“Maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ”

1, 2. Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ aˬ jeˬ˗ahˇ ya daˬ˗euˬ nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

Gaˇ kawˆ heu hmˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ uˬ ciꞈ sehˇ gʼahˇ˗ahˇ miˇshaˬnaˬliˬ pyeuꞈ˗eu Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ zahˇ tsui ni gʼeh˗awˇ naꞈ dui dui˗eu tawˬ laꞈ kʼoeˇ bi nyehꞈ uˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ aˬ kuiˇ daˇ kawˬ neh bi tawꞈ taˬ˗euˬ miˇ neh maˬ luˆ nya˗eu uˬ taꞈ naˇ kʼah˗ahˇ jiˇ bi diˬ taˬ˗euˬ miˇ neh naˇ dui dui˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 16:23, 24) Teu ngeh nah˗euˬ jeˬ hu tsawˇ haˬ aˇ maꞈ deuˬ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ˗ahˇ lehˆ˗ahˇ nyehꞈ gʼeh laꞈ˗awˇ yaw kawˇ ma˗ehˇ yaˇ kʼaˬ daˇ nehˬ˗euˬ meh. Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ pehˇ kʼahˬ gʼeu paˆ˗awˇ yahˬ caˆ neh gʼawˬ mya poˆ juiꞈ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 16:16-22) Heu˗aˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Maˇ diˇ naˇ Pawˇluˆ Loˇmaˆ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh yaˇ kʼaˬ yehˬ baw sehˇ lu˗ehˇ maˬ daˇ nehˬ nya˗a.a—Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.

² Tawˬ˗ahˇ uˇ ngeh Pawˇluˆ teu ngeh nah pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Meuˬ heu meuˬ naˇ Pawˇluˆ neh gʼaˬ haw iˇ˗euˬ meuˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ Yuˇdaˆ tsawˇ jeuˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ maˬ jaˆ˗a. Teu miˇ neh Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ meuˬ laꞈ nyiˇ jaˆ˗eu lawˇ baˬ dawˬ peh uˬ duˬ tahˬ iˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 16:13, 14) Heu naˇ Yuˇdaˆ tsawˇ jeuˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ meuˬ laꞈ kʼoeˇ Yuˇdaˆ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu zaˬ yo aˬ li tseˇ gʼaˬ maˬ jawˇ byah˗eu miˇ neh nga laˬ? Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu deuˬ Loˇmaˆ zaˬ lahˇ ya pyeuꞈ˗eu miˇ neh kʼahˬ sehˇ jehˆ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 16:21) Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ maꞈ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh Loˇmaˆ zaˬ lahˇ maˬ ngeuˇ˗eu paˬ lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ dui maˬ siˬ duˬ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ tawˬ˗ahˇ nyehꞈ ahˇ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

3. Pawˇluˆ tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ ahˇ ngeh aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ bahˬ noeˬ lahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

³ Tiˬ poˆ na Pawˇluˆ aˬ yawꞈ tawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ahˇ laˇ nya˗eu nga lehˇ noeˬ˗eu paˬ. Gaˇ kawˆ heu maˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ ba la yaw myaˬ siˬ laꞈ kʼoeˇ Pawˇluˆ Aˬshaˆ miˇ kʼahˬ Ehˇjiˬehˬ iˬ ma laˆ shaˆ yawˬ paw yawˬ˗ahˇ jawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ teu gaˇ jawˇ ngeh Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ tiˬ gaˇ na taˬ tsaꞈ gaˬ iˇ lehˇ laˆ tsoeˬ˗awˇ yawˬ gaˇ yawˬ iˇ lehˇ jiˇ laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 16:6, 7) Ehˇ kʼawꞈ aˬ gaˇ nga? Pawˇluˆ Daˬloˇ meuˬ˗ahˇ jawˇ ngeh yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ “Maˬgeˬdawˇniˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ . . . caw ba laˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ gaˇ ya gaˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu miˇ neh Pawˇluˆ Maˬgeˬdawˇniˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ taˆ lehˇ iˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 16:8-10-ahˇ gui.) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ kʼehˬ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Maˬgeˬdawˇniˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ oe keuˆ˗euˬ maˬ myahˇ laˇ mi na˗ehˇ tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ ahˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ heu aˬ jeˬ miˇ neh pyeuꞈ laˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ˗euˬ nga? Pawˇluˆ tawˬ˗ahˇ aˇ myah keuˆ ni ya ahˇ˗eu nga? Pawˇluˆ gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ zahˬ leˇ kʼawꞈ nui jah ziꞈ dah ni gʼeh˗awˇ laꞈ kʼaꞈ cehˇ luꞈ˗a siˬ. Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ “guiˬ lahˬ shaˇ shaˇ˗ehˇ Miˬyehˇ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu caˇ dawˬ caˇ” dahˬ beh˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 16:25) Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ aˬ nyaꞈ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma˗ahˇ loꞈ piˇ nehˬ˗euˬ meh.

4, 5. (a) Aˬ dui˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ Pawˇluˆ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga? (b) Pawˇluˆ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ maˬ noeˬ gaˇ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ iˇ˗euˬ nga?

⁴ Nawˇ Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ gʼeh haw maˬ loˇ? Tiˬ poˆ na nawˇ Miˬyehˇ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗awˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh sheuˬ gʼeh˗euˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ ma lehˇ noeˬ kʼaw nawˇ shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗awˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zawˇ ma˗ehˇ ya laˆ paˇ gaˇ ya tahˬ puˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 9:11) Nymˇ nawˇ gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh pyeuꞈ laˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ˗eu nga? lehˇ nawˇ noeˬ˗eu paˬ. Toˆ˗ehˇ naˇ nawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ caw ba nya˗eu nga? Nawˇ oˇ oˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma tiˬ byah tiˬ loꞈ taˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Dawˬ kʼoꞈ za˗eu gʼaˇ duˬ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma.

⁵ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ dawˬ caˇ caˇ luꞈ ngeh maˬ noeˬ gaˇ gaˇ kawˆ yaw myaˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Dahˬ beh ngeh miˇ luˆ luˆ luˆ laˇ˗awˇ tawˬ˗euˬ laˇ gʼoˆ pah laˇ˗euˬ uˬ taꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ paꞈ tawꞈ taˬ˗euˬ shmˇ caˆ ga puiˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Pawˇluˆ tawˬ˗ahˇ loꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha taˬ sehꞈ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Tiˬ kʼehˬ naˇ teu pehˬ nymˇ jiˇ kʼawꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Uˬ shawˬ yaw naˆ˗ehˇ meuˬ˗euˬ aˬ yuiꞈ tiˬ gʼaˬ gaˇ mˇ zaˬ˗ahˇ kʼehˇ˗awˇ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ˗ahˇ tawˬ˗ahˇ neh bi sheuˬ doˆ˗awˇ maˬ suˬ saˬ ni meuˬ˗ahˇ neh bi doˆ iˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Meuˬ˗euˬ aˬ yuiꞈ gʼaˬ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ Loˇmaˆ zaˬ lahˇ nga lehˇ ya siˬ ngeh mˇ lehˬ dui dui miˇ˗a lehˇ noeˬ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ haw piˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ meuˬ˗ahˇ neh sheuˬ doˆ nehˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ meuˬ˗ahˇ neh maˬ doˆ iˇ mi na˗ehˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ maˬ myahˇ laˇ˗euˬ Lu diˇ jawˇ gaˇ iˇ˗awˇ dawˬ cawˬ puˬ iˇ˗euˬ meh. Teu ngeh Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ biꞈ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 16:26-40) Yawˬ jeˬ na luꞈ paˇ iˇ˗eu kawˇ lehˇ ngaˇ˗a!

“Tsawˇ haˬ zaˬ maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu” jeˬ pyeuꞈ

6. Nymˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗awˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ poˆ˗eu nga?

⁶ Gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya dzaw˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu jeˬ mˇ nya˗eu miˇ neh aˬ dui lawˬ haw˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ kʼahˬ lahˇ˗eu maˬ loˬ˗a. Gaˇ kawˆ heu Pawˇluˆ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw dui dui leˇ˗euˬ lehˇ aˬ dui Pawˇluˆ neh Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Heu kawꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui Piˇliˇpiˆ 4:6, 7-ahˇ ja sawˇ ma. (Gui.) Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu jeˬ jahˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ jiˇ ja sawˇ ma. Kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” aˬ dui lawˬ haw˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma tiˬ byah tiˬ loꞈ aˬ joˆ˗ehˇ bi taˬ nya˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

7. Pawˇluˆ Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ nehˬ ngeh aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁷ Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ Pawˇluˆ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ boꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ gui ngeh aˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ myaˬ ni Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ maˬ noeˬ gaˇ caw ba nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗eu paˬ. Pawˇluˆ˗euˬ sahˬ boꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗euˬ nga? Kʼahˬ taˬ lahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ koeˇ naˇ nawˇ “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” za tehꞈ˗a lehˇ mehˬ˗eu meh. Heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Jaˇliꞈ dawˬ yuˇ paˇ˗euˬ tiˬ dmˬ na “yuꞈ maˆ maˬ maˆ mawˇ coeˇ˗eu jeˬ” maˬ ngeuˇ naˇ “tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ bawˬ toˆ taꞈ˗ehˇ dzehˬ˗eu jeˬ” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Pawˇluˆ “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ”˗aˬ aˬ dui neh noeˬ doˆ coeˇ˗eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dui dui˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya laˆ piˇ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ laˆ piˇ nehˬ nya˗awˇ maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu jeˬ jahˇ nehˬ nya˗eu meh.—2 Beˬtuˆluˆ 2:9-ahˇ gui.

8, 9. (a) Pawˇluˆ Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ muiˬ˗eu gaˇ kawˆ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? (b) Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah nya˗eu nga?

⁸ Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ gʼaˇ duˬ dzeuˇ laꞈ˗euˬ tseˇ kʼoꞈ˗ahˇ mˇ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw ngeh Pawˇluˆ˗euˬ sahˬ boꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ dui dui˗eu paˬ. Yeˬhawˇbaˬ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ tahˬ puˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ kʼawꞈ gaˇ kawˆ heu “laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ heu ziꞈ dah ni bi pyeuꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu deuˬ mehˬ shi ja leˇ”˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗euˬ meh. (Piˇliˇpiˆ 1:7) Piˇliˇpiˆ meuˬ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ Ka li zaˬ yaw shuiꞈ deuˬ˗ahˇ maˇ paˇ kʼehˬ peuˬ˗euˬ paˬ. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ Loˇmaˆ zaˬ lahˇ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ bi siˬ˗euˬ miˇ neh Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ neh doˆ iˇ˗euˬ taꞈ naˇ Luˇkaꞈ tiˬ kʼoꞈ paˇ jawˇ tawꞈ nya˗awˇ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ yaw shui deuˬ˗ahˇ paˇ caw ba tawꞈ nya˗euˬ meh.

⁹ Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ Pawˇluˆ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ gui ngeh dawˬ teu deuˬ Pawˇluˆ˗euˬ nui noeˬ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ siˬ nya˗eu meh. Pawˇluˆ kʼaˆ dui dui˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ nehˬ ngeh Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ iˇ kʼahˇ laꞈ kʼoeˇ bi kaꞈ lahˇ taˬ˗a siˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” ahˇ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 1:12-14; 4:7, 11, 22.

“Tiˬ jeˬ˗ahˇ˗iˬ kʼahˬ taˬ lahˇ”

10, 11. Aˬ dui shaˬ zahˬ mˇ ngeh aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga aˬ dui aˬ jeˬ noeˬ tmˬ nya˗eu nga?

¹⁰ Aˬ dui˗ahˇ “tiˬ jeˬ˗ahˇ˗iˬ kʼahˬ” maˬ bi lahˇ˗eu uˬ taꞈ “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” za ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ laˆ piˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ Pawˇluˆ neh ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui noeˬ shaˬ ngeh aˬ dui kʼahˬ lahˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh ya dzawˇ nehˬ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:6, 7-ahˇ gui.) Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ meh lehˇ nui maˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ taˬ˗awˬ. Aˬ yawꞈ neh biꞈ˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ˗awˇ “aˬ dui maˬ noeˬ keuˆ maˬ shaˇ keuˆ nya gaˇ keuˆ ni” Yeˬhawˇbaˬ mˇ nehˬ nya meh lehˇ taˬ ngehˇ.—Eˇpeˇsu 3:20.

¹¹ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Siˬlaˆ loꞈ˗ehˇ aˬ dui kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zahˬ leˇ˗eu paˬ. Gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ˗eu gaˇ kawˆ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ aˬ dui aˬ myah luꞈ loˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (1 Gawˇliˬtu 10:13) Teu naˇ aˬ dui saˇ suˬ ni jawˇ˗awˇ tiˬ jeˬ maˬ jahˇ ni Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ laꞈ gaˇ dawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui neh guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya mˇ caw meh. (Loˇmaˆ 12:11) Aˬ dui neh mˇ˗euˬ jeˬ aˬ dui nui ma dawˇ coe ni gʼeh˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu gaˇ kahˇ dahˇ ngaˇ lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh shaˇ˗eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ mˇ nya˗awˇ aˬ dui maˬ noeˬ gaˇ mˇ nehˬ laꞈ nya meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Tiˬ poˆ na Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ mˇ nehˬ˗eu heu neh laˆ zahˬ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ noeˬ gaˇ mˇ nehˬ nya˗eu lehˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ hmˬ na˗ahˇ ja sawˇ ma.

Maˬ noeˬ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ

12. (a) Sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ sahˬ paˬ Saˬneˬkaˬliˇ guiˇ deuˆ laˇ ngeh aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ neh gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ˗eu gaˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya dzaw˗eu nga?

¹² Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ maˬ noeˬ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ neh jahˇ˗euˬ gaˇ kawˆ yaw myaˬ kawˆ ahˇ˗eu meh. Yaw jeˬ maˬ jeˬ Heˬsaˬgiˇ Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ sahˬ paˬ geuꞈ luꞈ ngeh Aˬshuˇliˆ sahˬ paˬ Saˬneˬkaˬliˇ Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ guiˇ deuˆ laˇ˗eu lehˇ gʼeh˗awˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ laꞈ nyiˇ jaˆ˗eu meuˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ dzaˬ˗euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 18:1-3, 13) Kʼoeˇ gaˇ neh naˇ Saˬneˬkaˬliˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ jiˇ deuˆ laˇ˗euˬ meh. Sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? jeˬ hu hu saˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ Miˬyehˇ gʼaˇ duˬ ngehˬ dah˗eu Iˇsaˬyaˇ nehˬ˗ehˇ ja uˇ˗euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 19:5, 15-20) Kʼoeˇ naˇ Saˬneˬkaˬliˇ neh kʼaˇ shaˇ˗euˬ jeˬ biꞈ nehˬ˗eu heu neh gaˇ kahˇ dahˇ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 18:14, 15) Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh meuˬ˗ahˇ gʼawˬ myahˇ ni loꞈ jawˬ laˇ gaˇ laˆ piˇ˗eu gʼaˇ duˬ yaw myaˬ jeˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 32:2-4) Gaˇ kawˆ heu aˬ joˆ˗ehˇ aˇ saˬ saˬ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ neh tehꞈ˗ehˇ uˬ ciꞈ tiˬ miˇ laꞈ kʼoeˇ Saˬneˬkaˬliˇ˗euˬ yehˇ 185000 gʼaˬ˗ahˇ bi sehꞈ˗euˬ meh. Heˬsaˬgiˇ kʼawꞈ ni gaˇ kawˆ heu pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ maˬ noeˬ˗aˬ.—2 Sahˬpaˬ 19:35.

13. (a) Yoˇsehˆ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya dzaw˗eu nga? (b) Saˬlaˇ˗ahˇ maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu gaˇ kawˆ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˬ˗euˬ nga?

¹³ Yoˇsehˆ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ tawˬ˗ahˇ jawˇ ngeh aˬ yawꞈ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ˗euˬ laꞈ oˆ gʼaˬ ya geuꞈ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu jeˬ keuˆ le ngeh aˬ yawꞈ pehˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ bi caw ba˗eu lehˇ aˬ yawꞈ maˬ noeˬ haw˗euˬ paˬ. (Aˇdahˬbeh˗eu 40:15; 41:39-43; 50:20) Yeˬhawˇbaˬ Yoˇsehˆ maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu jeˬ mˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Saˬlaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Tsawˇ mawˬ mawˬ iˇ˗euˬ Saˬlaˇ zaˬ kʼaˆ˗euˬ zaˬ maˬ ngeuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ zaˬ bi jawˇ le meh lehˇ noeˬ haw meh loˇ? Iˇtsaˆ dehꞈ le˗euˬ heu naˇ Saˬlaˇ gʼaˇ duˬ maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 21:1-3, 6, 7.

14. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jah nya˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui miˇ yaw shui maˬ keuˆ le miˇ na˗ehˇ aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ neh laˆ piˇ nehˬ laꞈ meh lehˇ maˬ noeˬ tmˬ. Kʼoeˇ uˬ taꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ nehˬ laꞈ lehˇ jiˇ maˬ shaˇ. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ gaˇ hu˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu jeˬ jahˇ nehˬ meh lehˇ aˬ dui ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ˗aˬ maˬ paˇ iˇ˗a. (Iˇsaˬyaˇ 43:10-13-ahˇ gui.) Heu naˇ aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ jah ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ nya ni Miˬyehˇ gʼaˬ biꞈ lahˬ nehˬ laꞈ meh lehˇ aˬ dui jah nya˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 4:7-9) Heˬsaˬgiˇ Yoˇsehˆ Saˬlaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw nya˗eu nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ naˇ shaˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh.

15. Aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” ahˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga teu aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ leˇ nya˗eu nga?

¹⁵ Aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” aˬ joˆ˗ehˇ za nya˗eu nga? Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ ziꞈ dah ni ya bi jaˆ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ heu naˇ Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ leˇ nya˗eu meh. Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ neh Miˬyehˇ aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ pyehˬ nehˬ nya˗awˇ aˬ dui˗euˬ siˬ nya˗eu nui ma˗ahˇ bi shawˇ˗eu uˬ taꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh bi jiˆ leˇ nya˗eu miˇ neh meh.—Yoˇhaˬ 14:6; Yaˬkoˆ 4:8; 1 Beˬtuˆluˆ 3:21.

Teu aˬ dui˗euˬ nui ma hawˇ˗eu nui noeˬ˗ahˇ loꞈ piˇ

16. Aˬ dui “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” za ngeh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

¹⁶ Aˬ dui “tsawˇ haˬ zaˬ maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” za ngeh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga? Teu naˇ aˬ dui˗euˬ nui ma hawˇ˗eu nui noeˬ˗ahˇ “caw ba”˗eu maˬ ngeuˇ naˇ loꞈ piˇ nehˬ˗eu meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 4:7) Gaˬliˇ dawˬ “loꞈ piˇ” lehˇ ehˇ˗eu heu dawˬ˗ahˇ meuˬ˗ahˇ bi loꞈ piˇ˗eu gʼaˇ duˬ yehˇ deuˬ˗ahˇ a daˇ nehˬ gaˇ zmˬ˗eu dawˬ pyeuꞈ meh. Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ yehˇ deuˬ neh loꞈ piˇ nehˬ˗eu uˬ moˆ jawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ meuˬ˗ahˇ loꞈ piˇ nehˬ taˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh uˬ ciꞈ paw nui ma saˇ lehˆ ni yuꞈ kʼaˆ nya˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui “Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” ahˇ naˇ aˬ dui tiˬ jeˬ˗ahˇ˗iˬ kʼahˬ maˬ lahˇ ni aˬ dui˗euˬ nui ma hawˇ˗eu nui noeˬ gʼaˬ naˬ naˬ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗awˇ muiˬ˗eu jeˬ bi za mawꞈ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. (1 Beˬtuˆluˆ 5:10) Heu loꞈ˗ehˇ siˬ nya˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ bi shaˬ˗eu uˬ taꞈ aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ bi noeˬ shaˬ dzeuˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

17. Huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ keuˆ le ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ nya ni aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga?

¹⁷ Nymˇ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ yawˬ gʼaˬ na kʼoeˇ taˆ keuˆ le˗eu meh. (Maꞈtehˬ 24:21, 22) Teu ngeh aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ aˬ dui maˬ ehˇ nya˗eu yaw duˬ baw meh. Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ aˬ dui aˇ dzehˬ˗ehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu maˬ loˬ˗a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ kʼaˇ mˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ siˬ nya kʼawꞈ aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ gaˇ hu aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nehˬ˗euˬ lehˇ jiˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. Aˬ jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh kʼaˇ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ ni jahˇ meh lehˇ jiˇ aˬ dui jah˗eu ma. Aˬ yawꞈ gaˇ kawˆ teu deuˬ˗ahˇ aˬ dui maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu jeˬ neh jahˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗eu miˇ neh nymˇ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui gʼaˇ duˬ mˇ˗euˬ aˬ geu jeˬ maˬ kaˬ “tsawˇ haˬ zaˬ maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ” siˬ nya dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.