“Kʼaˬ duˬ ni . . . gaˇ mˇ˗eu dawꞈ leˇ”

1, 2. (a) Sawˬlaˬmoˬ aˬ jeˬ aˬ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ za˗euˬ nga? (b) Daˬbiˇ aˬ jeˬ miˇ neh Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu nga?

Sawˇlaˬmoˬ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu gaˇ za˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ tseˇ˗awˇ kʼaˇ jaˆ laꞈ haw˗euˬ gaˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu gaˇ˗ahˇ bi haw piˇ˗euˬ meh. Heu naˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ˗eu gaˇ pyeuꞈ meh. Uˬ duˬ tahˬ nymˇ heu “muiˬ dui dui˗awˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsawˇ myahˇ doˆ dui dui”˗eu meh. Kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni uˬ duˬ tahˬ nymˇ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ “nymˇ jaˆ˗eu jawˇ duˬ meh.”—1 Laˬsaˬbaˬ 22:1, 5, 9-11.

² Sahˬ paˬ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ caw ba meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Sawˇlaˬ moˬ naˇ “aˇ kʼoꞈ nahˬ˗awˇ maˬ mˇ maˬ shaˇ” haw˗aˬ. Aˬ yawꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ˗eu gaˇ heu˗ahˇ mˇ peuˬ ngaˇ loˇ? Maˬ ngeuˇ naˇ aˇ kʼoꞈ nyiˇ˗awˇ maˬ mˇ haw˗euˬ jeˬ heu neh bi laˆ tsoeˬ ngaˇ loˇ? Gaˬ heu mˇ pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ Sawˇlaˬmoˬ maˬ guˆ ni gaˇ heu ya dawꞈ iˇ˗euˬ meh.

3. Sawˇlaˬmoˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da˗ahˇ˗neh aˬ jeˬ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ ya dzaw˗euˬ nga?

³ Sawˇlaˬmoˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da Daˬbiˇ˗ahˇ˗neh kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu yaw myaˬ jeˬ ya dzaw˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Daˬbiˇ yaw nyiˇ ngeh neh aˬ yawꞈ aˬ da˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ dzaˬ laˇ˗eu bawˇ tsahˬ jeˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ dawꞈ ceh ceh˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 17:34, 35) Kʼoeˇ naˇ gʼaˬ kʼaˆ˗awˇ guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu mawˇ do huiˬ dui dui˗eu Gawˇliˇyaˆ nehˬ˗ehˇ deuˆ ceh ceh ngeh kʼawꞈ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗euˬ meh. Teu ngeh Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba˗euˬ laꞈ kʼoeˇ kʼaˬ lo lo zaˬ tiˬ siˬ neh tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ Gawˇliˇyaˆ˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗euˬ meh.—1 Saˬmeuˬlaˆ 17:45, 49, 50.

4. Sawˇlaˬmoˬ aˬ jeˬ miˇ neh kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu nga?

⁴ Daˬbiˇ aˬ jeˬ miˇ neh Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni bi gʼeh˗awˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ gaˇ gʼaˬ biꞈ˗eu tsaˬ nga lehˇ aˬ dui ya siˬ nya˗euˬ ma. (1 Laˬsaˬbaˬ 28:20-ahˇ gui.) Sawˇlaˬmoˬ kʼaˬ duˬ ni maˬ gʼeh naˇ guˆ˗eu jeˬ neh bi uˆ lahˇ˗awˇ gaˇ˗ahˇ maˬ dawꞈ leˇ nya˗a. Teu naˇ gaˇ maˬ mˇ pyeuꞈ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ doeˇ dzehˬ˗eu meh.

5. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu nga?

⁵ Aˬ dui kʼawꞈ Sawˇlaˬmoˬ loꞈ˗ehˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ Miˬyehˇ neh biꞈ laꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ ya shaˇ˗eu meh. Teu miˇ neh gaˇ hu ba˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ neh nui kʼaˬ mˇ mawˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw kaˇ˗euˇ. Teu naˇ aˬ dui˗ahˇ kʼawꞈ kʼaˬ duˬ ni gʼeh laˇ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ pyeuꞈ nya nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

Kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu deuˬ

6. Nawˇ Yoˇsehˆ˗euˬ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu aˬ geu jeˬ˗ahˇ ya leˇ nya?

⁶ Yoˇsehˆ Pawˇtiˇpaˬ˗euˬ miˬ zaˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ yuꞈ taꞈ mawꞈ ngeh kʼaˬ duˬ ni bi gʼeh˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Pawˇtiˇpaˬ˗euˬ miˬ zaˬ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ maˬ geuꞈ naˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ meh lehˇ Yoˇsehˆ siˬ nya kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ maˬ mˇ caw˗aˬ. Kʼaˬ duˬ ni laꞈ maˬ daˬ˗eu uˬ taꞈ taˆ lehˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 39:10, 12.

7. Laˬhaˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

⁷ Laˬhaˇ kʼawꞈ ni kʼaˬ duˬ ni gʼeh tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Sho haw le˗euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬliˇkoˇ meuˬ˗ahˇ jaˆ˗eu aˬ yawꞈ pehˬ kahˇ laˇ ngeh guˆ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ caw ba˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu miˇ neh kʼaˬ duˬ ni sho haw le˗euˬ aˬ li nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ sheuˬ zaꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ cehˆ dzeuˇ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Yawˇshuˆ 2:4, 5, 9, 12-16) Laˬhaˇ Yeˬhawˇbaˬ maˇ diˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ meh lehˇ jah˗awˇ Yeˬliˇkoˇ meuˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ meh lehˇ jah˗eu meh. Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ Yeˬliˇkoˇ˗euˬ sahˬ paˬ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ maˬ guꞈ˗a. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ kʼaˬ duˬ ni yawˬ ha hawˇ˗eu nymˇ jiˇ˗ahˇ haw piˇ˗euˬ meh.—Yawˇshuˆ 6:22, 23.

8. Yeˬsuˇ neh kʼaˬ duˬ ni mˇ˗euˬ jeˬ kuiˆ laꞈ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga?

⁸ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu kuiˇ laꞈ deuˬ kʼawꞈ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh gaˇ ya mawˇ˗awˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 8:28-32; Yoˇhaˬ 2:13-17; 18:3-5) Saˬduˬgehˇ deuˬ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ taˬ mehˬ lehˇ ehˇ laˇ ngeh Kuiˇ laꞈ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ maˬ mˇ caw˗aˬ.—Gʼaˬkʼehˇ 5:17, 18, 27-29.

9. 2 Tiˆmoˇseˬ 1:7-ahˇ haw ngeh kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ aˬ gaˇ neh laˇ˗euˬ nga?

⁹ Yoˇsehˆ Laˬhaˇ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu kuiˇ laꞈ deuˬ tsaˬ˗eu jeˬ mˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ mˇ˗euˬ heu naˇ yawˬ ha nya˗eu jeˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu miˬ neh meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui tiˬ poˆ na kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ ngeh yawˬ ha nya˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ gʼoe ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya gʼoe˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 1:7-ahˇ gui.) A duiˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ loˬ˗eu nyiˬ jeˬ˗ahˇ ja sawˇ iˇ ma. Heu naˇ aˬ dui˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ hawˇ˗eu aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ meh.

Kʼaˬ duˬ ni gʼeh paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ

10. Zaˬ guˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu nga?

¹⁰ Zaˬ guˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu gaˇ kawˆ yaw myaˬ jeˬ jaˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Sawˇlaˬmoˬ neh kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mehˬ nehˬ nya˗awˇ mehˬ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu kʼawꞈ aˬ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ tehꞈ˗ehˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 27:11) Zaˬ guˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ suˇ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu byawˬ gʼaˬ muˆ gʼaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tseˇ˗eu yawˬ tsaˬ yawˬ dawˇ˗ahˇ shawˇ jehˆ ni aˬ joˆ˗ehˇ bo saˆ˗eu iˇ cuꞈ aˬ myah shawˇ˗eu lehˇ gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni ya noeˬ tsehˆ˗eu meh. Zaˬ guˬ deuˬ neh tseˇ mˇ˗euˬ jeˬ Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Saˬdaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ maˬ tsaˬ˗eu miˇ neh zaˬ guˬ deuˬ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh.

11, 12. (a) Moˇseˬ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga? (b) Zaˬ guˬ deuˬ Moˇseˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹¹ Zaˬ guˬ deuˬ ya noeˬ tsehˆ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ noeˬ taˬ˗eu jeˬ heu meh. Miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ na˗ahˇ zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ bi dzaw goˇ˗eu hawˇ˗eu pyuˇ gʼawˬ mya za laˇ˗eu gaˇ bi mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗euˬ meh. Tiˬ gaˇ na naˇ iˇ shaˬ shaˬ˗eu miˇ neh zaˬ guˬ deuˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ mˇ˗eu ya leh jeh nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Nawˬ˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu kʼawꞈ Moˇseˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Aˬ yawꞈ Paˬlawˇ˗euˬ aˬ buˇ neh ciˬ cu˗euˬ miˇ neh smˇ muiˬ bi muiˬ laˇ˗awˇ aˬ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ ma lehˇ noeˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ Iˇjiˇtuˆ nymˇ jiˇ deuˬ saˬ laˬ deuˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu deuˬ aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu leh jeh gaˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ jeˬ lehˇ gʼeh˗eu kʼawꞈ Moˇseˬ kʼaˬ duˬ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ ma lehˇ tseˇ˗awˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ hawˇ˗eu smˇ muiˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ byehˇ dzehˬ˗euˬ taꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ gʼoe˗eu meh. (Heˬbyehˇ 11:24-26) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni biꞈ˗awˇ mehˬ hu paw guiˬ lahˬ teu naˆ maˬ tseˇ paˇ biꞈ˗eu meh.

¹² Zaˬ guˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu hawˇ˗eu Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu poˆ ma lehˇ noeˬ taˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ loˬ˗eu jeˬ poˆ nya ni Miˬyehˇ caw ba nehˬ meh. Dahˬ beh˗eu Ka li zaˬ laꞈ kʼoeˇ Tiˆmoˇseˬ lehˇ kuˇ˗eu aˬ li zaˬ guˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu leh jeh˗euˬ meh. Nawˇ kʼawꞈ ni teu loꞈ˗ehˇ mˇ nya meh.a (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.)—Piˇliˇpiˆ 2:19-22-ahˇ gui.

13. Kʼaˬ du ni gʼeh˗eu jeˬ mehˇ nmˇ aˬ buˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ leˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ nga?

¹³ Aˬmeˬliˇkaˬ Ehˇlaˇbehˬmaˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu “Huiˬ laˇ ngeh ngaˬ˗ahˇ shaꞈ dawˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ kʼawꞈ teu naˆ naˆ˗ehˇ maˬ ngehˬ cawˬ. Tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh maˬ siˬ nya˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ maˬ ngehˬ cawˬ shaꞈ nya.” Ehˇ kʼawꞈ aˬ da aˬ ma hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ neh caw ba nehˬ˗euˬ miˇ neh aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ nya laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu “Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ sahˬ boꞈ dzaw goˇ˗eu tsawˇ myahˇ doˆ˗eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu heu deuˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ heu deuˬ˗ahˇ maˬ mˇ pyeuꞈ nya˗eu uˬ taꞈ heu deuˬ baˬ da neh uˬ duˬ kawꞈ˗awˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ jiˇ ya tahˬ puˬ meh” lehˇ aˬ yawꞈ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ biꞈ˗awˇ gaˇ maˇ diˇ mˇ pyeuꞈ gaˇ duˇ nya” lehˇ aˬ yawꞈ paˇ ehˇ˗eu meh.

14. Ka li zaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ aˬ myah kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ loˬ nga?

¹⁴ Ka li zaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ kʼawꞈ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ nawˬ˗euˬ baw leˬ gaˇ mˇ˗eu aˇ yamˬ mˇ dzehˬ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ laˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ yamˬ teu naˇ nawˇ nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ bawˬ dzaˬ˗eu aˇ yamˬ heu deuˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh maˬ mˇ nya nga lehˇ baw leˬ˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni ya ehˇ nehˬ˗awˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ yaw muiˬ jeˬ ya mˇ mehˬ nehˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˬ da aˬ ma tiˬ gʼaˬ na nawˇ nawˬ˗euˬ zaˬ˗ahˇ maˬ bi mˇ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zaˬ˗ahˇ bi mˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ da aˬ ma teu deuˬ nawˬ˗ahˇ naˇ haˬ laˇ ngeh nawˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ miˇ neh nawˬ˗euˬ zaˬ˗ahˇ maˬ bi mˇ eu lehˇ ja mawˇ nehˬ nya ma loˇ?

15. Ja ceuˬ 37:25 hawˇ˗eu Heˬbyehˇ 13:5 aˬ da aˬ ma deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

¹⁵ Zaˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu paw bi noeˬ taˬ˗awˇ noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ aˬ da aˬ ma tiˬ deuˬ naˬ zaˬ˗ahˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ bi pyeuꞈ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ loˬ˗eu tsahˇ˗ahˇ bi jawˇ iˇ˗eu Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ bi mˇ iˇ˗eu Bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ gaˇ bi caw ba iˇ˗eu gaˇ heu deuˬ maˬ bi mˇ peuˬ ni guˆ˗eu meh. Zaˬ deuˬ gaˇ heu mˇ iˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ mawˬ iˇ ngeh maˬ cu nya˗eu paˬ lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu aˬ da aˬ ma deuˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw meh lehˇ jah˗eu meh. (Ja ceuˬ 37:25; Heˬbyehˇ 13:5-ahˇ gui.) Zaˬ deuˬ aˬ daˬ aˬ ma heu loꞈ˗ehˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe gaˇ ya mawˇ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu meh.—1 Saˬmeuˬlaˆ 1:27, 28; 2 Tiˆmoˇseˬ 3:14, 15.

16. Aˬ da aˬ ma tiˬ deuˬ na zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ paw noeˬ taˬ ni aˬ joˆ˗ehˬ caw ba˗eu nga heu zaˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ aˬ joˆ˗ehˇ tsoeˬ nga?

¹⁶ Aˬmeˬliˇkaˬ˗ahˇ jawˇ˗eu aˬ da aˬ ma tiˬ gu aˬ yawꞈ nyaꞈ˗eu zaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya ni caw ba˗eu meh. Aˬ da gʼaˬ ehˇ˗eu “Zaˬ maˬ ngehˬ nya maˬ cah nya laˇ mi na˗ehˇ nga nyaꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ˗euˬ ma. Nymˇ naˇ gaˇ teu deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh.” Zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu lehˇ noeˬ taˬ˗awˇ noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ leh jeh˗eu miˇ neh Saˬdaˬ neh muˇ juˇ juˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya˗eu meh lehˇ aˬ da gʼaˬ paˇ ehˇ˗eu meh. Zaˬ nyiˬ gʼaˬ jawˇ˗eu aˬ da tiˬ gʼaˬ paˇ ehˇ˗eu “Aˬ da aˬ ma gʼawˬ mya gʼaˬ zaˬ nyiˇ gʼa˗eu paw gʼaˬ naˬ naˬ˗eu paw sahˬ boꞈ dzaw goˇ˗eu paw bi mˇ pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ biꞈ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ zaˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ ziꞈ dah ni bi mˇ˗eu gʼaˇ duˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ teu naˆ maˬ tseˇ ya leh jeh nga siˬ. Teu naˇ zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ paw noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ pyeuꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni aˬ dui kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ gaˇ maˬ tiˬ kahˇ˗ahˇ ya cah˗eu miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh” Zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu paw noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ jaˆ˗awˇ mˇ pyeuꞈ nya ni caw ba˗euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ meh lehˇ nawˇ jah nya meh.

Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ

17. Bawˬdzaˬnymˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ geu ngeh kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh nga lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

¹⁷ Aˬ dui aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ kʼawꞈ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tiˬ gʼaˬ na kʼaˆ˗eu iˬ baˇ mˇ ngeh maˬ ehˇ tiˬ gʼaˬ na shiˇ gaˇ keuˆ ni naˇ˗awˇ ya laˆ saˆ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ na tawˬ zaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ ya mehˬ˗eu maˬ ehˇ tawˬ laꞈ kʼoeˇ bawˬ dzaˬ gaˇ ya sheuˬ gʼeh˗eu maˬ ehˇ gaˇ heu deuˬ ya mˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ miˬ daꞈ deuˬ lawˇ neh kʼaˬ du ni ya gʼeh ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ maꞈ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh kʼaˬ duˬ ni gʼeh paˬ˗ehˇ gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ nya tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ loˬ dzehˬ˗eu tsahˇ˗ahˇ jawˇ iˇ nya Bawˬdzaˬnymˇ mawˇ kawˇ kawˇ nehˬ nya tsoˆ caw nya Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ tsaꞈ gaˬ˗eu Dzaw nymˇ˗ahˇ iˇ nya Giˇlaˆ Dzaw nymˇ˗ahˇ kʼawꞈ iˇ nya˗eu meh.

18. Mehˇ nmˇ aˬ piˬ deuˬ kʼaˬ duˬ ni aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh nya˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui mehˇ nmˇ aˬ piˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui nehˬ˗ehˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu laꞈ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ hu loꞈ˗ehˇ Miˬyehˇ gaˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ paˇ leh jeh nya˗euˬ kʼawꞈ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ gaˇ mˇ nya luꞈ˗a siˬ. (Tiˇtuˆ 2:3-5-ahˇ gui.) Yaw jeˬ ma jeˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ piˬ deuˬ˗ahˇ shaˇ˗awˇ zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ moeˬ tsoeˬ haw muiˬ ni dmˬ lehˇ ya ehˇ nehˬ ngeh kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ zaˬ guˬ deuˬ neh dm˗euˬ moeˬ tsoeˬ˗ahˇ maˬ ngehˬ doeˇ ni nahˬ yu ni gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh dm˗euˬ jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˬ deuˬ leˇ nga lehˇ gʼoˆ shaw leˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 2:9, 10) Mehˇ nmˇ aˬ piˬ deuˬ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui ga mˇ mawˇ ngeh aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu meh.

19. (a) Iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ aˬ li deuˬ nui kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ ahˇ nya˗eu nga? (b) Piˇliˇpiˆ 2:13 hawˇ˗eu 4:13 mehˇ nmˇ aˬ li deuˬ nui kʼaˬ ahˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁹ Iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ li deuˬ kʼawꞈ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ gaˇ ya mˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˇ muˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuꞈ gʼeh˗eu gʼaˬ geuꞈ naˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 3:1) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ gʼaˬ na gaˇ teu maˬ mˇ peuˬ ni gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ dzeuˇ yaꞈ ngeh mˇ bahˬ˗euˬ miˇ neh aˇ muˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ maˬ ehˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ maˬ ehˇ geuꞈ˗eu maˬ geuˇ leˇ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ gaˇ teu maˬ mˇ nya nya lehˇ noeˬ˗eu deuˬ jiˇ jawˇ meh. Nawˇ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu tiˬ gʼaˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nui kʼaˬ bi ahˇ laˇ nya meh. (Piˇliˇpiˆ 2:13; 4:13-ahˇ gui.) Moˇseˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ mˇ nya nya lehˇ noeˬ˗eu meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 3:11) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui kʼaˬ biꞈ˗awˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ mˇ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ li deuˬ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ yawˬ nah na Jaˇliꞈ ya gui˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ nui kʼaˬ ahˇ˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗awˇ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh. Kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni aˇ muˇ˗euˬ gaˇ aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ caw ba nehˬ ma lehˇ ehˇ nehˬ nya meh. Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ li aˬ geu gʼaˬ˗ahˇ maˬ kaˬ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ kaˇ˗eu lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu ma.

Yeˬhawˇbaˬ “nawˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ tehꞈ˗a”

20, 21. (a) Daˬbiˇ Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ aˬ jeˬ ehˇ nehˬ˗euˬ nga? (b) Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jah nya˗eu nga?

²⁰ Sahˬ paˬ Daˬbiˇ Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ maˬ tsoˆ gʼaˬ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni Yeˬhawˇbaˬ nawˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Laˬsaˬbaˬ 28:20) Sawˇlaˬmoˬ dawˬ teu deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ gaˇ duˇ˗awˇ aˬ yawꞈ aˬ kʼoꞈ nyiˇ˗awˇ maˬ mˇ maˬ shaˇ haw˗eu baˬ da neh gaˇ teu maˬ mˇ peuˬ nya lehˇ maˬ bi laˆ tsoeˬ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba˗euˬ baˬ da neh 7 kʼoꞈ tiˬ paˆ laꞈ kʼoeˇ huiˬ dui dui˗eu uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ gʼaˬ˗euˬ meh.

²¹ Yeˬhawˇbaˬ Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ caw ba˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ nui kʼaˬ ahˇ˗awˇ gaˇ mˇ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 41:10, 13) Aˬ dui kʼaˬ duˬ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ naˇ nymˇ maˬ ehˇ aˬ kaˇ mehˬ hu paw maˬ ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ laꞈ meh lehˇ jah nya meh. Teu miˇ neh aˬ dui “Kʼaˬ duˬ ni . . . gaˇ mˇ˗eu dawꞈ leˇ” kaˇ˗euˇ.