Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ Kɛlɛta Nwʋ Awuuku Nu Ɛbɩbɛlɛ
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MAY 1-7
BAYƖBƲLƲ NU ANWƲNYIA | 2 MMƖLƖZƲDWOKƆ 17-19
“Nwʋ́ Mmenii Mvʋlɔ Kɛmɔ Gyehova Nwʋ Bɛ Nɩ”
w17.03 24 ¶7
Asʋ̃ Ɛkɛva Wʋ Ahʋnlɩnɩ Ekeziye Mɔ Bɛhɛlɛ Nɩ Zʋ Anzɛnyɩɩ?
Na Asa yɩ ɣa benyia Gyehohyafatɩ sʋ̃ ɛ? Nɩ ɩwɔ subanɩ ngɩnlɩma sʋ̃maa. Iluwakɛɛ Gyehohyafatɩ valɩ yɩ nwʋ dianlɩ Nyamɩnlɩ zʋ nɩ ti, ɩyɛlɩ nninyeni baaba sʋ̃maa zɛ. Naasʋ̃ yɩzayɩ sʋ̃, izizili abɔkɔ azʋlɔtʋ sʋ̃maa mɔɔ nɩ nɣɛlɛbɛ íni nu. Kɛ ndianwʋ nɩ, ɩmanlɩ yɩ ɣa benyia hɔ gyialɩ Bulombunli Ehabɩ tinuzɩzɩbɛvʋlɔ nɩ yɩ ɣa baalɛ. Na ɩávalɩ nwʋmɔ kɛɛ nkɔmɩhyɛnii Makaya wɔlɩ yɩ kɔkɔ nɩ, Gyehohyafatɩ valɩ yɩ nwʋ wɔlɩ Ehabɩ ma bɔhʋnlɩ bedialɩ Siliyia. Wɔ ɔzɔ kʋnɛ yi nu nɩ, ɩhalɩ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ zɛ ankɩ bokũ Gyehohyafatɩ. Akʋ̃ izia ɩhɔlɩ Gyelusalamɩ. (2 Mm. 18:1-32) Meti nkɔmɩhyɛnii Gyihu ɣizialɩ yɩ kɛɛ: “Meti tanɩyɛlɛmaa yɛ ɩsɛ kɛɛ ɔbʋwa bɛ a, na bɛzabɛ mɔɔ bɛtanɩ Gyehova nɩ yɛ ɩsɛ kɛɛ ɔdɔ bɛ anzɛnyɩɩ?”—Kɩnga 2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 19:1-3.
w15 8/15 11-12 ¶8-9
Dwɩnɩndwɩnɩ Gyehova Yɩ Ɔlɔlɛ Mɔɔ Íni Awielɩyɛ Nɩ Nwʋ
Gyehova pɛ kɛɛ yɛnwʋ yɩ kɛɛ ɩdɔ yɛ, na ɩáva yɩ adwɩnɩ isiye yɛ sinidɔlɛ zʋ. Ɩpɩbɛ nninyeniba mɔɔ ɩwɔ ye nu. (2 Mm. 16:9) Yɛnwʋ eyi nwʋ ndianwʋ wɔ kezimɔ ɩ nɩɩ Dwuuda Bulombunli Gyehohyafatɩ lili nɩ nu. Mmɩlɩ be, Gyehohyafatɩ zili pɔkɔ mɔɔ nɩ nɣɛlɛbɛ íni nu. Ɩvalɩ yɩ nwʋ ɩhɔ ɩwɔlɩ Bulombunli Ehabɩ kɛɛ bɔkɔhʋ̃ bekedia Siliyia bekele Ɣilemɔtʋ-gɩlɩadɩ. Ɩwɔ numɔ kɛɛ awohwi nkɔmɩhyɛmaa 400 hanlɩ hileli Ehabɩ tinuzɩzɩbɛvʋlɔ yɩ kɛɛ ikeli nkunimi naasʋ̃ Gyehova yɩ nkɔmɩhyɛnii nɔhʋanlɛvʋlɔ Makaya manlɩ ɩnwʋnlɩ kɛɛ sa idi nkugu ɔhʋanɩ bela zʋ. Bohunli Ehabɩ wɔ kʋnɛ yɩ yi nu na Gyehohyafatɩ sʋ̃, ɩhalɩ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ ma ankɩ yɩ nnwʋanlɩ ifii yɩ sa. Mmɩlɩ mɔ idwuli Gyelusalamɩ nɩ, bohwili yɩ anyunu kɛɛ ɩvalɩ yɩ nwʋ ɩhɔ ɩwɔlɩ Ehabɩ. Naasʋ̃, Gyehova luwalɩ Hanenayɩ yɩ ɣa Gyihu zʋ hanlɩ hileli Gyehohyafatɩ kɛɛ: “Bɔnwʋ nninyeniba wɔ wu nu.”—2 Mm. 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.
Wɔ Gyehohyafatɩ yɩ tumililɛ tʋwɔlɛ nɩ, ɩhyɛlɩ alɩhɩlɛ, Levimaa, nɩɩ azɔfʋ yɩ kɛɛ bɔhɔ Dwuuda ahwonwa munwala zʋ na bɔhɔ behilehile mmenii yi Gyehova yɩ Mmɛla. Ɛlawulowɔlɛ eyi duli mpʋnɩ baaba. Ɩmanlɩ mmenii mɔɔ bɔwɔ amanlɩ mɔɔ bodua bɔ nwʋ beyiyia yi nu po wɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ bokunlu ituli Gyehova nwʋ. (2 Mm. 17:3-10) Ɩwɔ numɔ kɛɛ Gyehohyafatɩ zili pɔkɔ mɔɔ nɩ nɣɛlɛbɛ íni numɔ dɩyɛ, naasʋ̃ Gyehova yɩ ɛɣɛɛlɛ iáfi nninyeniba mɔɔ ɩyɛlɩ nɩ. Bayɩbʋlʋ nu odwokɔ eyi kakɛ yɛ kɛɛ, ɩávalɩ nwʋmɔ kɛɛ yɛáli munli nɩ, sɛ yɛzʋ̃ yɛ ahʋnlɩnɩ munwala nu yɛkɔ zʋlɔ yɛyɛ mɔɔ ɩsɔ Gyehova anyɩ a, ɩkɔhɔ zʋlɔ ɩkɛla ɔlɔlɛ mɔ íni awielɩyɛ ali ikehile yɛ.
Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu
w17.03 20 ¶10-11
Fá Ahʋnlɩnɩ Mɔɔ Idi Munli Sʋ̃mɩ Gyehova!
Asa yɩ ɣa Gyehohyafatɩ “ɩhɔlɩ zʋlɔ iluwalɩ yɩ papa Asa yɩ ahʋanɩ nu.” (2 Mm. 20:31, 32) Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ a? Dɩkɛɛ yɩ papa nɩ, Gyehohyafatɩ hyɛlɩ mmenii nɩ ɛzɩzɩbɛ kɛɛ bɛbɩbɛ Gyehova. Ɩyɛlɩ ɛlawulowɔlɛ be nwʋ nhyɩhyɛlɩyɛ mɔɔ nɩ bɛkɛva “Gyehova yɩ Mmɛla buuku nɩ” bekehilehile mmenii nɩ. (2 Mm. 17:7-10) Ɩhɔlɩ Yizilaya bulombunli manlɩ mɔɔ ɩwɔ manlɩ tisʋlɔ ɔfʋã nu nɩ bɛ azɩlɛ-sini nu wɔ Efilemi avile yi zʋ po “kɛɛ ɩma bekezia bɛkɛɣa Gyehova pɛ.” (2 Mm. 19:4) Gyehohyafatɩ dɩ bulombunli be mɔɔ “ɩvalɩ yɩ ahʋnlɩnɩ munwala ɩbɩbɛlɩ Gyehova.”—2 Mm. 22:9.
Ye munwala yɛkɔhʋla yɛkɛva yɛ nwʋ yekowula ehilehilelɛ egyima kezile nwʋ ɛlawulowɔlɛ mɔɔ Gyehova ɩma bɛyɛɛ wɔ nnɛ nɩ nu. Asʋ̃ ɛva ɛyɛ wʋ bʋtayɩ kɛɛ eziyianɩ bela ɛkɛhã Nyamɩnlɩ nwʋ Odwokɔ ekehile mmenii mvʋlɔ na ama bɛzabɛ sʋ̃ bɛaɣa bɛazʋ̃mɩ Nyamɩnlɩ a? Sɛ eminyia wʋ nwʋ a, Nyamɩnlɩ yɩ mmʋwalɩyɛ zʋ nɩ, ɔkɔhʋla ɔkɔwɔ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛ tʋ. Ɔbɔ debe mɔɔ ɩdɩ zɔ nwʋ mpayɩ anzɛnyɩɩ? Asʋ̃ ɔwɔ ɛpɛ kɛɛ ɛkɛbɩbɛ abiye na ɛ nɩɩ yɩ iazuma Bayɩbʋlʋ yɩ a? Na sɛ ɩba yɩ kɛɛ ɩsɛ kɛɛ ɛfa wʋ mmɩlɩ mɔ ɛfa ede wʋ mmʋnlɩ po ɔbɔ afɔlɩ a, ɛkɛyɛ ɔzɔ a? Na kɛmɔ Gyehohyafatɩ hɔlɩ Efilemi azɩlɛ-sini nu ɩhɔ ɩwʋwalɩ mmenii ma bezia bɛɣalɩ nɔhʋanlɛ ɔzʋ̃mɩnlɛ nu nɩ, amɩyɛ sʋ̃, sa yɛkʋla yɛpɩbɛ bɛzabɛ mɔɔ bɛyɛ mɛlɛkɛ nɩ na yɛawʋwa bɛ. Akʋ̃ sʋ̃, mmenii mɔɔ bodu bɛ mɔɔ bɔwɔ asafʋ yɩ azɩlɛ-sini nu mɔɔ beyiaki bɛ ɛbɩla tanɩ nɩ, asafʋ nu mbanimbani yɛ nhyɩhyɛlɩyɛ bɔkɔ bekyela bɛ na bɔbʋwa bɛ.
MAY 8-14
BAYƖBƲLƲ NU ANWƲNYIA | 2 MMƖLƖZƲDWOKƆ 20-21
“Benyiá Gyehova Bɛ Nyamɩnlɩ Nu Dedi”
w14 12/15 23 ¶8
Oyuwadɩ Dadampɔ Eyi Ɩkɔ Yɩ Awielɩyɛ—Bɛmá Yɛyɛ Ɔkʋ̃
Wɔ Bulombunli Gyehohyafatɩ yɩ mmɩlɩ zʋ nɩ, azogyiamaa “ɔlɔmɩ kezile” be ɣalɩ Nyamɩnlɩ yɩ mmenii yi zʋ. (2 Mm. 20:1, 2) Naasʋ̃ Nyamɩnlɩ yɩ mmenii bɛábɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ bɛkɛva bɛzabɛ bɛ anwʋzɩzɩbɛ bɔkɔhʋ̃ bekediã bɛ adamvʋlɔ mfomi bɛvalɩ bɔ nwʋ bedianlɩ Gyehova zʋ. (Kɩnga 2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 20:3, 4) Abiyela iátwodwu ɩyɛ mɔɔ yɩzayɩ ɩpɛ, mfomi bɔwɔlɩ numɔ bɛyɛlɩ ɔkʋ̃. Bayɩbʋlʋ yɩ ɩkã kɛɛ: “Dwuudamaa munwatĩĩ ɣa gyinagyinanlɩ Gyehova yɩ anyunu, mɔɔ nɩ bɛ mma ngyɩkɩ̃ɩ̃ ngyɩkɩ̃ɩ̃, bɛ yɩmmɔ, nɩɩ bo nnwuakula munwala kɩnla nwʋmɔ.” (2 Mm. 20:13) Kɛ nnwuakula anzɛnyɩɩ mbanimbani nɩ, bo munwala bɔwɔlɩ numɔ bɛvalɩ dedi belili Gyehova yɩ ɔhʋanɩhilelɛ zʋ na Gyehova sʋ̃ wɔlɩ bɔ nwʋ banɩ wɔ bɛ adamvʋlɔ be sa nu. (2 Mm. 20:20-27) Asʋ̃ eyi ɩ́dɩ ndianwʋba ɩma Nyamɩnlɩ yɩ mmenii wɔ kezimɔ bɔkɔwɔ nu bekegyina ndwokɔzɩzɩbɛ munwa a?
w21.11 16 ¶7
Sɛ Banzɛmɔ Begyia a, Bɛmá Gyehova Yɩ Ɔzʋ̃mɩnlɛ Nwʋ Ihyinyia Bɛ Paa
Gyehova iluwalɩ Levinii be mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Gyehezayɛlɩ zʋ dɩndɛlɩ hileli Gyehohyafatɩ. Gyehova hanlɩ kɛɛ: “Bɔhɔ begyinagyina ɛkɛnɩ, bɛyɛ dinyii na behila kezimɔ Gyehova kele bɔ nnwʋanlɩ.” (2 Mm. 20:13-17) Naasʋ̃ mbɔmɩ sʋ̃maa nɩ, yezi kɛɛ kɛ ɔzɔ yɛ bɔkʋ̃ a! Naasʋ̃ nɩ ɔzɔ ɔhʋanɩhilelɛ yɩ ɩ́zʋ̃ enii desanii be yɩ ɛkɛ mfomi nɩ ɩzʋ̃ Gyehova yɩzayɩ ɛkɛ. Gyehohyafatɩ nyianlɩ anwʋlazʋ wɔ yɩ Nyamɩnlɩ nu meti ɩyɛlɩ mɔɔ Gyehova hanlɩ kɛɛ ɩyɛ nɩ pɛpɛɛpɛ. Mmɩlɩ mɔ ɩ nɩɩ mmenii nɩ bekeyiyia bɛ adamvʋlɔ nɩ, ɩáma azogyiamaa mɔɔ bezi kʋ̃ nɩ bedi bɛ anyunu mfomi ndwomidʋlɛmaa mɔɔ nɩ béni akʋndɩ bela nɩ yɛ ɩmanlɩ belili bɛ anyunu a. Gyehova ɩáma Gyehohyafatɩ yɩ sa isiye azɩ; Ɩmanlɩ ilili yɩ adamvʋlɔ zʋ nkunimi.—2 Mm. 20:18-23.
Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu
it-1 1271 ¶1-2
Gyeholamɩ
Iluwakɛɛ Gyeholamɩ manlɩ yɩ yɩ Atalaya yɩ subanɩ tanɩ nɩ nyianlɩ yɩ zʋ tumi nɩ ti iádi ɛdɩnɣɛlɛ mɛda kɛmɔ yɩ papa Gyehohyafatɩ yɛlɩ nɩ. (2 Aw. 8:18) Kɛ ohunlɛ nkʋ̃ la yɛɛ Gyeholamɩ hunli yi mmenlima ahyiã nɩɩ Dwuuda alɩhɩlɛ a, mfomi ɩmanlɩ yɩ manlɩmaa bɔhɔ belili awohwi anyamɩnlɩ bɛ mɛda. (2 Mm. 21:1-6, 11-14) Atɩɩtɩɩ hyɛlɩ yɩ tumililɛ nu manlɩ. Mɔɔ ili bɔmʋnlɩ nɩ, Idɔmɩmaa dɩlɩ yɩ zʋ atunwa; akʋ̃ Libina sʋ̃ dɩlɩ Dwuuda zʋ atunwa. (2 Aw. 8:20-22) Wɔ kɛlɛta mɔɔ nkɔmɩhyɛnii Ilayɩgya hɛlɛlɩ manlɩ Gyeholamɩ nu nɩ, ɩwɔlɩ yɩ kɔkɔ kɛɛ: “Meti Gyehova kɛva atɩɩtɩɩ kezile kɛɣa wʋ mmenii, wʋ nnwuakula, wʋ yɩmmɔ nɩɩ wʋ agyiapadɩ zʋ.” Akʋ̃ sʋ̃ mɔwʋ Bulombunli Gyeholamɩ, “wʋ nwʋ kɛbɩba wʋ, na adimakɛlɛ yɩ be kɛhã wʋ aya eɣile bela kɔbʋmɩ kɛɛ wʋ aya kevinde.”—2 Mm. 21:12-15.
Ɔzɔ pɛpɛɛpɛ sʋ̃ la yɛ izili a. Gyehova manlɩ Aɣɩlabɩmaa nɩɩ Fɩlɩsɩtiyiamaa bɔdʋlɩ bɛhyɛlɩ manlɩ yɩ zʋ na bɛvalɩ Gyeholamɩ yɩ yɩmmɔ nɩɩ yɩ mma bɔhɔlɩ alɔngɔ ɔzʋ̃mɩnlɛ nu. Gyeholamɩ yɩ ɣa Gyehohahyɩ (mɔɔ besia bɔfʋlɔ yɩ Ehazaya) mɔɔ ɩdɩ kuakula wɔ yɩ mma yɩ bo nu nɩ la yɛ iluwa Bulombunlililɛ nhyɩhyɛlɩyɛ mɔɔ Gyehova nɩɩ Devidi yɛlɩ nɩ ti, Nyamɩnlɩ ɩmanlɩ inyianlɩ yɩ ti ilili nu a. “Na eyi munwala mɛda nɩ, Gyehova manlɩ adimakɛlɛ be mɔɔ íni yi munwa awudo hanlɩ [Gyeholamɩ] yɩ aya.” Alʋbɔ anwɩ̃ mɛda nɩ, “yɩ aya vindenli” na ngyɩkɩ̃ɩ̃ ngyɩkɩ̃ɩ̃ la iwuli. Ɔzɔ ɔhʋanɩ yɩ zʋ yɛ benyia tinuzɩzɩbɛvʋlɔ eyi yɩ nnwʋanlɩ ɣalɩ awielɩyɛ a, na “abiyela iádi yi owulo nwʋ ɛyɛkɛ.” Beziyeli yi wɔ Devidi Yi Twonwa nu, “naasʋ̃ bɛásiye yi wɔ dɩka mɔɔ besiye awulombunli nɩ mmɔ nɩ.” Yɩ ɣa Ehazaya yɛ ɩɣa ili yɩ dɩyɛ a.—2 Mm. 21:7, 16-20; 22:1; 1 Mm. 3:10, 11.
MAY 15-21
BAYƖBƲLƲ NU ANWƲNYIA | 2 MMƖLƖZƲDWOKƆ 22-24
“Gyehova Yila Bɛzabɛ Mɔɔ Bɛda Akɛnɣazɩzɩbɛ Ali Nɩ”
w09 4/1 24 ¶1-2
Ɔhɔnwʋmmɔ Tanɩ Ti Gyehowahyɩ Ɩásʋ̃mɩ Gyehova
NƖ ƖDƖ mmɩlɩ mɔ nninyeni idee salɛ nu wɔ Gyelusalamɩ, twonwa mɔɔ nɩ Nyamɩnlɩ yɩ asɔlɩ pika yɩ wɔ nɩ. Nɩ bohũ Bulombunli Ehazaya. Na sɛ nɩ ɔdwɩnɩ mɔɔ Ehazaya yɩ maamɩ Atalaya yɛlɩ nɩ nwʋ a, nɩ ɩyɛ nnwʋánlɩ po. Ɩmanlɩ bohunli Ehazaya yɩ ɣa benyia mɔɔ nɩ ɩdɩ yɩ nla nɩ. Ezi sianti a? Ɩyɛlɩ ɔzɔ na ama ɩahʋla ɩawʋwa bulombunli biyia yɩ zʋ.
Naasʋ̃, bɛvalɩ Atalaya yɩ nlammɔ bo nu ɔkʋ̃ mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Gyehowahyɩ beziyeli mɔɔ nɩ Atalaya ízi nwʋmɔ hwɩɩ. Ɛpɛ kɛɛ ɔnwʋ kezimɔ bɛyɛlɩ eyi a? Nɩ kuakula eyi ɩlɛ yɩ antɩɩ mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Gyehohyiba. Mɛyɩ yɛ ɩvalɩ Gyehowahyɩ iziyeli Nyamɩnlɩ yɩ asɔlɩ pika yi nu a. Ɩhʋla ɩyɛlɩ ɔzɔ iluwakɛɛ nɩ ihũ yɛ lɛ Ɔsɔfʋ Ebani Gyehoyada. Meti bɛzabɛ anwɩ̃ nɩ bɛhanlɩ be ti bɔwɔlɩ numɔ na bɔwɔlɩ Gyehowahyɩ nwʋ banɩ.
w09 4/1 24 ¶3-5
Ɔhɔnwʋmmɔ Tanɩ Ti Gyehowahyɩ Ɩásʋ̃mɩ Gyehova
Bɛvalɩ Gyehowahyɩ beziyeli asɔlɩ pika yi nu alʋbɔ ahyiã. Ɛkɛnɩ yɛ behileli nninyeni mɔɔ ɩfalɩ Gyehova Nyamɩnlɩ nɩɩ yɩ mmɛla nwʋ behileli yi a. Mmɩlɩ mɔ Gyehowahyɩ nyianlɩ alʋbɔ asunwa nɩ, Gyehoyada hilalɩ ma Gyehowahyɩ ɣa yɛlɩ bulombunli. Asʋ̃ ɛpɛ kɛɛ ɔnwʋ kezimɔ Gyehoyada yɛlɩ eyi nɩɩ mɔɔ ɩdʋlɩ Gyehowahyɩ yɩ nla baalɛ, Atalaya tinuzɩzɩbɛvʋlɔ yɩ a?—
Gyehoyada vʋlɔlɩ ɔwɩɛnɩnlɛmaa mɔɔ nɩ bɔwɩɛnɩ Gyelusalamɩ awulombunli nɩ mmɔ mɔɔ nɩ abiyela ízi ɔnwʋmɔ hwɩɩ. Ɩmanlɩ bɔnwʋnlɩ kezimɔ ɩ nɩɩ yɩ yɩ valɩ Bulombunli Ehazaya yɩ ɣa benyia kuakula nɩ ziyeli. Na akʋ̃ Gyehoyada valɩ Gyehowahyɩ hileli ɔwɩɛnɩnlɛmaa yɩ na bɔnwʋnlɩ kɛɛ mɛyɩ yɛ ɩfata kɛɛ idi bulombunli a. Na akʋ̃ bɛvalɩ adwɩnɩ be.
Gyehoyada valɩ Gyehowahyɩ vindenli na ɩzʋwalɩ yɩ bulombunli. Akʋ̃ mmenii nɩ “wɔlɩ be sa nu na bɛhanlɩ kɛɛ: ‘Bulombunli nyia nnwʋanlɩ daabaa!’” Na ɔwɩɛnɩnlɛmaa dualɩ Gyehowahyɩ nwʋ yiyialɩ wɔlɩ yɩ nwʋ banɩ. Naasʋ̃ mmɩlɩ mɔ Atalaya dɩlɩ kɛɛ mmenii nɩ bedii fɛlɛkʋ̃ nɩ, ivindenli na idwodwuli idiyialɩ mɔɔ nɩ bɛyɛɛ nɩ. Meti Gyehoyada hyɛlɩ ma ɔwɩɛnɩnlɛmaa nɩ bohunli Atalaya.—2 Aw. 11:1-16.
it-1 379 ¶5
Aziyelɩyɛ, Aziyelɩyɛ Nnɩka
Ɔsɔfʋ Ebani Gyehoyada mɔɔ ɩdɩ ɛdɩnɣɛlɛnii nɩ nyianlɩ nwʋmɔ ɔhʋanɩ mɔɔ animinyiamɩ wɔ nu. Beziyeli yi wɔ “Devidi Yi Twonwa nu bɛhɩnlanlɩ awulombunli nɩ mmɔ nwʋ.” Mɛyɩ la yɛ nɩ ɩ́zʋ̃ alɩhɩlɛ abusunwa nu mɔɔ inyianlɩ ɔzɔ nwʋmɔ ɔhʋanɩ sʋnʋnkʋ̃ eyi a.—2 Mm. 24:15, 16.
Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu
it-2 1223 ¶13
Zakaliyia
Ɔsɔfʋ Ebani Gyehoyada yɩ ɣa. Gyehoyada yi owulo mɛda nɩ, Bulombunli Gyehowahyɩ hwɩnlɩ yɩ nwʋ wɔ nɔhʋanlɛ ɔzʋ̃mɩnlɛ nwʋ. Kɛ ankɩ ikediye Gyehova yɩ nkɔmɩhyɛmaa nɩ, ɩhɔ idiyeli fʋlɔdulɛ mɔɔ ɩáyɛ baaba. Gyehowahyɩ yɩ anlima Zakaliyia (2 Mm. 22:11), ɩvalɩ kɔkɔwɔlɛ mɔɔ numɔ yɛ sɩ ɩmanlɩ mmenii nɩ naasʋ̃ kɛ ankɩ bokonlu bɔ nwʋ nɩ, bezili awʋlɔ yɩ wɔ asɔlɩ pika yɩ punwuanu. Mmɩlɩ mɔ Zakaliyia ɩbawu nɩ, ɩhanlɩ kɛɛ: “Gyehova ihila na ɩma owu nwʋmɔ ngʋnda.” Nkɔmɩhyɛlɛ eyi ɣalɩ numɔ. Siliyamaa ɣa zɩkɛlɩ Dwuuda. Naasʋ̃ kɛ mɛyɩ nkʋ̃ la o, Gyehowahyɩ yɩ azʋ̃mɩvʋlɔ anwɩ̃ sʋ̃ hunli yi, “iluwakɛɛ idwonwanlɩ ɔsɔfʋ Gyehoyada yɩ mma be mmegyia igualɩ.” Giliki Septuagint nɩɩ Latin Vulgate munwala kã kɛɛ bohunli Gyehowahyɩ bɛva boduwalɩ Gyehoyada “yɩ ɣa” yɩ mmegyia zʋ kakɛ. Naasʋ̃ Masɔlɛtɩmaa bɛ ɛhɛlɛlɛ nɩɩ Syriac Peshitta ɛhɛlɛlɛ yɩ bɛákã kɛɛ “yɩ ɣa” mfomi bɛhanlɩ kɛɛ “yɩ mma.” Ebiye a, bɛvalɩ “yɩ mma” belili egyima bɛva behileli kezimɔ nɩ Gyehoyada yɩ ɣa Zakaliyia mɔɔ ɩdɩ nkɔmɩhyɛnii nɩɩ ɔsɔfʋ nɩ ɩlɛ animinyiamɩ na ɩtʋ bʋlɔ.—2 Mm. 24:17-22, 25.
MAY 22-28
BAYƖBƲLƲ NU ANWƲNYIA | 2 MMƖLƖZƲDWOKƆ 25-27
“Gyehova Kɔhʋla Kɛva Mɔɔ Ɩtɛla Zɔ Nɩ Kɛma Wʋ”
it-1 1266 ¶6
Gyehowahyɩ
Gyehowahyɩ valɩ yɩ azogyiamaa abʋmɩ yaalɛ sʋ̃ wɔlɩ Dwuuda bulombunli ɛpa kɛɛ ɩva ɩhʋ̃ idiyia Idɔmɩmaa. Naasʋ̃ iluwa fʋlɔdulɛ mɔɔ “nɔhʋanlɛ Nyamɩnlɩ yɩ enii” ɩva manlɩ nɩ ti, bɛmanlɩ azogyiamaa nɩ bezia bɔhɔlɩ awudo, ɩávalɩ nwʋmɔ kɛɛ nɩ boduwa dwɛtɛ fuvulo talɛntɩ yaalɛ ($660,600) bɛma bɛ nɩ. Ɩzɔ ti azogyiamaa nɩ valɩ ɛya paa. Ebiye a, sianti mɔɔ bɛvalɩ ɛya yɛ lɛ kɛɛ nɩ bɛ sa ɩlɛ́kã nninyeni mɔɔ bɔhɔlɩ kʋnɛ yɩ a, ankɩ bɛ sa kɛhã yɩ nɩ. Mmɩlɩ mɔ bezia bɛɣalɩ awudo wɔ manlɩ ti sʋlɔ nɩ, bɔdʋlɩ bɛhyɛlɩ ahyonwa mɔɔ bɔwɔ bulombunli manlɩ yɩ ngyakɛ ɔfʋã nu nɩ zʋ, ɔzʋmɩ Samaliyia (ɩkɛyɛ kɛɛ ɛkɛnɩ yɛ nɩ ɩdɩ bɛ azʋkɔlɩyɛ) kɔbʋmɩ Bɛtɩ-holonʋ na beleli bɔ nwʋ nninyeni.—2 Mm. 25:6-10, 13.
w21.08 30 ¶16
Mɩnla Ɔhʋanɩ Zʋ Yɛ Ɔkɔhʋla ‘Okodwe’ Gyehova Yɩ Baabayɛlɛ Ekehila a?
Fá nninyeni bɔ afɔlɩ ma Gyehova. Iáhyinyia kɛɛ yɛfa nninyeni mɔɔ ɩma yɛ anyɩ de munwala yɛbɔ afɔlɩ ansaana yɛazɔ Gyehova anyɩ. (Odw. 5:19, 20) Naasʋ̃ sɛ iluwa nninyeni be mɔɔ yɛ anyɩ ideli nwʋmɔ ti, yɛábɛ kɛɛ yɛkɛva nninyeni yɛkɔwɔ afɔlɩ na ama yɛayɛ sʋ̃maa wɔ Nyamɩnlɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ nu a, mɛyɩ nɩ yedii mfʋmɩ dɩkɛɛ benyia mɔɔ nɩ ɩwɔ Gyisɛsɩ yɩ ndianwʋ yi nu nɩ. Ɔzɔ benyia yɩ yɛlɩ egyima ɛzɩzɩbɛ ɩbɩbɛlɩ nninyeni sʋ̃maa ɩmanlɩ yɩ nwʋ naasʋ̃ ɩápɩbɛ Nyamɩnlɩ yɩ mɛda ɔhʋanɩ. (Kɩnga Luuku 12:16-21.) Eliyema benyia be mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Christian mɔɔ ɩzʋ̃ France nɩ hanlɩ kɛɛ, “Nɩ miányia mmɩlɩ sʋ̃maa mɩma Gyehova nɩɩ mɩ abusunwa.” Ɩ nɩɩ yɩ yɩ zili pɔkɔ kɛɛ bɛkɛyɛ ɔhʋanɩbukolɛ egyima yɩ be. Naasʋ̃ sɛ nɩ bɔkɔhʋla bokodwu bʋtayɩ eyi nwʋ a, nɩ ɩsɛ kɛɛ beyiaki be egyima. Meti mɔɔ ɩkɛyɛ na bɛahila bɔ nwʋ nɩ, bɛyɛlɩ kɛɛ bekeziyeziye mmenii bɛ awudo, na bɛazuma kɛɛ bɛkɛma bɛ anyɩ kɔzɔ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ mɔɔ bɛlɛ nɩ. Asʋ̃ benyianlɩ bɛ afɔlɩwɔlɛ nɩ zʋ mfasʋ a? Christian hanlɩ kɛɛ, “Sikalɛ yɩ, yɛ dasɩlɛlilɛ egyima yɩ du mpʋnɩ baaba, na sɛ yɛnwʋ kɛɛ yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛmaa nɩɩ mmenii mɔɔ yɛta yɛ nɩɩ bɛ bɔ nkɔmmɔ nɩ bosumaa Gyehova nwʋ dɩyɛ a, ɩma yɛ anyɩ de paa.”
Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu
w07 12/15 10 ¶1-2
Asʋ̃ Ɛlɛ Abiye Mɔɔ Yɩ Nwʋ Ɩwʋkwa Wɔ Sunzuma Ɔfʋã Nu Mɔɔ Osumazuma Yɩ a?
MMƖLƖ mɔ Yuzaya lili alʋbɔ 16 pɛ la nɩ, ɩɣa ɩyɛlɩ bulombunli wɔ Dwuuda mɔɔ ɩwɔ bulombunli manlɩ yɩ ngyakɛ ɔfʋã nu nɩ. Ɩvalɩ alʋbɔ mɔɔ ɩbʋ 50 ilili dɩyɛ, ɔzʋmɩ ɔlʋbɔ yaalɛ mɔɔ ɩtɔ ɔzʋlɔ ahɔnla kɔbʋmɩ ɔlʋbɔ yaalɛ mɔɔ ɩtɔ ɔzʋlɔ awɔtwɛ A.Y.M nu. Yuzaya “hɔlɩ zʋlɔ yɛlɩ mɔɔ ɩtɩnɣɛ wɔ Gyehova anyɩ zʋ” ɔzʋmɩ yɩ nnwuakula nu la. Mɩnla yɛ inyianlɩ yɩ ɛbɩlawɔlɛ zʋ tumi ma ɩyɛlɩ mɔɔ ɩtɩnɣɛ a? Abakɔsɛmɩ kile kɛɛ: “Zakaliyia yɩ mmɩlɩ zʋ yɛ [Yuzaya] wɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ ɩpɩbɛɛ Nyamɩnlɩ a, mɛyɩ yɛ ihilehileli yi ma yi kunlu dululi nɔhʋanlɛ Nyamɩnlɩ yɩ nwʋ a. Na mmɩlɩ mɔ ɩpɩbɛɛ Gyehova nɩ, nɔhʋanlɛ Nyamɩnlɩ yɩ manlɩ izili yi bʋwɔ.”—2 Mm. 26:1, 4, 5.
Sɛ yɛfa odwokɔ eyi mɔɔ ɩfalɩ Zakaliyia mɔɔ ɩdɩ bulombunli yɩ fʋlɔdulɛvʋlɔ yɩ nɩ nwʋ yetiã ahanlɩ a, Bayɩbʋlʋ yɩ ɩáhã yɩ nwʋ odwokɔ fʋlɔ bela. Naasʋ̃ yezi kɛɛ “ihilehileli” kuakula Yuzaya mɔɔ nɩ ɩdɩ bulombunli ma “yi kunlu dululi nɔhʋanlɛ Nyamɩnlɩ yɩ nwʋ.” Inyianlɩ yɩ ɛbɩlawɔlɛ zʋ tumi ma ɩyɛlɩ mɔɔ ɩtɩnɣɛ. Expositor Bible kã kɛɛ, pɩlazunɛ bela íni nwʋmɔ kɛɛ nɩ Zakaliyia dɩ “benyia be mɔɔ izi ɛhɛlɛlɛ yi nu bʋwɔ paa, ɩlɛ ozumalɛnwʋnlɛ sʋ̃maa wɔ Nyamɩnlɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ nu, na ɩkʋla ikilehile bʋwɔ sʋ̃.” Bayɩbʋlʋ nu nnimidivʋlɔ be hanlɩ valɩlɩ Zakaliyia nwʋ kɛɛ: “Nɩ izi nkɔmɩhyɛlɛ nu bʋwɔ . . . na nɩ yɩ adwɩnɩ nu la ɛkɛ, itu yɩ nwʋ ɩma, ɩdɩ enii mɔɔ ɩtɩnɣɛ na ɩkɛyɛ kɛɛ inyianlɩ Yuzaya zʋ tumi kezile.”
MAY 29–JUNE 4
BAYƖBƲLƲ NU ANWƲNYIA | 2 MMƖLƖZƲDWOKƆ 28-29
“Sa Ɔkʋla Sʋ̃mɩ Gyehova Ɩávalɩ Nwʋmɔ Kɛɛ Wʋ Awʋvʋlɔ Bɛáyɛ Ndianwʋba Nɩ”
w16.02 14 ¶8
Sumazumá Gyehova Yɩ Ɔhɔnwʋmmɔ
Dɩka mɔɔ bɛdɩdɩlɩ Hɛzɩkaya nɩ dɩ sʋnʋnkʋ̃ wɔ Wulutu dɩyɛ nɩ nwʋ. Nɩ Hɛzɩkaya da manlɩ mɔɔ beyila bɔ nwʋ zʋ bɛma Gyehova nɩ nu. Naasʋ̃ kɛ Yizilayamaa munwala yɛ belili nɔhʋanlɛ a. Bo nu kʋ̃ yɛ lɛ Hɛzɩkaya yɩ papa Bulombunli Ehazɩ. Nɩ bulombunli eyi ti nu yɛ sɩ baaba. Igualɩ Gyehova yɩ asɔlɩ pika yɩ mɔɔ nɩ ɩwɔ Gyelusalamɩ nwʋ evinli na ɩmanlɩ Dwuuda manlɩ yɩ bɔhɔ bɔzʋ̃mɩnlɩ anyamɩnlɩ mvʋlɔ po. Ehazɩ manlɩ bɛyɩbalɩ Hɛzɩkaya yi mmenlima yi be amʋnɔ bɛva bɔwɔlɩ afɔlɩ bɛmanlɩ awohwi anyamɩnlɩ. Ɔkʋla nwʋ yɩ kɛɛ, nninyeni ɩákɔ bʋwɔ kʋlaa ma Hɛzɩkaya wɔ yi nnwuakula nu!—2 Aw. 16:2-4, 10-17; 2 Mm. 28:1-3.
w16.02 14 ¶9-11
Sumazumá Gyehova Yɩ Ɔhɔnwʋmmɔ
Nɩ ankɩ Hɛzɩkaya kɔhʋla kenyi kɛyɛ abiye mɔɔ ɩfa ɛya ndɛndɛ na yɩ ianyia Nyamɩnlɩ nwʋ ɛya po. Nnɛ, bʋwabɩlɛ mɔɔ abiyemmɔ beyiyialɩ nɩ, nɩ iádwu Hɛzɩkaya yɩ dɩyɛ nɩ kʋlaa naasʋ̃ benyianlɩ adwɩnɩ kɛɛ sa bɔkʋla bɛfa Gyehova nɩɩ yɩ ahyɩhyɛdɩ yɩ “nwʋ ɛya” po. (Ɛɣɛ. 19:3) Mvʋlɔ sʋ̃ sunzu kɛɛ iluwakɛɛ bɛ awʋvʋlɔ bɛáyɛ ndianwʋba bɛma bɛ nɩ ti, ɩkɛma bɛ ɛbɩlawɔlɛ kɛyɛ basaa na ebiye a bekeli mfʋmɩ mɔɔ bɛ awʋvʋlɔ lili nɩ be. (Izi. 18:2, 3) Asʋ̃ eyi dɩ nɔhʋanlɛ a?
Hɛzɩkaya yɩ ɛbɩlawɔlɛ nu ndwokɔ ma yɛnwʋ yɩ kɛɛ eyi ɩ́dɩ zɔ kʋlaa. Yɛlɔ́kʋla yɛkɛva Gyehova nwʋ ɛya wɔ dɩyɛ bela nwʋ, iluwakɛɛ kɛ mɛyɩ yɛ ɩma nninyeni tanɩ tʋ yɛ wɔ oyuwadɩ tanɩ eyi nu a. (Dwb. 34:10) Ɩwɔ numɔ, awʋvʋlɔ kɔhʋla kehilehile bo nnwuakula ma bɛkɛyɛ nninyeniba anzɛnyɩɩ nninyeni tanɩ. (Ɛɣɛ. 22:6; Kol. 3:21) Naasʋ̃ eyi iáhile kɛɛ ɛdɩdɩlɛ mɔɔ yekenyia wɔ yɛ abusunwa nu yɛ ikehile enii kʋ̃ mɔɔ yɛkɛyɛ a. Mɩnla ti mɔɔ yɛkã ɔzɔ a? Iluwakɛɛ Gyehova ɩva akyɛdɩ be mɔɔ ɩtʋ bʋlɔ ɩma yɛ. Akyɛdɩ eyi ma yɛkʋla yɛyɛ mɔɔ yɛzayɛ yɛpɛ yɩ. Eyi kile kɛɛ sa yɛkʋla yesi pɔkɔ kɛɛ yɛkɛyɛ dɩyɛ baaba anzɛnyɩɩ tanɩ. (Dit. 30:19) Kɛ Hɛzɩkaya valɩ ɔzɔ akyɛdɩ yɩ lili egyima zeli a?
Ɩwɔ numɔ kɛɛ nɩ Hɛzɩkaya yɩ papa kɩnla Dwuuda awulombunli mɔɔ nɩ bo subanɩ ɩ́dɩbɛ nwʋ dɩyɛ, naasʋ̃ yi nyinli ɩɣa yɛlɩ Dwuuda awulombunli mɔɔ bɛyɛ dɩyɛ baaba paa nɩ bo nu ɔkʋ̃. (Kɩnga 2 Awulombunli 18:5, 6.) Amba, yɩ papa ɩáyɛ ndianwʋba naasʋ̃ nɩ sa ɩkʋla isumazuma mmenii mvʋlɔ mɔɔ bɛyɛlɩ ndianwʋba nɩ. Nɩ Ayɩzaya, Mayɩka nɩɩ Hoziya yɛ nɩ bɛdɩ nkɔmɩhyɛmaa wɔ ɔzɔ mmɩlɩ yɩ a. Bulombunli Hɛzɩkaya diyeli mmenyia nɔhʋanlɛmaa eyimmɔ na ɩmanlɩ ɔhʋanɩ ma Gyehova yɩ fʋlɔdulɛ dwuli yɩ ahʋnlɩnɩ nu na ɩhanlɩ yɩ ma ɩyɛlɩ mɔɔ ɩtɩnɣɛ. Iziyeziyeli ɔhawʋ mɔɔ yɩ papa ɩva ɩɣalɩ nɩ. Ɩdɩlɩ asɔlɩ pika yɩ nwʋ, izianlɩ tanɩ fakyɛ ɩmanlɩ mmenii nɩ na ɩzɩkɛlɩ awʋzʋmɩ mɔɔ ɩwɔ azɩlɛ yɩ zʋ dɩka bela. (2 Mm. 29:1-11, 18-24; 31:1) Mmɩlɩ be mɔ iyiyialɩ bʋwabɩlɛ mɔɔ numɔ yɛ sɩ dɩkɛ mmɩlɩ mɔ Asiliyia bulombunli Sɛnakɛlɩbɩ yɛlɩ kɛɛ ɩkɔdʋ ɩkɛhyɛ Gyelusalamɩ zʋ nɩ, ɩlalɩ akɛnɣazɩzɩbɛ nɩɩ dedi kezile ali. Ɩvalɩ yɩ nwʋ idianlɩ Nyamɩnlɩ zʋ, ɩbɩbɛlɩ banɩwɔlɛ wɔ yɩ ɛkɛ na ɩvalɩ yi munwa ndwokɔ nɩɩ yɩ nyɛlɩyɛ ɩhyɛlɩ mmenii nɩ ɛzɩzɩbɛ. (2 Mm. 32:7, 8) Mmɩlɩ be mɔɔ ɩyɛlɩ ahantanɩ mɔɔ bɔhwɩnlɩ yɩ adwɩnɩ beziyeli zʋlɔ nɩ, ɩhanlɩ yɩ nwʋ azɩ na inlunli yɩ nwʋ. (2 Mm. 32:24-26) Ɩda ali petee kɛɛ, Hɛzɩkaya ɩáma kezimɔ bɛdɩdɩlɩ yɩ nɩ ɩsɩkɛ yɩ ɛbɩlawɔlɛ. Mfomi ɩlalɩ yɩ ali kɛɛ ɩdɩ Gyehova yɩ ɔhɔnwʋ. Eyi dɩ ndianwʋba ma ye munwala.
Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu
w12 2/15 24-25
Neetanɩ—Igyinanlɩ Nɔhʋanlɛ Ɔzʋ̃mɩnlɛ Mɛda
Nɩ Neetanɩ ɩdɩ Gyehova yɩ sʋ̃mɩvʋlɔ nɔhʋanlɛvʋlɔ, meti nɩ yɩ nwʋ pɩlɩ yɩ kɛɛ ɩkɔwʋwa Devidi ma ikegyina asɔlɩ pika mɔɔ ili bɔmʋnlɩ wɔ azɩlɛ yɩ zʋ. Na ɛkɛnɩ yɛ nɩ bɔkɔzʋ̃mɩ Gyehova a. Naasʋ̃ mmɩlɩ mɔ Devidi hanlɩ nwʋmɔ odwokɔ hileli Neetanɩ nɩ, Neetanɩ hanlɩ kezimɔ ɩtɩ nɣanlɩ wɔ nwʋmɔ ihileli yi. Mɔɔ ɩhanlɩ nɩ, nɩ ɩ́zʋ̃ Gyehova ɛkɛ. Meti ɔzɔ nunuma yɩ, Nyamɩnlɩ hanlɩ hileli yɩ nkɔmɩhyɛnii nɩ kɛɛ, ɩhɔ ɩzɩnza yɩ munwa na ɩhã ihile bulombunli yi kɛɛ, kɛ mɛyɩ Devidi yɛ ikegyina Gyehova yɩ asɔlɩ pika yɩ a. Mfomi yɩ mma mmenyia bo nu kʋ̃ yɛ ikegyina a. Naasʋ̃ Neetanɩ zialɩ ɩva hɩnlalɩ nwʋmɔ kɛɛ, Nyamɩnlɩ ɩ nɩɩ Devidi yɛ nhyɩhyɛlɩyɛ mɔɔ ɩkɛyɛ na Devidi yɩ abulongua ‘iadimi daabaa.’—2 Sa. 7:4-16.
Nɩ ɩsʋnɩ adwɩnɩ mɔɔ Neetanɩ ɩ nɩɩ Nyamɩnlɩ bɔwɔ wɔ asɔlɩ pika yɩ gyinanlɛ nwʋ. Naasʋ̃ nkɔmɩhyɛnii eyi mɔɔ ɩkã yɩ nwʋ azɩ nɩ ɩátɩndɛnlɩ yɩ avʋ̃tʋ, na mfomi idiyeli ɔhʋanɩhilelɛ mɔɔ Gyehova ɩva manlɩ yɩ nɩ. Sɛ ɩba yɩ kɛɛ Nyamɩnlɩ tɩnɣɛ yɛ wɔ debe nwʋ a, yɛkɔhʋla yekozuma debe wɔ Neetanɩ yɩ ndianwʋ yi nu. Egyima azʋlɔtʋ mɔɔ Gyehova manlɩ Neetanɩ yɛlɩ wɔ odwokɔ eyi mɛda nɩ da yɩ ali kɛɛ, nɩ ɩla nwʋmɔ la ɩlɛ Nyamɩnlɩ yɩ anyunu ɔnlʋmɩnlɛ. Nɔhʋanlɛ nu nɩ, ɩda ali kɛɛ Gyehova yɛ ɩvalɩ yi sunzuma ɩhanlɩ Neetanɩ nɩɩ Gaadɩ ma bɛmanlɩ Devidi hyɩhyɛlɩ ndwomidʋlɛmaa 4,000 wɔ asɔlɩ pika yi nu a.—1 Mm. 23:1-5; 2 Mm. 29:25.
JUNE 5-11
BAYƖBƲLƲ NU ANWƲNYIA | 2 MMƖLƖZƲDWOKƆ 30-31
“Mfasʋ Wɔ Zʋ Kɛɛ Yekeyiyia Yɛkɔwɔ Nu”
it-1 1103 ¶2
Hɛzɩkaya
Ɛhyɩmɛ Mɔɔ Nɩ Ɩlɛ Ɩma Nɔhʋanlɛ Ɔzʋ̃mɩnlɛ. Mmɩlɩ mɔ Hɛzɩkaya ɣa yɛlɩ bulombunli la yɛ ɩwɔlɩ tʋ kɛɛ ɩlɛ ɛhyɩmɛ ikyinaa Gyehova yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ mɛda a. Nɩ ili alʋbɔ 25 la. Agyiakɛ mɔɔ ili bɔmʋnlɩ iduli yɛ lɛ asɔlɩ pika yɩ mɔɔ ɩmanlɩ bezia bowukoli na beziyeziyeli numɔ nɩ. Akʋ̃ ɩvʋlɔlɩ azɔfʋ nɩɩ Levimaa yɩ na ɩhã ihileli bɛ kɛɛ: “Mɔɔ ɩla mɩ ahʋnlɩnɩ zʋ yɛ lɛ kɛɛ mɩ nɩɩ Gyehova, Yizilaya Nyamɩnlɩ nɩ kɛyɛ nhyɩhyɛlɩyɛ.” Nɩ eyi ɩdɩ nɔhʋanlɛlilɛ nhyɩhyɛlɩyɛ mɔɔ nɩ bɛyɛ yɩ fʋlɔ wɔ Dwuuda kɛmɔ nɩ Mmɛla nhyɩhyɛlɩyɛ mɔɔ nɩ bowu bɛ anyɩ bogua zʋlɔ nɩ dɩ nɩ. Ɩvalɩ ɛhyɩmɛ ɩhyɩhyɛlɩ Levimaa yɩ na ɩmanlɩ bɔwɔlɩ be egyimalilɛ tʋ na nninyeni mɔɔ nɩ bɛfa bɔbɔ ndwomi nɩɩ ndwomidʋlɛ nwʋ nhyɩhyɛlɩyɛ mɔɔ nɩ ɩwɔ ɛkɛ nɩ, ɩmanlɩ bɛhyɛlɩ numɔ ɛzɩzɩbɛ. Nɩ ɩsɛ kɛɛ bedi Ahʋanɩnwʋmɔ Awuwa nɩ wɔ Nisan eziyianɩ yɩ nu naasʋ̃ nɩ azɔfʋ nɩɩ Levimaa yɩ nɩ nwʋ ɩádɩ. Babʋmɩ eɣile mɔɔ ɩtɔ ɔzɔlʋ 16 wɔ Nisan nu nɩ, nɩ bowie asɔlɩ pika yɩ nu eziyeziyelɛ na nɩ bezia bɛva asɔlɩ pika yɩ nu ayɩansɩ nɩ bɛɣa ɛkɛnɩ. Akʋ̃ nɩ ɩsɛ kɛɛ bɛpɩda Yizilayamaa munwala bɛ tanɩ. Bɛzabɛ mɔɔ nɩ bɛdɩ alɩhɩlɛ nɩ ilili bɔmʋnlɩ valɩ bɛ afɔlɩ ɣalɩ, na bɔwɔlɩ tanɩfakyɛ afɔlɩ bɛmanlɩ manlɩ yɩ, asɔlɩ pika yɩ nɩɩ mmenii yi. Na mɛyɩ mɛda nɩ, mmenii yi wɔlɩ ɛyɩbalɛ afɔlɩ abʋmɩ abʋmɩ sʋ̃maa zɛ.—2 Mm. 29:1-36.
it-1 1103 ¶3
Hɛzɩkaya
Naasʋ̃ iluwakɛɛ nɩ mmenii yi bɔ nwʋ ɩádɩ nɩ ti, bɛákʋla bedi Ahʋanɩnwʋmɔ Awuwa yɩ wɔ mmɩlɩ mɔ nɩ ɩsɛ kɛɛ bedi nɩ. Meti Hɛzɩkaya valɩ mmɛla mɔɔ nɩ ɩma ɔhʋanɩ ma bɛzabɛ mɔɔ bɔ nwʋ ɩádɩ bɔkʋla bedi Awuwa yɩ wɔ eziyianɩ ɔkʋ̃ mɛda nɩ yɛlɩ egyima. Kɛ Dwuudamaa la yɛ ɩdʋlɩ salɛ ɩvʋlɔlɩ bɛ a, mfomi ɩdʋlɩ salɛ ɩvʋlɔlɩ Yizilayamaa sʋ̃. Iluwalɩ tɔlɔnwadulɛmaa bɔzʋ yɛ ɩvalɩ nɣɩlalɩyɛ eyi ɩhɔ manlɩ bɛ a, ɔzʋmɩ Biya-hyiiba kɔbʋmɩ Danɩ. Nɩ mmenii sʋ̃maa di tɔlɔnwadulɛmaa yɩ nwʋ nwɔwɩ. Naasʋ̃ mbiyemmɔ, titili bɛzabɛ mɔɔ bɔzʋ̃ Ahya, Manasɛ nɩɩ Zebulɔnɩ abusunwa nu hanlɩ bɔ nwʋ azɩ na bɛɣalɩ. Akʋ̃ sʋ̃, mbiyemmɔ sʋ̃ zʋ̃ Efilemi nɩɩ Yisaka abusunwa nu hɔlɩ ebiye. Na bɛzabɛ mɔɔ nɩ bɛ́dɩ Yizilayamaa be sʋ̃ ɣalɩ. Ɩkɛyɛ kɛɛ nɩ ɩkɛyɛ sɩ ɩkɛma bɛzabɛ mɔɔ bɔwɔ bulombunli manlɩ ti sʋlɔ mɔɔ begyĩ nɔhʋanlɛ ɔzʋ̃mɩnlɛ mɛda kɛɛ bɔkɔhɔ biye. Mmɩlɩ tɩndɩnlɩ mɔ nɩ mmusunwa okuwu bunlu nɩ bɛ ɛbɩla ɩzɩkɛ, bɛva bɔ nwʋ bowula awohwi ɔzʋ̃mɩnlɛ nu na Asiliyiamaa bɛhyɛɛ bɔ zʋ nɩ mɛyɩ, nɩ sa botwodwu betiyia bɛ na bɛali bɔ nwʋ nwɔwɩ dɩkɛɛ tɔlɔnwadulɛmaa nɩ la.—2 Mm. 30:1-20; Nɔ. 9:10-13.
it-1 1103 ¶4-5
Hɛzɩkaya
Belili Ahʋanɩnwʋmɔ Awuwa nɩ bowieli nɩ, bɛvalɩ eɣile asunwa belili Apitĩ Pʋanʋ Awuwa nɩ. Mmenii nɩ bɛ anyɩ leli nkʋ̃ʋ̃ ma bezili pɔkɔ kɛɛ bɛkɛva aɣile asunwa bɛkɛhɩnla awuwalilɛ eɣile yɩ nwʋ. Wɔ ɔzɔ mmɩlɩ mɔ nɩ ɩyɛ ɛyɛlɛ nu po nɩ, Gyehova yɩ nyilalɛ wululi zʋlɔ ma “ anyɩnlɩlelɛ kezile ɣalɩ Gyelusalamɩ, iluwakɛɛ ɔzʋ̃mɩ Yizilaya bulombunli Devidi yɩ ɣa Sɔlɔmɔnʋ yɩ mmɩlɩ zʋ nɩ, debe zɔ ilésili kyɩ̃.”—2 Mm. 30:21-27.
Nɩ bezia bɛva nɔhʋanlɛ ɔzʋ̃mɩnlɛ beziye kɛ na bebigyia yɩ sʋlɔ dɔkʋ̃ amba. Anyɩnlɩlelɛ mɔɔ ɩhɔlɩ ɔzʋlɔ wɔ ayiyialɩyɛ yɩ mɛda sʋ̃ nɩ, nɩ ɩ́dɩ mmɩlɩ sikalɛ be nu fɛlɛkʋ̃lilɛ kɛkɛ. Ansaana mɔɔ bɛbahɔ awudo nɩ, bɔhɔ bɛzɩkɛlɩ awʋzʋmɩ fadumi, bowuwuli sʋlɔsʋlɔ nnɩka nɩɩ afɔlɩbukulo azʋlɔtʋ nɩ, na bodudualɩ awʋzʋmɩ nnuno mɔɔ ɩwɔ Dwuuda nɩɩ Bɛngyamanɩ yi munwala mɔɔ nɩ mɔɔ ɩwɔ Efilemi nɩɩ Manasɛ nɩ sʋ̃ kɩnla nwʋ. (2 Mm. 31:1) Hɛzɩkaya yɛlɩ eyi nwʋ ndianwʋ. Iwuwuli kɔbɩlɩ ɔwɔlɔ mɔɔ Mosisi yɛlɩ nɩ nu pasaa, iluwakɛɛ nɩ mmenii yi bɛva yɛ bɛyɛ nyamɩnlɩ mɔɔ bɛyɩba afɔlɩwɔlɛ dɩyɛ wɔ yɩ anyunu. (2 Aw. 18:4) Belili awuwa nɩ bowieli nɩ, Hɛzɩkaya hilalɩ kɛɛ nɔhʋanlɛ ɔzʋ̃mɩnlɛ mɔɔ bɔwɔ yɩ tʋ dɔkʋ̃ nɩ kɔdʋwa zʋ. Ɩzɔ ti, Hɛzɩkaya hyɩhyɛlɩ azɔfʋ yɩ kɛmɔ be egyimalilɛ dɩ na ɩyɛlɩ nhyɩhyɛlɩyɛ mɔɔ bɛkɛva bɔkɔdʋwa asɔlɩ pika yɩ egyimayɛlɛ zʋ; ɩhyɛlɩ bɛ ɛzɩzɩbɛ kɛɛ belili Mmɛla mɔɔ ɩfalɩ tayɩtɩ nɩɩ bo nnuwalɩba mɔɔ idi bɔmʋnlɩ mɔɔ bɛkɛva bɛkɛma Levimaa nɩɩ azɔfʋ yɩ nɩ, na mmenii nɩ zʋ̃ bɛ ahʋnlɩnɩ munwala nu leli dianlɩ nu.—2 Mm. 31:2-12.
Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu
w18.09 6 ¶14-15
“Bɔnwʋ Nɔhʋanlɛ Yɩ Sɛ Bɛfa Bɛyɛ Be Egyima a, Bekeli Fɛlɛkʋ̃ Sʋ̃maa”
Dɩyɛ fʋlɔ mɔɔ ikehile kɛɛ yɛ kã yɛ nwʋ azɩ yɛ lɛ ɛpɛ mɔɔ yekenyia yekediye mmenii mvʋlɔ. Gyemisi 1:19 kã kɛɛ, ‘yeziyeziye yɛ nwʋ eɣile bela kɛɛ yekediye odwokɔ.’ Gyehova yɩzayɩ ɩyɛ eyi nwʋ ndianwʋba. (Gyn. 18:32; Dwh. 10:14) Kila mɔɔ yɛkɔhʋla yekozuma wɔ nkɔmmɔwɔlɛ be mɔɔ ɩhɔlɩ zʋlɔ mɔɔ bɛhã nwʋmɔ odwokɔ wɔ Ɛkɩsadɔsʋ 32:11-14. (Kɩnga.) Nɩ Gyehova iáhyinyia Mosisi yɩ adwɩnɩhilelɛ wɔ odwokɔ yɩ nwʋ naasʋ̃ ɩmanlɩ ɔhʋanɩ yɩ ma ɩlalɩ yɩ nɣanlɩdɩlɛ ali. Aninyia yɛ ikenyia alagyɩ ikediye abiye mɔɔ idi mfʋmɩ yɩ adwɩnɩhilelɛ na ɩayɛ mɔɔ ɩkɛhã nɩ a? Naasʋ̃ Gyehova inyia abʋtalɩ tiye bɛzabɛ mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ wɔ dedi nu nɩ.
Ɩwɔ kɛɛ ye nu bela bizia yɩ nwʋ kɛɛ: ‘Sɛ Gyehova po kʋla ɩkã yɩ nwʋ azɩ tiye mmenii be dɩkɛɛ Ebilehamɩ, Ɣɩlakɩyɛlɩ, Mosisi, Dwohyuwa, Manowa, Ilayɩgya, nɩɩ Hɛzɩkaya a, asʋ̃ ɩlɛ́yɛ baaba kɛɛ mɩzamɩ sʋ̃ mikeli mi mmeliyema nni, miawu bɛ, miadiye bo nzunzunlɩyɛ na mɩava mɩayɛ egyima a? Asʋ̃ abiye wɔ mɩ asafʋ yɩ nu anzɛnyɩɩ mɩ abusunwa yɩ nu mɔɔ ɩsɛ kɛɛ minyia mmɩlɩ mɩma yɩ na mitiye yi anzɛnyɩɩ? Sɛ ɔzɔ a, mɩnla yɛ ɩsɛ kɛɛ mɩyɛ wɔ nwʋ a? Na mɩnla yɛ mɩkɛyɛ wɔ nwʋ a?’—Gyn. 30:6; Ndɛ. 13:9; 1 Aw. 17:22; 2 Mm. 30:20.
JUNE 12-18
BAYƖBƲLƲ NU ANWƲNYIA | 2 MMƖLƖZƲDWOKƆ 32-33
“Hyɛ́ Wʋ Mmeliyema Ɛzɩzɩbɛ Mmɩlɩ Mɔ Beyiyiaa Ndwokɔzɩzɩbɛ Nɩ”
it-1 204 ¶5
Asiliyia
Sɛnakɛlɩbɩ. Sagɔnʋ II yɩ ɣa Sɛnakɛlɩbɩ dʋlɩ hyɛlɩ Dwuuda manlɩ yɩ zʋ wɔ Hɛzɩkaya yi tumililɛ ɔlʋbɔ mɔɔ ɩtɔ zʋlɔ 14 yi nu (732 A.Y.M. nu). (2 Aw. 18:13; Ayɩ. 36:1) Hɛzɩkaya dɩlɩ Asiliyiamaa yɩ zʋ atunwa. Na eyi manlɩ beleli bɔ nwʋ wɔ adɩsʋwa nɣezile mɔɔ nɩ Asiliyiamaa yɩ bɔzʋwa bogua manlɩ yɩ zʋ iluwa yɩ papa Ehazɩ yɩ nyɛlɩyɛ ti. (2 Aw. 18:7) Eyi manlɩ Sɛnakɛlɩbɩ valɩ ɛya na ɩwɔlɩ yɩ tʋ ɩzɩkɛlɩ Dwuuda ahyonwa sʋ̃maa. Amanɩyɛwɔlɛ kile kɛɛ, ɩzɩkɛlɩ ahyonwa 46 (fá tindiã Ayɩ. 36:1, 2 nwʋ), na mmɩlɩ mɔ ɩwɔ yɩ azʋkɔlɩyɛ mɔɔ ɩwɔ Lekɩhyɩ nɩ, ɩdʋlɩ nɣɩlalɩyɛ wɔ Hɛzɩkaya kɛɛ iduwa ndwuliyɛ mɔɔ ɩbʋlɔ ɩdɩ ozukua mvuduko talɛntɩ 30 (kɛyɛ $11,560,000) nɩɩ dwɛtɛ fuvulo talɛntɩ 300 (kɛyɛ $1,982,000). (2 Aw. 18:14-16; 2 Mm. 32:1; fá tɩndiã Ayɩ. 8:5-8 nwʋ.) Boduwalɩ ozukua eyi bɛmanlɩ Sɛnakɛlɩbɩ. Naasʋ̃ Sɛnakɛlɩbɩ duli yɩ bɔvʋlɔ ma ɩhɔlɩ Gyelusalamɩ kɛɛ bɛɣa bowula yɩ tumililɛ tʋ kʋla kʋla. (2 Aw. 18:17–19:34; 2 Mm. 32:2-20) Gyehova valɩ yɩ nwʋ leli odwokɔ yɩ nu na ɩzɩkɛlɩ Asiliyia azogyiamaa 185,000 nunuma ɔkʋ̃. Eyi manlɩ bulombunli eyi mɔɔ ɩdɩ ahantanɩ nɩ hɔlɩ yɩ twonwa zʋ wɔ Nɩnɩvɛ. (2 Aw. 19:35, 36) Mmɩlɩ mɔ ɩwɔ ɛkɛ nɩ, yɩ nnwuakula mmenyia anwɩ̃ ɣa hunli yi na bɛvalɩ yɩ ɣa benyia Yisa-hadɔnʋ beziyeli yɩ agyia nu. (2 Aw. 19:37; 2 Mm. 32:21, 22; Ayɩ. 37:36-38) Bɛhɛlɛ ndwokɔ eyimmɔ mɔɔ izili nɩ wɔ bʋlɔ be mɔɔ bɛhɛlɛ Sɛnakɛlɩbɩ yɩ nwʋ ndwokɔ wɔ zʋlɔ nɩ nɩɩ awʋlɔ mɔɔ bɛhɛlɛ Yisa-hadɔnʋ yɩ nwʋ ndwokɔ wɔ zʋlɔ nɩ numɔ ɔkʋ̃ zʋ, Asiliyia azogyiamaa mɔɔ bɛzɩkɛlɩ bɛ yɩ la yɛ bɛákɛlɛ bɛkɩnla nwʋ a.
w13 11/15 19 ¶12
Mmuwuanɩzʋhilalɛmaa Asunwa, Aditili Awɔtwɛ—Mɩnla Yɛ Ikile Ɩma Yɛ Nnɛ a?
Gyehova ziyeziye yɩ nwʋ eɣile bela kɛɛ ɩkɛyɛ mɔɔ yɛlɔ́kʋla yɛkɛyɛ nɩ ɩkɛma yɛ naasʋ̃ ɩpɛ kɛɛ yɛyɛ yɛ ɔfʋã nu dɩyɛ. Hɛzɩkaya nɩɩ “yɩ mbanimbani nɩɩ yɩ kʋnɛhʋnlɛmaa” valɩ adwɩnɩ na bezili pɔkɔ kɛɛ ‘bokoduwaduwa nzulo mɔɔ ɩwɔ twonwa yɩ mɛda nɩ yɩ ahʋanɩ. Ebiyekʋ̃ sʋ̃, [Hɛzɩkaya] minyianlɩ yɩ anyɩ izia ɩdʋlɩ banɩ mɔɔ iwuwu yi munwatĩĩ dɔkʋ̃ na igyinanlɩ aɣanɩ wɔ zʋlɔ na izia ɩdʋlɩ banɩ fʋlɔ wɔ twonwa yɩ mɛda, na ɩyɛlɩ akʋndɩ nɩɩ kʋlʋkwa sʋ̃maa.’ (2 Mm. 32:3-5) Mɔɔ ɩkɛyɛ na Gyehova ɩawɔ yi mmenii yi nwʋ banɩ na ɩahyɛ bɛ ɛzɩzɩbɛ nɩ, ɩvalɩ mmenyia be dɩkɛɛ Hɛzɩkaya, yɩ mbanimbani, nɩɩ nkɔmɩhyɛmaa mɔ nɩ bɔwɔ akɛnɣazɩzɩbɛ na bɔ nwʋ ɩwʋkwa wɔ sunzuma ɔfʋã nu nɩ ilili egyima.
w13 11/15 19 ¶13
Mmuwuanɩzʋhilalɛmaa Asunwa, Aditili Awɔtwɛ—Mɩnla Yɛ Ikile Ɩma Yɛ Nnɛ a?
Akʋ̃ Hɛzɩkaya yɛlɩ debe fʋlɔ mɔɔ nɩ mfasʋ wɔ zʋ tɛla nzulo mɔɔ izili yi ɔhʋanɩ nɩɩ twonwa yɩ banɩ mɔɔ ɩmanlɩ ɩyɛlɩ sɩ nɩ. Kɛ mmuwuanɩzʋhilalɛvʋlɔ mɔɔ ɩdwɩnɩ yɩ mmuwuanɩ nwʋ nɩ, Hɛzɩkaya hunwa hunwanlɩ mmenii nɩ bo munwa na ɩvalɩ ndwokɔ eyi ɩhyɛlɩ bɛ ɛzɩzɩbɛ wɔ sunzuma ɔfʋã nu: ‘Áma bɛma bo kunlu itu na bɔlɔ kã bɛ iluwa Asiliyia bulombunli ti, iluwakɛɛ mɔɔ bɛkɩnla yɛ nwʋ nɩ bɔzʋ̃nɩ bɛtɛla mɔɔ bɛkɩnla bɔ nwʋ. Mɛyɩ mɛyɩ, enii yɩ abasa yɛ ɩ nɩɩ yɩ luwa a, na amɩyɛ mɛyɩ Gyehova yɛ Nyamɩnlɩ kɔwʋwa yɛ na ɩkɔhʋ̃ yɛ kʋnɛ ɩkɛma yɛ.’ Gyehova yɩzayɩ ɩkɔhʋ̃ ɩkɛma yi mmenii! Kila kezimɔ nɩ ɛhakɛlɛ ndwokɔ eyi hyɛ ɛzɩzɩbɛ! Mmɩlɩ mɔ Dwuumaa dɩlɩ ‘Dwuuda bulombunli Hɛzɩkaya yɩ ndwokɔ yɩ nɩ, manlɩ yɩ nyianlɩ anwʋzɩzɩbɛ.’ Yɛ yɩ ndwɩ kɛɛ “Hɛzɩkaya yɩ ndwokɔ” yɩ yɛ ɩmanlɩ mmenii yi bɛ ahʋnlɩnɩ dɔlɩ bo kunlu a. Hɛzɩkaya, yɩ mbanimbani, yɩ kʋnɛhʋnlɛmaa yɛɛ Mayɩka nɩɩ Ayɩzaya mɔɔ nɩ bɛdɩ nkɔmɩhyɛmaa nɩ lalɩ yɩ ali kɛɛ bɛdɩ mmuwuanɩzʋhilalɛmaa baaba kɛmɔ Gyehova luwalɩ yɩ nkɔmɩhyɛnii zʋ hanlɩ nɩ la.—2 Mm. 32:7, 8; kɩnga Mika 5:5, 6.
Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu
w21.10 4-5 ¶11-12
Mɩnla Yɛ Ikile Kɛɛ Abiye Inlu Yɩ Nwʋ Ankasa a?
Aɣinzi yi, Gyehova diyeli Manasɛ yɩ mpayɩwɔlɛ. Ɩnwʋnlɩ wɔ yɩ mpayɩwɔlɛ nu kɛɛ ɩzɩnza amba. Mmɩlɩ mɔ Manasɛ zianlɩ Gyehova kɛɛ ɩva yɩ tanɩ ɩhyɛ yɩ nɩ, ɩhanlɩ Gyehova yɩ ahʋnlɩnɩ na izia ɩmanlɩ ɩwʋwalɩ yɩ abulongua nɩ zʋ ebiyekʋ̃. Manasɛ yɛlɩ mɔɔ ɩkɔhʋla bela ɩva ɩlalɩ yɩ ali kɛɛ, inlu yɩ wʋ wɔ nɔhʋanlɛ nu. Ɩyɛlɩ debe mɔɔ Ehabɩ ɩákʋla ɩyɛ biye kyɩ. Ɩzɩnzanlɩ yɩ ahʋanɩ. Na ɩhʋnlɩ idiyialɩ awohwi ɔzʋ̃mɩnlɛ na ɩhyɛlɩ mmenii nɩ ɛzɩzɩbɛ ma begyinanlɩ nɔhʋanlɛ ɔzʋ̃mɩnlɛ mɛda. (Kɩnga 2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 33:15, 16.) Nɩ Manasɛ hyinyia akɛnɣazɩzɩbɛ nɩɩ dedi na ɩahʋla ɩayɛ eyi, iluwakɛɛ yɩ subanɩ tanɩ nɩ nyianlɩ yɩ abusunwa, yɩ ahɩmfiye ɛkɛnɩ mbanimbani nɩɩ yɩ manlɩmaa bɔ zʋ tumi alʋbɔ sʋ̃maa. Naasʋ̃ mmɩlɩ mɔ Manasɛ yɛlɩ ebani nɩ, ɩwɔlɩ mmɔdɩnɩ kɛɛ ikeziyeziye nninyeni tanɩ mɔɔ ɩyɛlɩ nɩ. Na ɩkɛyɛ kɛɛ ɔzɔ nzɩnzanlɩyɛ yɩ mɔɔ Manasɛ yɛlɩ nɩ nyianlɩ yɩ nla Dwosaya mɔɔ aɣinzi yi ɩɣa ɩyɛlɩ bulombunli baaba nɩ yɩ zʋ tumi.—2 Aw. 22:1, 2.
Mɩnla yɛ yɛkɔhʋla yekozuma wɔ Manasɛ yi ndianwʋ yɩ nu a? Kɛ yɩ nwʋ azɩ nkʋ̃ la yɛ ɩhanlɩ a, na mfomi izianlɩ Gyehova kɛɛ ɩnwʋ yɩ nwɔkɛ. Na ɩzɩnzanlɩ yɩ subanɩ. Ɩwɔlɩ mmɔdɩnɩ kɛɛ ikeli ɔhawʋ mɔɔ yɩ nyɛlɩyɛ tanɩ nɩ va ɣalɩ nɩ nwʋ egyima. Na iminyianlɩ yɩ nwʋ ɩzʋ̃mɩnlɩ Gyehova na ɩwʋwalɩ mmenii mvʋlɔ ma bɔnlʋmmɔ sʋ̃ bɛyɛlɩ zɔ. Manasɛ yi ndianwʋ nɩ ma mmenii mɔɔ bɛyɛ tanɩ nɣezile po nɩ nyia anyɩnlɩlazʋ. Ndianwʋ eyi da yɩ ali petee kɛɛ, Gyehova Nyamɩnlɩ ‘dɩyɛnɛ na ɩlɛ ɛpɛ kɛɛ ɩkɛva tanɩ ɩkɛhyɛ.’ (Ndw. 86:5) Amba, sa bɔkʋla bɛfa bɛzabɛ mɔɔ bonlu bɔ nwʋ wɔ nɔhʋanlɛ nu nɩ bɛ tanɩ bɛkyɛ bɛ.
JUNE 19-25
BAYƖBƲLƲ NU ANWƲNYIA | 2 MMƖLƖZƲDWOKƆ 34-36
“Asʋ̃ Enyiaa Nyamɩnlɩ Yɩ Odwokɔ Yɩ Zʋ Mfasʋ Kezile a?”
it-1 1157 ¶4
Hʋlʋda
Mmɩlɩ mɔ besiyeziyee asɔlɩ pika yɩ nɩ, ɔsɔfʋ ebani Hɩlɩkaya hɔ nwʋnlɩ “mmɛla buuku yi.” Mmɩlɩ mɔ bɛɣɩnganlɩ behileli Dwosaya nɩ, ɩzʋ̃manlɩ ma bɔhɔ beɣizialɩ buuku yɩ nɩ nu ndwokɔ wɔ Gyehova yɩ ɛkɛ. Bɔhɔlɩ Hʋlʋda yɩ ɛkɛ, na mɛyɩ sʋ̃ ɩhanlɩ Gyehova yɩ ndwokɔ yɩ ihileli bɛ. Ɩmanlɩ bɔnwʋnlɩ mmuzulo mɔɔ ɩkɔdʋ manlɩ yɩ sɛ bɔtwɩ̃ bɔ nwʋ wɔ Gyehova nwʋ na bɛádi ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ “buuku” yi nu nɩ zʋ a. Hʋlʋda zia hanlɩ kɛɛ, iluwakɛɛ Dwosaya ɩhã yɩ nwʋ azɩ wɔ Gyehova anyunu ti, ɩlɛ́fa yɩ anyɩ ɩkɔnwʋ mmuzulo mɔɔ bɛlɛ bɛba bɔ zʋ nɩ, na bekeziye yi bɛkɛhɩnla yɩ nlabenyiammɔ nwʋ wɔ yɩ siye nu azʋ̃nudwolɩyɛ nu.—2 Aw. 22:8-20; 2 Mm. 34:14-28.
w09 6/15 10 ¶20
Dá Ɛhyɩmɛ Ali Wɔ Gyehova Yi Pika Yɩ Nwʋ!
Mmɩlɩ mɔ Bulombunli Dwosaya yɛlɩ nhyɩhyɛlɩyɛ mɔɔ nɩ bɛlɛ besiyeziye asɔlɩ pika yɩ nɩ, Ɔsɔfʋ Ebani Hɩlɩkaya “nwʋnlɩ buuku mɔɔ Gyehova yɩ mmɛla mɔɔ iluwalɩ Mosisi zʋ ɩva ɩmanlɩ nɩ wɔ numɔ nɩ.” Ɩva ɩmanlɩ ahɩmfiye ɛkɛnɩ ɛhɛlɛlɛvʋlɔ mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Hyefanɩ nɩ, na mɛyɩ sʋ̃ ɩwɔlɩ yɩ tʋ ɩɣɩnganlɩ numɔ ndwokɔ ihileli Dwosaya. (Kɩnga 2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 34:14-18.) Mɩnla yɛ ɩzʋ̃ numɔ ɩɣalɩ a? Ndɛndɛ la, bulombunli yi valɩ aɣɛlɛbɔlilɛ zuanlɩ yɩ atalɩ yɩ nu na ɩzʋ̃manlɩ mmenyia be kɛɛ bɔhɔ beɣizia Gyehova yɩ adwɩnɩ wɔ nwʋmɔ. Nyamɩnlɩ luwalɩ nkɔmɩhyɛnii baalɛ Hʋlʋda zʋ dɩndɛlɩ diyialɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ nu nyɛlɩyɛ azʋlɔtʋ be mɔɔ nɩ ɩkɔlɩ ɔzʋlɔ wɔ Dwuuda nɩ. Naasʋ̃ mmɔdɩnɩ mɔɔ nɩ Dwosaya ɩbɔɔ kɛɛ ɩkɛyɩ awohwi ɔzʋ̃mɩnlɛ wɔ ɛkɛnɩ nɩ, Gyehova nwʋnlɩ yɩ na ɩhɔlɩ ɔzʋlɔ inyianlɩ Gyehova yɩ anyunu ɔnlʋmɩnlɛ ɩávalɩ nwʋmɔ kɛɛ nɩ Gyehova ɩhã kɛɛ mmuzulo kɛɣa manlɩ yɩ munwala zʋ nɩ. (2 Mm. 34:19-28) Mɩnla yɛ yɛkɔhʋla yekozuma wɔ eyi nu a? Pɩlazunɛ bela íni nwʋmɔ kɛɛ yɛpɛ kɛɛ yɛyɛ yɛ dɩyɛ dɩkɛɛ Dwosaya. Ɩsɛ kɛɛ yedi ɔhʋanɩhilelɛ bela mɔɔ Gyehova kɛva kɛma yɛ nɩ zʋ ndɛndɛ, na yɛazunzu kɔkɔwɔlɛ ndianwʋ mɔɔ ɩfalɩ mɔɔ ɩkɔdʋ yɛ mmɩlɩ mɔ yɛádi nɔhʋanlɛ na yɛhwɩ̃ yɛ nwʋ wɔ Gyehova yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ nwʋ nɩ nwʋ anyɩnlɩbʋlʋ zʋ. Na yɛkɔhʋla yekenyia anwʋlazʋ kɛɛ Gyehova kɔnwʋ ɛhyɩmɛ mɔɔ yɛdaa yɩ ali wɔ yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ nu na yɩ anyɩ kɔzɔ yɩ kɛmɔ yɩ anyɩ zɔlɩ Dwosaya nɩ.
Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu
w17.03 27 ¶15-17
Asʋ̃ Ɔkɔzʋ̃ Wʋ Ahʋnlɩnɩ Nu Ekelili Mɔɔ Bɛhɛlɛ Nɩ Zʋ Anzɛnyɩɩ?
Mɔɔ idi awielɩyɛ nɩ, mɩnla kɔkɔwɔlɛ yɛ ɩwɔ mɔɔ ɩdʋlɩ Bulombunli baaba Dwosaya yi nu a? Kila mɔɔ ɩmanlɩ ilili nkugu na iwuli. (Kɩnga 2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 35:20-22.) Dwosaya “hɔlɩ kɛɛ” ɩkɔhʋ̃ ikediyia Igyibiti Bulombunli Niko ɩávalɩ nwʋmɔ kɛɛ nɩ Niko ɩhã ihile yi kɛɛ ɩ nɩɩ yɩ béni odwokɔ bela. Bayɩbʋlʋ yɩ kã kɛɛ nɩ Niko yɩ odwokɔ yɩ “ɩzʋ̃ Nyamɩnlɩ yi munwa nu.” Naasʋ̃ mɩnla ti mɔɔ Dwosaya ɩhɔ ɩhʋnlɩ a? Mɛyɩ mɛyɩ, Bayɩbʋlʋ yɩ ɩáhã.
Nɩ kɛ ɩkɛyɛ na Dwosaya ɩanwʋ yɩ kɛɛ Niko yɩ ndwokɔ nɩ ɩzʋ̃ Gyehova yɩ ɛkɛ a? Ankɩ ebiye a ɩkɔhʋla ikeɣizia Gyɛlɩmaya mɔɔ nɩ ɩdɩ nkɔmɩhyɛmaa nɔhʋanlɛmaa nɩ bo nu ɔkʋ̃. (2 Mm. 35:23, 25) Naasʋ̃ Bayɩbʋlʋ yɩ ɔfʋã bela ɩáhã kɛɛ ɩyɛlɩ ɔzɔ. Akʋ̃ sʋ̃, nɩ Niko ɩkɔhʋ̃ ikediyia “manlɩ fʋlɔ” mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Kakɩmɩhyɩ na kɛ Gyelusalamɩ a. Ebiyekʋ̃ sʋ̃, nɩ odwokɔ yɩ ɩávalɩ Nyamɩnlɩ yi dima mɔɔ bɛkɛdɩ nwʋmɔ nɩ nwʋ iluwakɛɛ nɩ Niko ɩlɛ́tɩndɛnlɩ ilétiyialɩ Gyehova anzɛnyɩɩ yi mmenii nɩ. Meti nɩ iáhyinyia kɛɛ Dwosaya kɔhɔ kɔhʋ̃ kediyia Niko. Asʋ̃ yɛnwʋ ozumalɛdɩyɛ be wɔ eyi nu mɔɔ yɛkɔhʋla yɛkɛva yɛkɛyɛ egyima a? Sɛ yeyiyia odwokɔzɩzɩbɛ be a, ɩsɛ kɛɛ yesunzu Gyehova yɩ apɛdɩ wɔ odwokɔ yɩ nwʋ.
Sɛ odwokɔzɩzɩbɛ be twodwu a, ɩsɛ kɛɛ yesunzu Bayɩbʋlʋ egyinalɛzʋ-ndwokɔ mɔɔ ɩfalɩ nwʋ na yeahila ɔhʋanɩba mɔɔ yɛkɔhʋla yɛkɛva yɛkɛyɛ egyima. Na wɔ mmɩlɩ mvʋlɔ nu nɩ, ebiye a yɛkɛbɛ yɩ kɛɛ yɛ nɩɩ asafʋ nu mbanimbani sʋ̃ kozunzu nwʋmɔ. Ebiye a, yeli bɔmʋnlɩ yezunzu mɔɔ yezi yi daada wɔ odwokɔ yɩ nwʋ na yɛyɛ nwʋmɔ ɛbɩbɛlɛnu wɔ yɛ awuuku yi nu sʋ̃. Naasʋ̃, ebiye a nɩ Bayɩbʋlʋ egyinalɛzʋ-ndwokɔ mvʋlɔ wɔ ɛkɛnɩ mɔɔ ɩsɛ kɛɛ yesunzu nwʋmɔ, mɔɔ asafʋ nu ebani be kɔhʋla kɔwʋwa yɛ ma yɛkɛyɛ ɔzɔ. Kɛ ndianwʋ nɩ, eliyema baalɛ be zi kɛɛ ɩdɩ yɩ asɛdɩ kɛɛ ɩkɛhã odwokɔba nɩ. (Egy. 4:20) Naasʋ̃ fa yɩ kɛɛ izi pɔkɔ kɛɛ ɩkɔhɔ dasɩlɛlilɛ wɔ mmɩlɩ be nu, naasʋ̃ yi hũ mɔɔ ɩ́dɩ dedinii nɩ pɛ kɛɛ ɩbʋwa awudo. Ise aɣile asã yɩ, bɛányia mmɩlɩ bɛma bɔ nwʋ meti ɩpɛ kɛɛ bɛyɛ debe bɔbɔ nu kɛɛ agyiahʋnlɩmaa. Ebiye a, ikozunzu Bayɩbʋlʋ nu odwokɔ mɔɔ ise yediye Nyamɩnlɩ nɩɩ ahyɛdɩ mɔɔ ise yɛyɛ mmenii adʋwavʋlɔ nɩ nwʋ. (Mt. 28:19, 20, NWT; Egy. 5:29) Naasʋ̃ ɩsɛ kɛɛ isia isunzu yɩ nwʋ azɩ mɔɔ ɩkɛhã ɩkɛma yi hũ nɩɩ ntɩyasɩ mɔɔ ɩkɛla yɩ ali nɩ nwʋ. (Ɛfɩ. 5:22-24; Fɩl. 4:5) Asʋ̃ yi hũ itwodwuu ikediyia yɩ kɛɛ áma ɩkɔ dasɩlɛlilɛ kʋlaa kʋlaa, anzɛnyɩɩ ɩpɛ kɛɛ ɩyɛ debe fʋlɔ wɔ ɔzɔ eɣile yi nɩ la a? Mmɩlɩ mɔ yɛbɔɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ yɛkɛyɛ Nyamɩnlɩ yɩ apɛdɩ na yeanyia tile ɔwʋwaba baaba nɩ, ɩsɛ kɛɛ yekila bʋwɔ na yɛáyɛlɩ nninyeni ma ɩádɛlalɩ zʋ.
JUNE 26–JULY 2
BAYƖBƲLƲ NU ANWƲNYIA | ƐZƖLA 1-3
“Má Gyehova Ɩva Wʋ Ili Egyima”
w22.03 14 ¶1
Ɔnwʋ Mɔɔ Zakaliyia Nwʋnlɩ Yɩ a?
NƖ ƖDƖ anyɩnlɩlelɛ mmɩlɩ. Gyehova Nyamɩnlɩ “hanlɩ Pɛhyɩya Bulombunli Sayɩlɔsʋ yɩ ahʋnlɩnɩ” ma iyiakili Yizilayamaa mɔɔ nɩ bɛva alʋbɔ sʋ̃maa bɔwʋwa alɔngɔzʋ̃mɩnlɛ nu wɔ Babilɔnʋ nɩ. Bulombunli yi hyɛlɩ kɛɛ Dwuumaa yɩ bezia bɔhɔ bo twonwa zʋ ‘na bezia bɔhɔ begyina Gyehova, Yizilaya Nyamɩnlɩ nɩ yi pika yɩ.’ (Ɛzɩ. 1:1, 3) Kila kezimɔ nɩ ahyɛdɩ eyi yɛ anyɩnlɩlelɛ! Nɩ eyi kile kɛɛ bekezia bɛkɛva nɔhʋanlɛ Nyamɩnlɩ yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ bekeziye ɛkɛnɩ wɔ azɩlɛ mɔɔ ɩva ɩmanlɩ yi mmenii nɩ zʋ.
w17.10 26 ¶2
Ahwiili Nɩɩ Awulombunli Abotile Ɩbɔ Wʋ Nwʋ Banɩ
Nɩ Zakaliyia zi kɛɛ Dwuumaa mɔɔ bezia bɛɣa Gyelusalamɩ nɩ dɩ mmenyia nɩɩ mmaalɛ mɔɔ bɔwɔ dedi. Bɛdɩ mmenii mɔɔ “nɔhʋanlɛ Nyamɩnlɩ nɩ hanlɩ bɛ ahʋnlɩnɩ” ma beyiakili bɛ abika nɩɩ be egyima ɛkɛ bɔhɔlɩ. (Ɛzɩ. 1:2, 3, 5) Beyiakili azɩlɛ mɔɔ nɩ bɛva alʋbɔ sʋ̃maa bɔwʋwa ɔzʋlɔ nɩ wɔ ɛkɛnɩ na boduli bɔhɔlɩ dɩka mɔɔ nɩ bo nu sʋ̃maa bɔlɔ́kɔlɩ ɛkɛnɩ kyɩ̃ nɩ zʋ. Sɛ nɩ Gyehova yɩ asɔlɩ pika yɩ mɔɔ bekezia bekegyina yɩ nwʋ iáhyinyia a, ankɩ bɛlɛ́pɩlɩ bɔ nwʋ bokodua ɔhʋanɩ tɩndɩnlɩ kɛyɛ mɛyɛlɩ 1,000 (kilomita 1,600) bokoluwa azɩlɛ mɔɔ ɔzʋlɔ luwalɩ yɛ sɩ nɩ zʋ.
Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu
w06 1/15 19 ¶1
Ɛzɩla Buuku Yi Nu Ndwokɔ Aditili
1:3-6. Kɛmɔ Yizilayamaa be halɩlɩ Babilɔnʋ nɩ, Gyehova Dasɩvʋlɔmaa sʋ̃maa wɔ ɛkɛnɩ mɔɔ bɔlɔ́kʋla bɛkɛyɛ mmɩlɩ munwala ɔzʋ̃mɩnlɛ egyima yɩ be anzɛnyɩɩ bɔlɔ́kʋla bɔkɔzʋ̃mɩ wɔ dɩka mɔɔ mmʋwalɩyɛ nwʋ hyinyia. Naasʋ̃ bɔbʋwa bɛzabɛ mɔɔ bɔkɔhʋla bɛkɛyɛ nɩ na bɛhyɛ bɛ ɛzɩzɩbɛ. Akʋ̃ sʋ̃, bɛyɩ bo kunlu bɛyɩ fʋtʋlɔ ma bɛfa bɛtɛlɛ dasɩlɛlilɛ egyima yi nu sʋ̃.