Dzaw deuˆ 03
Jaˇliꞈ˗ahˇ jah nya ngaˇ laˬ?
Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ saˇ jaˇ dawˬ hawˇ˗eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ yaw myaˬ ahˇ˗eu meh. Nawˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ kʼawꞈ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ ahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jah nya meh laˬ lehˇ kʼawꞈ noeˬ˗eu paˬ. Oeˇ dui dui laˇ˗euˬ paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ hawˇ˗eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ deuˬ˗ahˇ jah nya ngaˇ laˬ? Nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu mehˬ hu paw laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ dehꞈ nya meh lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ jah nya ngaˇ loˇ? Yaw myaˬ lam gʼaˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ jah˗eu meh. Nawˇ jiˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah nya nga lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha pyehˆ tseˇ haw˗awˬ.
1. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ nga laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ shaˇ noeˬ˗awˇ boꞈ doˆ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nga laˬ?
Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “kʼaˇ boꞈ taˬ˗euˬ jeˬ tsaˬ dui dui˗eu meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 12:10) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ maˇ diˇ dehꞈ yaꞈ˗awˇ, maˇ diˇ pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 1:3; 3:1, 2-ahˇ gui.) Gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ hawˇ˗eu gaˇ hu˗euˬ myawˬ gahˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ, tsawˇ haˬ deuˬ, aˇ nah aˇ yamˬ, jawˇ duˬ jawˇ zaˇ, heu deuˬ maˇ diˇ tsaˬ ngaˇ˗a lehˇ laꞈ daˬ˗eu meh.
2. Jaˇliꞈ oeˇ dui dui laˇ˗euˬ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni zmˬ nya meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya nga?
Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ boꞈ taˬ˗euˬ yaw myaˬ jeˬ, Jaˇliꞈ boꞈ ngeh yamˬ˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ maˬ siˬ nya˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, miˇ tsaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, teu ngeh saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ jah˗a. Aˇ nah naˇ miˇ tsaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ neh hawˇ˗eu, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ teu maˇ diˇ tsaˬ ngaˇ lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ ‘dawˬ deuˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ lehˬ˗a. Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ gmˬ˗eu meh.’—Ja ceuˬ 111:7, 8.
3. Mehˬ hu paw nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh jah nya nga?
Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “aˇ hu ba neh aˬ kaˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ ehˇ taˬ jiˇ˗euˬ” meh. (Iˇsaˬyaˇ 46:10) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ gaˇ kawˆ gʼawˬ mya kawˆ˗ahˇ maˬ pyeuꞈ laˇ mi naˆ˗ehˇ ehˇ huˬ taˬ˗awˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ pyeuꞈ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ gaˇ hu ba neh yaw duˬ duˬ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Heu kawˆ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ ja sawˇ ma. Gaˇ kawˆ teu deuˬ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ byah laˇ˗euˬ meh.
Naꞈ suiˇ ni dzaw
Jaˇliꞈ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ ngaˇ laˬ lehˇ haw˗awˇ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ jiˇ haw.
4. Miˇ tsaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ Jaˇliꞈ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ
Gaˇ hu˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ miˇ tsaˬ heu siˬ tiˬ jeˬ paˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ meh lehˇ noeˬ˗eu meh. Biˬdiˬoˬ pah.
Dzeuˇ yaꞈ˗euˬ 3,500 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni˗ahˇ boꞈ˗euˬ Yawˇbaˆ sahˬ boꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ ehˇ taˬ˗euˬ nga lehˇ haw. Yawˇbaˆ 26:7-ahˇ gui gʼaˬ naˇ, naˇ haˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ ja sawˇ.
Miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ “tiˬ gaˇ˗iˬ maˬ tuˆ ni jaˬ myawꞈ˗ahˇ” ceuˬ luꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu, aˬ jeˬ miˇ neh zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?
Nahˇ ma iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ˗euˬ iˇ cuꞈ deuˬ˗ahˇ saꞈ kʼoeˬ bi pyeuꞈ˗iˇ˗awˇ, saꞈ kʼoeˬ teu uˬ yehˇ pyeuꞈ˗iˇ ngeh miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ yehˇ ka leꞈ˗awˇ iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ yoeˇ ahˇ gʼeh˗eu meh. Tsawˇ haˬ deuˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ 1,800 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ hawˇ˗eu siˬ nya laˇ˗euˬ tehꞈ˗a siˬ. Ehˇ kʼawꞈ, dzeuˇ yaꞈ˗euˬ yaw myaˬ heˇ kʼoꞈ˗ahˇ neh Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ taˬ˗euˬ nga lehˇ haw. Yawˇbaˆ 36:27, 28-ahˇ gui gʼaˬ naˇ, naˇ haˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ ja sawˇ.
Uˬ yehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ yaw shaw shaw lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ heu, aˬ jeˬ miˇ neh zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?
Nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu gui gʼaˬ˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu, nawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ nui ma taˬ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ miˇ˗a laˬ?
5. Jaˇliꞈ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ
Iˇsaˬyaˇ 44:27–45:2-ahˇ gui gʼaˬ naˇ, naˇ haˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ ja sawˇ.
Baˬbuˇloˬ meuˬ maˬ bi laˆ cawˆ mi naˆ˗ehˇ Jaˇliꞈ 200 kʼoꞈ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ehˇ huˬ taˬ˗euˬ nga?
B.C.a 539-ahˇ Paˇshaˇ sahˬ paˬ Guˇluˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ guiˇ maꞈ deuˬ, Baˬbuˇloˬ meuˬ˗ahˇ deuˆ geuꞈ˗euˬ meh lehˇ gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu deuˬ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ meuˬ tiˬ jawˬ jaˆ˗eu lawˇ baˬ caˬ pyawˇ˗awˇ, pah dzeh taˬ˗euˬ meuˬ laˇ gʼoˆ˗ahˇ neh ahˇ leˇ˗awˇ deuˆ˗eu maˬ loˬ ni meuˬ˗ahˇ yuˇ geuꞈ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ 2,500 kʼoꞈ dzehˬ ni byah laˇ˗euˬ kʼawꞈ, Baˬbuˇloˬ meuˬ meuˬ tsoeˬ pyeuꞈ luꞈ˗a siˬ. Jaˇliꞈ mehˬ hu paw neh aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ taˬ˗euˬ nga lehˇ haw.
Iˇsaˬyaˇ 13:19, 20-ahˇ gui gʼaˬ naˇ, naˇ haˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ ja sawˇ.
Baˬbuˇloˬ meuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ heu aˬ joˆ˗ehˇ byah laˇ˗euˬ nga?
Nymˬ˗mˇ iˬ nah Aiˇlaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jaˆ˗eu Baˬbuˇloˬ meuˬ meuˬ tsoeˬ
6. Jaˇliꞈ nymˬ˗mˇ iˬ nah pyeuꞈ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ
Jaˇliꞈ aˬ dui˗euˬ saˇ ka˗ahˇ “aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ” lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1) Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ ehˇ taˬ˗euˬ nga lehˇ haw.
Maꞈtehˬ 24:6, 7-ahˇ gui gʼaˬ naˇ, naˇ haˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ ja sawˇ.
Jaˇliꞈ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ nga?
2 Tiˆmoˇseˬ 3:1-5-ahˇ gui gʼaˬ naˇ, naˇ haˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ ja sawˇ.
Jaˇliꞈ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ nga?
Aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ nawˇ ya mawˇ luꞈ de?
Tiˬ gʼaˬ na ehˇ˗eu: “Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ teu˗aˬ aˬ poeˬ dawˬ oeˇ tehꞈ˗a.”
Nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Jaˇliꞈ˗ahˇ jah nya nga?
Kawˆ shawˆ
Gaˇ hu˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ haw ngeh maˬ ehˇ, maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh maˬ ehˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ jah nya ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.
Ja sawˇ poˆ˗eu
Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ teu maˇ maˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ nga laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ shaˇ noeˬ shaˇ noeˬ˗ehˇ boꞈ doˆ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nga laˬ?
Miˇ tsaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ Jaˇliꞈ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu lehˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu nga?
Jaˇliꞈ mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ehˇ nehˬ taˬ ngaˇ laˬ? Nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya? Aˬ je miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ noeˬ nya?
Haw lahˬ
Jaˇliꞈ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ tsaˬ leˇ ngaˇ laˬ?
“Aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ”˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ pyeuꞈ laˇ˗eu nga?
Gaˬliˇ miˇ kʼahˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ aˬ joˆ˗ehˇ byah laˇ˗euˬ nga lehˇ haw.
‘Miˬyehˇ gʼaˇ duˬ ngehˬ dah˗eu deuˬ neh ngehˬ yaꞈ˗euˬ dawˬ’ gʼaˬ bi ahˇ laˇ (5:22)
Zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya siˬ ngeh, aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ˗iˇ˗euˬ nga lehˇ haw.
“Gaˇ hu ngaˇ Miˬyehˇ jawˇ˗eu lehˇ maˬ jah˗aˬ” (Loꞈ˗eu nymˇgoˇ, 2017 Ngaˬ dmˬ aˬ yawꞈ dmˬ)
a B.C. heu naˇ, Yeˬsuˇ maˬ dehꞈ le mi naˆ˗ehˇ˗euˬ aˇ kʼoꞈ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗awˇ, A.D. heu naˇ, Yeˬsuˇ dehꞈ le dzeuˇ˗awˇ neh˗euˬ aˇ kʼoꞈ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.