Dzaw˗eu gaˇ kawˆ 46
Dawˬ caˇ 49 Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ
Mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li deuˬ˗oˇ, nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ ma loˇ?
“Za˗eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ˗eu guiˬ lahˬ huiˬ dzehˬ meh.”—Gʼaˬkʼehˇ 20:35.
Yaw muiˬ˗ehˇ ya haw˗eu tsahˇ
Iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li deuˬ˗ahˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ pyeuꞈ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ.
1. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?
Aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ gʼawˬ mya jeˬ mˇ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ Piˇliˇpiˆ meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ nehˬ ngeh, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ hawˇ˗eu caw ba˗eu deuˬ˗ahˇ dawˬ cawˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ puˬ taˬ˗euˬ meh.—Piˇliˇpiˆ 1:1.
2. Mehˇ nmˇ Luˬiˇ˗suiꞈ aˇ muˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ ya caw ba gaˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?
2 Iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, maˬ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gaˇ ya mˇ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ Deˇbeˬ aˇ kʼoꞈ 18 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh neh aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ bi geuꞈ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ Luˬiˇ˗suiꞈ naˇ, aˇ kʼoꞈ 50 kʼoꞈ heu kaˬ kʼawˆ laˇ˗euˬ gaˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ ya geuꞈ˗euˬ meh. Luˬiˇ˗suiꞈ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu nui deuˬ loꞈ˗ehˇ “Ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gaˇ ya mˇ˗eu heu naˇ maˬ ehˇ jiˇ coeˇ ni muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ miˇ˗a. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ ngaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ nui gaˬ mˇ mawˇ nehˬ laꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ ngaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ ya mˇ nehˬ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a” lehˇ noeˬ˗eu meh.
3. Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?
3 Nawˇ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ maˬ ya pyeuꞈ˗euˬ siˬ naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ pyaˇ daˬ nya ma laˬ? Nawˬ˗ahˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ mawꞈ ni aˬ jeˬ neh bi laˆ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ shaˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ nawˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ ya bi ahˇ laˇ˗eu nga? Heu kawˆ gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ aˬ jeˬ jeˇ jaˆ nga lehˇ jeˬ hu haw ma.
Aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga?
4. Aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ naˇ, aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
4 Aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ naˇ, iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh tseˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ li deuˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu meh. Tsaꞈ gaˬ duˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ tsaꞈ gaˬ gaˇ zmˬ˗eu paˇ dmˬ deuˬ loꞈ ni lehˬ hmˬ nehˬ˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu tiˬ gʼaˬ na naˇ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ gaˇ maˬ ehˇ, laˆ muiˬ gaˇ maˬ ehˇ, daˬ yah ha gaˇ maˬ ehˇ, caˆ keu ka nyehꞈ tehˬ gaˇ maˬ ehˇ, mˇ˗eu meh. Teu naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ ya mˇ˗eu gaˇ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya gaˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ ya dehꞈ caw˗eu uˬ taꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ ya gaˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 22:37-39) Iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li deuˬ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?
Aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ nehˬ (Aˇ deuˆ 4-ahˇ haw)
5. Aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ mawꞈ naˇ, aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu nga?
5 Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ laꞈ kʼoeˇ ya ahˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 3:8-10, 12, 13) Nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ mawꞈ naˇ, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu deuˬ aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga lehˇ pyehˆ tseˇ˗awˇ, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu deuˬ ahˇ laˇ ni leh jeh˗awˬ. Ehˇ kʼawꞈ nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ aˬ jeˬ baˬ da neh pyeuꞈ mawꞈ nya lehˇ jeˬ hu ya shaˇ noeˬ˗eu meh.
Nawˇ aˬ jeˬ baˬ da neh aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ mawꞈ nya?
6. Nawˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ baˬ da neh caw ba nehˬ mawꞈ˗eu nya? (Maꞈtehˬ 20:28; Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
6 Yeˬsuˇ Ka li naˇ aˬ dui dzaw geuꞈ nya˗eu muiˬ dui dui˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ aˬ jeˬ mˇ˗eu maˬ kaˬ Miˬyehˇ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ mˇ˗eu meh. Nui gaˬ heu baˬ da neh Yeˬsuˇ aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ aˬ cawˬ haw teˬ˗eu gaˇ˗ahˇ jiˇ mˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 20:28-ahˇ gui; Yoˇhaˬ 13:5, 14, 15) Nawˇ nui gaˬ neh bi laˆ noeˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗awˇ, nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 16:14; 1 Beˬtuˆluˆ 5:5.
Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ huiˬ mawꞈ mahˇ mawꞈ˗eu nui kʼahˇ maˬ ahˇ ni aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ nehˬ lehˇ mˇ byaˬ nehˬ (Aˇ deuˆ 6-ahˇ haw)
7. Aˬ jeˬ miˇ neh yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui kʼahˇ huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya yahˇ˗eu nga?
7 Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ tsawˇ myahˇ doˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ nmˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ nui gaˬ neh bi laˆ noeˬ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ naˇ, baoˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ taˬ huiˬ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, huiˬ˗eu aˇ yaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, heu deuˬ˗ahˇ nui kʼahˇ maˬ jaˆ˗a. Teu loꞈ˗ehˇ nui kʼahˇ huiˬ˗eu deuˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ deuˬ za naˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ nya˗eu nga? Aˬ yawꞈ aˇ poeˬ baw˗eu Miˬyehˇ˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, gaˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ mˇ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ gaˇ teu deuˬ˗ahˇ mˇ˗iˇ paˬ˗ehˇ yawˬ ha˗ahˇ maˬ geuˇ nga lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Yoˇhaˬ 10:12) Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ huiˬ˗awˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ mˇ˗eu deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ maˬ biꞈ˗a.—1 Gawˇliˬtu 10:24, 33; 13:4, 5.
8. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ dawˬ mehˬ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ nga?
8 Tiˬ poˆ na Yeˬsuˇ˗euˬ gʼoeˇ˗eu cawˬ deuˬ jiˇ maˬ tsaˬ˗eu nui ma neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ za mawꞈ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Yaˬkoˆ hawˇ˗eu Yoˇhaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇ kʼahˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu jawˇ duˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ teu loꞈ˗ehˇ shaˇ gaˇ nui ma maˬ tsaˬ˗a. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ 12 gʼaˬ luꞈ˗ahˇ kuˇ˗awˇ “Naw maꞈ laꞈ kʼoeˇ, aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ huiˬ mawꞈ mahˇ mawꞈ˗eu gʼaˬ˗aˬ, aˬ cawˬ˗euˬ myawˬ kʼehˇ ya gʼoˆ tehꞈ˗a. Naw maꞈ laꞈ kʼoeˇ, aˬ cawˬ mehˬ hu jawˇ mawꞈ˗eu gʼaˬ˗aˬ, aˬ cawˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ ya geuꞈ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 10: 35-37, 43, 44) Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ lehˇ tsaˬ˗eu nui noeˬ heu neh bi laˆ noeˬ˗awˇ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ naˇ, heu naˇ aˇ muˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ pyeuꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.—1 Teˇsaˬloˇni 2:8.
Aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ mawꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?
9. Nawˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ heu naˆ maˬ tseˇ mˇ mawꞈ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?
9 Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ ya mˇ˗eu gaˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ mˇ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Toˆ˗ehˇ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ heu naˆ maˬ tseˇ mˇ mawꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu baˬ da neh za˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ. Yeˬsuˇ “Za˗eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ˗eu guiˬ lahˬ huiˬ dzehˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:35) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ baˬ da neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗euˬ meh. Nawˇ jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗eu meh.
10. Yeˬsuˇ aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ ya mˇ nehˬ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗eh mˇ mawˇ˗euˬ nga? (Maˬkuˆ 6:31-34)
10 Yeˬsuˇ aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗euˬ lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi mawˇ˗euˬ nga? (Maˬkuˆ 6:31-34-ahˇ gui.) Tiˬ poˆ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ gʼaˬ doeˇ doeˇ dui dui˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu lehˇ ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ tsawˇ haˬ aˇ maꞈ deuˬ Yeˬsuˇ mehˬ gaˇ naˇ haˬ mawꞈ˗eu miˇ neh, teu gaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ jeˬ hu neh iˇ keuˆ taˬ˗awˇ dawˬ luꞈ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ aˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ lehˇ kʼawꞈ ehˇ nehˬ nya meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬsuˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ “hawˬ dzaˬ˗eu jiˇ maˬ dah˗a.” Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ nyiˬ kawˆ tehꞈ˗ehˇ mehˬ˗awˇ bi gʼoꞈ leˇ˗eu kʼawꞈ za meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, “aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗awˇ,” uˬ ciꞈ taw paw keuˆ ni mehˬ keuˆ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 6:35) Yeˬsuˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh mˇ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ ni, “gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu” miˇ neh mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mehˬ nehˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ ya mˇ nehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui leˇ˗eu meh.
11. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ caw ba nehˬ nga siˬ? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
11 Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ˗eu heu neh tehꞈ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ loˬ˗eu nui jeˬ˗ahˇ jiˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗awˇ, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ lehˬ hmˬ nehˬ˗awˇ, zaˬ lahˇ deuˬ neh bi biˇ nehˬ˗iˇ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 6:41) Heu neh Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya mˇ nehˬ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ mˇ˗eu gaˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ duˇ˗eu aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ˗eu gaˇ teu deuˬ naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ leˇ ni jiˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Zaˬ lahˇ deuˬ “tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ tiˬ dehˆ ya dzaˬ” ni Yeˬsuˇ neh zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗euˬ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ deuˬ ya biˇ caw nehˬ gaˇ laˬ kʼaˬ aˇ naˆ ni cehˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Maˬkuˆ 6:42) Yeˬsuˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ jeˬ hu taˬ˗awˇ mˇ˗euˬ teu tiˬ poˆ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ dehꞈ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 4:23; 8:16) Yeˬsuˇ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ ya mehˬ gaˇ, aˬ yawꞈ maꞈ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya ngehˬ gʼeh nehˬ gaˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh. Nawˇ jiˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ naˇ laˬ kʼaˬ ya cehˇ meh.
Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ (Aˇ deuˆ 11-ahˇ haw)a
12. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh aˇ muˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nya lehˇ maˬ ya noeˬ˗eu nga?
12 Nawˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ nya nya lehˇ noeˬ laˇ naˇ gʼaˬ taˬ baˬ siˬ. Nawˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ aˇ muˇ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ jeˬ na ahˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Pawˇluˆ neh 1 Gawˇliˬtu 12:12-30-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˬ. Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ heu naˇ nawˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ nui deuˬ loꞈ˗ehˇ aˇ poeˬ baw˗awˇ, gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ maˬ geuꞈ nya laˇ˗euˬ siˬ naˇ kʼawꞈ gʼaˬ taˬ baˬ siˬ. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nya˗eu gaˇ deuˬ mˇ tawˬ˗awˬ. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nawˇ mˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ, nawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu gaˇ deuˬ biꞈ nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ luꞈ˗uˇ.—Loˇmaˆ 12:4-8.
13. Aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ nya ni leh jeh˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗eu nga?
13 Mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li deuˬ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ pyeuꞈ nya ni leh jeh paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dzaˇ˗i tiˬ kawˆ naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ laꞈ kʼoeˇ ya ahˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ naˇ, Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ laꞈ kʼoeˇ ya uˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ya gʼoeˇ˗eu meh. Biꞈ gaˇ laˬ kʼaˬ ya cehˇ˗eu meh. Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya dehꞈ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ laꞈ kʼoeˇ loˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ ahˇ laˇ taˬ˗euˬ lehˇ ehˇ nya meh. Nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ ya mˇ˗eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ nga siˬ.
Aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya mˇ˗eu jeˬ
14. “Aˬ cawˬ yaw zeu baw˗eu” tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (1 Tiˆmoˇseˬ 3:8-10, 12)
14 Nymˬ˗mˇ aˬ dui 1 Tiˆmoˇseˬ 3:8-10, 12 laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. (Gui.) Aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ naˇ “aˬ cawˬ yaw zeu baw˗eu” tiˬ gʼaˬ ya pyeuꞈ meh. Heu naˇ nawˇ maˬ uiˇ maˬ byawˬ nya˗a lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. (Dawˬtsoˆ 3:1, 4) Ehˇ kʼawꞈ nawˇ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya mˇ˗eu meh. Nawˇ naˇ nui ma taˬ nya˗awˇ, gʼoe nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ tsawˇ myahˇ doˆ naˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ nawˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu meh.
15. “Nui ma dawˇ˗eu tsawˇ haˬ” pyeuꞈ˗eu hawˇ˗eu ‘pyuˇ˗ahˇ mehˇ juiˇ maˬ juiˇ˗euʼ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?
15 “Nui ma dawˇ˗eu tsawˇ haˬ” ya bi pyeuꞈ meh. Heu naˇ nawˇ saˇ jaˇ ziꞈ gaˇ, nui ma taˬ nya gaˇ, ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ jaˆ gaˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ mehˇ shuiˇ maˬ shuiˇ gaˇ, mehˬ shi naˇ kʼah tiˬ jeˬ lehˇ maˬ dehꞈ gaˇ, ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 3:32) ‘Pyuˇ˗ahˇ mehˇ juiˇ maˬ juiˇ˗eu tsawˇ haˬ ya pyeuꞈ meh.’ Pyuˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ya gahˇ dzaˬ˗a.
16. (a) “Aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ aˇ dzehˬ maˬ dawˇ dzeuˇ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu nga? (b) “Shawˇ jehˆ ni gʼeh˗eu siˬ nya˗eu nui ma” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu nga?
16 “Aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ aˇ dzehˬ maˬ dawˇ dzeuˇ˗eu” heu naˇ, nawˇ jiˇ baˬ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ dawˇ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, aˇ dzehˬ dzeuˇ ni dawˇ˗eu lehˇ tsawˇ myahˇ doˆ˗eu tiˬ gʼaˬ maˬ pyeuꞈ gaˇ ehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ “shawˇ jehˆ ni gʼeh˗eu siˬ nya˗eu nui ma” ya jaˆ˗eu meh. Heu naˇ nawˇ iˬ baˇ tiˬ pawꞈ˗i maˬ ya ahˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw luꞈ˗eu miˇ neh hawˇ˗eu, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu miˇ neh siˬ nya˗eu nui ma shawˇ jehˆ ni gʼehˇ gaˇ ehˇ˗eu meh.
17. “Gaˇ maˬ bi mˇ mi naˆ˗ehˇ jeˬ hu lawˬ haw˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu nga? (1 Tiˆmoˇseˬ 3:10; Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)
17 “Gaˇ maˬ bi mˇ mi naˆ˗ehˇ jeˬ hu lawˬ haw.” Heu naˇ nawˇ za taˬ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ doˆ laꞈ˗eu miˇ neh nui ma taˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ gaˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh nawˇ gaˇ tiˬ hmˬ hmˬ˗ahˇ za ngeh, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya mˇ caw˗eu meh. Nawˇ gaˇ teu laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga? Aˬ geu ngeh ya mˇ luiˆ jiˇ˗eu nga lehˇ ya siˬ nya taˬ˗eu meh. Nawˇ za taˬ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ yawˬ muiˬ˗ehˇ mˇ ngeh, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ deuˬ nawˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ gaˇ haw mawˇ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li deuˬ˗ahˇ leh jeh˗awˇ ya dzaw nehˬ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 3:10-ahˇ gui.) Nawˬ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ 15 kʼoꞈ˗ahˇ neh laꞈ oˆ paw˗euˬ deuˬ jawˇ meh lo? Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu jeˬ yaw muiˬ˗ehˇ jahˇ luꞈ nga laˬ? Aˬ yawꞈ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nga laˬ? Aˬ myah luꞈ tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngaˇ laˬ? Toˆ˗ehˇ ngeuˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ aˇ kʼoꞈ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu gaˇ deuˬ a nehˬ˗awˇ bi mˇ˗awˬ. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu jeˬ teu naˇ, mehˇ nmˇ zaˬ guˬ teu deuˬ˗ahˇ “gaˇ maˬ bi mˇ mi naˆ˗ehˇ jeˬ hu lawˬ haw˗eu” jeˬ pyeuꞈ meh. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˇ kʼoꞈ 20 kʼoꞈ maˬ byah laˇ mi naˆ˗ehˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ nya laˇ˗eu meh.
Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li deuˬ˗ahˇ gaˇ a nehˬ˗eu heu naˇ, “gaˇ maˬ bi mˇ mi naˆ˗ehˇ jeˬ hu lawˬ haw˗eu jeˬ” pyeuꞈ (Aˇ deuˆ 17-ahˇ haw)
18. “Iˬ baˇ taˬ kʼaˇ maˬ za˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu nga?
18 “Iˬ baˇ taˬ kʼaˇ maˬ za˗eu tsawˇ haˬ ya pyeuꞈ meh.” Teu naˇ teu naˆ naˆ˗ehˇ ehˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu iˬ baˇ maˬ jaˆ gaˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ kʼawꞈ ni maˬ ngeuˇ gaˇ bi ja bu˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ jiˇ maˬ ngeuˇ gaˇ ya bi ja bu˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Ka li zaˬ deuˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ ya bi ja bu˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Yoˇhaˬ 15:20) Ehˇ kʼawꞈ nawˇ Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ leh jeh˗awˇ yaw muiˬ muiˬ˗ehˇ dehꞈ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu tsawˇ myahˇ za˗eu meh.—Maꞈtehˬ 11:19.
19. ‘Miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ ya baw’ lehˇ ehˇ˗eu heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?
19 ‘Miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ ya baw.’ Nawˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ dzeuˇ˗euˬ naˇ, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ neh lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ zahˇ˗ahˇ ya caw teh˗eu meh. Teu naˇ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ ya baw˗eu heu pyeuꞈ meh. (Maꞈtehˬ 19:3-9) Ka li zaˬ deuˬ maˬ ya dehꞈ bahˬ maˬ ya dehꞈ muˆ˗a. (Heˬbyehˇ 13:4) Teu naˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Nawˇ yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ya ziꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ aˬ buˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ngehˬ cawˬ niˇ gʼa ni ya gʼeh˗eu meh.—Yawˇbaˆ 31:1.
20. Nymˇ sahˇ aˬ da gʼaˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ “yaw muiˬ paˬ˗ehˇ” aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nya˗eu nga?
20 “Yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu zaˬ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ gʼaˬ leˇ˗euˬ tsawˇ haˬ ya biꞈ pyeuꞈ meh.” Nawˇ nymˇ sahˇ aˬ da tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya ngehˬ gʼeh˗eu meh. Nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ aˬ myah luꞈ ya jahˇ˗eu meh. Yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ hawˇ˗eu zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ya tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu meh. Zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 6:4) Yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nya˗eu heu naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nya˗eu lehˇ bi siˬ bi mawˇ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 3:5 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ.
21. Nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ maˬ ya geuꞈ˗euˬ siˬ naˇ, aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?
21 Nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ maˬ ya geuꞈ˗euˬ siˬ naˇ, aˬ dui neh heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ ya ja sawˇ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˬ. Kʼoeˇ naˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ loˬ˗eu nga lehˇ pyehˆ tseˇ˗awˇ, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu deuˬ ahˇ laˇ ni leh jeh˗awˬ. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˬ. Mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ heu naˆ maˬ tseˇ mˇ mawꞈ laˇ ni leh jeh˗awˬ. (1 Beˬtuˆluˆ 4:8, 10) Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu jeˬ teu naˇ, nawˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ dui dui laˇ˗eu meh. Nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ nawˬ neh leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ luꞈ˗uˇ.—Piˇliˇpiˆ 2:13.
Dawˬ caˇ 17 “Ngaˇ jahˇ nehˬ mawꞈ ma”
a Aˇ baˇ gaˇ kawˆ.: Aˇ caˇ paw, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ caw ba nehˬ; aˇ maˇ paw, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu tiˬ gʼaˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ luꞈ.