Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bya cehˆ ni bi jaˆ

1. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ nga?

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Tiˬ deuˬ na˗aˬ, mˬ kʼoeˇ taˆ maˬ shiˇ nya˗eu yaw sahˇ gʼawˬ mawˇ neh mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ gʼeh gaˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:50, 53) Ehˇ kʼawꞈ myaˬ tiˬ paˆ naˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ saˇ doˆ doˆ˗ehˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ maˬ shiˇ tiˬ ziˇ ya dehꞈ gʼeh gaˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 21:3, 4) Mˬ taˆ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

2. Aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ jeˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu nga? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ ehˇ nya˗eu nga?

² Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ‘noeˬ tmˬ˗eu jeˬ’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ heu dawˬ˗ahˇ “yaw muiˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ shaw˗iˬ meh lehˇ noeˬ tmˬ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.” Aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh aˬ dui jah ziꞈ nya˗eu meh. (Loˇmaˆ 15:13) Miˬyehˇ aˬ jeˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ lehˇ aˬ dui siˬ nya˗awˇ aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ jaˆ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. (Bawˇtsahˬ 23:19) Yeˬhawˇbaˬ naˇ aˬ yawꞈ neh dzaˬ taˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ, dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ bi byah laˇ mawꞈ˗awˇ, bi byah laˇ nya˗eu baoˬ jiˇ ahˇ meh lehˇ aˬ dui jah ziꞈ˗eu ma. Teu miˇ neh aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ yuꞈ maˆ maˆ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ ni maˇ diˇ ngeuˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu saˇ kiˇ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu meh.

3. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga? (Ja ceuˬ 27:14)

³ Mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma bi taˬ mawꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 27:14-ahˇ gui.) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bya cehˆ ni jaˆ naˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗awˇ, mehˬ hu paw ya puˬ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼawꞈ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kʼaˬ duˬ ni kamˬ daˬ nya˗eu meh. Aˬ dui noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nehˬ˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Jeˬ hu aˬ dui noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ shmˇ kuˆ seuˬ seuˬ ma hawˇ˗eu shmˇ uˬ kʼoˆ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga lehˇ haw˗awˇ, aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bya cehˆ ni bi jaˆ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

Aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ shmˇ kuˆ seuˬ seuˬ ma˗ahˇ duˇ

4. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ shmˇ kuˆ seuˬ seuˬ ma nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga? (Heˬbyehˇ 6:19)

⁴ Pawˇluˆ neh Heˬbyehˇ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ shmˇ kuˆ seuˬ seuˬ ma nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 6:19-ahˇ gui.) Pawˇluˆ iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ gaˇ ma doˆ˗iˇ˗eu miˇ neh shmˇ kuˆ seuˬ seuˬ ma heu naˇ, saˇ baoˬ˗ahˇ maˬ bi bu dzeh˗iˇ ni gʼeuˬ tehˬ taˬ˗eu meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Tiˬ poˆ Pawˇluˆ saˇ baoˬ˗ahˇ neh iˇ luꞈ ngeh jaˬ lehˇ lehˇ ma baw laˇ˗euˬ meh. Teu ngeh saˇ baoˬ tehˬ˗eu deuˬ saˇ baoˬ kʼaˬ lo˗ahˇ maˬ bi tahˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, shmˇ kuˆ seuˬ seuˬ ma baꞈ ka gaˇ Pawˇluˆ ya mawˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 27:29, 39-41) Shmˇ kuˆ seuˬ seuˬ ma saˇ baoˬ˗ahˇ maˬ bi jiˆ˗iˇ ni caw ba nehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu jiˇ aˬ dui sahˬ zahˬ ya puˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ maˬ bi gʼawˬ˗iˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ aˬ dui jaˬ lehˇ lehˇ ma loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh nui ma maˬ suˬ saˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ yawˬ jeˬ na luꞈ muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ aˬ dui kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ taˬ ngehˇ. (Yoˇhaˬ 15:20) Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ hu paw˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, dzaˬ taˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Ka li zaˬ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ cah daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.

5. Shiˇ˗eu jeˬ keuˆ le ngeh kʼawꞈ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ˗euˬ nga?

⁵ Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ, naˇ dui gawˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ ya shiˇ shaw˗iˬ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. A.D. 33 Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ nui saˇ aˇ naˆ ni oꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Ja ceuˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. Teu gaˇ “noeˬ tmˬ taˬ˗euˬ ziꞈ dah jaˆ ma. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, shiˇ˗eu jeˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ, nawˇ ngaˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh yaꞈ˗aˇ. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu zaˬ kʼaˆ˗ahˇ nawˇ, lmˬ bymˇ˗ahˇ maˬ bi buꞈ shoˆ˗aˇ. . . Nawˇ ngaˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu miˇ neh, ngaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ byah ma” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 2:25-28; Ja ceuˬ 16:8-11) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ ya shiˇ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh, mˬ taˆ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ dzoeˇ kʼoꞈ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh.—Heˬbyehˇ 12:2, 3.

6. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nga?

⁶ Ka li zaˬ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Eˬgaˬlamˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ Lai neuˇ Ciˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ guiˇ dahˬ beh poˆ˗ahˇ yehˇ maˬ geuꞈ˗eu miˇ neh tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ uˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ba la nyiˬ siˬ bi kaꞈ lahˇ taˬ˗awˇ, gaˇ yaw kʼaˆ ya mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Heu naˇ ngaˬ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ ma” lehˇ ehˇ˗awˇ, aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ “Ngaˬ neh ya puˬ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ ahˇ˗eu heu naˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh” lehˇ boꞈ˗euˬ meh. Aˬ dui laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ deuˬ uˬ taꞈ, bawˇlawˇpeh deuˬ neh dehꞈ mehˬ yaꞈ˗euˬ jeˬ jaˆ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ poeˬ dui dui˗eu saˇ jaˇ dawˬ deuˬ jiˇ za taˬ˗euˬ ma. Heu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ dui˗ahˇ mehˬ hu paw˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗awˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu meh. Lai neuˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, shmˇ kuˆ seuˬ seuˬ ma loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu loꞈ˗ehˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˬ duˬ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu meh.

7. Shaˬ zahˬ heu naˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi ziꞈ laˇ˗eu nga? (Loˇmaˆ 5:3-5; Yaˬkoˆ 1:12)

⁷ Aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ oˇ daˬ nya˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh caw ba nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ za ngeh, aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ ziꞈ dah ni gʼeh laˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 5:3-5; Yaˬkoˆ 1:12-ahˇ gui.) Teu miˇ neh nymˬ˗mˇ aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ dui guiˬ lahˬ dawˬ ya gaˬ dahˬ beh ngeh naˆ maˬ tseˇ maˇ laˇ taˬ˗euˬ meh. Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ bi ga nuiꞈ taˬ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ caw ba˗eu miˇ neh yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu meh.

Aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ shmˇ uˬ kʼoˆ loꞈ˗ehˇ duˇ

8. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ shmˇ uˬ kʼoˆ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga? (1 Teˇsaˬloˇni 5:8)

⁸ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ shmˇ uˬ kʼoˆ nehˬ˗ehˇ jiˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (1 Teˇsaˬloˇni 5:8-ahˇ gui.) Yehˇ deuˬ muiˇ˗eu deuˬ neh uˬ duˬ˗ahˇ maˬ bi deuˆ taˆ˗eu gʼaˇ duˬ shmˇ uˬ kʼoˆ kʼoˆ˗eu meh. Aˬ dui jiˇ nui jah paw˗euˬ guiˇ deuˆ gaˇ Saˬdaˬ neh aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ maˬ bi deuˆ taˆ˗eu gʼaˇ duˬ ya laˆ piˇ˗eu meh. Saˬdaˬ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu gʼaˇ duˬ muˇ juˇ juˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ deuˆ˗eu meh. Shmˇ uˬ kʼoˆ heu naˇ yehˇ deuˬ˗euˬ uˬ duˬ˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu jiˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˬ duˬ, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu meh.

9. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁹ Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ nui gahˇ ahˇ ni maˬ ehˇ, tseˇ mˇ biˇ paˆ nya ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ ziꞈ naˇ yawˬ ha geuꞈ mawꞈ pyeuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ haw tsoˆ taˬ ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Gaˇ hu˗euˬ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ tiˬ deuˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh daˬ ma hmˬ pyeuꞈ˗eu gʼoˆ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ paˇ jah˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 15:12) Pawˇluˆ gʼoˆ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu deuˬ naˇ, nymˬ˗mˇ mehˬ kʼehˬ˗eu gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:32) Nymˬ˗mˇ iˬ nah Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ noeˬ tmˬ˗eu deuˬ naˇ tiˬ nah tiˬ nah byawˬ gʼa cehˇ gʼa˗eu gʼaˇ duˬ shaˇ noeˬ˗eu tehꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui naˇ Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ mehˬ hu paw˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗ahˇ jah˗eu ma. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ teu naˇ shmˇ uˬ kʼoˆ loꞈ˗ehˇ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˬ˗eu yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 15:33, 34.

10. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ maˬ bi ahˇ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nehˬ˗eu nga?

¹⁰ Shmˇ uˬ kʼoˆ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ ni tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ mˇ nya lehˇ jiˇ maˬ bi noeˬ laˇ ni haw piˇ nehˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tiˬ deuˬ na˗ahˇ ‘ngaˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ maˬ za nya˗a. Ngaˇ teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ muiˬ, Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˬ˗eu zahˇ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ mˇ keuˆ nya nya’ lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Yawˇbaˆ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu Eˇliˇpaˬ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ duˇ ni ngehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Shawˇ jehˆ ni gʼeh˗eu tsawˇ haˬ maˇ maˇ ni jawˇ meh loˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ “Aˬ jeˬ miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ maˬ jah coeˇ ta. Aˬ yawꞈ maꞈ kʼawꞈ Miˬyehˇ mehˬ shi maˬ muiˬ maˬ shawˇ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a loˇ” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 15:14, 15) Teu naˇ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ pyeuꞈ meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ teu naˇ Saˬdaˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Saˬdaˬ aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ noeˬ naˇ aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ zahˇ tsui ni pyeuꞈ˗iˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ˗ahˇ taˬ naˇ haˬ. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ haw tsoˆ taˬ. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ gʼeh mawꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ jah coeˇ ni taˬ gʼeh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ dehꞈ˗eu jeˬ bi za mawꞈ˗awˇ, za nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 2:3, 4.

Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ myah luꞈ bya cehˆ ni bi jaˆ

11. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ byah laˇ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ dawˬ luꞈ ngeh aˬ jeˬ miˇ neh nui ma mahˇ˗eu loˬ nga?

¹¹ Aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ myaw luꞈ bya cehˆ ni bi jaˆ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, yaw awˬ nmˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ˗eu nui ma maˬ mahˇ ni pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ˗eu jawˇ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ dui aˇ yamˬ˗ahˇ haw˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ˗a. Aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ myahˇ˗eu lehˇ miˇ˗a lehˇ noeˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ tiˬ kʼehˬ laˇ kʼehˬ tehꞈ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:8, 9) Miˬyehˇ naˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ doˆ shaˇ doˆ laꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui neh noeˬ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ byah laˇ gaˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ dawˬ ba jawˬ˗ehˇ, aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bya cehˆ ni jaˆ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?—Yaˬkoˆ 5:7, 8.

12. Heˬbyehˇ 11:1, 6 laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui jah heu naˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga?

¹² Aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ mˇ byah ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ myah luꞈ yaw gʼoeˇ gʼoeˇ lehˇ jawˇ nya ni leh jeh naˇ, aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bya cehˆ ni jaˆ˗eu meh. Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu jah˗eu jeˬ taꞈ dui dui˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ maˇ diˇ jawˇ˗eu lehˇ ya jah˗awˇ aˬ yawꞈ “aˬ yawꞈ˗ahˇ kʼaˇ poˆ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya jah meh.” (Heˬbyehˇ 11:1, 6-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ jah naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ dawˬ tawˆ luꞈ byah laˇ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ laˇ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ ziꞈ dzehˬ laˇ ni maˬ ehˇ, aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bya cehˆ ni jaˆ nya ni maˬ ehˇ, aˬ dui˗ahˇ maˇ diˇ caw ba nehˬ nya˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ja sawˇ ma.

13. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼoeˇ nya˗eu nga?

¹³ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ Jaˇliꞈ gui. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ mawˇ nya kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ nya˗eu meh. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ nya meh. Miˬyehˇ aˬ duiˬ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ 29:11, 12) Aˬ dui Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu neh Miˬyehˇ ehˇ gaˇ naˇ haˬ nya˗eu meh. Aˬ dui gaˇ hu˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gui ngeh, aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bya cehˆ ni gʼeh laˇ˗eu meh. “Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ boꞈ taˬ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ, aˬ dui˗ahˇ bi mehˬ bi tsoˆ˗eu gʼaˇ duˬ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ nya laˇ˗eu gʼaˇ duˬ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ biꞈ lahˬ nehˬ laꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ noeˬ tmˬ kʼaˇ za laˇ ni boꞈ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu meh.”—Loˇmaˆ 15:4.

14. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ cawˬ˗ahˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu nga?

¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ byah˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ. Yeˬhawˇbaˬ neh Aˬbyaˬhaˬ hawˇ˗eu Saˬlaˇ˗ahˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ nyaꞈ zaˬ maˬ paˇ baw nya˗euˬ aˇ yamˬ˗ahˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ bi ciˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 18:10) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Aˬbyaˬhaˬ ‘tsawˇ jeuˬ gʼawˬ mya jeuˬ˗euˬ aˬ da pyeuꞈ laˇ meh lehˇ ehˇ˗eu saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ jah˗eu meh’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 4:18) Gaˇ kawˇ heu tsawˇ haˬ˗euˬ myaˆ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh nehˬ˗iˬ pyeuꞈ leˇ nya gaˇ maˬ duˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ naˇ aˬ yawꞈ neh dzaˬ˗eu saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ mˇ byah nya meh lehˇ Aˬbyaˬhaˬ jah ziꞈ˗eu meh. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu tsawˇ haˬ heu gʼaˬ nui ma maˬ ya cawˆ˗aˬ. (Loˇmaˆ 4:19-21) Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ heu naˇ aˬ dui˗euˬ mehˬ shi tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ pyeuꞈ leˇ nya gaˇ maˬ duˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh dzaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ mˇ byah nya meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ bi siˬ nehˬ laꞈ˗eu meh.

15. Aˬ dui Miˬyehˇ neh mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh shaˇ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁵ Yeˬhawˇbaˬ neh nawˬ˗euˬ gʼaˬ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ byah laˇ gaˇ neh nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ haw. Yaw jeˬ ma jeˬ, Miˬyehˇ aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ caw ba nehˬ meh lehˇ Yeˬsuˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 6:32, 33) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ nawˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ shaˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ biꞈ nehˬ meh lehˇ jiˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 11:13) Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ jaˆ meh. Nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ saˇ jaˇ dawˬ heu deuˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu nui deuˬ jiˇ byah laˇ˗euˬ jaˆ tehꞈ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ma, nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ ma, yamˬ law tsaˬ˗eu nui jah paw˗euˬ dzaˇ biꞈ nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 6:14; 24:45; 2 Gawˇliˬtu 1:3) Yeˬhawˇbaˬ neh nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ mehˬ hu paw Miˬyehˇ mˇ nehˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu nawˬ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ ziꞈ dah ni gʼeh laˇ˗eu meh.

Noeˬ tmˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˬ

16. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh poeˬ˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ nga?

¹⁶ Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ Miˬyehˇ neh biꞈ˗eu poeˬ˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dawˬ luꞈ˗eu ma. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ teu maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ shmˇ kuˆ seuˬ seuˬ ma loꞈ˗ehˇ shaˬ˗eu zahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, kamˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ shmˇ uˬ kʼoˆ loꞈ˗ehˇ yaw lehˬ jeˬ˗ahˇ yahˇ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mˇ nya˗awˇ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ jiˇ haw piˇ nehˬ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗aˬ, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu nga lehˇ bi siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh naˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni za meh.

17. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ nya˗eu nga?

¹⁷ Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh Loˇmaˆ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ “noeˬ tmˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˬ” lehˇ gʼaˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 12:12) Pawˇluˆ aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ naˇ mˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu meh lehˇ aˬ yawꞈ siˬ nya˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Aˬ dui kʼawꞈ ni saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ bi byah laˇ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ noeˬ tmˬ˗eu baˬ da neh laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗eu meh. Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ ‘Dzaˬ taˬ˗euˬ dawˬ ma saˇ jaˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ziꞈ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu gʼaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.’—Ja ceuˬ 146:5, 6.