Maˇ maˇ ni mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ

1. Aˬ jeˬ miˇ neh mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ nya˗eu nga?

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ bi siˬ nya mawꞈ meh. Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu tiˬ deuˬ pyeuꞈ meh. Jaˇliꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ “zaˬ yo” lehˇ kuˇ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 6:2) Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu nga? Gaˇ hu˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ nga? Kʼoeˇ naˇ, nymˬ˗mˇ aˬ dui˗ahˇ caw ba nya ngaˇ loˇ?—Dzaw lahˬ 8˗ahˇ haw.

2. Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ aˬ gaˇ neh oe˗euˬ nga? Aˇ myaˆ ni beh taˬ˗euˬ nga?

² Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ aˬ gaˇ neh oe˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ beh gʼaˬ naˇ, “mˬ hawˇ˗eu miˇ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ jaˆ kʼaˇ jawˇ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ”˗ahˇ beh˗euˬ meh lehˇ, Gawˇlawˇsehˇ 1:16-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ kʼawꞈ ahˇ˗eu meh. Miˬyehˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ aˇ myaˆ gʼaˬ beh˗euˬ nga? Gʼawˬ mya yaˇ lam gʼaˬ meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 103:20; Pah mehˬ˗eu 5:11.

3. Yawˇbaˆ 38:4-7 mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ˗ahˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ehˇ˗eu nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ maˬ beh mi naˆ˗ehˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ˗ahˇ beh˗euˬ meh lehˇ Jaˇliꞈ paˇ ehˇ˗eu meh. Miˬyehˇ miˇ tsaˬ˗ahˇ beh gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗euˬ nga? Laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh lehˇ, Yawˇbaˆ sahˬ boꞈ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Teu ngeh mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ mehˬ bawˬ gm˗eu nymˇ jiˇ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu meh.—Yawˇbaˆ 38:4-7.

Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ lahˇ˗ahˇ caw ba

4. Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

⁴ Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ aˬ myah luꞈ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh laꞈ˗awˇ, miˇ tsaˬ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ kʼawꞈ nui ma ahˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 8:30, 31; 1 Beˬtuˆluˆ 1:11, 12) Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ maˬ naˇ haˬ ngeh, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. Nymˬ˗mˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ tsawˇ haˬ myaˬ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ gaˇ ya mawˇ˗eu miˇ neh, nui ma paˇ cawˆ dzehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ gʼaˬ na noeˬ poˆ˗awˇ, Miˬyehˇ jawˇ gaˇ gʼoꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 15:10) Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu deuˬ˗ahˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ nui ma ahˇ dui dui˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ, bi haw piˇ˗awˇ bi caw ba˗eu meh. (Heˬbyehˇ 1:7, 14) Yaw jeˬ ma jeˬ˗ahˇ haw iˇ ma.

5. Gaˇ hu Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ˗ahˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ Sawˇdoˬ meuˬ hawˇ˗eu Gawˇmawˇlaˆ meuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ ngeh, Lawˇtaˬ pehˬ˗ahˇ bi caw ba˗eu lehˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ nyiˬ gʼaˬ bi oe˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 19:15, 16) Kʼoeˇ gaˇ neh gʼawˬ mya yaˇ kʼoꞈ byah laˇ ngeh, Daˬyeˬlaˇ aˇ laˬ jaˬ shiˇ˗euˬ kuˆ˗ahˇ bi nyehꞈ ahˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, “Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ pyehˬ gʼeh leꞈ˗awˇ, aˇ laˬ jaˬ shiˇ˗euˬ kʼaˬ meh˗ahˇ paꞈ tsoeˬ” bi tsoeˬ le˗euˬ miˇ neh Daˬyeˬlaˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ gʼeh˗aˬ. (Daˬyeˬlaˇ 6:22) Beˬtuˆluˆ tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ ahˇ ngeh kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ bi oe˗awˇ bi pyehˬ doˆ le˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 12:6-11) Kʼoeˇ naˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ kʼawꞈ caw ba le˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ ngeh, “mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗euˬ meh.” (Maˬkuˆ 1:13) Yeˬsuˇ bi sehꞈ˗eu peh laˇ ngeh kʼawꞈ, “gʼaˬ biꞈ lahˬ nehˬ” le˗euˬ meh.—Luˇkaꞈ 22:43.

6. (a) Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ caw ba luꞈ˗eu lehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga? (b) Heu kawˆ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ, aˬ jeˬ jeˇ jaˆ nga?

⁶ Nymˬ˗mˇ iˬ nah mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ maˬ paˇ bi mawˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ bi caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ zmˬ luꞈ˗a siˬ. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ“ zeu˗eu deuˬ˗euˬ tiˬ jawˬ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ loꞈ piˇ le˗awˇ, guˆ gaˆ laꞈ kʼoeˇ ka kʼoꞈ” nehˬ meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 34:7) Aˬ dui aˬ jeˬ miˬ neh, loꞈ piˇ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ nga? Aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu gʼaˬ baoˬ huiˬ˗awˇ, jawˬ luꞈ˗eu miˇ neh meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ suˇ gʼaˬ nga? Aˬ gaˇ neh oe˗euˬ nga? Aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ leh jeh˗eu nga? Heu˗ahˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ beh gʼaˬ˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ, aˬ jeˬ pyeuꞈ˗euˬ nga lehˇ haw iˇ ma.

Aˬ dui˗ahˇ maˬ mawˇ laˇ˗eu muiˇ˗eu deuˬ

7. Saˬdaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ mawꞈ˗eu nga?

⁷ Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗awˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ mawꞈ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ jawˇ˗eu lehˇ, Gaˇ kawˆ 3˗ahˇ aˬ dui ya siˬ dzeuˇ˗euˬ ma. Jaˇliꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ Nehꞈ Saˬdaˬ lehˇ kuˇ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 12:9) Saˬdaˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ jiˇ ni, Miˬyehˇ˗ahˇ bi muiˇ mawꞈ˗eu meh. Saˬdaˬ Eˇbaˆ˗ahˇ muˇ za˗euˬ gaˇ neh naˇ, tsawˇ haˬ myaˬ ni˗ahˇ muˇ za laꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Aˬbeˬlaˆ, Eˇnawˆ, Noˇaˬ, heu deuˬ˗ahˇ ma muˇ za nya˗aˬ.—Heˬbyehˇ 11:4, 5, 7.

8. (a) Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ deuˬ na, nehꞈ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ iˇ nya˗eu nga? (b) Nehꞈ deuˬ iˇ cuꞈ dahˬ pymˬ laˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ buˬ iˇ˗eu nga?

⁸ Noˇaˬ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ saˇ jaˇ peuˬ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ deuˬ na, mˬ taˆ jawˇ duˬ byehˇ yaꞈ˗awˇ, tsawˇ haˬ laˆ pyeuꞈ˗awˇ neh miˇ tsaˬ˗ahˇ oe˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Miˬ zaˬ baw mawꞈ˗eu miˇ neh meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 6:2-ahˇ gui.) Teu naˇ, bahˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yuˇdaˆ 6) Teu ngeh tsawˇ haˬ myaˬ ni maˬ muiˬ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ myawꞈ dzaˬ shuiˇ dzaˬ˗awˇ, haiˬ˗eu jeˬ mˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ teu deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ neh laˆ cawˆ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu deuˬ˗ahˇ bi buˬ iˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 7:17, 23) Nehꞈ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ ya bu iˇ ni mˬ taˆ gʼoꞈ daˆ leˇ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nehꞈ sahˬ paˬ lehˇ kuˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Saˬdaˬ˗euˬ muiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gm leˇ˗euˬ miˇ neh, Saˬdaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 9:34.

9. (a) Nehꞈ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ keuˆ le˗euˬ nga? (b) Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw daˆ leꞈ˗eu nga?

⁹ Nehꞈ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ peuˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ paˇ bi gʼoꞈ ahˇ laˇ˗euˬ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 2:4) Nehꞈ deuˬ tsawˇ haˬ maˬ paˇ laˆ pyeuꞈ nya kʼawꞈ, “miˇ tsaˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ sheuˬ bahˬ” luꞈ˗a siˬ. (Pah mehˬ˗eu 12:9; 1 Yoˇhaˬ 5:19) Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ nehꞈ deuˬ, aˬ joˆ˗ehˇ muˇ juˇ juˇ˗eu nga lehˇ hawˇ iˇ ma.—2 Gawˇliˬtu 2:11-ahˇ gui.

Tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ nehꞈ deuˬ muˇ juˇ juˇ˗eu jeˬ

10. Nehꞈ deuˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ kʼmˇ paꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗eu nga?

¹⁰ Nehꞈ deuˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ muˇ juˇ juˇ˗eu meh. Tsawˇ haˬ deuˬ nehꞈ˗ahˇ ngehˬ cawˬ ngeh, nyiˇ paˬ shaˆ ma˗ahˇ gʼoe˗awˇ neh maˬ ehˇ, maˬ gʼoe ni maˬ ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu meh. Nehꞈ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ gaˇ maw loˬ ja maw lehˇ kuˇ˗eu meh. Nehꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ, taˬ jahˇ lehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:19-21) Aˬ jeˬ miˇ neh? Shaˬ kʼmˇ˗eu deuˬ shaˬ˗ahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ lahˇ ju zmˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, nehꞈ deuˬ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ˗ahˇ kʼmˇ paꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ uˬ moˆ bi jawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, lahˇ ju˗ahˇ zmˬ˗eu miˇ neh meh.—Dzaw lahˬ 26˗ahˇ haw.

11. Ja maw maw˗eu gaˇ kawˆ, aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗awˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh heu deuˬ˗ahˇ yahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹¹ Tsawˇ haˬ˗ahˇ kʼmˇ paꞈ˗eu lahˇ ju tiˬ jeˬ naˇ, ja maw maw˗eu heu meh. Mehˬ hu paw˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu siˬ nya mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, tsawˇ haˬ maˬ jahˇ nya˗eu baoˬ˗ahˇ zmˬ˗eu meh. Tiˬ deuˬ na˗aˬ, nah muiˬ tseˇ˗eu, paiˬ haw˗eu, laꞈ kawˆ haw˗eu, yuꞈ maˆ maˆ haw˗eu, laˆ loˆ laˆ tsehˆ lah˗eu meh. Tsawˇ haˬ myaˬ ni, teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, coeˬ laˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ, teu˗aˬ guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, laꞈ kawˆ haw˗eu deuˬ, nehꞈ deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ mˇ taꞈ meh lehˇ, Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. ‘Nehꞈ deuˬ mehˬ hu paw˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja maw bi maw nya˗awˇ, aˬ buˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ kʼawꞈ “ja maw maw nya” ni caw ba nehˬ˗euˬ meh’ lehˇ, Gʼaˬkʼehˇ 16:16-18 ehˇ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ neh zaˬ teu gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu nehꞈ˗ahˇ teh doˆ gʼaˬ ngeh, ja maw maˬ paˇ maw nya ni pyeuꞈ˗iˇ˗euˬ meh.

12. (a) Tsawˇ shiˇ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (b) Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh, tsawˇ shiˇ yaw bui˗ahˇ jahˇ˗eu zahˇ deuˬ˗ahˇ ya yahˇ˗eu nga?

¹² Nehꞈ deuˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ kʼmˇ paꞈ˗eu nyaˆ taꞈ lahˇ ju tiˬ jeˬ naˇ, shiˇ˗euˬ deuˬ tiˬ gaˇ paw jawˇ luꞈ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ caw ba nya, ngehˬ cawˬ nya, yaw doeˇ kʼawꞈ jahˇ laˇ nya meh lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗eu heu pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tiˬ deuˬ na cawˬ maˬ ngeuˇ naˇ, yuiꞈ nyiˇ deuˬ shiˇ ngeh, shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ nya ma lehˇ ehˇ˗eu nyiˇ paˬ jawˇ gaˇ iˇ˗eu meh. Nyiˇ paˬ deuˬ kʼawꞈ shiˇ˗euˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ siˬ nya˗awˇ teˇ saˇ jiˇ laˆ duˇ nya˗eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 28:3-19) Tsawˇ shiˇ yaw bui yaw myaˬ gaˇ, shiˇ˗euˬ deuˬ tiˬ gaˇ paw jawˇ luꞈ˗a siˬ lehˇ jah˗eu miˇ neh, aˬ dui teu gaˇ iˇ ngeh, zahˇ lawˬ muˇ jahˇ gaˇ ya yahˇ˗eu meh. Tsawˇ haˬ deuˬ shiˇ˗euˬ deuˬ tiˬ gaˇ paw jawˇ luꞈ meh lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh, shiˇ˗euˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ, damˬ nehˬ lawˇ nehˬ, tiˬ kʼoꞈ˗ahˇ tiˬ poˆ lmˬ bymˇ laˆ saˆ nehˬ˗eu meh. Ka li zaˬ deuˬ zahˇ heu deuˬ jahˇ gaˇ maˬ gm leˇ ngeh, yuiꞈ nyiˇ hawˇ˗eu pu zaˬ deuˬ ja bu ja doeˇ˗awˇ cawˬ jiˇ maˬ paˇ cawˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Ka li zaˬ deuˬ naˇ shiˇ˗euˬ deuˬ tiˬ gaˇ˗iˬ maˬ jawˇ˗a, maˬ ngehˬ cawˬ nya˗a, yaw doeˇ maˬ jahˇ laˇ nya˗a, lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 115:17) Shiˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu maˬ ehˇ, nehꞈ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu maˬ ehˇ, zahˇ jahˇ gaˇ keuˬ leˇ˗eu maˬ ehˇ, heu deuˬ˗ahˇ ya yahˇ˗eu meh.—Dawˬmehˬmehˬ˗eu 18:10, 11-ahˇ gui; Iˇsaˬyaˇ 8:19.

13. Nehꞈ deuˬ˗ahˇ guˆ˗eu deuˬ, guˆ˗eu jeˬ˗ahˇ neh buˬ iˇ nya meh loˇ?

¹³ Nehꞈ deuˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ muˇ juˇ juˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, paˇ laˆ guˆ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu “aˇ yamˬ ui cuiˆ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ paˇ jaˆ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh,” kʼoeˇ ngeh naˆ maˬ tseˇ haiˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. (Pah mehˬ˗eu 12:12, 17) Ehˇ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni kʼoeˇ ngeh ba nehꞈ deuˬ˗ahˇ guˆ haw˗euˬ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ naˇ maˬ paˇ guˆ ni pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

Nehꞈ nehˬ˗ehˇ deuˆ ceh ceh˗awˇ buˬ iˇ˗eu

14. Eˇpeˇsu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ loꞈ˗ehˇ nehꞈ deuˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh buˬ iˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁴ Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ nehꞈ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya deuˆ˗awˇ, buˬ iˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ laꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Eˇpeˇsu meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu tiˬ gʼaˬ na, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ maˬ siˬ nya laˇ˗euˬ siˬ kʼoeˇ, nehꞈ deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ joˆ˗ehˇ doˆ laˇ nya˗euˬ nga? “Maw loˬ loˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ maw loˬ sahˬ boꞈ deuˬ baꞈ uiˬ jiˇ˗awˇ, miˇ kʼahˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ mehˬ shi miˬ dzaˬ keuˬ dzeh˗euˬ meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 19:19) Aˬ yawꞈ maꞈ Ka li zaˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh, maw loˬ ja maw nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu sahˬ boꞈ deuˬ laˆ cawˆ jiˇ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah kʼawꞈ teu gaˇ duˇ ni, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ mawꞈ˗eu aˬ geu gʼaˬ maˬ kaˬ, nehꞈ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu myawˬ gahˬ deuˬ˗ahˇ ya laˆ cawˆ jiˇ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, sahˬ boꞈ, dawˬ caˇ, keˆ, siˬdiˬ aˇ yaˆ, aˇ baˇ, maw loˬ ja maw nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu myawˬ gahˬ hawˇ˗eu nehꞈ maˬ bi guˬ laˇ˗eu lehˇ geuꞈ˗eu myawˬ gahˬ heu deuˬ pyeuꞈ meh.—1 Gawˇliˬtu 10:21.

15. Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁵ Eˇpeˇsu meuˬ zaˬ deuˬ, nehꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu sahˬ boꞈ deuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗euˬ myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ ni, Pawˇluˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “haiˬ dui dui˗eu mˬ taˆ˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu uˆ lahˇ˗eu deuˬ” nehˬ˗ehˇ, ya “deuˆ ceh ceh”˗a siˬ lehˇ sahˬ boꞈ boꞈ ahˇ laꞈ˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 6:12) Aˬ yawꞈ maꞈ nehꞈ˗ahˇ taꞈ˗eu sahˬ boꞈ deuˬ keuˬ dzeh jiˇ˗euˬ kʼawꞈ ni, nehꞈ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw doeˇ jahˇ˗eu lehˇ jawˬ luꞈ˗a siˬ. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? “Haiˬ dui dui˗eu gʼaˬ neh beuˆ gʼeh laꞈ˗euˬ miˬ dzaˬ doꞈ˗eu kaˆ myaˬ deuˬ bi miˆ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, jah˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu dehˬ daˬ duˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ziꞈ dah ni tuˆ tehˬ taˬ˗awˬ” lehˇ Pawˇluˆ ehˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 6:16) Dehˬ daˬ duˬ guiˇ deuˆ˗eu yehˇ deuˬ˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, jah˗eu jeˬ kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˇ diˇ caw ba nehˬ nya meh lehˇ jah naˇ, Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ meh.—Maꞈtehˬ 17:20.

16. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jah˗eu jeˬ gʼaˬ kʼaˆ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁶ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jah˗eu jeˬ gʼaˬ kʼaˆ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗awˇ, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ meh lehˇ nui ma taˬ nya ni ya dzaw˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni jah naˇ, Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ tiˬ jeˬ maˬ jahˇ laˇ nya.—1 Yoˇhaˬ 5:5.

17. Nehꞈ deuˬ˗ahˇ neh laˆ piˇ˗eu, aˬ jeˬ paˇ jaˆ nga si?

¹⁷ Eˇpeˇsu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ˗eu nga? Nehꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ jaˆ˗eu meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu miˇ neh, “aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ” lehˇ Pawˇluˆ ehˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 6:18) Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ myah luꞈ laˆ piˇ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya shaˇ meh. Aˬ dui tawˇ neh? Aˬ dui kʼawꞈ nehꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ jaˆ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu miˇ neh, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya shaˇ˗eu meh. Aˬ dui kʼaˇ shaˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ya zmˬ meh. (Dawˬdaˬ 18:10-ahˇ gui.) Saˬdaˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh bi buˬ iˇ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ naˇ, aˬ yawꞈ kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ meh.—Ja ceuˬ 145:19; Maꞈtehˬ 6:13.

18, 19. (a) Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ neh gʼaˬ leˇ nya˗eu nga? (b) Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ehˇ kʼoꞈ nehˬ˗eu nga?

¹⁸ Nehꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu myawˬ gahˬ deuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ neh bi haw piˇ naˇ, Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ˗ahˇ aˬ dui deuˆ gʼaˬ nya˗awˇ, nyaˆ taꞈ naˇ guˆ˗eu jiˇ maˬ paˇ loˬ meh. (Yaˬkoˆ 4:7, 8-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ nehꞈ deuˬ naˆ maˬ tseˇ baoˬ ahˇ dzehˬ˗eu meh. Noˇaˬ saˇ ka˗ahˇ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ daˇ nehˬ haw˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗eu meh. (Yuˇdaˆ 6) Aˬ dui tehꞈ˗ehˇ deuˆ luꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a, Yeˬhawˇbaˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ bi caw ba luꞈ meh lehˇ taˬ ngehˇ. (2 Sahˬpaˬ 6:15-17) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ ni caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ jah nya meh.—1 Beˬtuˆluˆ 5:6, 7; 2 Beˬtuˆluˆ 2:9.

¹⁹ Tsawˇ haˬ˗euˬ shaˬ zahˬ, Saˬdaˬ hawˇ˗eu nehꞈ deuˬ˗ahˇ neh doˆ laˇ˗eu jeˬ maˇ˗iˬ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ laˆ cawˆ ni bi jawˇ˗euˬ nga? Gaˇ kawˆ heu nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ ehˇ kʼoꞈ nehˬ laꞈ meh.