Yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ

1. Mehˇ nmˇ heu smˇ gʼaˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ aˬ joˆ˗ehˇ ziꞈ˗euˬ nga?

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ 3 kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw ma. (1) Sahˬ boꞈ dzaw˗eu aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ, saˬ laˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ dzaw nymˇ˗ahˇ bawˬ˗iˬ jahˇ gaˇ oe lehˇ kuˇ ngeh, aˬ yawꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ bawˬ˗iˬ teu˗ahˇ maˬ ya leˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, saˬ laˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ maˬ oe lehˇ ehˇ nehˬ˗eu. (2) Zawˇ˗ehˇ shaꞈ dawˇ nya˗eu zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ iˇ kahˇ doe tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh, nyaˆ taꞈ kahˇ naˇ Saˇ kiˇ deuˬ˗ahˇ zawˇ˗ehˇ naˬ gʼa coeˇ˗eu sahˬ boꞈ dzaw cawˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ iˇ kahˇ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, aˬ yawꞈ teu kahˇ iˇ˗awˇ laˇ gʼoˆ˗ahˇ kʼoˆ iˇ˗eu. (3) Gaˇ mˇ dui dui˗awˇ nymˇ jiˇ˗ahˇ mˇ cu˗eu aˬ da tiˬ gʼaˬ˗ahˇ, tiˬ nah aˬ yawꞈ˗euˬ baw leˬ maˬ sui maˬ dawˇ˗eu jeˬ, maˬ ngeuˇ naˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ bahˬ˗eu jeˬ bi mˇ˗eu. Teu ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ baw leˬ˗ahˇ nga maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ maˬ sui maˬ dawˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ bahˬ˗eu jeˬ mˇ gaˇ maˬ ya leˇ˗eu miˇ neh, toˆ˗ehˇ maˬ mˇ nya˗a lehˇ, gaˇ teh doˆ laˇ gaˇ maˬ guˆ ni kʼaˬ duˬ ni ehˇ nehˬ˗eu.—Loˇmaˆ 13:1-4; Heˬbyehˇ 13:18.

2. Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh?

² Heu smˇ gʼaˬ aˬ jeˬ duˇ leˇ˗eu nga? Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ paˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, nui kʼaˬ hawˇ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ maˇ jawˆ ni mawˇ laˇ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ gʼeh˗eu heu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ mˇ bahˬ˗aˬ. Yaw sui yaw dawˇ jeˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ uˬ soe laꞈ taˆ deuˆ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ teu˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗eu meh. Teuˇ gaˇ duˇ ni aˬ dui kʼawꞈ teu deuˬ loꞈ˗ehˇ, mˬ taˆ˗euˬ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ ni mˇ mawꞈ˗eu ma. Teu miˇ neh aˬ dui naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ haw ma. Yaw sui yaw dawˇ heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ ya dehꞈ nga? Aˬ dui shaˬ dui dui˗eu saˇ ka heu˗ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ nga?

Yaw sui yaw dawˇ heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

3. (a) Aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ yaw sui yaw dawˇ heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (b) Aˬ dui myawˬ zeuˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ yaw sui yaw dawˇ heu naˇ, nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ ni aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ kaˬ, Miˬyehˇ˗ahˇ jeˬ hu noeˬ keuˆ˗eu meh. Aˬ dui “yaw sui yaw dawˇ” lehˇ ehˇ˗eu heu aˬ gaˇ neh oe˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ hmˬ na˗ahˇ haw ma. Jaˇliꞈ˗ahˇ heu dawˬ˗ahˇ muiˬ dui dui˗eu, byah kuꞈ˗eu, ehˇ kʼaˇ maˬ za˗eu, lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jeˬ zaˬ ya lawˇ nehˬ˗awˇ, Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ yaw shawˇ shawˇ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ zaˬ ya lawˇ nehˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.b (Uˬduˬtahˬ˗eu 22:21, 22) Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ kuiˇ kʼehꞈ kʼehꞈ˗eu, myaˆ behꞈ behꞈ˗eu, aˇ sehˇ maˬ byah˗eu, baˆ kʼoˆ maˇ naˇ naˇ˗eu, jeˬ zaˬ heu deuˬ maˬ ya lawˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ dui dui˗awˇ byah kuꞈ˗eu uˬ taꞈ, ehˇ kʼaˇ maˬ za ni muiˬ˗eu jeˬ zaˬ lawˇ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Maˬlaˬkiˇ 1:6-9) Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ geuꞈ mawꞈ˗eu lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. Aˬ dui lehˆ˗ahˇ iˇ ngeh, maˇ naˇ naˇ˗eu aˇ siˇ maˬ ehˇ, pyehˬ˗iˇ taˬ˗euˬ paˇ dmˬ maˬ ehˇ, tiˬ jeˬ paˬ maˬ kuꞈ˗eu myawˬ gahˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, maˬ zeuˇ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ kʼawꞈ aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ, yaw muiˬ˗ehˇ bi pyeuꞈ mawꞈ˗eu meh.

4. (a) Maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ nya nga? (b) Ja ceuˬ 103:12-14-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ noeˬ tmˬ˗eu nga?

⁴ Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ dui byah kuꞈ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ nya meh lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga laˬ? Aˬ dui gʼaˬ baˬ˗awˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ mˇ lehˬ nya lehˇ noeˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu maˬ loˬ˗a lehˇ bi siˬ˗eu gaˇ kawˆ nyiꞈ kawˆ jaˆ meh. Tiꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ haw tsoˆ taˬ˗a. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Nga maꞈ˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ nawˇ noeˬ taˬ naˇ, aˬ geu gʼaˬ dzeuˇ˗iˇ nya nmˇ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 130:3) Aˬ yawꞈ aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu uˬ taꞈ, iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 86:5) Nyiꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yaw dui baw meh lehˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ dui maˬ mˇ nya gaˇ keuˆ ni maˬ noeˬ tmˬ˗a. (Ja ceuˬ 103:12-14-ahˇ gui.) Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui Miˬyehˇ mehˬ shi muiˬ dui dui˗awˇ byah kuꞈ˗eu uˬ taꞈ ehˇ kʼaˇ maˬ za ni muiˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

5. Nui gaˬ heu naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ˗ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ, nui gaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Aˬda Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗awˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ, muiˬ dui dui˗awˇ byah kuꞈ˗eu uˬ taꞈ ehˇ kʼaˇ maˬ za ni ya gʼeh˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ nui gaˬ aˬ myah luꞈ toˆ˗ehˇ gʼeh naˇ, aˬ dui lawˬ haw laˇ gaˇ ya daˬ luꞈ kʼawꞈ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya meh. (1 Laˬsaˬbaˬ 28:9; Maꞈtehˬ 22:37) Dahˬ beh gaˇ ehˇ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ 3 gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga? Sahˬ boꞈ dzaw˗eu aˬ buˇ teu gʼaˬ dzaw nymˇ˗ahˇ byawˬ gʼa cehˇ gʼa gaˇ maˬ ya leˇ˗eu miˇ neh nga laˬ? Zaˬ guˬ teu gʼaˬ yawˬ ha cawˬ˗euˬ nymˇ gʼoˆ kʼehˬ˗ahˇ daˬ ga mawꞈ˗eu miˇ neh nga laˬ? Aˬ da teu gʼaˬ gaˇ˗ahˇ neh bi teh doˆ mawꞈ˗eu miˇ neh nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ jaˆ meh lehˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ mˬ taˆ Aˬda nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ geu jeˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ kaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ jeˬ hu noeˬ keuˆ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ ya dehꞈ nga?

6. (a) Nawˇ aˬ jeˬ miˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ ya dehꞈ nga? (b) Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ maˬ bi dehꞈ˗eu aˬ jeˬ nga?

⁶ Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ ya dehꞈ nga? Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu nawˬ˗ahˇ lawˬ haw˗eu miˇ neh meh. Gaˇ hu Eˬdeˬ yaˇ kmˇ˗ahˇ puiˬ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ teu gʼaˬ Saˬdaˬ hawˇ˗eu “laˆ tsoeˬ˗eu gʼaˬ” pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu, saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗eu Uˆ lahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗a lehˇ ja bu˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu meh. Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Saˬdaˬ paw pyawˬ˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu miˇ neh nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:1-6) Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ Eˬdeˬ yaˇ kmˇ laꞈ kʼoeˇ dehꞈ˗eu˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, Saˬdaˬ lawˬ haw laˇ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ maˬ muiˬ maˬ byah kuꞈ˗eu uˬ taꞈ, ehˇ kʼaˇ za˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu baˬ da neh saˇ jaˇ ziꞈ˗eu tsawˇ haˬ jawˇ ngaˇ laˬ, tsawˇ haˬ zaˬ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ nya ngaˇ laˬ, lehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ tsaˬ laˇ˗euˬ meh. Heu˗ahˇ Yawˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ dawˬ kʼoꞈ biꞈ meh.

7. Yawˇbaˆ 1:8-11-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗euˬ yaw sui yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga, Saˬdaˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga?

⁷ Yawˇbaˆ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Iˇjiˇtuˆ˗ahˇ jawˇ luꞈ ngeh dehꞈ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ sui˗eu dawˇ˗eu tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ˗a. Yawˇbaˆ kʼawꞈ aˬ dui loꞈ˗ehˇ maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh mˇ lehˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ sui˗eu dawˇ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu meh. Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ teu˗euˬ jeˬ hu neh tsawˇ haˬ zaˬ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗a lehˇ naˬ gʼa gaˇ duˇ˗eu meh. Teu miˇ neh Miˬyehˇ Saˬdaˬ˗ahˇ Yawˇbaˆ˗ahˇ haw lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yawˇbaˆ Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ pyeuꞈ˗eu lehˇ dehꞈ mawˇ nehˬ˗euˬ miˇ neh, Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ya lawˬ haw nga lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu miˇ neh, bi lawˬ haw˗euˬ meh.—Yawˇbaˆ 1:8-11-ahˇ gui.

8. Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nehˬ˗euˬ nga?

⁸ Saˬdaˬ haiˬ dui doeˇ dui dui˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yawˇbaˆ˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ maˬ ehˇ, zaˬ kʼaˆ maˬ ehˇ, tsawˇ myahˇ maˬ ehˇ, nymˇ jiˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ gaˬ˗eu zaˬ 10 gʼaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, laˆ cawˆ jiˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yawˇbaˆ˗ahˇ jiˇ ni gʼawˇ mawˇ mawˇ lah ni shaˬ ciˬ bi ciˬ leˇ˗euˬ meh. Yawˇbaˆ˗euˬ miˬ zaˬ kʼawꞈ uˬ duˬ kawꞈ dui dui˗eu miˇ neh, Yawˇbaˆ˗ahˇ Miˬyehˇ˗ahˇ ya kʼehˇ yaˬ˗awˇ shiˇ˗awˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yawˇbaˆ jiˇ shiˇ mawꞈ kʼawꞈ, aˬ myah luꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ luꞈ˗a siˬ. Teu miˇ neh Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗euˬ cawˬ 3 gʼaˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ paˇ bi lawˬ haw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gʼawˬ mya nah jawˇ kʼawꞈ Yawˇbaˆ˗ahˇ gʼaˬ maˬ biꞈ˗eu uˬ taꞈ, gʼawˬ shaˬ maˬ gaˬ ni dawˬ doeˇ ngehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yawˇbaˆ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ heu naˇ, Miˬyehˇ baˬ da neh meh lehˇ ehˇ˗awˇ, Yawˇbaˆ saˇ jaˇ ziꞈ gaˇ Miˬyehˇ maˬ haw cawˬ˗a lehˇ ehˇ˗eu uˬ taꞈ, Yawˇbaˆ yaw doeˇ mˇ˗euˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ ya shaˬ nga lehˇ jiˇ ehˇ˗eu meh.—Yawˇbaˆ 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6.

9. Yawˇbaˆ shaˬ zahˬ ya puˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ maˬ jahˇ˗euˬ nga?

⁹ Yawˇbaˆ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ jiˇ maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh, maˬ muiˬ˗eu cawˬ heu deuˬ˗ahˇ nui ma pehˇ˗awˇ, tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ noeˬ gahˇ ni ngehˬ nyaˬ lehˇ aˇ nah hawˇ˗eu ehˇ˗eu meh. Yawˇbaˆ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ yawˬ ha˗euˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5) Yawˇbaˆ maˬ muiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh˗a. Aˬ yawꞈ maˬ muiˬ˗eu cawˬ teu deuˬ˗euˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ˗ahˇ maˬ jah˗eu uˬ taꞈ, “Naw maꞈ tsaˬ meh lehˇ ngaˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ehˇ. Ngaˇ shiˇ ngeh keuˆ ni yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 27:5, MS) Dawˬ heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗awˇ, Yawˇbaˆ maˬ coˬ iˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui kʼawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ nya meh.

10. Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ ja bu˗euˬ heu naˇ, nawˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga?

¹⁰ Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ ja bu˗euˬ heu naˇ nawˬ neh˗ehˇ jiˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga? Maˇ diˇ naˇ Saˬdaˬ nawˬ˗ahˇ jiˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ gaˬ˗a lehˇ ja bu˗eu meh. Aˬ yawꞈ nawˇ shaˬ zahˬ ya puˬ naˇ, Miˬyehˇ gaˇ maˬ paˇ mˇ˗eu uˬ taꞈ, saˇ jaˇ jiˇ maˬ paˇ ziꞈ meh lehˇ ehˇ gaˇ duˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 2:4, 5; Pah mehˬ˗eu 12:10) Toˆ˗ehˇ ja bu˗eu heu nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya? Nui ma˗ahˇ deuˬ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Ehˇ kʼawꞈ heu loꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ haw. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nui ma taˬ dui dui˗eu miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ bi mˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nawˇ sui˗eu dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ Saˬdaˬ neh bi lawˬ haw˗eu meh. Aˬ yawꞈ nawˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya˗awˇ, Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ meh lehˇ jah˗eu uˬ taꞈ, nawˇ gʼaˬ leˇ ni aˬ yawꞈ caw ba nehˬ ma lehˇ jiˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 13:6) Boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ kʼoeˇ huiˬ dzehˬ mahˇ dzehˬ˗eu gʼaˬ nawˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu heu naˇ, muiˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Mawˇ maˬ laˬ, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu heu naˇ aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? Heu baˬ da neh aˬ dui Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ ya bi siˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui Aˬda Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu meh. Aˬ dui saˇ jaˇ aˬ joˆ˗ehˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya˗eu nga?

Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ nya?

11. Aˬ dui Yawˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga?

¹¹ Shaˬ zahˬ tehꞈ˗ehˇ jaˆ˗eu “aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ” laꞈ kʼoeˇ, Saˬdaˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ deuˆ laˇ taˬ˗euˬ meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1) Shaˬ˗eu aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ aˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi kʼaˆ laˇ nya˗eu nga? Aˬ dui Yawˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh yaw myaˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗a siˬ. Gaˇ hu aˬ yawꞈ lawˬ haw˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ya tahˬ puˬ ngeh neh gʼawˬ mya kʼoꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu meh. Aˬ dui Yawˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu 3 jeˬ˗ahˇ haw ma. Heu naˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

12. (a) Yawˇbaˆ 26:7, 8, 14-ahˇ haw ngeh, Yawˇbaˆ aˬ jeˬ baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guˆ˗awˇ yaw zeu baw˗eu nga? (b) Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ guˆ˗awˇ yaw zeu baw ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

¹² Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ neh beh˗euˬ jeˬ˗ahˇ zahˬ leˇ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ. Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 26:7, 8, 14-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ, mˬ, mˬ dmˇ, uˬ jeˬ jeˬ˗eu, heu deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh zahˬ leˇ˗eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ neh beh taˬ˗euˬ huiˬ dui dui˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ siˬ nya˗eu heu naˇ ui cuiˆ tehꞈ˗a siˬ lehˇ aˬ yawꞈ siˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ jiˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, “Aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ ngaˇ aˬ myah luꞈ naˇ haˬ geuꞈ˗awˇ, ngaˬ˗euˬ nui kʼahˇ maˬ mˇ ni aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ caw teh luꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 23:12) Yawˇbaˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guˆ˗awˇ yaw zeu baw˗eu uˬ taꞈ, gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ ni dehꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh, yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui kʼawꞈ Yawˇbaˆ loꞈ˗ehˇ ya jahˇ meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui Yawˇbaˆ˗euˬ saˇ ka naˆ maˬ tseˇ Miˬyehˇ˗euˬ laꞈ zaˇ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ maˇ diˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu Jaˇliꞈ jiˇ jaˆ˗eu meh. Aˬ dui neh ya siˬ ya mawˇ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ jiˇ Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guˆ˗awˇ yaw zeu baw naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗eu meh.—Yawˇbaˆ 28:28.

13-14. (a) Yawˇbaˆ 31:1-ahˇ haw ngeh, Yawˇbaˆ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga? (b) Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya nga?

¹³ Yawˇbaˆ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu teu naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ. Yawˇbaˆ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ dui jiˇ yawˬ poˆ na luꞈ ehˇ dawˬ naˇ haˬ ngeh, yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh dzehˬ laˇ˗eu meh. Yawˇbaˆ yawˬ nah na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu lehˇ leh jeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ zaˬ miˬ aˬ buˇ nui deuˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ ngeh yahˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 31:1-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ nymˇ dahˬ baw laˇ dzeuˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, yawˬ ha miˬ zaˬ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ buˇ nui deuˬ˗ahˇ haw˗awˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ noeˬ˗eu heu naˇ, maˬ tsaˬ˗a lehˇ siˬ nya˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ tiˬ jawˬ yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ˗eu, kʼaˬ miˬ sheu˗eu gaˇ kawˆ tehꞈ˗ehˇ jaˆ luꞈ meh. Aˬ dui Yawˇbaˆ loꞈ˗ehˇ yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ haw ni jawˇ ma loˇ? Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ yahˇ ma laˬ? (Maꞈtehˬ 5:28) Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ heu loꞈ˗ehˇ yahˇ naˇ, gʼaˬ ahˇ laˇ˗awˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya˗eu meh.

¹⁴ Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yawˇbaˆ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ haw˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ nui ma huiˬ naˇ, huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗awˇ yaˇ kʼaˬ daˇ gaˇ ya daˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Yawˇbaˆ 31:24, 25, 28) Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ deuˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ kaꞈ gʼa˗eu meh. Aˬ dui pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ haw naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ mawꞈ˗eu nui ma ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 30:8, 9; Maꞈtehˬ 6:19-21.

15. (a) Yawˇbaˆ˗ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ aˬ jeˬ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ nga? (b) Mehˬ hu paw˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ dui jiˇ za nya meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ jah nya˗eu nga?

¹⁵ Yawˇbaˆ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ biꞈ˗eu laꞈ sawˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗awˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ. Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ haw luꞈ meh lehˇ jah˗eu meh. (Yawˇbaˆ 31:6) Yawˇbaˆ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu miˇ neh, yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya˗euˬ meh. Yawˇbaˆ maˬ byah kuꞈ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ dehꞈ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗awˇ laꞈ sawˬ gʼawˬ mya jeˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 42:12-17; Yaˬkoˆ 5:11) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yawˇbaˆ˗euˬ gʼaˇ duˬ mehˬ hu paw huiˬ˗eu laꞈ sawˬ paˇ jaˆ˗a siˬ. Teu gaˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ nawˬ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ meh lehˇ nawˇ noeˬ tmˬ ma laˬ? Aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ˗a. (Maˬlaˬkiˇ 3:6) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ meh lehˇ noeˬ taˬ naˇ, aˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ˗awˇ, mehˬ hu paw˗euˬ muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ jeˬ jiˇ za meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh.—1 Teˇsaˬloˇni 5:8, 9.

16. Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ ya noeˬ tsoˆ taˬ˗eu nga?

¹⁶ Teu miˇ neh aˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ luꞈ˗uˇ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui˗euˬ tiˬ jawˬ jawˇ˗eu deuˬ, maˬ sui maˬ dawˇ˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na nymˇ gawˬ gawˬ laˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ nawˇ miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗awˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu mehˇ nmˇ yaw myaˬ lam gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu uˬ taꞈ, shiˇ taw tehˬ le kʼawꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu gaˇ hu˗euˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ˗eu miˇ neh nawˇ nymˇ gawˬ maˬ gawˬ˗eu yaw duˬ baw meh. (Heˬbyehˇ 11:36-38; 12:1) Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ Yawˇbaˆ neh “Ngaˇ shiˇ ngeh keuˆ ni yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ ma” lehˇ ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ˗awˇ, aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za ni dehꞈ luꞈ˗uˇ.