Aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh nya

1. Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh laˇ˗eu nga?

Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu deuˬ˗ahˇ “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ” biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 6:23) Aˬ dui saˇ jaˇ dawˬ heu˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ maˬ bi gʼawˬ˗iˇ˗eu yaw duˬ baw meh.

2. Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu saˇ jaˇ dawˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ laꞈ˗eu nga?

² Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu saˇ jaˇ dawˬ heu naˇ, nymˬ˗mˇ aˬ dui ya puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Muiˇ˗eu deuˬ aˬ dui˗ahˇ sehꞈ de lehˇ lmˬ laˇ kʼawꞈ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ byehˇ. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ shiˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ laˆ dehꞈ kʼoꞈ nehˬ laꞈ˗awˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ laꞈ meh lehˇ siˬ nya taˬ˗euˬ miˇ neh ma. (Yoˇhaˬ 5:28, 29; 1 Gawˇliˬtu 15:55-58; Heˬbyehˇ 2:15) Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ heu naˇ, maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu gaˇ kawˆ tiˬ deuˬ na˗ahˇ haw ma.

Yeˬhawˇbaˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ

3. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ nya ni jahˇ nehˬ nya meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu nga? (Ja ceuˬ 102:12, 24, 27)

³ Yeˬhawˇbaˬ naˇ dehꞈ˗eu jeˬ˗euˬ iˇ byoe pyeuꞈ˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ gʼeh nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 36:9) Yeˬhawˇbaˬ gaˇ hu ba neh jawˇ laꞈ˗awˇ aˬ myah luꞈ jawˇ gʼeh˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ gʼawˬ mya deuˆ jaˆ˗eu meh. Ja ceuˬ 90:2-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Ja ceuˬ yaw huiˬ 102 laꞈ kʼoeˇ jiˇ toˆ˗ehˇ ehˇ taˬ˗euˬ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. (Ja ceuˬ 102:12, 24, 27-ahˇ gui.) Kʼoeˇ naˇ bawˇlawˇpeh Haˬbaˬkuˆ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ “Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗oˇ nawˇ˗aˬ, gaˇ hu ba neh dehꞈ laꞈ˗euˬ maˬ ngeuˇ laˬ? Muiˬ˗eu shawˇ˗eu ngaˬ˗euˬ Miˬyehˇ˗oˇ, nawˇ˗aˬ shiˇ˗eu maˬ baw˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Haˬbaˬkuˆ 1:12, Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ.

4. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ myah luꞈ dehꞈ luꞈ jawˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ gʼoˆ shaw laˇ ni pyeuꞈ luꞈ naˇ, kʼahˬ lahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh ngaˇ laˬ?

⁴ Nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ” lehˇ ehˇ˗eu heu˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu shaˬ miˇ˗a laˬ? (Iˇsaˬyaˇ 40:28) Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni gʼoˆ shaw yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Eˇliˇhuˆ Miˬyehˇ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, “aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ kʼoꞈ aˇ la aˬ dui maˬ toꞈ nya˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 36:26) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ gʼoˆ shaw nya nga lehˇ˗aˬ, teu naˇ maˇ diˇ maˬ jaˆ˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui yaw shehꞈ gaˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ gʼoˆ shaw nya nga lehˇ˗aˬ, yaw shehꞈ maˬ jaˆ˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Teu gaˇ duˇ ni tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ laꞈ˗awˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ gʼoˆ shaw nya nga lehˇ˗aˬ, Miˬyehˇ aˬ myah luꞈ maˬ dehꞈ gʼeh˗a lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Beh˗euˬ yaw sahˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ˗eu gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui gʼoˆ shaw maˬ gʼoˆ shaw˗eu nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗a. (Loˇmaˆ 11:33-36) Miˬyehˇ naˇ, nahˇ ma ba la aˬ guiˇ boeˬ boeˬ luˆ luˆ maˬ jaˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ dehꞈ luꞈ jawˇ luꞈ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ ‘aˬ yawꞈ˗euˬ baoˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ, miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ beh’˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ ‘mˬ maˬ sheu taw taˬ’ mi naˆ˗ehˇ dehꞈ luꞈ jawˇ luꞈ˗eu meh lehˇ jah ziꞈ˗eu ma. (Yeˬlaˬmiˇ 51:15; Gʼaˬkʼehˇ 17:24) Aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh nya˗eu lehˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ paˇ jaˆ nga siˬ?

Aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ nya ni beh taˬ

5. Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ aˬ jeˬ˗euˬ aˬ kawˬ˗aˬ za˗euˬ nga?

⁵ Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Yeˬhawˇbaˬ neh beh˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ naˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ dui dui baw˗eu meh. Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ maˬ shiˇ ni dehꞈ gʼeh nya˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ nehˬ taꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ˗ahˇ “Yaw muiˬ yaw doeˇ tseˇ paˆ nya˗eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ biꞈ˗eu aˇ bawˇ kʼoeˇ bawˇ˗euˬ aˇ siˬ nawˇ maˬ ya pyaˆ dzaˬ˗a. Pyaˆ dzaˬ naˇ, dzaˬ ngeh nah neh nawˇ ya shiˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 2:17) Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ naˇ, maˬ ya shiˇ˗a. Tiˬ nah keuˆ laˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ‘dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu aˇ bawˇ’ teu˗euˬ aˇ siˬ bi dzaˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu naˇ, “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ” ya dehꞈ meh lehˇ kamˬ nehˬ gaˇ duˇ˗eu meh.b—Aˇdahˬbeh˗eu 3:22.

6-7. (a) Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ bi shiˇ˗eu lehˇ beh˗euˬ maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu nga? (b) Miˇ shuiꞈ˗ahˇ nawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ mˇ mawꞈ nya? (Aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

⁶ Miˇ tsaˬ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu tiˬ deuˬ na, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ iˇ nmꞈ heu naˇ tsawˇ haˬ˗euˬ tiˬ ziˇ gaˇ kawˆ naˆ ni tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu noeˬ taˬ nya gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Teu naˇ nui ma ahˇ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. 2010 kʼoꞈ˗ahˇ jahˇ doˆ laꞈ˗euˬ (Scientific American Mind) paˇ dmˬ tiˬ dmˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ iˇ nmꞈ heu naˇ, 2,500,000 giˇgaˬbaiˬ ehˇ gʼaˬ naˆ ni noeˬ taˬ nya nga lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Heu naˇ naˬ liˬ smˬ la laꞈ ehˇ gʼaˬ ni myahˇ˗eu (300 kʼoꞈ dzehˬ ni) biˬdiˬoˬ tiˬ hmˬ naˆ ni mahˇ˗eu meh. Aˇ kʼoꞈ heu naˇ, naˬ dawˬ˗ehˇ sawˇ taˬ˗euˬ tehꞈ˗aˬ siˬ. Heu gaˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ iˇ nmꞈ˗ahˇ 70, 80 kʼoꞈ tehꞈ˗ehˇ bi zmˬ˗eu lehˇ beh taˬ˗euˬ maˬ ngeuˇ nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 90:10.

⁷ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ maˬ shiˇ ni dehꞈ mawꞈ˗eu nui ma jiˇ beh ahˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ “tsawˇ haˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu nui ma dawˆ ahˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬtsoˆ 3:11, MS) Teu miˇ neh heu baˬ da neh jiˇ aˬ dui shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ muiˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ sawˇ˗eu ma. (1 Gawˇliˬtu 15:26) Aˬ dui yaw kʼaˆ˗ehˇ naˇ laˇ naˇ˗aˬ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jahˇ ni shiˇ yamˬ˗ahˇ dawˬ ma laˬ? Maˬ, maˬ dawˬ˗a. Saˬ laˬ gʼoˬ jawˇ gaˇ iˇ˗awˇ laˆ saˆ iˇ˗eu meh. Aˬ dui naˇ gawˇ bi taˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ jaˆ gʼaˬ deuˬ dzaˬ˗awˇ, maˬ shiˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, kʼaˇ jahˇ nya˗eu jeˬ jahˇ˗eu meh. Huiˬ zaˬ nyiˇ zaˬ maˬ ehˇ, yawˬ ha gaˬ˗eu gʼaˬ bi shiˇ ngeh, gʼawˬ myahˇ ni nui ma cawˆ cawˆ˗ehˇ ya shaˬ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 11:32, 33) Aˬ dui maˬ shiˇ mawꞈ gaˇ haw ngeh, aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh nya ni beh taˬ˗euˬ gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ˗eu lehˇ beh ngaˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh nya˗eu lehˇ jah zaꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu gaˇ kawˆ nui deuˬ paˇ jaˆ˗a siˬ. Miˬyehˇ neh gaˇ hu hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ mˇ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ haw ngeh, Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ maˬ paˇ˗iˇ ngaˬ siˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ

8. Iˇsaˬyaˇ 55:11-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

⁸ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ iˬ baˇ mˇ˗awˇ, zaˬ deuˬ uˆ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ ya shiˇ˗eu kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ˗aˬ. (Iˇsaˬyaˇ 55:11-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ gʼeh˗eu lehˇ noeˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh ngehˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh mˇ byah yaꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, gaˇ kawˆ teu˗ahˇ siˬ laˇ˗eu meh.

9. Miˬyehˇ aˬ jeˬ˗euˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ nga? (Daˬyeˬlaˇ 12:2, 13)

⁹ Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 24:15; Tiˇtuˆ 1:1, 2) Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu Yawˇbaˆ, Miˬyehˇ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ mawꞈ˗eu meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 14:14, 15) Bawˇlawˇpeh Daˬyeˬlaˇ jiˇ shiˇ˗euˬ deuˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ biꞈ dehꞈ gʼeh˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 37:29; Daˬyeˬlaˇ 12:2, 13-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ ‘mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ biꞈ dehꞈʼ gʼeh nya meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Luˇkaꞈ 10:25; 18:18) Yeˬsuˇ jiˇ saˇ jaˇ dawˬ heu˗ahˇ yaw myaˬ poˆ ngehˬ keuˆ taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ shiˇ ngeh Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 19:29; 22:31, 32; Luˇkaꞈ 18:30; Yoˇhaˬ 11:25.

10. Gaˇ hu˗euˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

¹⁰ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu yaw sahˇ pyeuꞈ˗awˇ, shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ nya˗eu baoˬ jaˆ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Eˇliˇyaˆ˗ahˇ Zaˬleˇpaˇ meuˬ˗ahˇ˗euˬ miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ gʼaˬ˗euˬ aˬ li zaˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ baoˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 17:21-23) Aˇ nah naˇ Miˬyehˇ caw ba˗eu miˇ neh, bawˇlawˇpeh Eˇliˇshehˇ Shuˇneˬ meuˬ˗ahˇ˗euˬ zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ aˬ li zaˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ˗euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 4:18-20, 34-37) Heu poˆ hawˇ˗eu yawˬ poˆ yawˬ˗euˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ nya˗eu baoˬ ahˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ baoˬ teu aˬ yawꞈ˗ahˇ biꞈ˗euˬ lehˇ Yeˬsuˇ mˇ mawˇ yaꞈ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 11:23-25, 43, 44) Nymˬ˗mˇ Yeˬsuˇ mˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ luꞈ˗awˇ, “mˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ jaˆ˗eu baoˬ dawˬ tawˆ luꞈ” za˗euˬ meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ “shiˇ dzeuˇ˗euˬ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ” gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ gʼeh meh lehˇ ehˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ teu˗ahˇ mˇ byah˗eu meh.—Maꞈtehˬ 28:18; Yoˇhaˬ 5:25-29.

11. Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu jeˬ za ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ gaˬ dui dui˗eu Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh naˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ bi shiˇ˗euˬ nga? “Miˬyehˇ miˇ tsaˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ kʼawꞈ biꞈ nehˬ leꞈ˗euˬ meh. Zaˬmaˇ˗ahˇ kʼaˇ jah˗eu tsawˇ haˬ maˬ ya cawˆ˗iˇ˗eu uˬ taꞈ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu meh” lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 3:16) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ bi kamˇ shiˇ le˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 20:28) Gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ “tsawˇ haˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ baˬ da neh shiˇ˗eu jeˬ keuˆ le˗euˬ loꞈ˗ehˇ, tsawˇ haˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ baˬ da neh bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ jaˆ laˇ˗euˬ meh. Tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ Aˬdaˬ˗ahˇ taꞈ leˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ ya shiˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, Ka li˗ahˇ taꞈ leˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ paˇ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 15:21, 22.

12. Aˬ dui nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ byah˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

¹² Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ keuˆ le luꞈ˗uˇ Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ pyeuꞈ laˇ luꞈ˗uˇ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ lehˇ mehˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:9, 10) Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ laꞈ kʼoeˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ gʼeh˗eu jeˬ heu jiˇ keuˬ˗eu meh. Teu˗ahˇ mˇ byah˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ mˬ taˆ Miˇkʼahˬ˗ahˇ Sahˬ paˬ bi geuꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ byah˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ gaˇ tiˬ kʼawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu deuˬ pyeuꞈ˗eu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ 144,000 gʼaˬ˗ahˇ tseˇ doˆ˗euˬ meh.—Pah mehˬ˗eu 5:9, 10.

13. Nymˬ˗mˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ mˇ luꞈ˗eu nga? Nawˇ teu˗ahˇ keuˬ leˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ luꞈ de?

¹³ Yeˬhawˇbaˬ ‘tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma’˗ahˇ laˆ uiˬ luꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ nya ni mehˬ nehˬ luꞈ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 7:9, 10; Yaˬkoˆ 2:8) Nymˬ˗mˇ iˬ nah miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ guˆ˗eu jeˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, guiˇ deuˆ˗eu jeˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ ni pyeuꞈ luꞈ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma deuˬ naˇ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca biˇ paˆ˗eu jeˬ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ bye˗eu jeˬ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, gʼaˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ laˬ kʼoeˇ mi cehˇ˗ahˇ nyoˬ tsehˬ tehˆ pyeuꞈ˗eu lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Miˇkaˬ 4:3) Aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ bi shiˇ˗eu guiˇ deuˆ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ gm leˇ ni, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ mehˬ nehˬ˗eu heu neh, “maˇ maˇ ni gʼeh˗eu dehꞈ˗eu jeˬ” za ni caw ba luꞈ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:19) Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu baˬ da neh, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ kʼawꞈ, pyuˇ shuiˇ paw shaˬ laˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ loˬ˗eu jeˬ jaˆ nya ni ngehˬ gʼeh dah teˬ nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. (Maꞈtehˬ 6:25, 30-33; Luˇkaꞈ 18:29, 30) Gaˇ kawˆ heu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˇ maˇ diˇ jaˆ˗awˇ, Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ maˇ diˇ mˇ byah meh lehˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu meh.

Zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu mehˬ hu paw˗euˬ gaˇ kawˆ

14-15. Shiˇ˗eu jeˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi laꞈ cawˆ meh lehˇ ehˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˆ dawˬ aˬ joˆ˗ehˇ byah laˇ˗eu nga?

¹⁴ Nymˬ˗mˇ Yeˬsuˇ mˬ kʼoeˇ taˆ Miˬyehˇ Miˇkahˬ˗ahˇ Sahˬ paˬ geuꞈ luꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ Miˬyehˇ neh dzaˬ taˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ mˇ byah˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 1:20) 1914 kʼoꞈ˗ahˇ neh taꞈ naˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ uˆ lahˇ luꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 110:1, 2) Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ uˆ lahˇ˗eu deuˬ guiˇ˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗awˇ, yaw haiˬ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗eu meh.—Pah mehˬ˗eu 6:2.

¹⁵ Yeˬsuˇ uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ˗awˇ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu deuˬ˗ahˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Aˇ saˬ saˬ˗eu lawˬ haw poˆ jiˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ neh yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi daˇ˗euˬ deuˬ “miˇ kʼahˬ oꞈ˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ ya jawˇ”˗eu meh. (Ja ceuˬ 37:10, 11, 29) Laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ naˇ, “aˬ cawˬ jeˬ nah nah saˬ bi deuˆ gʼaˬ˗eu muiˇ˗eu gʼaˬ˗aˬ, shiˇ˗eu jeˬ meh.”—1 Gawˇliˬtu 15:26.

16. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu nga?

¹⁶ Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ ya ja sawˇ dzeuˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ziꞈ dah ni dawˬ pehˬ taˬ taˬ˗euˬ meh. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ shaˬ dui zahˬ dui dui˗eu aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za mawꞈ˗eu miˇ neh mˇ˗eu maˬ ya bi pyeuꞈ˗a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh ya bi pyeuꞈ meh. (2 Gawˇliˬtu 5:14, 15) Nui gaˬ teu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ ni maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ ni maˬ ehˇ, aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 10:13-15) Aˬ dui tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni leh jeh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi pyeuꞈ mawꞈ˗eu meh.—Heˬbyehˇ 13:16.

17. Aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? (Maꞈtehˬ 7:13, 14)

¹⁷ Aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu deuˬ laꞈ kʼoeˇ keuˬ luꞈ ma loˇ? Aˬ dui teu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ gaˇ ma pah dahˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ naˇ aˬ dui dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu gaˇ ma˗ahˇ cah daˆ leꞈ˗eu laˬ? Maˬ cah daˆ leꞈ˗eu laˬ? lehˇ yawˬ ha˗ahˇ jaˆ˗eu tehꞈ meh. (Maꞈtehˬ 7:13, 14-ahˇ gui.) Miˇ shuiꞈ˗ahˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ gʼeh˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nyaˆ taꞈ kawˆ ja sawˇ ma.