Lé Mìawɛ Aɖu Ahwa ci Mìwakɔ Koɖo Edro Vɔnwo ji

1. Nyi yí jɔnɔ do agbetɔ nuvɔnmɛwo pleŋ jiɔ?

EDRO eo sɛnŋsɛnŋɖe mɔ yeawa ŋɖe ci yí Yehowa gbe kpɔa? Nɔ enyi ahan yɔ nɛɔ, ŋgbekpɔɛ mɔ yedokɔ go cukaɖa gangan ɖeka ci mɛɖe dedo go kpɔ o. Bibla nu mɔ: “Tetekpɔ ɖekpokpwi de jɔnɔ do mí ji ci yí gɔn ma jɔ do agbetɔ ji kpɔ o.” (1 Kor. 10:13) Ecɛ dasɛ mɔ edro vɔn ɖekpokpui ci èdokɔ egbla koɖo yɛɔ, mɛbuwo can totoɔ mɛ. Dèci akogo o, eyi to Yehowa kpekpedonu mɛɔ, àtɛnŋ aɖu ahwa lɔ ji.

2. Tetekpɔ ci hanwo yí Kristotɔ ɖewo koɖo Bibla nukplavi ɖewo donɔ goɔ? (Kpɔ foto lɔ hɛnnɛ.)

² Bibla nu hɛnnɛ mɔ: “Amɛ ɖeka ɖeka kpɔnɔ tetekpɔ hwecinu yí droamu vwin yiŋtɔ tɔwo dwinni keŋ yí sɔ xunɔ fɛnca mɛ.” (Ʒaki 1:14) Enu ci yí tenɔ mɛɖe kpɔ tɛnŋ to vo nɔ enu ci yí tenɔ mɛbuwo kpɔ. Le kpɔwɛ mɛ, Kristotɔ ɖewo tɛnŋ je tetekpɔ ci yí nyi mɔ woawa enumakɔmakɔ ɖe koɖo mɛɖe ci yí deɖo vijinu ɖekɛŋmɛ koɖo wo o. Yí ebuwo aji mɔ yewoawɛ koɖo mɛ ci yí ɖo vijinu ɖekɛŋmɛ koɖo wo. Mɛ ciwo yí kpɔnɔ mamaɖeɖenuwo sa yí vami tɛnŋ vatɔ edro sɛnŋsɛnŋ lɔ ɖoɖo mɔ yewoatrɔ agbekpɔɛ ke. Amɛ sugbɔ ciwo yí mi drɔgi zanzan koɖo ahanumu donɔ go cukaɖa ŋtɔ́ han. Edro cɛwo nyi ɖewo le edro ciwo mɛ yí Kristotɔ ɖewo koɖo Bibla nukplavi ɖewo donɔ gbla koɖo. Ewanɔ nɔ mìwo pleŋ shigbe lé ewa nɔ apotru Pɔlu nɛ. Éŋwlɛ mɔ: “Nɔ ŋji mɔ mawa ŋci yí nyɔɔ, enudɔndɔnwawa gbedronɔŋ.”—Rɔm. 7:​21, nwt.

3. Nɔ mɛɖe dodoɔ egbla koɖo edro vɔn ɖekɛŋmɛ gbɛmɛgbɛmɛ ɖe, lé enu avatɔ wawa niɔ?

³ Nɔ èdodoɔ gbla koɖo edro vɔn mamimami ɖeɔ, etɛnŋ wa nɔ eo shigbe mɔ yedegbeɖo ŋsɛn o yí ale shigbe mɔ yedesun ji yí aɖu tetekpɔ lɔ ji hannɛ. Etɛnŋ wa nɔ eo mɔ yedegbeɖo emɔkpɔkpɔ hannɛ yí ale shigbe mɔ Yehowa adodoɔ hwɛ eo do edro vɔn lɔ ci èɖo ŋci. Kando ji mɔ eɖe dele susu ŋtɔ́wo koɖo ve mɛ yí nyi nyɔnɔnwi o! Nɔ mìadre ŋci yí taɖo mɛɔ, nyɔta cɛ aɖo enyɔ amɛve cɛwo ŋci: (1) Fini yí ŋsɛnvɔleamɛnu koɖo emɔkpɔkpɔbudoamɛ lɔwo sonɔɔ? (2) Lé àtɛnŋ aɖu ahwa ci èwawa koɖo edro vɔnwo ji doɔ?

LÉ “NUVƆNWATƆ LƆ” JINƆ MƆ ENU LE WANƆ DO MƆ MÌ

4. (a) Nyi yí taɖo Satana jinɔ mɔ mìwo le kpɔɛni mɔ mìdeɖo ŋsɛn ɔ? (b) Nyi yí taɖo mìatɛnŋ akando ji mɔ mìatɛnŋ awa ahwa koɖo edro vwinwoɔ?

⁴ Nɔ mìle tetekpɔ mɛɔ, Satana jinɔ mɔ mìwo le kpɔɛ mɔ ŋsɛn vɔ nɔ mì. Enyɔ cɛ yí le susu mɛ nɔ Yesu hwenu ekpla yi dokplɔtɔwo mɔ wo le do gbe ɖaɖa yí amɔ: “Ŋgbelɔn nɔ mìaje tetekpɔ mɛ o, vɔ hwlɛn mì gan le enuvwinwatɔ lɔ shi.” (Mt. 6:​13, nwt.) Satana nunuɔ mɔ agbetɔwo dale gbesɔsɔ ase to nu nɔ Yehowa hwenu wodokɔ go tetekpɔwo o. (Job 2:​4, 5) Nyi yí taɖo Satana kpɔkpɔɛ ahan ɔ? Satana yí nyi amɛ ŋkɔtɔ ci yí tashi yiɖeki yí edro vwin yitɔ sɔ xu fɛnca mɛ yí dele gbesɔsɔ yí akpɔtɔ anɔ egbeji nɔ Yehowa o. Éze goɖuu mɔ, Satana kando ji mɔ mìale shigbe eye nɛ yí aɖe blɛ agbe Yehowa hwenu mìdo go tetekpɔ ɖe. Ŋtɔkpu can ɔ, Satana bubuiɛ mɔ nɔ yete Mawu Vi maɖoafɛn lɔ kpɔ yɛɔ, yɛatɛnŋ aje ye fɛnca mɛ! (Mt. 4:​8, 9) Vɔ bui kpɔ: Nyɔnɔnwi enyi yí ŋsɛn dele mì shi nyao le ahwa ci mìwakɔ koɖo edro vɔn lɔwo mɛɔ? De ahan yɔ nɛ o! Mìxɔ gbe do Pɔlu nyɔ ji, éŋwlɛ mɔ: “Ŋtɛnŋ wanɔ enuwo pleŋ to mɛ ci yí nanɔ ŋsɛnŋ ji.”—Fili. 4:13; nwt.

5. Lé mìwɛ yí nya mɔ Yehowa kando ji mɔ mìatɛnŋ aɖu ahwa ci mìwakɔ koɖo adro vɔnwo jiɔ?

⁵ To akpɔ nɔ Satanaɔ, Yehowa kando ji mɔ mìatɛnŋ aɖu mìwo dro vɔnwo ji dru. Le mìwɛ yí nya ahan ɔ? Ðo Yehowa nu ɖɛ mɔ amɛahwa gangan ɖeka ciwo yí akpɔtɔ anɔ gbeji aci agbe le efunkpekpe gangan lɔ mɛ. Bu tamɛ kpɔ so lé ŋcɛ ajɔ do nu. Yehowa, amɛ ci yí datɛnŋ akan ŋsu o, nu nyɔ ɖɛ mɔ amɛ sugbɔsugbɔ ale mɛmiɖe yí aɖo ye xexe yɔyu lɔ mɛ ɖo ‘wonya wowo wuwo koɖo Lɛngbɔvi hùn yí awu lɔwo kɔ yí ɣe.’ Denyi amɛ kankin ɖewo kpoŋ yí woanyi o. (Enyɔ. 7:​9, 13, 14) Yehowa dekpɔkpɔ mì shigbe mɛ ciwo yí deɖo ŋsɛn yí aɖu wowo dro vɔnwo ji nɛ o.

6-7. Nyi yí taɖo Satana ji mɔ mìwo le kpɔɛ mɔ emɔkpɔkpɔ bu do mì le ahwa ci mìwakɔ koɖo tetekpɔwo mɛɔ?

⁶ Satana dejijiɛ kpoŋ mɔ mìwo lé kpɔɛ mɔ ŋsɛn vɔ nɔ mì o, vɔ égbejijiɛ hɛnnɛ mɔ emɔkpɔkpɔ le bu do mì. Yí ecɛ ale shigbe mɔ Yehowa adodoɔ hwɛ mì ɖo edro vɔn ciwo mìɖo kpoŋ ŋci. Nyi yí taɖo Satana gbekpɔkpɔɛ ahan ɔ? Satana yí nyi amɛ ŋkɔtɔ ci yí emɔkpɔkpɔ degbeli nɔ o, ɖo Yehowa ɖo kojo ni mɔ yi degbeje yí anɔ agbe tɛgbɛɛ o. (Gɔnm. 3:15; Enyɔ. 20:10) Kankanɖoji li mɔ Satana ji mɔ mìwo le kpɔɛ mɔ emɔkpɔkpɔ bu do mì hɛnnɛ, vevitɔ ci emɔ hun nɔ mì yí mìakpɔ shicu ci yí yiŋtɔ kpɔ yí gbe lɔ. Ele ahan gan, emɔkpɔkpɔ debu do mì o. Nɔ mìanuiɔ, Bibla na kankandoji mì mɔ Yehowa ji mɔ yeakpedo mì nu yí denyi mɔ yeado hwɛ mì yɔ o. “Dé jiji mɔ amɛ ɖe a trɔn o, vɔ, É jiji mɔ amɛshamɛ a trɔjimɛ.”—2 Piɛ 3:9.

⁷ Le nyɔnɔnwi mɛɔ, nɔ mìbui mɔ mìdeɖo ŋsɛn o alo emɔkpɔkpɔ bu do mì le ahwa ci mìwakɔ koɖo edro vɔnwo mɛɔ, anyi mìbubuɔ tamɛ kpɔ shigbe lé Satana ji mɔ mìwo le bu tamɛ kpɔ do nɛ. Nɔ mìnya ahan ɔ, akpedo mì nu yí mìado ŋsɛn edro ci mìɖo mɔ mìanɔ te goguiɖe keŋ akpanŋkɔ yi.—1 Piɛ 5:​8, 9.

LÉ NUVƆNMƐ CI MÌNYI ATƐNŊ ANA MÌASE LE MÌWOÐEKIWO MƐ DO

8. Gbesɔ kpe nɔ enudɔndɔnwo wawa ɖe, nubu ci yí gbenyi nuvɔn keɔ? (Ehajiji Wema 51:5) (Gbekpɔ “enyɔgbe gɔnmɛɖeɖe.”)

⁸ Sɔ kpe nɔ Satanaɔ, enubu gbeli ci yí atɛnŋ ana mìakpɔɛ mɔ ŋsɛn degbele mì shi o yí emɔkpɔkpɔ abu do mì le ahwa ci mìwakɔ koɖo edro vɔnwo mɛ. Nyi yí nyi enu lɔɔ? Nuvɔnmɛ ci mìnyi, cinɔ enyi yí mìɖu so mìwo jila ŋkɔtɔwo gbɔ.a—Job 14:4; Hlɛn Ehajiji Wema 51:5.

9-10. (a) Lé nuvɔnmɛnyinyi lɔ dahɛn nu le Adamu koɖo Ɛva nu doɔ? (Kpɔ foto lɔ hɛnnɛ.) (b) Lé nuvɔnmɛnyinyi dahɛn nu le mì nu doɔ?

⁹ Mìakpɔ lé nuvɔnmɛnyinyi lɔ dahɛn nu le Adamu koɖo Ɛva nu do. Ci wogbe eto nɔ Yehowa ɖegbɔɔ, woshi be yí ji ŋɖewo yí sɔ cɔn wowo gotuwo. Étude perspicace des Écritures, xo nuxu so nyɔ cɛ nu yí nu mɔ: “Nuvɔn lɔ na yí wodo hwɛ wowoɖekiwo, xa le wowoɖekiwo mɛ, wodegbele vofamɛ o yí ŋkpɛn gbewakɔ wo.” Enu amɛnɛ ŋtɔ́wo le shigbe axwe ɖeka ci yí ɖo exɔ amɛnɛ kpaŋ hannɛ. Adamu koɖo Ɛva cu wowoɖekiwo do mɛ. Adamu koɖo Ɛva atɛnŋ ato le exɔ ɖe mɛ yí ayi ebu mɛ, vɔ wodatɛnŋ ato le axwe lɔ yɛ mɛ o. Wodatɛnŋ ashi le nuvɔn nɔnɔmɛ wowotɔ lɔ mɛ o.

¹⁰ Le nyɔnɔnwi mɛɔ, mìdele nɔnɔmɛ ci hanci pɛɛ mɛ yí Adamu koɖo Ɛva le o. Tafɛn ci yí asu koɖo ashi ŋkɔtɔ lɔ datɛnŋ ɖu ele nɔ lɔ atɛnŋ aklɔ mìwo nuvɔnwo yí ana mì ayexadohwɛnɔamɛnu mɛmi. (1 Kor. 6:11) Vɔ, mìɖu nuvɔn cinɔ lɔ. Ekpanɔca mì yí gbevenɔ mì nu ci mìwo can mìdonɔ hwɛ mìwoɖekiwo, xanɔ le mìwoɖekiwo mɛ yí mìdenɔnɔ vofamɛ o yí ŋkpɛn gbewanɔ mì. Enyɔ lɔ yí nyi mɔ Bibla nu mɔ, nuvɔn kpɔtɔ yí lé agbetɔ xomu lɔ do yi fɛnwo mɛ. Eyi ewɛ ahan hɛnnɛ nɔ “mɛ ciwo yí dewa nuvɔn Adamu tɔ han hɛnnɛ.” (Rɔm. 5:14) Ci nyɔ cɛ atɛnŋ agbɔjɔ amɛ dru can ɔ, deɖo ana mìakpɔɛ mɔ mìdeɖo ŋsɛn alo mɔkpɔkpɔ bu do mì o. Mìatɛnŋ agbe susu manyɔmanyɔwo ɖoɖo dru. Lé mìawɛ doɔ?

11. Lé mìɖo awa enu do nɔ ewawa nɔ mì shigbe mɔ mìdeɖo ŋsɛn hannɛɔ, yí nyi yí taɖoɔ? (Rɔmatɔwo 6:12)

¹¹ Nɔ mìkpɔɛ mɔ ŋsɛn vɔ nɔ mì yí ele shigbe mɔ mìdatɛnŋ ɖu ahwa ci mìwakɔ koɖo edro vɔnwo ji nɛɔ, mìatɛnŋ akpɔɛ mɔ nuvɔnmɛ ci mìnyi lɔ “xokɔ nuxu” nɔ mì yí mìdeɖo aɖo to yi o. Nyi yí taɖoɔ? Ðo Bibla kpla mì mɔ mìdeɖo alɔn yí nuvɔn “akpɔtɔ akpakpa acɛ” nɔ mì o. (Hlɛn Rɔmatɔwo 6:12.) Ecɛ dasɛ mɔ mìatɛnŋ asɔ gbeta mɔ mìdawa do edro vɔnwo ji o. (Gal. 5:16) Yehowa kando ji mɔ mìatɛnŋ aɖu tetekpɔwo ji; nɔ mìdatɛnŋ ɖu wo ji saɔ, danu nɔ mì mɔ mìwo le wɛ ahan o. (2 Ese. 30:​11-14; Rɔm. 6:6; 1 Tɛs. 4:3) Eze petii mɔ, ŋsɛn dehwe do mì le ahwa ci mìwakɔ koɖo edro vɔnwo mɛ o.

12. Lé àwa nu do nɔ ewawa nɔ eo shigbe mɔ emɔkpɔkpɔ bu do eo hannɛɔ, yí nyi yí taɖoɔ?

¹² Ahanke, nɔ ewawa nɔ mì mɔ emɔkpɔkpɔ bu do mì yí ele shigbe mɔ Yehowa adodoɔ hwɛ mì ci mìɖo edro vɔnwo kpoŋ ɔ, mìatɛnŋ akpɔɛ mɔ nuvɔnmɛ ci mìnyi “xokɔ nuxu,” yí mìdeɖo aɖo to yi o. Nyi yí taɖoɔ? Ðo Bibla kpla mì mɔ Yehowa mɔŋje mɛ mɔ nuvɔnmɛwo mìnyi. (Eha. 103:​13, 14) Yehowa jeshi emɔ vovovo ciwo ji nuvɔn cinɔ ci mìɖu tonɔ yí wanɔ nu koɖo mì. “Énya enuwo pleŋ” so mì nu. (1 Ʒan 3:​19, 20) Nɔ mìdebɔ nu yí edro dɔndɔn mìwotɔwo dɔ yí mìwanɔ enu dɔndɔnwoɔ, mìatɛnŋ anyi amɛ mɛ̀miwo le ŋmɛ nɔ Yehowa. Nyi yí taɖo mìatɛnŋ akando nyɔ cɛ jiɔ?

13-14. Edro vɔnwo ɖoɖo kpoŋ dasɛ mɔ eglo eoa? Dri mɛ.

¹³ Bibla dasɛ vovototo ci yí le gblamɛ nɔ enuwana dɔndɔn ci (ji woatɛnŋ aɖu) koɖo edro dɔndɔn ci yí (atɛnŋ ava le yiɖeki shi). Le kpɔwɛ mɛ, mɛɖewo le Kristotɔ exwe sanŋdi ŋkɔtɔ mɛ tɔwo mɛ, ciwo yí nɔ Korɛnti vayi yí ɖo evijinu ɖekɛŋmɛ gan yí dɔn wowonɔnɔwo gbɔ. Pɔlu ŋwlɛ mɔ: “Nɛnɛke yí míwo domɛtɔ ɖewo nɔ̀ sa vayi nɛ.” Ecɛ dasɛ mɔ mɛ ciwo yí ɖo vijinu ɖekɛŋmɛ yí dɔnnɔ wowonɔnɔwo gbɔ sa lɔwo degbeɖo edro ŋtɔ́wo kpɔ gbeɖe yɔa? Danyɔ mɔ mìabui ahan o, ɖo blaŋblaŋ ɔ, enuwana kpotu ŋnɔwo donɔ ke do ji mɛ nɔ amɛ yɔ. Vɔ Kristotɔ ciwo yí ɖunɔ wowoɖekiwo ji yí gbezenɔ nɔ enuwana ciwo yí wowo dro vɔnwo dɔnɔ wo nu jɔnɔ ji nɔ Yehowa. Ékpɔnɔ wo shigbe mɛ ciwo “wole eshi.” nɔ hannɛ. (1 Kor. 6:​9-11) Ahanke atɛnŋ anyi nɔ eo can nɛ.

¹⁴ Nɔ èdodoɔ gbla koɖo edro vɔn ɖekpokpui can ɔ, àtɛnŋ aɖu wo ji dru. Nɔ dàtɛnŋ aɖe wo pleŋ swi can ɔ, àtɛnŋ aɖu eoɖeki ji yí dalɔn awanɔ “enuwo do [ao] lankpu koɖo [ao] susu tɔ ji” o. (Efe. 2:3) Lé àtɛnŋ awɛ ahan doɔ, yí nyiwo àwa keke aɖu ahwa ci èwakɔ koɖo edro vɔnwo jiɔ?

LÉ ÀÐU EJI DO

15. Nɔ èji mɔ yeaɖu edro dɔndɔn lɔwo ji ɖe, nyi yí taɖo eʒan mɔ àto nyɔnɔnwi nɔ eɔɖekiɔ?

¹⁵ Nɔ àɖu ahwa ci èwakɔ koɖo edro vɔnwo jiɔ, èɖo alɔn do ao gbɔjɔgbɔjɔwo ji. Nɔ ŋzɔn nɔ ŋgbeble eoɖeki koɖo “susu masɔgbewo” o. (Ʒaki 1:22) Le kpɔwɛ mɛ, àkpɔ enyɔ lɔ vlɛkɛsɛɛ yí amɔ: ‘Amɛwo nukɔ aha wu nyɛ alo atɔ hwɛ dodo amɛwo,’ alo ‘ŋdatɔ mamaɖeɖenuwo kpɔkpɔ nɔ ashinyɛ dadasɛ lɔnlɔn nɔŋ wu ahan sa o.’ Susu ŋtɔ́wo adɔ yí nàje tetekpɔ mɛ fafɛɖe. Eyi taɖo ŋgbete kpɔ ahwlɛnhwlɛn ta nɔ eoɖeki nɔ èwa enu dɔndɔn ɖe o. Nɔ èwa ŋɖeɔ, nàxɔ gbe do ji.—Gal. 6:7.

16. Lé àtɛnŋ ado ŋsɛn gbeta ci èsɔ mɔ yeawa nunywi doɔ?

¹⁶ Nɔ ètonɔ nyɔnɔnwi nɔ eoɖeki yí lɔnnɔ do ao gbɔjɔgbɔjɔwo ji can ɔ, èɖo agbedo ŋsɛn gbeta ci èsɔ mɔ yedagbewanɔ wo o. (1 Kor. 9:​26, 27; 1 Tɛs. 4:4; 1 Piɛ 1:​15, 16) Do jeshi ŋciwo yí sɔnɔ eo do tetekpɔ mɛ koɖo hwenuwo enyinɔ ahanwo. Etɛnŋ nyi tetekpɔ ɖe koŋ abi gamɛ ɖe koŋ le ŋkeke lɔ mɛ yí tetekpɔ lɔ vanɔ eo ji. Le kpɔwɛ mɛ, nɔ enu cikɔ nɔ eo alo nɔ ezan shin yí enɔnɔ fafɛɖe nɔ eo mɔ àje tetekpɔ mɛa? Do jeshi ŋciwo yí ate eo kpɔ yí adra do le susu mɛ so lé àwa nu do wo nu do. Gamɛ nywitɔ ci ji àwɛ le yí nyi kpɔ mɔ àwɛ doŋkɔ nɔ tetekpɔ lɔ.—Elo. 22:3.

17. Nyi mìatɛnŋ akpla le Ʒozɛfu kpɔwɛ mɛɔ? (Gɔnmɛjeje Wema 39:​7-9) (Kpɔ foto lɔwo hɛnnɛ.)

¹⁷ Kpɔ lé Ʒozɛfu wa nu do hwenu yí Potifa ashiɛ jijiɛ mɔ yi le ji ye ɖa. Égbe ni sɛnŋsɛnŋɖe zeɖeka le afɔdumɛ. (Hlɛn Gɔnmɛjeje Wema 39:​7-9.) Nyi ecɛ dasɛɔ? Ʒozɛfu nya lé enu awa ni do nɔ exɔ mɛbu shi gbɔxwe yí Potifa ashiɛ vatitiɛ kpɔ mɔ yi le ji ye. Le emɔ ɖekɛ lɔ ke jiɔ, àtɛnŋ ado ŋsɛn kankandoji ci èɖo mɔ yeawa nunywi gbɔxwe nɔ tetekpɔwo ava. Nɔ èwɛ ahan gbɔxwe tetekpɔ lɔ avaɔ, ale fafɛɖe nɔ eo mɔ àzɔn do gbeta ci yí èsɔ daɖɛ ji.

“KPƆTƆ ADODOƆ EOÐEKI KPƆ”

18. Lé àtɛnŋ awɛ yí aɖu ahwa ci èwakɔ koɖo edro vɔnwo ji doɔ? (2 Korɛntitɔwo 13:5)

¹⁸ Nɔ àɖu ahwa ci yí èwakɔ koɖo edro vɔnwo jiɔ, èɖo “akpɔtɔ adodoɔ eoɖeki” kpɔ, eyi nyi mɔ àgbenɔje eoɖeki mɛ kpɔ blaŋblaŋ yí akpɔ lé èwakɔ nu do. (Hlɛn 2 Korɛntitɔwo 13:5.) Nɔ hwenuwo vayikɔɔ, trɔ̀ akpɔnɔ ao susu koɖo ao nuwanawo yí awanɔ trɔtrɔ ciwo yí ʒan. Le kpɔwɛ mɛ, nɔ èɖu tetekpɔ ɖe ji can ɔ, àtɛnŋ abiɔ eoɖeki se mɔ: ‘Keke yí vaje hwenu gbɔxwe yí ŋvatɛnŋ mɔ ooɔ’? Nɔ èdo jeshi mɔ yedewa enu kabaɔ, ŋgbedo exwɛ eoɖeki o. Vɔ ɖe afɔ ciwo èɖo aɖe keŋ agbenɔ glaglaji doji. Biɔ nyɔ cɛ hanwo eoɖeki se: ‘Nàtɛnŋ aɖe gamɛ ci exɔnɔ gbɔxwe ŋtɛnŋ ɖenɔ susu dɔndɔnwo so anyi tamɛ kpɔtɔa? Ŋciwo ŋsɔ munɔ munu dɔ yí egbɔnnɔnu nɔŋ mɔ maɖu tetekpɔ jia? Nɔ anyi ŋkuviwo vayi je gbɔdɔndɔn masɔkoɖose nuwana ɖewo ji ɖe, ŋɖyini swi blaŋ a? Ŋnya ŋci yí taɖo yí agbenywinɔnɔse Yehowa tɔwo nyɔnɔ nɔ mì tɛgbɛɛ nɔ ebiɔ mɔ naɖu nyɛɖeki ji can a?’—Eha. 101:3.

19. Lé gbeta hwɛhwɛ dɔndɔnwo atɛnŋ adɔ yí ahwa ci mìwakɔ koɖo edro vɔnwo agbɔnnu nɔ mì doji doɔ?

¹⁹ Ŋgbekpɔkpɔ ao fɛnwo mɔ wodenyi ŋɖe o. Bibla nu mɔ: “Agbetɔ ji nyi amɛbletɔ wu enuwo pleŋ yí kpotu.” (Ʒer. 17:​9, nwt) Yesu nu mɔ “eji mɛ yí susu vɔnwo sonɔ.” (Mt. 15:​19, nwt) Le kpɔwɛ mɛ, mɛɖe ci yí mi mamaɖeɖenuwo kpɔkpɔ tɛnŋ vabui le yiyimɛ mɔ ŋɖe “dajɔ” nɔ yekpɔ foto ciwo yí afɔn edro vɔnwo do lanmɛ nɔ amɛ o, ɖo amɛ lɔwo dele mama le foto lɔ mɛ o. Alo étɛnŋ nunuɔ le yiɖeki mɛ mɔ: ‘Nɔ ŋbubuɔ edro vɔnwo kpɔ gan yí ŋdewa enudɔndɔn ɖeɔ, ŋɖe dedɔn le nu o.’ Mìatɛnŋ anu mɔ amɛ lɔ ji ci yí nyi amɛbletɔ ‘wawa toto mɔ yeawa enu ciwo yí dronɔ gbaza lɔ.’ (Rɔm. 13:​14, nwt) Lé àwɛ aze nɔ nɛnɛ nu wawawoɔ? Nɔ dawa nuvɔn ɔ, nɔ aceji keŋ aze nɔ gbeta dɔndɔn hwɛhwɛwo sɔsɔ ciwo yí adɔ yí nàvayi sɔ gbeta dɔndɔn ganganwo.b Gbe “susu vɔn” ɖekpokpui ci yí adɔ nàvakpɔkpɔɛ mɔ nuvɔn ci yewa lɔ denyi ŋɖe o.

20. Enunywi ciwo mìkpɔkpɔ emɔ nɔ le esɔ mɛɔ, yí kpekpedonu ci mìxɔxɔ le kakacɛ mɛɔ?

²⁰ Shigbe lé mìkplɛ yɛ nɛɔ, to Yehowa kpekpedonu mɛɔ, mìɖo ŋsɛn yí aɖu tetekpɔ ji. Mìgbedokɔ akpe ni, ɖo to ŋshishikuku yitɔ mɛɔ, mìkpɔkpɔ emɔ mɔ mìavanɔ agbe tɛgbɛɛ le xexe yoyu lɔ mɛ. Jijɔ gangan anyi nɔ mì nɔ mìsɔ eji koɖo susu mɛmi asɔ sɛn Yehowa! Keke hwenɔnu aɖoɔ, mìatɛnŋ akando ji mɔ ŋsɛn dehwe do mì o yí emɔkpɔkpɔ debu do mì le ahwa ci mìwakɔ koɖo edro vɔnwo mɛ o. Ci Yehowa cukɔ shi do agbla ciwo pleŋ mìjekɔ jiɔ, mìatɛnŋ aɖu ji!