlɛlilɛ egyima yɩ. Nɩ eliyema baalɛ ebani be wɔ kɛnɩ mɔɔ ízi kɩnga, naasʋ̃ nɩ ihwi ɛhɛlɛlɛndwokɔ 150 igua yi ti nu. Ɔhawʋ mɔɔ nɩ beyiyiaa wɔ kɛnɩ nɩ manlɩ yɛbɛlɩ kɛɛ yɛkɔhɔ zʋ kɛhã Bulombunlililɛ nwʋ odwokɔba yɩ na ama mmenii bɛanwʋ kɛɛ mɛyɩ yɛ ɩkɔhʋla kɛyɩ adasamaa yɛ ɔhawʋ munwatĩĩ wɔ kɛnɩ a. Mmɩlɩ mɔ yɛnwʋnlɩ kɛɛ yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛmaa yɩ be bɛɣa bɛyɛ ɔhʋanɩbukolɛmaa, ɔhʋanɩbukolɛmaa titili, nɩɩ asafʋ nu mbanimbani nɩ, yɛ anyɩ leli paa.

Yɛwɔ Haiti nɩ, miyiyialɩ abɩlantɩyɛ be mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Trevor mɔɔ nɩ ɩdɩ Latter-Day Saint odwokɔbadɛlɛlɛvʋlɔ, na yenyianlɩ ɔnwʋmɔ ɔhʋanɩ yɛwɔlɩ Bayɩbʋlʋ nu nkɔmmɔ mbɔmɩ sʋ̃maa. Alʋbɔ be mɛda nɩ, mɩ sa hanlɩ kɛlɛta be wɔ yɩ kɛnɩ mɔɔ nɩ miáhila ɔhʋanɩ. Ɩhɛlɛlɩ kɛɛ: “Mansini ayiyialɩyɛ mɔɔ yɛbahɔ yɩ, sa munuma! Mɩpɛ kɛɛ misia mʋkɔ Haiti na mʋkɔ mʋsʋ̃mɩ kɛɛ ɔhʋanɩbukolɛvʋlɔ titili wɔ dɩka mɔɔ nɩ mɩdɩ Latter-Day Saint odwokɔbadɛlɛlɛvʋlɔ nɩ.” Ɔzɔ pɛpɛɛpɛ yɛ ɩyɛlɩ a. Ɩ nɩɩ yɩ yɩ valɩ alʋbɔ sʋ̃maa hɔ hanlɩ odwokɔba yɩ wɔ kɛnɩ.

YƐHƆLƖ EUROPE, NA YƐZƲ̃ KƐNƖ YƐHƆLƖ AFRICA

Franco ɩda yɩ ɔbʋnlɩ nwʋ ɩyɛɛ egyima.

Yɛyɛɛ egyima wɔ Slovenia, 1994

Bulombunlililɛ egyima yɩ nwʋ ɔnwʋmɔ ɔhʋanɩ kezile be wukoli wɔ Europe yɩ ɔfʋã be, na bɛhanlɩ kɛɛ yɛhɔ́ yɛzʋ̃mɩ wɔ kɛnɩ. Wɔ 1992 nɩ, yɛhɔ yedwuli Ljubljana mɔɔ ɩwɔ Slovenia, ɛkɛnɩ bike dɩka mɔɔ mɩ awʋvʋlɔ nyinli ansaana bɛbadu bɔkɔhɔ Italy nɩ. Ɔzɔ mmɩlɩ yɩ, nɩ kʋnɛ lanwʋ la kɔlɩ zʋlɔ wɔ ɔwɔkɩ Yugoslavia yɩ nnɩka be. Nɩ Bɛtɩlɩ mɔɔ ɩwɔ Vienna wɔ Austria, nɩɩ mmeliyema mɔɔ bɔwɔ Zagreb, Croatia, nɩɩ Belgrade mɔɔ ɩwɔ Serbia nɩ yɛ nɩ bekila ɔzʋ̃mɩnlɛ egyima mɔɔ bɛyɛ yɩ wɔ Yugoslavia nɩ zʋ a. Naasʋ̃ kakɩ yɩ, nɩ bo nu bela ibanyia yɩzayɩ yɩ Bɛtɩlɩ.

Eyi kile kɛɛ nɩ ɩsɛ kɛɛ yesuma ndɛnɩ nɩɩ amamɩlɛ fʋlɔ. Nɩ ɛkɛnɩ maa kã kɛɛ, “Jezik je težek,” mɔɔ ikile kɛɛ “Ndɛnɩ yɩ yɛ sɩ.” Na nɩ ɩyɛ sɩ sʋ̃ amba! Nɩ yɛ anyɩ deli kezimɔ mmeliyema mmenyia nɩɩ mmaalɛ nɔhʋanlɛmaa eyimmɔ yɛ ndɛndɛ fa nzɩnzanlɩyɛ mɔɔ ahyɩhyɛdɩ yɩ fa ba nɩ yɛ egyima nɩ nwʋ paa, na yɛnwʋnlɩ kezimɔ Gyehova yilalɩ bɛ. Yezia yɛnwʋnlɩ kezimɔ mmɩlɩ munwala Gyehova di bʋwabɩlɛ nwʋ egyima wɔ mmɩlɩ mɔ ɩfata nu nɩ. Alʋbɔ mɔɔ yɛhɔ yelili wɔ Slovenia nɩ manlɩ yenyianlɩ nwʋmɔ ɔhʋanɩ yɛvalɩ nninyeni mɔɔ yezumanlɩ wɔ mmɩlɩ be nɩ yɛyɛlɩ egyima na yezumanlɩ mvʋlɔ sʋ̃ yɛhɩnlanlɩ nwʋmɔ.

Naasʋ̃ nɩ nzɩnzanlɩyɛ sʋ̃maa ɩbaɣa. Wɔ ɔlʋbɔ 2000 nɩ, bɛmanlɩ yɛhɔlɩ Côte d’Ivoire mɔɔ ɩwɔ West Africa nɩ. Iluwa kʋnɛ mɔɔ nɩ ɩkɔlɩɩ zʋlɔ wɔ kɛnɩ nɩ ti, bɛmanlɩ yɛzʋ̃ kɛnɩ yɛhɔlɩ Sierra Leone wɔ November 2002. Nɩ kʋnɛ mɔɔ ɩhɔlɩ zʋlɔ wɔ kɛnɩ alʋbɔ 11 nɩ ɩɣa awielɩyɛ. Nɩ ɩ́la azɩ kɛɛ aɣilemvile nu la yɛzʋ̃ Côte d’Ivoire yɛkɛyɩ yɛ nwʋ. Naasʋ̃, ozumalɛdɩyɛ azʋlɔtʋ mɔɔ nɩ yenyia yɩ daada nɩ wʋwalɩ yɛ ma yɛhɔlɩ zʋlɔ yɛvalɩ anyɩnlɩlelɛ yɛzʋ̃mɩnlɩ.

Yɛvalɩ yɛ adwɩnɩ yeziyeli kezimɔ nɩ mmenii sʋ̃maa pɛ kɛɛ bosuma nɔhʋanlɛ yɩ nɩɩ ye mmeliyema mmenyia nɩɩ mmaalɛ mɔɔ bɔwɔ ɔlɔlɛ mɔɔ bɛvalɩ alʋbɔ sʋ̃maa begyinanlɩ kʋnɛ yɩ munwa nɩ zʋ. Nɩ bedi ehyinyia, naasʋ̃ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ mɔɔ bɛlɛ yɩ nɩ, nɩ bɛ nɩɩ mmenii mvʋlɔ kyɛ. Nɩ eliyema baalɛ be pɛ kɛɛ ɩma Debbie ntalɩ. Debbie yɛlɩ kɛɛ iléde nɩ, eliyema baalɛ yɩ hɔlɩ zʋlɔ zianlɩ yɩ kɛɛ ilé, na ɩhanlɩ kɛɛ: “Wɔ kʋnɛ mmɩlɩ yɩ nu nɩ, mmeliyema mɔɔ bɔzʋ̃ manlɩ mvʋlɔ zʋ ɣa wʋwalɩ yɛ. Kakɩ yɩ, idwu amɩyɛ sʋ̃ yɛ zʋ kɛɛ yɛkɔwʋwa abiyemmɔ.” Yɛva yeziyeli yɛ anyɩ zʋ kɛɛ yekozumazuma be ndianwʋba yɩ.

Aɣinzi yi, yezia yɛhɔlɩ Côte d’Ivoire, naasʋ̃ manlɩwulɛndwokɔ mɔɔ nɩ ɩáhɔ bʋwɔ nɩ manlɩ basabasayɛlɛ wɔlɩ yɩ tʋ dɔkʋ̃. Meti wɔ November 2004 nɩ, bɛvalɩ pileeni bɛɣa bɛvalɩ yɛ, na baagɩ ngyɩkɩ̃ɩ̃ ngyɩkɩ̃ɩ̃ anwɩ̃ pɛ la yɛ mɩ nɩɩ mɩ yɩ va hɔlɩ a. Bɛ nɩɩ yɛ hɔlɩ French azogyiamaa be bɛ azʋkɔlɩyɛ kɛnɩ na yɛlalɩ azɩ ma awulo hyɩnlɩ, na bɛ nɩɩ yɛ hɔlɩ Switzerland. Mmɩlɩ mɔ yɛhɔ yedwuli ɛkɛnɩ Bɛtɩlɩ kɛyɛ dasuwonu nɩ, Egyimayɛlɛdɩka Kɔmitii nu maa nɩɩ mmeliyema mɔɔ bekila Azʋ̃mɩvʋlɔ Ɛdɩdɩlɛ Sukuulu zʋ nɩɩ bɛ yɩmmɔ valɩ anyɩnlɩlelɛ manlɩ yɛ akwaaba, bɔdɔlɩ yɛ nwʋ, bɛmanlɩ alɩyɛ yɛ, na bɛmanlɩ Swiss chocolate yɛ. Bɛmanlɩ yɛ ahʋnlɩnɩ dɔlɩ ye kunlu paa.

Franco ɩmaa ndɛnɩ wɔ Kɩndɔm Hɔɔlʋ be nu wɔ Côte d’Ivoire.

Ɩmaa ndɛnɩ kehile refugee maa wɔ Côte d’Ivoire, 2005

Bɛmanlɩ yɛhɔ yɛzʋ̃mɩnlɩ wɔ Ghana mmɩlɩ sikalɛ be na kʋnɛ yɩ hanlɩ azɩ wɔ Côte d’Ivoire nɩ, bɛma yezia yɛhɔlɩ kɛ. Mmɩlɩ mɔ yetuu yɛkɔ ɛkɩ yɛba ɛkɩ, nɩɩ yɛ mmɩlɩ sikalɛ egyimalilɛ yɩ nu munwala nɩ, kunlumiba mɔɔ mmeliyema lalɩ yɩ ali hileli yɛ nɩ wʋwalɩ yɛ ma yegyinanlɩ bʋwabɩlɛ mɔɔ ɩyɛ atɩɩtɩɩ eyi munwa. Mɩ nɩɩ Debbie zi kɛɛ mmeliyema ɔlɔlɛ wɔ Gyehova yi mmenii bɛ avinli paa, naasʋ̃ yelétindiã yɩ azɩ kyɩ̃. Nɔhʋanlɛ nu nɩ, yɛɣa yɛnwʋnlɩ kɛɛ ɔzɔ ndwokɔzɩzɩbɛ mɔɔ yeyiyialɩ munwatĩĩ kɩnla ɛdɩdɩlɛ mɔɔ yenyianlɩ nɩ nwʋ.

YƐHƆ YƐZƲ̃MƖNLƖ WƆ MIDDLE EAST

Franco nɩɩ Debbie bɔhɔ begyela tɩɩtɩɩ twonwa be mɔɔ ɩzɩkɛ wɔ Middle East.

Yɛwɔ Middle East, 2007

Wɔ 2006 nɩ, yɛ sa hanlɩ kɛlɛta be mɔɔ ɩzʋ̃ egyimayɛlɛdɩka ti mɔɔ nɩ ɩkãã kɛɛ yenyia egyimalilɛ fʋlɔ wɔ Middle East. Meti, nɩ eyi kile kɛɛ yɛbazia kodudu ahʋanɩ, yɛayiyia ndwokɔzɩzɩbɛ, yɛazuma ndɛnɩ nɩɩ amamɩlɛ mvʋlɔ. Nɩ yɛwɔ sʋ̃maa yesuma wɔ ɔzɔ dɩka yɩ iluwakɛɛ nɩ manlɩwulɛ nɩɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ nwʋ ndwokɔ ile be ti paa. Nɩ yɛ anyɩ deli ndɛnɩ azʋlɔtʋ mɔɔ asafʋ azʋlɔtʋ yɩ kã nɩ nwʋ paa, na bɛmanlɩ yɛnwʋnlɩ kɛɛ sɛ yɛfa ɔhʋanɩhilelɛ mɔɔ Gyehova ahyɩhyɛdɩ yɩ fa ma yɛ nɩ yɛ egyima a, ɩma ɔkʋ̃yɛlɛ bʋwa yɛ avinli. Nɩ yɛpɛ mmeliyema mmenyia nɩɩ mmaalɛ yɩ bo odwokɔ paa iluwakɛɛ bo nu sʋ̃maa valɩ akɛnɣazɩzɩbɛ gyinanlɩ odwodwudiyialɛ mɔɔ bo mmusunwamaa, bo sukuulumaa, be egyima nu maa, nɩɩ bɛ apaa yi nu maa va ɣalɩ bɔ zʋ nɩ munwa.

Yɛhɔlɩ 2012 manlɩ avinli-ayiyialɩyɛ titili mɔɔ bɛyɛlɩ wɔ Tel Aviv mɔɔ ɩwɔ Israel nɩ. Ɔzʋmɩ Pɛntɩkɔsʋ 33 Y.M. nu nɩ, nɩ Gyehova yi mmenii mɔɔ bɔwɔ kɛnɩ nɩ lɛ́yɛlɩ ayiyialɩyɛ kezile mɔɔ ɩdɩ zɔ kyɩ̃. Yɛ ɛɣɛɛlɛ iléfi ɔzɔ ayiyialɩyɛ yɩ kyɩ̃!

Wɔ ɔzɔ mmɩlɩ yɩ nu nɩ, bɔzʋ̃manlɩ yɛ kɛɛ yɛhɔ́ yegyela mmeliyema be wɔ manlɩ be mɔɔ bɛva salɛ bediã ye egyima yɩ zʋ nɩ. Yɛvalɩ asafʋ awuuku azʋlɔtʋ yɛhɔlɩ, yɛ nɩɩ mmeliyema yɩ wɔlɩ numɔ hɔlɩ dasɩlɛlilɛ, na yɛhyɩhyɛlɩ ye nu yɛyɛlɩ ayiyialɩyɛ azʋlɔtʋ. Dɩka bela mɔɔ ɔkɔdʋ wʋ anyɩ nɩ, nɩ azogyiamaa mɔɔ bɛlɛ tui nɣezile gyingyĩ kɛnɩ, naasʋ̃ yɛmanlɩ yɛ anyɩ lalɩ kɛ mmɩlɩ mɔ yɛ nɩɩ ɛlawulowɔlɛmaa ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ yɩ yɛkɔɔ yɛba nɩ, meti yɛáyiyia ɔhawʋ bela.

YEZIA YƐHƆLƖ AFRICA

Franco ɩkɛlɛɛ debe wɔ yɩ laptop zʋ.

Misiyeziyee mɩ ndɛnɩ wɔ Congo, 2014

Wɔ 2013 nɩ, yenyianlɩ egyimalilɛ fʋlɔ wɔ Bɛtɩlɩ mɔɔ ɩwɔ Kinshasa, Congo. Nɩ ɛkɛnɩ yɛ pɩkɛ na ɩdɩ kezi sʋ̃, naasʋ̃ nɩ mmenii di ehyinyia paa na kʋnɛ sʋ̃ zizili wɔ kɛnɩ. Ahyɛasɩ yɩ yɛhanlɩ kɛɛ, “Yezi Africa daada; yeziyeziye yɛ nwʋ kɛɛ yɛkɔhɔ.” Naasʋ̃ nɩ yɛwɔ nninyeni sʋ̃maa suma, iluwakɛɛ nɩ dɩka mɔɔ yɛkɔɔ nɩ, nɩ ɛkɛnɩ lóbukoli kʋlaa. Yɛvalɩ yɛ adwɩnɩ yezili nninyeniba sʋ̃maa mɔɔ ɩwɔ kɛnɩ nɩ zʋ. Ebiye yɛ lɛ kezimɔ nɩ mmeliyema yɩ bɛlɛ anyɩnlɩlelɛ bɔsʋ̃mɩɩ ɩavalɩ nwʋmɔ ehyinyia mɔɔ nɩ bedii, ɔlɔlɛ mɔɔ bɔwɔ bɛma dasɩlɛlilɛ egyima yɩ, nɩɩ mmɔdɩnɩ mɔɔ bɔbɔ bɔkɔ dɩyɛzumanlɛ nɩɩ ayiyialɩyɛ azʋlɔtʋ nɩ. Yɛnwʋnlɩ kezimɔ Gyehova yilalɩ Bulombunlililɛ egyima yɩ zʋ ma inyianlɩ anyunumihɔlɛ nɩ. Alʋbɔ mɔɔ yɛva yɛyɛlɩ mmɩlɩ munwala ɔzʋ̃mɩnlɛ egyima yɩ wɔ Congo nɩ manlɩ yenyianlɩ ozumalɛdɩyɛ sʋ̃maa mɔɔ nwʋmɔ hyinyia na yenyianlɩ ɔhɔnwʋmmɔ mɔɔ bɛdɩ kɛɛ abusunwa.

Franco ɩkɔɔ dasɩlɛlilɛ, ɩ nɩɩ mmeliyema mmenyia nɩɩ mmaalɛ okuwu be boluwaa ɔhʋanɩ zʋ bɔkɔɔ suwa be.

Yɛyɛɛ dasɩlɛlilɛ egyima yɩ wɔ South Africa, 2023

Wɔ 2017 yɩ awielɩyɛ nɩ, yenyianlɩ egyimalilɛ fʋlɔ wɔ South Africa. Wɔ nnɩka mɔɔ yɛzʋ̃mɩ munwatĩĩ nɩ, nɩ ɛkɩ yɛ ɩdɩ kezi paa a, na egyima mɔɔ bɛva bɛmanlɩ yɛ wɔ Bɛtɩlɩ kɛnɩ nɩ sʋ̃ nɩ ɩdɩ fʋlɔ ɩma yɛ kʋlaa. Ɛkɩ sʋ̃ nɩ ɩsɛ kɛɛ yesuma nninyeni mvʋlɔ naasʋ̃ ozumalɛnwʋnlɛ mɔɔ yenyianlɩ wɔ ye egyimalilɛ azʋlɔtʋ nu nɩ wʋwalɩ yɛ. Yɛdɔ ye mmeliyema mmenyia nɩɩ mmaalɛ mɔɔ bɛva nɔhʋanlɛlilɛ begyina pindinyii alʋbɔ sʋ̃maa nɩ. Kila kezimɔ ɩyɛ pɩkɛ kɛɛ Bɛtɩlɩ abusunwa yɩ bɔ numɔ yɛ egyima ɩávalɩ nwʋmɔ bɔ nnwʋnlamɩ kɔla nɩɩ bɛ amamɩlɛ nɩ. Yɛnwʋ yɩ petee kɛɛ Gyehova ɩbʋwaa yi mmenii ma bɔkɔwʋwa wɔ azʋ̃nudwolɩyɛ nu, iluwakɛɛ yi mmenii bowula subanɩ fʋlɔ yɩ na bɛlɛ Bayɩbʋlʋ nu egyinalɛzʋ-ndwokɔ bɛyɛɛ egyima nɩ ti.

Ɔzʋmɩ mmɩlɩ mɔ yɛwɔlɩ yɛ ɔzʋ̃mɩnlɛ egyima yɩ tʋ nɩ, mɩ nɩɩ Debbie nyia egyimalilɛ mɔɔ ɩyɛ anyɩnlɩlelɛ, yezuma amamɩlɛ nɩɩ ndɛnɩ mvʋlɔ. Nɩ ɩyɛ a ɩ́la azɩ ɩma yɛ dɩyɛ, naasʋ̃ Gyehova luwa yɩ ahyɩhyɛdɩ yɩ nɩɩ mmeliyemayɛlɛ okuwu yɩ zʋ ihile kɛɛ ɩdɔ yɛ. (Ndw. 144:2) Yede yedi kɛɛ ɛdɩdɩlɛ mɔɔ yenyia wɔ mmɩlɩ munwala ɔzʋ̃mɩnlɛ egyima nu nɩ, ɩwʋwa yɛ ma yɛɣa yɛyɛ Gyehova yɩ azʋ̃mɩvʋlɔ baaba.

Mɩ anyɩ sɔ ɛdɩdɩlɛ mɔɔ mɩ awʋvʋlɔ va manlɩ mɩ, mmʋwalɩyɛ mɔɔ mɩ yɩ Debbie mɔɔ mʋdʋ yɩ va manlɩ mɩ, nɩɩ ndianwʋba mɔɔ mmeliyema mɔɔ bɔwɔ oyuwadɩ munwala yɛlɩ manlɩ yɛ nɩ. Mmɩlɩ mɔ yekilaa mɔɔ ikezi wɔ eɣile be ɔhʋanɩ nɩ, yezi yɛ kɛnɣa kɛɛ yekozuma dɩyɛ bela mɔɔ ye Kilehilevʋlɔ Kezile nɩ kehilehile yɛ nɩ.

    Ahanta Buuku (2015-2025)
    Numá Yɩ
    Kɔ́ Numɔ
    • Aɣɩnda
    • Kyɛ́
    • Yɛ́ nzɩnzanlɩyɛ mɔɔ ɛpɛ yɩ wɔ ɛkɩhyɩ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mmɛla Mɔɔ Ɩwɔ Nwʋmɔ
    • Nwʋmɔ Nhyɩhyɛlɩyɛ
    • Nwʋmɔ Nninyeni
    • JW.ORG
    • Kɔ́ Numɔ
    Kyɛ́