1-3. Shiˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, tsawˇ haˬ zaˬ aˬ jeˬ siˬ nya mawꞈ˗eu nga, zahˇ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ˗eu nga?

Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ “shiˇ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ” meh lehˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Pah mehˬ˗eu 21:4) Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ aˬ myah luꞈ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu lehˇ, Gaˇ kawˆ 5˗ahˇ aˬ dui dzaw dzeuˇ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ tsawˇ haˬ shiˇ luꞈ˗a siˬ. (Dawˬtsoˆ 9:5) Teu miˇ neh, aˬ dui shiˇ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ iˇ˗eu nga? lehˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ heu hmˬ˗ahˇ aˬ dui siˬ nya mawꞈ meh.

² Aˬ dui gaˬ˗eu tsawˇ haˬ shiˇ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, gaˇ kawˆ heu hmˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ˗eu meh. ‘Aˬ yawꞈ aˬ gaˇ iˇ˗euˬ nga? Aˬ dui˗ahˇ haw luꞈ ngaˇ loˇ? Aˬ dui˗ahˇ caw ba nya ngaˇ loˇ?’ lehˇ, aˬ dui noeˬ nya˗eu meh.

³ Zahˇ deuˬ gaˇ kawˆ heu hmˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tiˬ jeˬ˗ehˇ mehˬ˗eu meh. Zahˇ tiˬ deuˬ na, tsawˇ haˬ yaw muiˬ deuˬ mˬ kʼoeˇ taˆ ya le˗awˇ, yaw doeˇ deuˬ shiˬ buiˇ lah ma˗ahˇ ya iˇ meh lehˇ mehˬ˗eu meh. Tiˬ deuˬ na naˇ, shiˇ naˇ nehꞈ, maˬ ngeuˇ naˇ yaw sahˇ pyeuꞈ iˇ˗awˇ, aˬ poeˬ aˬ piˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ iˇ meh lehˇ mehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, tsawˇ haˬ, maˬ ngeuˇ naˇ jeˬ zaˬ pyeuꞈ iˇ˗awˇ paˇ dehꞈ poˆ le meh lehˇ mehˬ˗eu deuˬ jiˇ jawˇ˗eu meh.

4. Shiˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ zahˇ deuˬ mehˬ˗eu duˇ leˇ˗eu aˬ geu jeˬ nga?

⁴ Shiˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, zahˇ deuˬ mehˬ˗eu maˬ duˇ leˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ duˇ leˇ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, tsawˇ haˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ tiˬ jeˬ paˬ dehꞈ yaꞈ˗a siˬ lehˇ mehˬ˗eu heu meh. Teu loꞈ˗ehˇ mehˬ˗eu tsaˬ ngaˇ loˇ?

Aˬ dui shiˇ naˇ aˬ gaˇ iˇ˗eu nga?

5, 6. Aˬ dui shiˇ naˇ, aˬ jeˬ pyeuꞈ iˇ˗eu nga?

⁵ Tsawˇ haˬ shiˇ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ iˇ˗eu lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya meh. Aˬ dui shiˇ ngeh, ziˇ jiˇ˗euˬ meh lehˇ aˬ yawꞈ ehˇ meh. Teu miˇ neh, tsawˇ haˬ shiˇ naˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ paˇ dehꞈ yaꞈ meh.a Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ paˇ mawˇ nya, naˬ bawˇ maˬ paˇ gaˬ nya, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ paˇ noeˬ nya meh.

⁶ “Shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ siˬ nya˗eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ ta” lehˇ, sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ maˬ gaˬ nya˗eu loꞈ˗ehˇ bye jiˇ maˬ bye nya˗a. Lmˬ bymˇ˗ahˇ “mˇ myawˬ mˇ˗eu, nui noeˬ noeˬ˗eu, hawˇ˗eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ heu deuˬ maˬ jaˆ˗a.” (Dawˬtsoˆ 9:5, 6, 10-ahˇ gui.) Kʼoeˇ naˇ, “aˬ yawꞈ maꞈ neh kʼaˇ noeˬ tmˬ˗euˬ jeˬ, shiˇ ngeh nah byoˆ jiˇ” meh lehˇ, Ja ceuˬ 146:4-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.

Shiˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ ehˇ˗eu jeˬ

7. Shiˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬsuˇ aˬ jeˬ ehˇ˗eu nga?

⁷ Yeˬsuˇ˗euˬ cawˬ Laˬzaˬluˇ shiˇ ngeh, “aˬ dui˗euˬ cawˬ Laˬzaˬluˇ yuꞈ kʼaˆ taˬ˗euˬ meh” lehˇ, Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Laˬzaˬluˇ yuꞈ kʼaˆ˗awˇ, gʼaˬ naˬ naˬ luꞈ gaˇ ehˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. “Laˬzaˬluˇ shiˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 11:11-14) Shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ yuꞈ kʼaˆ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ Laˬzaˬluˇ˗ahˇ mˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ poeˬ aˬ piˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu lehˇ maˬ ehˇ˗a. Kʼoeˇ naˇ, shiˬ buiˇ lah ma˗ahˇ bi kʼehˬ luꞈ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ dehꞈ poˆ le˗euˬ lehˇ jiˇ maˬ ehˇ˗a. Laˬzaˬluˇ yuꞈ kʼaˆ byoˆ˗euˬ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu meh lehˇ, Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ yawˬ deuˆ yawˬ˗ahˇ kʼawꞈ, shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ yuꞈ kʼaˆ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ Yaˬiˇluˆ˗euˬ aˬ buˇ˗ahˇ gʼeu tuˇ ngeh kʼawꞈ, “shiˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yuꞈ kʼaˆ taˬ˗euˬ tehꞈ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.—Luˇkaꞈ 8:52,53.

8. Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ bi shiˇ˗eu lehˇ beh˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga?

⁸ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ bi shiˇ˗eu lehˇ beh˗euˬ nga loˇ? Maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ, jawˇ saˇ doˆ˗awˇ, laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ aˬ myah luꞈ bi dehꞈ˗eu lehˇ beh˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ mawꞈ˗eu nui ma beh ahˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ mawˬ iˇ˗awˇ shiˇ gaˇ maˬ mawˇ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ kʼawꞈ teu gaˇ duˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ bi dehꞈ˗eu lehˇ beh˗euˬ jeˬ maˇ˗iˬ, aˬ jeˬ miˇ neh ya shiˇ˗eu nga?

Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh shiˇ˗eu nga?

9. Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁹ Eˬdeˬ yaˇ kmˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ˗ahˇ “aˇ bawˇ aˬ geu bawˇ˗euˬ aˇ siˬ maˬ kaˬ, nawˇ pyaˆ dzaˬ nya tehꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, yaw muiˬ yaw doeˇ tseˇ paˆ nya˗eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ biꞈ˗eu aˇ bawˇ kʼoeˇ bawˇ˗euˬ aˇ siˬ nawˇ maˬ ya pyaˆ dzaˬ˗a. Pyaˆ dzaˬ naˇ, dzaˬ ngeh nah neh nawˇ ya shiˇ tehꞈ˗a lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh.” (Aˇdahˬbeh˗eu 2:9, 16, 17) Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu maˬ shaˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ muiˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu jeˬ ehˇ nehˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ baoˬ˗ahˇ yaw zeu taˬ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ jeˬ na luꞈ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ gaˇ duˇ˗eu meh.

10, 11. (a) Saˬdaˬ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ muˇ juˇ aˬ joˆ˗ehˇ juˇ˗euˬ nga? (b) Aˬ nyaꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, aˬ jeˬ miˇ neh iˬ baˇ pyehˬ nehˬ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu nga?

¹⁰ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ meh. Saˬdaˬ Eˇbaˆ˗ahˇ “aˬ diˇ aˬ maˇ yaˇ kmˇ laꞈ kʼoeˇ siˬ˗eu aˇ siˬ tiˬ siˬ˗iˬ taˬ pyaˆ dzaˬ lehˇ nawˬ nyaꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ ehˇ ta loˇ?” lehˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. “Yaˇ kmˇ gʼahˇ ceh jaˆ˗eu aˇ siˬ aˇ bawˇ kʼoeˇ bawˇ˗euˬ aˇ siˬ maˬ ngeuˇ naˇ, . . . pyaˆ dzaˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ . . . aˇ bawˇ kʼoeˇ bawˇ˗euˬ aˇ siˬ pyaˆ dzaˬ˗eu taˬ ehˇ. Toeˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ taˬ toeˬ ciˆ leˇ. Toeˬ ciˆ leˇ naˇ ya shiˇ meh lehˇ nga nyaꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh” lehˇ Eˇbaˆ ehˇ kʼoꞈ nehˬ˗euˬ meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 3:1-3.

¹¹ Saˬdaˬ ehˇ˗eu “naw nyaꞈ maˬ ya shiˇ˗a. Aˇ bawˇ kʼoeˇ bawˇ˗euˬ aˇ siˬ naw nyaꞈ pyaˆ dzaˬ naˇ, naw nyaꞈ kʼawꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ duˇ laˇ˗awˇ, yaw muiˬ yaw doeˇ tseˇ paˆ nya laˇ tehꞈ˗a lehˇ Miˬyehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh.” (Aˇdahˬbeh˗eu 3:4-6) Saˬdaˬ Eˇbaˆ˗ahˇ yaw muiˬ yaw doeˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ nya meh lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ maˬ naˇ haˬ kʼawꞈ, maˬ shiˇ˗a lehˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh, Eˇbaˆ pyaˆ dzaˬ˗awˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ˗ahˇ kʼawꞈ bi dzaˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ neh taˬ pyaˆ dzaˬ lehˇ ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ nyaꞈ siˬ luꞈ meh. Aˇ siˬ pyaˆ dzaˬ˗eu teu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ lehˇ tseˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu mˬ taˆ jawˇ˗eu Aˬda˗ahˇ, yaw zeu maˬ baw lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ nyaꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a.

12. Aˬdaˬ aˬ nyaꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹² Dahˬ beh˗euˬ aˬ da aˬ ma, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ Beh˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗eu heu naˇ, nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗ahˇ shaˬ shaˬ zahˬ zahˬ˗ehˇ cu huiˬ laꞈ kʼawꞈ, zaˬ deuˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ ngeh jawˇ, nui ma aˇ naˆ ni nyiˇ laˇ˗eu nya lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ.

13. “Miˇ tsaˬ paˇ ya pyeuꞈ kʼoꞈ iˇ tehꞈ˗a” lehˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ˗eu heu, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

¹³ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ ngeh jawˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ smˇ iˇ˗euˬ meh. “Miˇ tsaˬ shaˬ jehˆ yuˇ˗awˇ nawˬ˗ahˇ tehˆ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nawˇ miˇ tsaˬ paˇ ya pyeuꞈ kʼoꞈ iˇ tehꞈ˗a” lehˇ Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:19-ahˇ gui.) Aˬdaˬ˗ahˇ maˬ beh ngeh, miˇ tsaˬ pyeuꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, miˇ tsaˬ paˇ ya pyeuꞈ kʼoꞈ iˇ meh lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 2:7) Aˬdaˬ iˬ baˇ mˇ gʼaˬ ngeh, shiˇ˗awˇ byoˆ kʼaꞈ jiˇ˗euˬ meh.

14. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh shiˇ˗eu nga?

¹⁴ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ naˇ haˬ law nmˇ˗aˬ, iˬ nah keuˆ ni dehꞈ luꞈ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗eu miˇ neh, iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ iˇ˗awˇ uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh ya shiˇ˗euˬ meh. Iˬ baˇ heu naˇ, dahˬ beh˗euˬ aˬ da aˬ ma˗ahˇ neh za˗euˬ guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu naˇ gawˇ˗ahˇ duˇ meh. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ iˬ baˇ laꞈ kʼoeˇ dehꞈ le˗euˬ miˇ neh, ya shiˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 5:12) Ehˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ heu loꞈ˗ehˇ maˬ bi pyeuꞈ mawꞈ˗a. Tsawˇ haˬ˗ahˇ maˬ bi shiˇ mawꞈ˗a. Jaˇliꞈ˗ahˇ kʼawꞈ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ “muiˇ˗eu gʼaˬ” lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh.—1 Gawˇliˬtu 15:26.

Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ, aˬ dui˗ahˇ bi buˬ iˇ

15. Shiˇ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ duˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ˗ahˇ neh bi buˬ iˇ˗eu nga?

¹⁵ Shiˇ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ duˬ˗eu heu naˇ, jah bahˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh bi buˬ iˇ˗eu meh. Shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ, naˇ˗eu hawˇ˗eu noeˬ shaˬ˗eu maˬ baw˗a lehˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ ngehˬ cawˬ nya, maˬ caw ba nehˬ nya, aˬ yawꞈ maꞈ kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ maˬ ngehˬ cawˬ nya, maˬ caw ba nehˬ nya, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jahˇ laˇ nya˗eu miˇ neh, guˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, zahˇ gʼawˬ mya ni, shiˇ˗euˬ deuˬ tiˬ gaˇ paw dehꞈ luꞈ˗awˇ, baoˬ ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ pyuˇ biꞈ nehˬ naˇ, shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, gaˇ kawˆ heu aˬ dui siˬ duˬ taˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ maˬ shuiˇ tawˆ laˇ nya.

16. Zahˇ deuˬ shiˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ, aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ bahˬ˗eu nga?

¹⁶ Shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ dehꞈ luꞈ˗a siˬ lehˇ aˬ dui˗ahˇ bi noeˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Saˬdaˬ zahˇ kʼawꞈ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ muˇ juˇ juˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, zahˇ tiˬ deuˬ na˗aˬ, tsawˇ haˬ shiˇ kʼawꞈ tiˬ jeˬ paˬ dehꞈ yaꞈ˗a siˬ lehˇ mehˬ˗eu meh. Nawˬ˗euˬ zahˇ teu loꞈ˗ehˇ mehˬ meh loˇ, maˬ ngeuˇ naˇ Jaˇliꞈ loꞈ˗ehˇ mehˬ˗a laˬ? Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, tsawˇ haˬ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ kaˬ iˇ ni mˇ˗eu meh.

17. Shiˬ buiˇ lah ma˗ahˇ kʼehˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu, aˬ jeˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja bu˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu nga?

¹⁷ Zahˇ deuˬ mehˬ˗eu teu naˇ, guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, maˬ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ aˬ myah luꞈ shiˬ buiˇ lah ma˗ahˇ bi kʼehˬ meh lehˇ mehˬ˗eu meh. Teu˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja bu ja doeˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ kʼehˬ˗eu lehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ noeˬ haw˗aˬ. (1 Yoˇhaˬ 4:8-ahˇ gui.) Zaˬ˗euˬ aˬ laꞈ miˬ dzaˬ˗ahˇ baꞈ puiˆ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya? Nawˇ aˬ yawꞈ yaw˗ehˇ haiˬ nga lehˇ noeˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ siˬ nya mawꞈ˗eu paˬ. Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh meh lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗eu meh.

18. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ loˬ˗eu nga?

¹⁸ Zahˇ tiˬ deuˬ na, tsawˇ haˬ shiˇ ngeh, yaw sahˇ pyeuꞈ˗iˇ meh lehˇ mehˬ˗eu meh. Shiˇ˗euˬ deuˬ muiˬ˗eu cawˬ, maˬ ngeuˇ naˇ muiˇ˗eu gʼaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ laˇ nya˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ guˆ˗awˇ, yaw zeu ya baw meh lehˇ zahˇ deuˬ mehˬ˗eu meh. Tsawˇ haˬ myaˬ ni dawˬ heu deuˬ˗ahˇ jah˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ ni, shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ tahˬ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, shiˇ˗euˬ deuˬ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ paˇ siˬ nya˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ Beh˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ maˇ diˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu tsaˬ meh.—Pah mehˬ˗eu 4:11.

19. Shiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ duˬ˗eu heu, aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nga?

¹⁹ Shiˇ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ duˬ˗eu heu naˇ, jah bahˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh bi buˬ iˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu mehˬ hu paw˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼawꞈ gʼoˆ shaw laˇ ni caw ba nehˬ meh.

20. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ, aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzaw˗eu nga?

²⁰ “Tsawˇ haˬ shiˇ dzeuˇ shaw naˇ, paˇ dehꞈ laˇ nya ta loˇ?” lehˇ, gaˇ hu˗euˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ Yawˇbaˆ naˇ haˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 14:14) Shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu teu pyeuꞈ leˇ nya meh laˬ? Miˬyehˇ neh Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ jeˬ, nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Heu nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ dzaw ma.

1-3. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ, aˬ jeˬ˗euˬ tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ mˇ bahˬ˗euˬ gaˇ, maˬ shiˇ tiˬ ziˇ tawˬ˗ahˇ nyehꞈ uˇ nehˬ laꞈ ngeh, teu gaˇ neh buˬ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ nawˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jahˇ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni shaˬ luꞈ gaˇ, baoˬ jaˆ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ nawˬ˗ahˇ caw ba nya˗awˇ nawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ ma lehˇ ehˇ laˇ naˇ, nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya?

² Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ shiˇ˗eu jeˬ˗euˬ tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ dui aˇ naˆ ni leh jeh kʼawꞈ teu gaˇ neh maˬ cehˆ doˆ nya˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba nya˗eu baoˬ ahˇ˗awˇ “aˬ cawˬ jeˬ nah nah saˬ bi deuˆ gʼaˬ˗eu muiˇ˗eu gʼaˬ˗aˬ, shiˇ˗eu jeˬ meh” lehˇ, aˬ yawꞈ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh.—1 Gawˇliˬtu 15:26.

³ Shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ loˬ naˇ, nui ma aˇ naˆ ni saˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, shiˇ dzeuˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ paˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ ma lehˇ, Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ naˇ, aˇ naˆ ni muiˬ˗eu nga. (Iˇsaˬyaˇ 26:19) Heu˗ahˇ Jaˇliꞈ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ lehˇ kuˇ˗eu meh.

Aˬ dui gaˬ˗eu deuˬ shiˇ ngeh

4. (a) Aˬ dui gaˬ˗eu deuˬ shiˇ ngeh, gʼaˬ aˬ gaˇ neh za laˇ˗eu nga? (b) Yeˬsuˇ˗euˬ gʼoeˇ˗eu cawˬ aˬ suˇ gʼaˬ nga?

⁴ Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ, maˬ ngeuˇ naˇ aˬ dui gʼoeˇ˗eu cawˬ shiˇ ngeh, maˬ kamˬ coeˇ ni deuˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ caw ba nya˗eu uˬ taꞈ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ ni kʼawꞈ maˬ jahˇ nehˬ nya˗eu miˇ neh, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ gaˇ duˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 1:3, 4-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ dui gaˬ˗eu shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ, aˇ naˆ ni bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ mawꞈ˗eu nga lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ˗ahˇ haw ma. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, aˬ yawꞈ gʼoeˇ˗eu cawˬ Laˬzaˬluˇ, Maˬta, Maˬliˇ jawˇ gaˇ, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ gʼa iˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Maˬliˇ, Maˬta, Laˬzaˬluˇ aˬ ha mehˇ nmˇ˗ahˇ Yeˬsuˇ gʼoeˇ dui dui˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Tiˬ nah keuˆ laˇ ngeh, Laˬzaˬluˇ shiˇ˗euˬ meh.—Yoˇhaˬ 11:3-5.

5, 6. (a) Laˬzaˬluˇ˗euˬ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ noeˬ shaˬ luꞈ ngeh, Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga? (b) Yeˬsuˇ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu teu, aˬ jeˬ miˇ neh aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ za laˇ˗eu nga?

⁵ Yeˬsuˇ Maˬta hawˇ˗eu Maˬliˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ iˇ˗euˬ meh. Maˬta, Yeˬsuˇ laˇ luꞈ˗a lehˇ ya gaˬ ngeh, meuˬ laꞈ nyiˇ iˇ doˆ˗awˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. “Nawˇ heu gaˇ jawˇ zaˬ˗euˬ law nmˇ˗aˬ, ngaˬ˗euˬ aˬ mahˇ aˬ da maˬ shiˇ˗aˇ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Maˬta, Yeˬsuˇ jeˬ nah oe ga nga lehˇ noeˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Yeˬsuˇ Maˬliˇ ngoeˇ˗awˇ, kʼoeˇ gaˇ jawˇ˗eu deuˬ noeˬ shaˬ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, nui ma˗ahˇ zaw leˇ˗awˇ ngoeˇ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 11:21, 33, 35) Aˬ dui gaˬ˗eu deuˬ shiˇ ngeh, Yeˬsuˇ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu meh.

⁶ Yeˬsuˇ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu teu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ za laˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ bye ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu miˇ neh. (Yoˇhaˬ 14:9) Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu baoˬ ahˇ˗awˇ, gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ laˆ cawˆ nehˬ meh.

“Laˬzaˬluˇ˗oˇ, doˆ le˗awˬ”

7, 8. Maˬta aˬ jeˬ miˇ neh kʼaˬ lo maˬ bi ngawˬ dzeh mawꞈ˗eu nga? Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

⁷ Kʼaˬ lo ngawˬ tsoeˬ taˬ˗euˬ Laˬzaˬluˇ˗euˬ lmˬ bymˇ˗ahˇ Yeˬsuˇ laˇ keuˆ ngeh, “kʼaˬ lo ngawˬ dzeh˗awˬ” lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Maˬta maˬ bi ngawˬ dzeh mawꞈ˗a. Baꞈ pahˬ˗euˬ oeˬ nah byah laˇ˗euˬ miˇ neh. (Yoˇhaˬ 11:39) Laˬzaˬluˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ maˬ siˬ nya.

⁸ Yeˬsuˇ Laˬzaˬluˇ˗ahˇ “doˆ le˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ ngeh, Maˬta hawˇ˗eu Maˬliˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. “Aˬ kuiˇ aˬ laꞈ˗ahˇ mawˇ tawˆ tawˆ taˬ˗awˇ, myaˆ pyawˬ˗ahˇ paˇ jeh lahˇ cuꞈ taˬ˗euˬ” gʼaˬ doˆ laˇ˗eu miˇ neh. (Yoˇhaˬ 11:43, 44) Laˬzaˬluˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu cawˬ nehˬ˗ehˇ paˇ jawˇ kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Laˬzaˬluˇ˗ahˇ nyehꞈ tehˬ nya, byaˇ tawꞈ nya, dawˬ ngehˬ cawˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ neh Laˬzaˬluˇ˗ahˇ laˆ dehꞈ˗euˬ heu naˇ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.

“Aˬ buˇ zaˬ˗oˇ, tuˇ laˇ˗awˬ lehˇ ngaˇ nawˬ˗ahˇ ehˇ˗eu ma”

9, 10. (a) Shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nya ni, Yeˬsuˇ˗ahˇ baoˬ biꞈ˗euˬ aˬ suˇ gʼaˬ nga? (b) Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ heu, aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

⁹ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ baoˬ neh tsawˇ haˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ˗euˬ nga loˇ? Maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬsuˇ Laˬzaˬluˇ˗ahˇ maˬ laˆ dehꞈ mi naˆ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ kʼawꞈ, laˆ dehꞈ˗eu baoˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 11:41, 42-ahˇ gui.) Laˬzaˬluˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ laˆ dehꞈ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ, naˇ dui dui˗eu 12 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ aˬ buˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ kʼawꞈ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Zaˬ teu gʼaˬ˗euˬ aˬ da Yaˬiˇluˆ tiˬ jeˬ˗iˬ noeˬ˗eu maˬ doˆ˗ehˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ iˇ˗euˬ meh. Yaˬiˇluˆ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ ja caw luꞈ ngeh, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ laˇ˗awˇ, “nawˬ buˇ shiˇ tsehˆ gʼaˬ˗euˬ meh. Saˬ laˬ˗ahˇ taˬ paˇ laˆ bahˬ” lehˇ ehˇ laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ Yaˬiˇluˆ˗ahˇ “kʼahˬ taˬ lahˇ. Jah˗eu nui ma ahˇ naˇ gʼaˬ˗aˇ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, Yeˬsuˇ Yaˬiˇluˆ nehˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ pehˬ kahˇ˗ahˇ iˇ keuˆ ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ ngoeˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ˗awˇ, taˬ ngoeˇ “zaˬ heu gʼaˬ shiˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a, yuꞈ kʼaˆ taˬ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Zaˬ˗euˬ aˬ da aˬ ma Yeˬsuˇ aˬ jeˬ ehˇ mawꞈ˗eu nga lehˇ zahˬ leˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ zaˬ baꞈ taˬ˗euˬ kuˆ lawˆ˗ahˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ teh doˆ˗awˇ, zaˬ˗euˬ aˬ da aˬ ma˗ahˇ bi ahˇ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ buˇ zaˬ˗euˬ aˬ laꞈ˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗awˇ, “aˬ buˇ zaˬ˗oˇ tuˇ˗awˬ lehˇ ngaˇ nawˬ˗ahˇ ehˇ˗eu ma” lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, zaˬ heu gʼaˬ cah gaˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma ya mawˇ ngeh, laˬ kʼaˬ aˇ naˆ ni cehˇ paˬ nga. (Maˬkuˆ 5:22-24, 35-42; Luˇkaꞈ 8:49-56) Kʼoeˇ ngeh nah neh naˇ, zaˬ heu gʼaˬ˗ahˇ kʼaˇ mawˇ le ngeh, Yeˬhawˇbaˬ neh Yeˬsuˇ˗ahˇ gʼoe˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ jahˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ mawˇ tehꞈ˗a.a

¹⁰ Yeˬsuˇ neh laˆ dehꞈ nehˬ˗euˬ deuˬ paˇ shiˇ kʼoꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gui˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ mawꞈ˗awˇ, laˆ dehꞈ nehˬ˗eu duˬ meh.

Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ dui ya dzaw˗eu jeˬ

11. Dawˬtsoˆ 9:5-ahˇ Laˬzaˬluˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?

¹¹ Jaˇliꞈ˗ahˇ “shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ siˬ nya˗eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ ta” lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ taˬ˗euˬ heu, Laˬzaˬluˇ˗ahˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Dawˬtsoˆ 9:5) Yeˬsuˇ kʼawꞈ Laˬzaˬluˇ yuꞈ kʼaˆ taˬ˗euˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 11:11) Laˬzaˬluˇ lmˬ bymˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ ngeh, aˬ yawꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ “siˬ nya.”

12. Laˬzaˬluˇ maˇ diˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ meh lehˇ, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga?

¹² Yeˬsuˇ Laˬzaˬluˇ˗ahˇ laˆ dehꞈ ngeh, tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni mawˇ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ kʼawꞈ mawˇ˗euˬ meh. Laˬzaˬluˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ heu naˇ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ maˇ diˇ jaˆ meh lehˇ aˬ dui˗ahˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 11:47) Kʼoeˇ naˇ, tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni Laˬzaˬluˇ jawˇ gaˇ gʼa iˇ˗euˬ miˇ neh, Yeˬsuˇ˗aˬ, Miˬyehˇ neh kʼehˇ gʼeh leꞈ˗euˬ gʼaˬ ngaˇ lehˇ jah laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, muiˇ˗eu deuˬ maˬ ya leˇ˗eu miˇ neh, Yeˬsuˇ hawˇ˗eu Laˬzaˬluˇ˗ahˇ sehꞈ˗eu lehˇ jawˬ˗eu meh.—Yoˇhaˬ 11:53; 12:9-11.

13. Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ nya meh lehˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh jah nya˗eu nga?

¹³ “Lmˬ bymˇ laꞈ kʼoeˇ” jawˇ˗eu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 5:28) Heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ deuˬ, paˇ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maˇ diˇ jahˇ nya meh loˇ? Aˬ guiˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya meh lehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:26-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ aˬ guiˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ noeˬ taˬ jiˇ nya naˇ, shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ taˬ˗eu maˬ shaˬ˗a. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ beh˗euˬ miˇ neh, shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ nya˗eu baoˬ ahˇ meh lehˇ, aˬ dui siˬ nya˗eu ma.

14, 15. Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Yawˇbaˆ˗euˬ dawˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?

¹⁴ Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Yawˇbaˆ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jah meh. “Tsawˇ haˬ zaˬ shiˇ dzeuˇ shaw naˇ paˇ dehꞈ laˇ nya ta loˇ?” lehˇ, aˬ yawꞈ naˇ haˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu, “nawˇ ngaˬ˗ahˇ kuˇ naˇ ngaˇ oˬ toˬ ma. Nawˬ neh beh˗euˬ ngaˬ˗ahˇ nawˇ nui kʼahˇ shiˇ tehꞈ˗a.” Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ dawˬ luꞈ meh lehˇ, Yawˇbaˆ siˬ nya˗eu meh.—Yawˇbaˆ 14:13-15.

¹⁵ Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ, nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya? ‘Yawˬ ha nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu shiˇ dzeuˇ˗euˬ cawˬ deuˬ teuˇ neh, ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh loˇ?’ lehˇ nawˇ noeˬ tehꞈ˗a. Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ paˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ mawꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ ahˇ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh, aˬ gaˇ ya jawˇ iˇ˗awˇ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu nga lehˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ haw iˇ ma.

Aˬ yawꞈ maꞈ “aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ ya gaˬ”˗awˇ doˆ laˇ tehꞈ˗a

16. Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ za˗eu nga?

¹⁶ Gaˇ hu shiˇ˗euˬ gaˇ neh gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ deuˬ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ ya jawˇ˗euˬ meh. Mehˬ hu paw gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ kʼawꞈ teu gaˇ duˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ, teu naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ˗a siˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗awˇ, maˬ paˇ ya shiˇ˗eu miˇ neh meh. Kʼoeˇ naˇ, nymˬ˗mˇ loꞈ˗ehˇ guiˇ deuˆ˗eu, sehꞈ˗eu, naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ heu deuˬ kʼawꞈ maˬ paˇ jaˆ˗eu miˇ neh meh.

17. Aˬ suˇ suˇ gʼaˬ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu nga?

¹⁷ Aˬ suˇ suˇ gʼaˬ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu nga? “Tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ ya gaˬ”˗awˇ “lmˬ bymˇ laꞈ kʼoeˇ neh” doˆ laˇ meh lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 5:28, 29) Pah mehˬ˗eu 20:13-ahˇ kʼawꞈ, “Iˬ ma laˆ shaˆ˗aˬ, aˬ yawꞈ laꞈ kʼoeˇ shiˇ taˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Heu naˇ, tsawˇ haˬ gʼawˬ mya heˇ lam gʼaˬ ya dehꞈ kʼoꞈ laˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ kʼawꞈ, “tsawˇ muiˬ tsawˇ doeˇ dawˬ tawˆ luꞈ” paˇ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ tehꞈ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 24:15-ahˇ gui.) Heu, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

18. Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu “tsawˇ muiˬ” deuˬ, aˬ suˇ suˇ gʼaˬ nga?

¹⁸ “Tsawˇ muiˬ” heu naˇ, Yeˬsuˇ maˬ oe mi naˆ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ gaˇ mˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Noˇaˬ, Aˬbyaˬhaˬ, Saˬlaˇ, Moˇseˬ, Luˇta, Iˇsaˬtaˆ heu deuˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ, Heˬbyehˇ yaw huiˬ 11-ahˇ gui nya meh. Nymˬ˗mˇ saˇ ka˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗awˇ neh shiˇ˗euˬ deuˬ tawˇ neh? Aˬ yawꞈ maꞈ kʼawꞈ, tsawˇ muiˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu meh.

19. “Tsawˇ doeˇ” aˬ suˇ suˇ gʼaˬ˗ahˇ ehˇ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ, aˬ jeˬ miˇ neh bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu nga?

¹⁹ “Tsawˇ doeˇ” naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ ya siˬ nya dah˗euˬ gʼawˬ mya heˇ lam gʼaˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ shiˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ ngehˇ˗a. Aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ bi dzaw˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ bi mˇ˗eu gʼaˇ duˬ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu meh.

20. Aˬ jeˬ miˇ neh yawˬ gʼaˬ na luꞈ maˬ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu nga?

²⁰ Heu naˇ, shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ gʼoꞈ dehꞈ laˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Geˬheˬnaˬ˗ahˇ iˇ˗eu deuˬ maˬ paˇ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh. Aˬkaˬ Jaˇliꞈ Geˬheˬnaˬ˗ahˇ, shiˬ buiˇ lah ma lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 12:5) Aˬ suˇ suˇ gʼaˬ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu lehˇ daˇ tsehˆ˗eu aˬ suˇ gʼaˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ baoˬ biꞈ˗awˇ, “dehꞈ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ” yaˇ kʼaˬ bi daˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 10:42) Maˇ diˇ maˬ noeˬ paˇ ni doeˇ dui dui˗eu lehˇ bi daˇ tsehˆ˗euˬ deuˬ, maˬ paˇ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh.—Dzaw lahˬ 19˗ahˇ haw.

Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ mˬ kʼoeˇ taˆ daˆ leˇ˗eu

21, 22. (a) Mˬ kʼoeˇ taˆ gʼoꞈ dehꞈ leˇ˗eu deuˬ˗euˬ gʼawˇ mawˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (b) Mˬ kʼoeˇ taˆ gʼoꞈ dehꞈ leˇ beh beh˗euˬ gʼaˬ aˬ suˇ gʼaˬ nga?

²¹ Mˬ kʼoeˇ taˆ daˆ leˇ˗eu deuˬ jiˇ jawˇ meh lehˇ, Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ shiˬ shaˬ jiˇ gʼawˇ mawˇ neh ya gʼoꞈ dehꞈ leˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a, yaw sahˇ gʼawˇ mawˇ neh ya gʼoꞈ dehꞈ leˇ˗eu meh.

²² Mˬ kʼoeˇ taˆ gʼoꞈ dehꞈ leˇ beh beh˗euˬ gʼaˬ Yeˬsuˇ meh. (Yoˇhaˬ 3:13) Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ smˬ nah byah laˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 16:10; Gʼaˬkʼehˇ 13:34, 35) Yeˬsuˇ shiˬ shaˬ jiˇ˗euˬ gʼawˇ mawˇ neh gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a, “shiˬ shaˬ jiˇ paw taꞈ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ sehꞈ˗euˬ kʼawꞈ saꞈ laˇ paw taꞈ leˇ˗awˇ”, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ meh lehˇ Beˬtuˆluˆ ehˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 3:18) Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh, baoˬ huiˬ˗eu yaw sahˇ pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 15:3-6) Yaw sahˇ gʼawˇ mawˇ neh gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ Yeˬsuˇ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a.

23, 24. Cuiˆ “dui dui˗eu yawˇ yawˇ maꞈ” aˬ geu deuˬ˗ahˇ ehˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ aˇ myaˆ gʼaˬ nga?

²³ Yeˬsuˇ shiˇ˗eu dawˬ peh peh laˇ ngeh, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ, “ngaˇ naw maꞈ gʼaˇ duˬ jawˇ zaˇ laˆ saˆ leˇ ma” lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 14:2) Heu˗aˬ, Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ tiˬ deuˬ na aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ mˬ kʼoeˇ taˆ gʼoꞈ dehꞈ leˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Aˇ myaˆ gʼaˬ ya le˗eu nga? Gʼawˬ mya gʼaˬ maˬ ngeuˇ˗a, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ cuiˆ “dui dui˗eu yawˇ yawˇ maꞈ” lehˇ kuˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 12:32) Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ “Ziˇoˬ gawˬ jawˬ kʼoeˇ taˆ . . . tiˬ seh oeˬ muiˇ oeˬ heˇ gʼaˬ” yawꞈ luꞈ gaˇ, gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ ya mawˇ˗euˬ meh.—Pah mehˬ˗eu 14:1.

²⁴ Ka li zaˬ 144,000 gʼaˬ aˬ myah gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu nga? Ka li mˬ kʼoeˇ taˆ uˆ lahˇ dzeuˇ neh tehꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:23) Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ ma. 144,000 gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ neh myaˬ tiˬ paˆ mˬ kʼoeˇ taˆ gʼoꞈ dehꞈ leˇ dzeuˇ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dzeˇ luꞈ˗eu deuˬ kʼawꞈ, shiˇ naˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ mˬ kʼoeˇ taˆ le˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, mˬ kʼoeˇ taˆ maˬ ya le˗eu deuˬ naˇ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ, miˇ tsaˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ ya jawˇ meh.

25. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzaw˗eu nga?

²⁵ Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh bi buˬ iˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, shiˇ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ meh. (Iˇsaˬyaˇ 25:8-ahˇ gui.) Ehˇ kʼawꞈ, mˬ kʼoeˇ taˆ daˆ leˇ˗eu deuˬ aˬ jeˬ jahˇ leˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ uˆ lahˇ leˇ˗eu meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ heu˗euˬ gaˇ kawˆ dzaw ma.