Agbenɔnɔ koɖo sumɔsumɔdɔ bɔbɔ nukplawema nyɔsoxuwo
6-12 SEPTEMBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | 2 ESE WEMA 33-34
“Ji bexu le ‘alɔ mavɔmavɔ’ Yehowa tɔwo mɛ’”
it-2 1200
Yeshurɔn
Enyi bubu ŋkɔ ɖeka nɔ Izraɛli. Le Septante Grɛki tɔ mɛɔ, “Yeshurɔn” vanyi lɔnlɔn nyɔgbe ɖeka ci wozannɔ nɔ “mɛ ci wolɔn.” Enyɔgbe “Yeshurɔn” ɖo aɖonɔ ŋwi nɔ Izraɛli mɔ woyɔɛni mɔ, Yehowa mɛ ciwo ebla nu koɖo, yí ele dandanmɛ mɔ woakpɔtɔ anyi amɛ jɔjɔɛwo. (2 Ese Wema 33:5, 26; Ezai 44:2) Le 2 Ese Wema 32:15 mɛɔ, wozan ŋkɔ Yeshurɔn sɔ ko amɛ yɔ. Ci Izraɛli anɔ agbe asɔ koɖo yi ŋkɔ Yeshurɔn lɔ saɔ, évatrɔ tonumasetɔ, égbe yi Watɔ yí gbegbali yi Hwlɛngantɔ.
rr 120, dakavi
Kpedonu nɔ mìatrɔ fɔn je te
Mìaɖo ŋwi mɔ exwe sanŋdi sugbɔ ɖewo doŋkɔ nɔ Ezekiɛli gamɛɔ, enyɔnuɖɛtɔ Moizi nu mɔ de ŋsɛn ɖekɛ yí le Yehowa shi o, vɔ éjinɔ mɔ yeazan ŋsɛn lɔ do tamɛ nɔ ye mɛwo hɛnnɛ. Moizi ŋwlɛ mɔ: “Mawu li keke sɔyì mavɔmavɔ. É yí nyi bexu aotɔ. [Alɔ mavɔmavɔ yi tɔwo] cɔncɔn eo ji.” (2 Ese Wema 33:27) Mìatɛnŋ akando ji mɔ nɔ mìtrɔ do Yehowa nu le hwenu sɛnŋsɛnŋwo mɛɔ, ásɔ yi lɔwo do gɔnmɛ nɔ mì lɔnlɔntɔ, ákɔ mì ɖɔɖɔɖɔ yí akpedo mì nu mìatrɔ afɔn je te.—Ezekiɛli 37:10.
w11 9/15 19 mm. 16
Lɔ eju lɔ koɖo ejidodo
16 Shigbe Abraxamu nɛɔ, Moizi dekpɔ Mawu gbeɖuwo mɛvava le yi gbemɛ o. Hwenu Izraɛliviwo le gbesɔsɔ aɖo Gbeɖu Nyigban lɔ jiɔ, Mawu nu nɔ Moizi mɔ: “A kpɔ nyigban ci Ŋ nana Izraɛlitɔwo dru. Vɔ, da tɛnŋ yì nyigban lɔ ji o.” Yehowa nu enyɔ cɛ ɖo vayiɔ, egu ci amɛwo fɔn wugan Moizi koɖo Arɔn yí wowa dɔmɛzi “le Meriba Tan gbɔ . . . [Wo] de kɔ [Mawu] le ŋkɔ nɔ amɛwo . . . o.” (2 Ese Wema 32:51, 52) Ecɛ dɔ Moizi gbɔjɔ alo do dɔmɛzia? Oo. Écu shi nɔ jukɔn lɔ yí nu nyɔ cɛwo: “Izraɛli, wo cushi nɔ eo. Jukɔn bu ɖe de le shigbe eo ɛnɛ o. Tɔhonɔ hwlɛn eo gan. Tɔhonɔ le shigbe akpoxɔnu gangan ci yí cɔncɔn eo ji ɛnɛ. Tɔhonɔ le shigbe ahwawawi ci yí á na ejiɖuɖu eo.”—2 Ese Wema 33:29.
Bibla mɛ nuveviwo
it-2 312 mm. 4
Moizi
Moizi ɖo exwe 120 gbɔxwe yí ku. Ci Bibla xokɔ nuxu so ŋsɛn ci eɖo nuɔ, enu mɔ: “Ŋsɛn gbe le lanmɛ ni, yi yi ŋkuviwo kpɔtɔ le ŋte sɛnsin.” Yehowa ɖyi do fiɖe ci mɛɖe dekedo nu kpɔ o. (2 Ese Wema 34:5-7) Ele shigbe mɔ, éwɛ ahan keŋ nɔ Izraɛliviwo ŋgbevayi je ŋsusɛnsɛn fɛnca mɛ yí asɔ yi yɔdu wa sɛnsɛn tɔxu ɖe o. Eze gbawlɛ mɔ, Legba ji mɔ yeazan Moizi cɔ do emɔ ŋtɔ́ nu. Ðo Ʒuda, Kristo dokplɔtɔ ci yí gbenyi Yesu nɔviɛ ŋwlɛ mɔ: “Mawu dɔlɔlawo ga Mishɛli gbé mɔ ye da wa enu ahan tɔ o. Mishɛli dɔnnyɔ koɖo Satan so amɛ ci yí a xɔ Moizi cɔ nu. Vɔ, Mishɛli de bukpɔ mɔ ye a nu zuzu nyɔwo nɔ Satan o. Vɔ, Mishɛli nu mɔ, ‘Tɔhonɔ a dɔnto nɔ eo.’” (Ʒuda 9) Gbɔxwe Ʒozue akplɔ Izraɛliviwo yi Kanna nyigban jiɔ, wofan Moizi cɔ na nɔ ŋkeke 30.—2 Ese Wema 34:8.
13-19 SEPTEMBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | ƷOZUE 1-2
“Lé àwɛ yí ao mɔwo aje ji nɔ eo”
w13 1/15 8 mm. 7
Gbe dɔn, Yehowa le koɖo eo!
7 Nɔ mìaɖo edɔngbegbe ci yí ʒan awa Mawu droɔ, ele mɔ mìakplanɔ yi Nyɔ lɔ yí awanɔ do ji. Eyi wonu nɔ Ʒozue mɔ le wa hwenu evanyi Moizi kplɔdutɔ: “E ɖo a gbedɔn, yi a sɛnŋ yí a wa do Anyi Se ciwo yí Moizi na eo ji. . . . Ðonɔŋwi hweshahwenu enu ciwo yí wo ŋwlɛ do ese wema hunnɔ lɔ mɛ. Kplanɔ wema lɔ kede koɖo ezan. Hwe hunnɔ nu nà va kandoji mɔ ye a bu enu ciwo yí wo ŋwlɛ do wema lɔ mɛ. Nɔ́ e wa enu cɛ ahan ɔ, a nyi ŋununyatɔ, yi a ɖunɔji le enushanu mɛ.” (Ʒozue 1:7, 8) Ʒozue wa do enukplamu cɛ ji yí “ɖunɔji le enushanu mɛ.” Nɔ mìwa yi tɔ han ɔ, mìaɖo edɔngbegbe sugbɔ yí aɖu ji le Mawu sɛnsɛn mɛ.
w13 1/15 11 mm. 20
Gbe dɔn, Yehowa le koɖo eo!
20 Egbɔnnɔnu mɔ mìakpɔtɔ awakɔ nu shigbe lé Mawu ji nɛ nɔ mìkpanŋkɔ cukaɖa ciwo donɔ aya nɔ mì le xexe vwin cɛ ci mɛ nuwo dahɛn le. Ele ahan gan, mìdele mìwoɖekɛwo o. Mawu le koɖo mì. Eviɛ yí nyi Eta nɔ hamɛ lɔ. Mìgbeɖo mìwo kpena Yehowa Kunuɖetɔ ciwo yí wu 7 000 000 le xexeɛ pleŋ mɛ. Mína nɔ mì pleŋ akpɔtɔ awakɔ nu le xɔse mɛ yí adradra eŋɛnywi lɔ hwenu exwe 2013 mawunyɔkpukpui lɔ le susumɛ nɔ mì: “Gbedɔn, yi a sɛnŋ . . . Tɔhonɔ ao Mawu . . . le koɖo eo.”—Ʒozue 1:9.
Bibla mɛ nuveviwo
w04 12/1 8 mm. 6
Enyɔ vevi ciwo yí le Ʒozue wema mɛ
2:4, 5—Nyi yí taɖo Raxabu ble mɛ ciwo yí efyɔ dɔ ɖaɖa mɔ wo le vayi ji ejutrɔtɔ lɔwoɔ? Raxabu sɔ yi gbe do afɔku mɛ yí glɔn ta nɔ ejutrɔtɔ lɔwo, ɖo eva ɖo xɔse do Yehowa nu. Eyi dele dandanmɛ mɔ anu fini yí ejutrɔtɔ lɔwo le nɔ ŋsu ciwo yí jiji awa nuvevi koɖo Mawu mɛwo o. (Matie 7:6; 21:23-27; Ʒan 7:3-10) Le nyɔnɔnwi mɛɔ, woyɔ Raxabu mɔ “amɛ jɔjɔɛ . . . sɔto edɔwawawo mɛ.” Ci eble mɛ ciwo efyɔ dɔ ɖaɖa can nyi ɖeka le edɔwawa lɔwo mɛ.—Ʒaki 2:24-26.
20-26 SEPTEMBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | ƷOZUE 3-5
“Yehowa yranɔ do xɔsedɔwo ji”
it-2 63
Ʒurdɛn
Blaŋblaŋ ɔ, Ʒurdɛn tɔ kpaxwe ci yí le gɔnmɛ nɔ Galile xu lɔ citocitomɛ nɔnɔ mɛta 1 yi 3 gblamɛ yí kekemɛ yi tɔ nyinɔ mɛta 27 yi 30 han. Vɔ le elimɛɔ, Ʒurdɛn tɔ lɔ ɖɔnɔ keke yí gbannɔ ago yí evakekenɔ yí cinɔto doji. (Ʒozue 3:15) Le etɔɖɔɖɔ hwenuɔ; afɔku enyi nɔ Izraɛli jukɔn lɔ ci mɛ ŋsuwo, nyɔnuwo koɖo ɖeviwo le mɔ woaso Ʒurdɛn tɔ lɔ, vevitɔ fini yí sɔ Ʒeriko gbɔ. Le nɔɔ, etɔ lɔ shinɔ kabakaba keke le majinjinɖe mɛɔ, ekplɔ mɛ ciwo yí va eshi le gbe yi. Ele ahan gan, Yehowa wa enujiŋ yí ɖo te Ʒurdɛn tɔ lɔ ci yí wɛ yí Izraɛliviwo tɛnŋ so etɔ lɔ to nyigban xuxu ji. (Ʒozue 3:14-17) Le exwe sanŋdi ɖewo goduɔ, enujiŋ cɛ hanci jɔ zeɖeka nɔ Eli ci ele koɖo Elize, yí egbejɔ zeɖeka nɔ Elize ɖekɛ.—2 Efyɔwo 2:7, 8, 13, 14.
w13 9/15 16 mm. 17
Eŋwiɖonujinamɛnyɔ Yehowa tɔwo le jɔnɔ ji nɔ eo
17 Lé xɔsedɔwo kpenɔdo mì nu mìkannɔdo Yehowa ji doɔ? Bu tamɛ kpɔ so Bibla mɛ xolɔlɔ ci yí xo nuxu so Izraɛliviwo Gbeɖu Nyigban ji yiyi nu. Yehowa nu nɔ avɔnsatɔwo mɔ wo le kɔ enublabladaka lɔ yí azɔn aɖo Ʒurdɛn tɔ lɔ mɛ. Vɔ ci jukɔn lɔ gogokɔ etɔ lɔɔ, woaɖeŋ akpɔ lé elimɛ shijajawo dɔ etɔ lɔ ɖɔ yí fla ago ji. Lé Izraɛliviwo awɛɔ? Woanɔ te le etɔ lɔ tu keke awa kwɛshila ɖewo alo anɔ te keke etɔ lɔ alun shia? Oo, wokando Yehowa ji keŋkeŋ yí wa do enyɔ ciwo enu nɔ wo ji. Nyi yí to le mɛɔ? Exolɔlɔ lɔ nu mɔ: “Ðexotɔ ciwo yí hɛn Daka lɔ va Ʒurdɛn Tɔ tu, yi ɖo eshi lɔ mɛ. Zeɖeka tɔntɔn, etɔ lɔ mi sasa. . . . yi ɖexotɔ lɔwo hɛn Tɔhonɔ Gbetata Ðaka lɔ va dodomɛ nɔ etɔ lɔ, yi cìte. Ðexotɔ lɔwo lete le enɔ gacimɛ Izraɛlitɔwo pleŋ so Ʒurdɛn Tɔ le nyigban xuxu ji.” (Ʒozue 3:12-17, Mawu Nyɔ) Kpɔ lé ado ŋsɛn wo ɖa ci wokpɔ lé etɔ ci yí shiɛshiɛ wawawa ci te ɖa. Le nyɔnɔnwi mɛɔ, ci Izraɛliviwo kando emɔdasɛnamɛ Yehowa tɔwo jiɔ, edɔ xɔse ci woɖo do nu sɛnŋ doji.
w13 9/15 16 mm. 18
Eŋwiɖonujinamɛnyɔ Yehowa tɔwo le jɔnɔ ji nɔ eo
18 Nyɔnɔnwi enyi mɔ, Yehowa degbewakɔ enujiŋ ŋtɔ́ hanwo nɔ yi mɛwo le egbɛmɛ o. Vɔ ecunɔ shi do xɔsedɔ wowo tɔwo ji. Mawu gbɔngbɔn kɔkɔɛ kpenɔdo wo nu wowanɔ edɔ ci woɖo nɔ wo ci yí nyi Fyɔɖuxu ŋɛdu lɔ dradra le xexe lɔ pleŋ mɛ. Yehowa Kunuɖetɔ gangantɔ Yesu Kristo, ci wofɔn kando ji nɔ yi dokplɔtɔwo mɔ yeanɔ godu nɔ wo le edɔ vevi cɛ wawa mɛ: “Mí yì yi a ɖo dɔkplaviwo le jukɔnwo pleŋ mɛ . . . Enyɛ ɔ, Na nɔ̀ koɖo mí tɛgbɛɛ, keke a nanɔ hwecinu yí xexe cɛ a va vɔ.” (Matie 28:19, 20) Kunuɖetɔ sugbɔ ciwo ŋkpɛn wanɔ le jɔjɔmɛnu atɛnŋ anu mɔ Mawu gbɔngbɔn kɔkɔɛ lɔ na edɔngbegbe yewo yí yewoxonɔ nuxu nɔ mɛ ciwo yewodejeshi ɖɛ le kunuɖeɖedɔ lɔ mɛ.—Hlɛn Ehajiji Wema 119:46; 2 Korɛntitɔwo 4:7.
Bibla mɛ nuveviwo
w04 12/1 9 mm. 1
Enyɔ vevi ciwo yí le Ʒozue wema mɛ
5:14, 15—Mi yí nyi ‘Yehowa hwakɔn gaɔ’? Efyɔvi ci yí va do ŋsɛn Ʒozue hwenu ahwa ci wowa yí xɔ Gbeɖu Nyigban lɔ tɔ ji denyi mɛbu ɖe sɔwu “Enyɔ lɔ” o. Eyi nyi Yesu Kristo hwenu ele agbe le jeŋkwimɛ gbɔxwe ava nyigban ji. (Ʒan 1:1; Daniɛli 10:13) Edo ŋsɛn mì sugbɔ ci mìkando ji mɔ Yesu Kristo ci wokanfu le koɖo Mawu mɛwo le egbɛmɛ ci wo le gbɔngbɔnmɛhwa wakɔ!
27 SEPTEMBRE–3 OCTOBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | ƷOZUE 6-7
“Trɔ le godu nɔ enugbaliwo”
w10 4/15 20 mm. 5
Ðe ŋkuvi ɖa le enugbaliwo nu!
5 Exwe sanŋdi ɖewo goduɔ, Izraɛlivi Akan ŋkuviwo dui efi ŋɖewo le Ʒeriko ci wogban lɔ mɛ. Mawu nu nɔ wo mɔ woɖo agu enuɖekpokpui le ju lɔ mɛ, vɔ ŋɖewo yí woasɔ yi dɔkunuwo ɖoxu Yehowa tɔ. Wokan xle Izraɛliviwo mɔ: “Mí ɖoŋwi mɔ, mì ɖo a gban enuwo pleŋ can. Mí ŋgbe sɔ enu lɔwo o.” Ci Akan gbe toɔ, edɔ Ai ju lɔ ɖu Izraɛliviwo ji yí amɛ sugbɔ ku le wo mɛ. Akan delɔn do ji mɔ yefi efi o, keke gbin wovagbin do gbɔxwe evalɔn. Akan nu mɔ ci “ŋ kpɔ” enu lɔwoɔ, “enu lɔwo dro ŋ, yi ŋ sɔ wo.” Edro yi ŋkuviwo tɔ dɔɛ yí yiŋtɔ koɖo “enushanu ci yí le [yi] shi” trɔn. (Ʒozue 6:18, 19; 7:1-26) Enu ci wogbe nɔ Akan yí drui le yi jimɛ.
w97 8/15 28 mm. 2
Nyi yí taɖo nɔ mɛɖe wa nuvɔn woɖo anuiɔ?
Susu ɖeka ci yí taɖo nɔ mɛɖe wa nuvɔn woɖo avayi nui yí nyi mɔ, ena hamɛ lɔ kpɔtɔ nɔnɔ mɛmiɖe. Yehowa nyi Mawu ci yí mɛ yí le kɔkɔɛɖe. Éji mɔ mɛ ciwo pleŋ yí sɛnnɔ ye le nɔ mɛmiɖe le gbɔngbɔnmɛ koɖo ŋcilanmɛ. Yi Nyɔ lɔ nu mɔ: “Shigbe evi ciwo yí senɔtonu ɛnɛ ɔ, mí ŋgbe nɔ̀ droamu vwin ciwo mɛ mí nɔ̀ sa le míwo ŋunumanya mɛ o. Vɔ, mì nɔ̀ kɔkwɛɖe le míwo wanawo pleŋ mɛ shigbe le Mawu, ci yí yɔ mí, le kɔkwɛɖe do ɛnɛ. Ðo ɔ, wo ŋwlɛ mɔ: ‘Mí a nyi amɛ kɔkwɛwo, ɖo Ŋ le kɔkwɛɖe.’” (1 Piɛ 1:14-16) Mɛ ciwo wakɔ numakɔmakɔ alo nudɔndɔn awɛ mɔ hamɛ lɔ pleŋ axo ɖyi yí yi nu dagbejeŋ nɔ Yehowa o, keke je hwenu wogbe nyɔ nɔ amɛ lɔwo alo ɖe wo ti.—Sɔ sɔ koɖo Ʒozue, eta 7.
w10 4/15 21 mm. 8
Ðe ŋkuvi ɖa le enugbaliwo nu!
8 Denyi mɔ nɔ wonyi Kristotɔ adodwiwo taɖo yí edro ŋkuvi tɔ koɖo gbazamɛ tɔ dawa ŋɖe nɔ amɛ o. Eyi taɖo Mawu Nyɔ lɔ do ŋsɛn mì mɔ, mìwo le nanɔ kpla mìwoɖekiwo le ŋciwo mìkpɔnɔ koɖo ŋciwo dronɔ mì mɛ. (1 Korɛntitɔwo 9:25, 27; hlɛn 1 Ʒan 2:15-17.) Amɛ jɔjɔɛ Job nyi mɛɖeka ci yí do jeshi ekacaca sɛnŋsɛnŋ ci yí le gblamɛ nɔ enukpɔkpɔ koɖo enudroamu. Énu mɔ: “Ŋ wa egbetata koɖo anyi ŋkuviwo mɔ ŋ da glo nyɔlunvi kpɔ yi á dro ŋ o.” (Job 31:1) De gbe Job gbe ɖekɛ kpoŋ mɔ yedatɔ alɔ nyɔnu le emɔ masɔgbe ɖe nu o, delɔn ŋtɔkpu can yi susu ŋtɔ́ vanɔ tamɛ ni o. Yesu tɛ gbe doji mɔ mìwo susu ɖo akpɔtɔ anɔnɔ mɛmiɖe yí susu masɔgbewo deɖo anɔnɔ tamɛ nɔ mì o hwenu enu mɔ: “Amɛ ɖekpokpwi ci yí a sɔ ŋkuvi kpɔ amɛbushi yí a drwi ɔ, amɛ lɔ xɔ amɛbushi do eji yitɔ mɛ.”—Matie 5:28.
Bibla mɛ nuveviwo
w15 11/15 15 mm. 2-3
Enyɔbiɔse ciwo yí so yi hlɛntɔwo gbɔ
Le blema hwenuwoɔ, enyi enu ci yí bɔ mɔ mɛ ciwo yí aje eju ɖe ji yí axɔɛ trɔnɔ do eju lɔ. Nɔ wotrɔ edo eju lɔ yí ejinjin abi degɔn majinjin can ɔ, nɔ wogbin ɔ, wolɔnɔ dɔkunu ejuɔ mɛ tɔwo. Wogbelɔnɔ ŋɖuɖu kpɛtɛ ciwo yí li. Ele ahan gan, nyigbanmɛnumɛkutɔwo vakpɔ ŋɖuɖu sugbɔ le Ʒeriko gbangban mɛ. Wema ɖeka ci woyɔnɔ mɔ Biblical Archaeology Review nu mɔ: “To akpo nɔ ezewoɔ, enu ciwo wogbekpɔ yí esugbɔ yí nyi jinukuwo. . . . Enu ɖeka enyi yí to akpo le Palɛstinu wema ciwo yí xo nuxu so nyigbanmɛnumɛkukuwo nu. Taŋfuin wokpɔnɔ eze ɖeka alo amɛve ciwo mɛ jinukuwo le, vɔ jinukuwo kpɔkpɔ keke asugbɔ ahan nyi enu ci yí to akpo.”
Le Bibla xolɔlɔɔ mɛɔ, mìkpɔ enu ci yí taɖo Izraɛliviwo deɖo gbe alɔ ŋɖuɖu kpɛtɛwo o. Yehowa nu nɔ wo mɔ woŋgbewa ahan o. (Ʒozue 6:17, 18) Izraɛliviwo je Ʒeriko ju lɔ ji le elimɛ. Hwenɔnu yí wosɔ jinukuwo ɖegbɔ yí ŋɖuɖu sugbɔ li. (Ʒozue 3:15-17; 5:10) Shigbe lé Bibla nui nɛɔ, hwenu ci Izraɛliviwo trɔ do Ʒeriko ju lɔ dejinjin o, eyi ewɛ mɔ jinuku sugbɔ gbekpɔtɔ li.
4-10 OCTOBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | ƷOZUE 8-9
“Enukplamu ciwo yí le exolɔlɔ Gibeɔntɔwo tɔ mɛ”
it-1 1046
Gibeɔn
Lé wowa nu koɖo Ʒozue do. Le Ʒozue gamɛɔ, Hivititɔwo yí le Gibeɔn. Gibeɔn nyi ɖeka le Kanna ju amadrɛ ciwo woagu si mɛ. (2 Ese Wema 7:1, 2; Ʒozue 9:3-7) Wogbeyɔnɔ Gibeɔntɔwo mɔ Amorititɔwo, yí hweɖewonu wogbeyɔnɔ Kannatɔwo pleŋ ahan. (2 Samiɛli 21:2; sɔ sɔ koɖo Gɔnmɛjeje 10:15-18; 15:16.) To akpo nɔ Kannatɔ kpɛtɛwoɔ, Gibeɔntɔwo mɔŋje mɛ mɔ ci yewo hwakɔn sɛnŋ yí yewo jugan lɔ gbegangan can ɔ, nɔ yewo mɔ yewoatrɔkpe Izraɛliviwoɔ, gbe yí dakpa yewo o, ɖo Yehowa yí le ahwa wakɔ do nu nɔ Izraɛli. Eyi taɖo ci wogban Ʒeriko koɖo Ai juwo ɖegbɔɔ, Gibeɔn ŋsuwo, ewa mɔ Hivititɔwo ju amɛtɔn Kefira, Béèroth koɖo Kiriath-Jéarim mɛ tɔwo ji mɔ yewoawa fafa koɖo Ʒozue. (Ʒozue 9:17) Eyi taɖo wodɔ amɛwo ɖaɖa Ʒozue le Gilgali mɔ yewoawa fafa. Mɛ ciwo Gibeɔntɔ lɔwo dɔ ɖaɖa wa wowoɖekiwo shigbe mɛ ciwo yí so jinjin tɔxu nɛ keŋ nɔ Izraɛliviwo akpɔ mɔ yewodele eju ciwo woagban si mɛ o. Wodo awu vuvuwo, fɔkpa ciwo dahɛn, yí hɛn vɛn gu ciwo dahɛn, godu ciwo yí zɛn koɖo kpɔnnɔ xuxuwo. Wokpɔ Yehowa lɔ̀ le enu ci yí jɔ do Eʒipti koɖo Amorititɔwo fyɔ Sihɔn koɖo Ɔgi ji vayi. Vɔ wowa ɖaŋ wɛ keke yí wodexo nuxu so enu ci yí jɔ do Ʒeriko koɖo Ai ji o, nɔ anyi mɔ ci enyi enu yoyu enyi yí jɔɔ, enyɔ lɔ dekpɔva ɖo “eju jinjin” ci mɛ yewoso gbɔxwe yí je emɔ o. Izraɛli mɛganwo le ŋkuvi do enyɔ ciwo wonu nu yí xɔ gbe do ji yí bla nu koɖo wo mɔ yewodawu wo o.—Ʒozue 9:3-15.
w11 11/15 8 mm. 14
“Ŋgbe godo nunyanya aotɔ nu o”
14 Ci mì pleŋ nyi amɛmakpemakpewoɔ, nɔ egbenyi hamɛmɛshinshin kpɔnutɔxuwo mìnyi can ɔ, mìɖo akpɔ nywiɖe keŋ ajinɔ Yehowa mɔdasɛnamɛwo nɔ mìjikɔ asɔ gbetawo. Bu tamɛ kpɔ so lé Ʒozue Moizi kplɔdutɔ koɖo Izraɛli mɛ shinshinwo wa nu ci Gibeɔntɔ ŋɖɛnyatɔwo va wo gbɔ yí wa wowoɖekiwo shigbe mɛ ciwo yí so jinjin tɔxu nɛ ɖa. Enyɔ ɖe mabiɔ Yehowa seɔ, Ʒozue koɖo mɛ kpɛtɛwo bla nu koɖo Gibeɔntɔwo yí wa fafa koɖo wo. Ci Yehowa valɔn do enyɔ lɔ ji can ɔ, édɔ yí woŋwlɛ nyɔ cɛ, lé wodeji emɔdasɛnamɛ yi tɔ kpɔ do Bibla mɛ nɔ mìakpla nu so mɛ.—Ʒozue 9:3-6, 14, 15.
w04 10/15 18 mm. 14
“Ðyisa toto ao nyigban ji”
14 Mɛ ciwo wodɔ ɖaɖa lɔwo nu mɔ: “Eju jinjin mɛ yí ao dɔwaviwo so le Yehowa ao Mawu ŋkɔ ŋci.” (Ʒozue 9:3-9, NWT) Wowo wuwo koɖo ŋɖuɖu wowo tɔwo ze shigbe nyɔnɔnwi wonukɔ mɔ yewoso afi jinjin nɛ, vɔ le nyɔnɔnwi mɛɔ, so Gibeɔn yi Gilgali anyi kpeci gban han (30 km). Ʒozue koɖo yi bɔdonutɔwo kando enyɔ ci wonu nɔ wo ji yí wa xlɔ koɖo Gibeɔn koɖo eju ciwo ca gbɛ koɖi. Ji Gibeɔntɔwo dejijiɛ mɔ wo le gu yewo si taɖo yí wowa nu ahan a? Ewaɖeɔ, woji mɔ yewo nu le jeŋ nɔ Izraɛli Mawu. Yehowa lɔn do ji mɔ Gibeɔntɔwo le nyi “nake fɔtɔwo koɖo eshi kutɔwo nɔ eha lɔ koɖo Yehowa vɔnsakpe lɔ,” nɔ woasa avɔn ɖe duuɔ, wowo yí ajinɔ nake lɔ. (Ʒozue 9:11-27, NWT) Gibeɔntɔwo kpɔtɔ sɔ wowoɖekiwo jo yí wakɔ edɔ ciwo woɖo nɔ le Yehowa sɛnsɛn mɛ. Ele shigbe mɔ ɖewo nyi mɛ ciwo yí trɔgbɔ koɖo Netinimwo so Babiloni yí wa dɔ le gbedoxɔ lɔ cucu mɛ. (Ezra 2:1, 2, 43-54; 8:20) Mìatɛnŋ aɖyi wo awa wowo tɔ han, nɔ mìtekpɔ yí jinɔ mɔ fafa le kpɔtɔ anɔ mìwo koɖo Mawu gblamɛ yí lɔn faa wanɔ edɔ ɖekpokpui nɔ egbenyi edɔmaɖyidɔ can le yi sɛnsɛn mɛ.
Bibla mɛ nuveviwo
it-2 523
Amɛ kankan do aci nu
Le ese ci Yehowa do nɔ Izraɛliviwo mɛɔ, wokannɔ nuvɔnwatɔ ɖewo do aci nu nɔ wowu wo ɖegbɔ shigbe “mɛ ci Mawu sɛn kpɛn nɔ” nɛ. Wosɔ wo danɔ do jugbaja keŋ nɔ anyi kanxle nɔ amɛwo. Woɖenɔ mɛkuku lɔ ci wokan do aci nu lɔ si gbɔxwe zan akpe nu yí aɖyii, ɖo nɔ wotashi do aci nu le ezan lɔ pleŋ mɛɔ, axo ɖyi nyigban ci Mawu na Izraɛliviwo. (2 Ese Wema 21:22, 23) Izraɛliviwo wanɔ do ese cɛ ji nɔ mɛ ci wowu lɔ denyi Izraɛlivi can.—Ʒozue 8:29; 10:26, 27.
11-17 OCTOBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | ƷOZUE 10-11
“Yehowa wa hwa do nu nɔ Izraɛliviwo”
it-1 48
Adoni Sedɛki
Eyi nyi Ʒerusalɛmu fyɔ hwenu Izraɛliviwo xɔ Gbeɖu Nyigban lɔ. Adoni Sedɛki jɔn nu koɖo fyɔɖuxu hwɛhwɛ ciwo yí le weɖoxɔxu nɔ Ʒurdɛn keŋ yí je agbla mɔ yewoaɖo te Ʒozue koɖo yi mɛwo. (Ʒozue 9:1-3) Ele ahan agan, Hivititɔ ciwo yí le Gibeɔn wa fafa koɖo Ʒozue. Ci Adoni Sedɛki ji mɔ yeaɖe fi nɔ wo keŋ nɔ mɛbuɖe ŋgbevayi jɔn nu koɖo wowoɔ, éjɔn nu koɖo Amorititɔwo fyɔ amɛnɛ yí trɔkpe Gibeɔn yí wa ahwa koɖi. Ʒozue do alɔ Gibeɔntɔwo yí woɖu ji. Lé Ʒozue hwlɛn wo gan do enujiŋtɔ koɖo lé woɖu efyɔ amatɔn lɔwo ji do dɔ woshi yi Makeda, yí vayi be do kpetuiwo mɛ. Ʒozue ŋtɔ yi wu Adoni Sedɛki koɖo efyɔ amɛnɛ lɔwo le ŋmɛ nɔ yi hwakɔn yí kan wo do aci nu. Wosɔ wowo cɔwo dɔnŋkpe do kpetui lɔ mɛ, yí hunnɔ yí vanyi wowo yɔdu nɛ.—Ʒozue 10:1-27.
it-1 1028
Shikpe
Yehowa zan shikpewo. Shikpewo nyi ɖeka le ŋsɛn ciwo Yehowa zannɔ hweɖewonu yí sɔ nanɔ yi nyɔ vanɔ mɛ yí gbesɔ danasɛ yi ŋsɛn gangan. (Ehajiji Wema 148:1, 8; Ezai 30:30) Ŋkɔtɔ ci woxo nuxu so nu yí nyi efunkpekpe amadrɛtɔ ci yí va blema Eʒipti ji. Shikpe cɛ lɔ dahɛn avesuwo, mu aciwo yí wu agbetɔ koɖo elan ciwo yí le gbadenu, vɔ dewa ŋɖe nɔ Izraɛlivi ciwo yí le Goshɛn o. (Hunhun 9:18-26; Ehajiji Wema 78:47, 48; 105:32, 33) Le yiyimɛ le Gbeɖu Nyigban lɔ ji hwenu yí Amorititɔwo fyɔ amatɔn lɔwo jɔn nu yí trɔkpe Gibeɔntɔwo yí Ʒozue koɖo Izraɛliviwo va do alɔ wowoɔ, Yehowa wɛ yí eshikpe ganganwo ja do Amorititɔ lɔwo ji. Mɛ ciwo yí shikpe lɔ wu gbenɔgbe wugan wu mɛ ciwo yí Izraɛliviwo wu le ahwa lɔ mɛ.—Ʒozue 10:3-7, 11.
w04 12/1 11 mm. 1
Enyɔ vevi ciwo yí le Ʒozue wema mɛ
10:13—Lé enu cɛ wɛ yí jɔɔ? “Enu ɖe li yí a gbɔnnu nɔ [Yehowa],” jeŋkwi koɖo nyigban Watɔa? (Gɔnmɛjeje 18:14) Nɔ Yehowa hɛn ɔ, awɛ yí lé nyigban lɔ hwanhwan do atrɔ yí nɔ mɛɖe le nyigban ji yí kpɔkpɔ ewe koɖo wleciɔ, ale shigbe wole te goŋ le fiɖeka hannɛ. Alo éhɛn awɛ yí wleci ale te le tewxe ɖeka yí klɛnklɛn ciwo yí sonɔ ewe koɖo wleci gbɔ akpɔtɔ aklɛnklɛn ɖaɖa nyigban ji. Ŋkeke ɖe deni ahan “vayì sa kpɔ gbeɖe o” le agbetɔwo xolɔlɔ mɛ o.—Ʒozue 10:14.
Bibla mɛ nuveviwo
w09 3/15 32 mm. 5
Enyɔbiɔse ciwo yí so yi hlɛntɔwo gbɔ
De ci woyɔ wema ɖewo ŋkɔ le Bibla mɛ yí kankandoji le wo nu taɖo yí mìɖo anu mɔ woso gbɔngbɔnmɛ o. Vɔ Yehowa Mawu wɛ yí enuŋwlɛŋwlɛ lɔwo pleŋ ciwo mɛ “[enyɔ] mìwo Mawu tɔ” le yí kpɔtɔ “li keke sɔ yì mavɔ mavɔ.” (Ezai 40:8) Enu ci Yehowa ji mɔ yɛ le nɔ Bibla wema 66 lɔwo mɛ nyi enu ciwo ɖekɛ mìʒan yí “à le gbesɔsɔ . . . nɔ edɔ nywi pleŋ wawa.”—2 Timɔte 3:16, 17.
18-24 OCTOBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | ƷOZUE 12-14
“Kplɔ Yehowa do koɖo ao ji pleŋ”
w04 12/1 12 mm. 2
Enyɔ vevi ciwo yí le Ʒozue wema mɛ
14:10-13. Ci Kalɛb ɖo exwe 85 can ɔ, ébiɔ mɔ yeawa edɔ gbɔnnu ci yí nyi yeaxɔ Xebrɔn ju lɔ. Anakitɔ ŋsu jajijajiwo yí le Xebrɔn ju lɔ mɛ. Vɔ Yehowa kpedo ahwawatɔ bibi cɛ nu yí eɖu ji, yí Xebrɔn vanyi ɖeka le bexujuwo mɛ. (Ʒozue 15:13-19; 21:11-13) Kalɛb kpɔwɛ lɔ do ŋsɛn mì mɔ mìwoŋgbeshinɔ nɔ teokrasi dɔ gbɔnnugbɔnnuwo o.
w06 10/1 18 mm. 11
Xɔse koɖo mawuvɔnvɔn yí na wogbenɔ dɔn
11 Xɔse cɛ denini kpoxlu kpoŋ o. Mìwo xɔse sɛnnɔŋ nɔ mìle nyɔnɔnwi lɔ mɛ yí ‘tata’ nyɔna yi tɔwo kpɔ yí ‘kpɔkɔ’ ɖoŋci nɔ mìwo gbedodoɖawo. Nɔ mìatrɔ anuiɔ, mìwo xɔse sɛnnɔŋ nɔ mìkpɔ lé Yehowa dadasɛ mɔ nɔ mì le mìwo gbemɛ. (Ehajiji Wema 34:8; 1 Ʒan 5:14, 15) Mìatɛnŋ akando ji mɔ ci Ʒozue koɖo Kalɛb ta Mawu nunywiwo kpɔɔ, edɔ wowo xɔse sɛnŋ. (Ʒozue 23:14) Bu susu cɛwo kpɔ: Woci agbe le exwe 40 ci wosɔ dan le zogbeji mɛ shigbe lé Mawu ɖo gbe nɔ wo nɛ. (Amɛ Hlɛnhlɛn 14:27-30; 32:11, 12) Wowa dɔ veviwo le xwe amadɛn ci wosɔ xɔ Kanna nyigban mɛ. Le vɔvɔnuɔ, wonɔ agbe jinjinɖe yí se vivi ni yí nɔ lanmɛsɛn mɛ yí gbexɔ cinɔ wowo tɔwo. Ɛɛ, Yehowa cunɔ fɛn nɔ mɛ ciwo yí sinni le egbejinɔnɔ mɛ koɖo edɔngbegbe!—Ʒozue 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Bibla mɛ nuveviwo
it-1 1032
Gebal
Yehowa sɔ “Gebaltɔwo nyigban” do nyigban ciwo Izraɛliviwo axɔ le Ʒozue hwenu mɛ. (Ʒozue 13:1-5, NWT) Mɛɖewo nu mɔ de nyɔnɔnwi yɔ o, Yehowa denu ahan nɔ wo o, ɖo Gebal jinjin le tagbe nɔ Izraɛli (100 km le tagbe nɔ Dan) yí ewa mɔ Izraɛliviwo deɖu Gebaltɔwo ji kpɔ o. Wemanyatɔ ɖewo nu mɔ wotrɔ kpukpui cɛ lɔ le Ebre nuŋwlɛŋwlɛ mɛ yí lé wonui do sa anyi “nyigban ci yí bɔdo,” alo ‘nyigban ci yí sɔ Gebaltɔwo lixo gbɔ.’ Vɔ ele mɔ mìanya mɔ, aso ŋɖewo gbɔ gbɔxwe yí Yehowa gbeɖu ciwo yí le Ʒozue 13:2-7 ava mɛ. Eyi taɖo ewa mɔ tonumasi Izraɛliviwo tɔ dɔ yí wodexɔ Gebal ju lɔ kpɔ o.—Sɔ sɔ koɖo Ʒozue 23:12, 13.
25-31 OCTOBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | ƷOZUE 15-17
“Le bu nɔ cinɔnu vevi ao tɔ”
it-1 1101 mm. 2
Xebrɔn
Ci Izraɛliviwo gbangban Kanna ju lɔ keke yí ɖo fɔdeɔ, wowu Xebrɔn tɔwo koɖo wowo fyɔ (ewa mɔ mɛ ci yí kplɔ Hoxamu do). (Ʒozue 10:36, 37) Ele ahan agan, ci Ʒozue kplɔ Izraɛliviwo yí woɖu Kannatɔwo ji can ɔ, ewa mɔ wodeɖo sɔjawo do nyigban lɔwo ji zeɖeka nɔ woacɔcɔ wo nɔ wowo o. Eze gbawlɛ mɔ, ci Izraɛliviwo wakɔ ahwa le fibuɔ, Anakitɔwo trɔva yí ci Xebrɔn nyigban ji. Eyi taɖo le yiyimɛɔ, egbevale veviɖe mɔ Kalɛb (alo Kalɛb nɔ ŋkɔ Ʒuda ŋsuwo) wa ahwa keŋ yí xɔ eju lɔ le wo shi. (Ʒozue 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Kojoɖotɔwo 1:10) Le tɔtɔmɛɔ, wosɔ eju lɔ jo nɔ Kalɛb ci yí so Ʒuda kɔta mɛ. Le yiyimɛɔ, Xebrɔn vanyi eju vevi ɖeka ci Mawu sɔ nɔ anyi bexuju. Egbenyi avɔnsatɔwo ju. Ci enyi ahan can ɔ, “[Xebrɔn] ju lɔ” koɖo yi nyigbanwo kpɔtɔ nyi Kalɛb cinɔ.—Ʒozue 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
it-2 1097
Amɛjiʒinʒin dɔ
“Amɛjiʒinʒin dɔ” (Ebre., mas) nyi ŋɖeka ci yí bɔ le Bibla hwenu. Blaŋblaŋ ɔ, wosɔ eju ci mɛ tɔwo ji woɖu le ahwa mɛ sɔ wanɔ hwashi. (2 Ese Wema 20:11; Ʒozue 16:10; 17:13; Ezra 10:1; Ezai 31:8; Avinhawo 1:1) Hwenu Izraɛliviwo nyi hwashi yí wotɛdo wo ji mɔ wo le wa edɔwo le Eʒiptitɔwo xwetɔ ciwo yí trenɔ fun nɔ wo gɔnmɛɔ, wonu nɔ wo mɔ wo le cu enuwoɖoxuwo nɔ Pitɔn koɖo Ramsɛsi. (Hunhun 1:11-14) Eyi ci Izraɛliviwo yi Gbeɖu Nyigban lɔ ji, yí awa do ese ci Yehowa do nɔ wo ji yí anya Kannatɔwo pleŋ si keŋ agu woɔ, woʒin wo ji mɔ wo le wa dɔwo, hwashi dɔwo. Alɔzu ci Izraɛliviwo ɖu le mɛ yí nyi mɔ, wodo wo do mɛ yí wosɛn ŋsu mawuwo. (Ʒozue 16:10; Kojoɖotɔwo 1:28; 2:3, 11, 12) Efyɔ Salomɔ kpɔtɔ tɛdo Kannatɔ cɛwo jijimɛvi ciwo yí nyi Amorititɔwo, Xititɔwo, Perizititɔwo, Hivititɔwo koɖo Jebuzititɔwo ji yí wowa hwashi dɔwo.—1 Efyɔwo 9:20, 21.
it-1 390 mm. 4
Kanna
Ci Kannatɔ sugbɔ ci agbe le ahwa sugbɔ ci wowa mɛ yí do ji yí kpɔtɔ li le amɛjiʒinʒin lɔ mɛ can ɔ, woanu dru mɔ “Yehowa sɔ nyigban ciwo pleŋ gbe eɖo nɔ Izraɛli tɔgbuiwo na Izraɛliviwo,” yí ewɛ yí “wovo keŋkeŋ,” yí “gbeɖu ɖekɛ degɔn mavamɛ le gbeɖu nywi ciwo pleŋ Yehowa ɖo nɔ Izraɛli xwe lɔ mɛ o; wo pleŋ vamɛ.” (Ʒozue 21:43-45, NWT) Ketɔnɔwo ciwo pleŋ trɔdo Izraɛliviwo vɔnvɔn nɔ wo yí wodedonɔ aya nɔ wo o. Mawu nu nɔ wo vayi sa mɔ yeanya Kannatɔwo si “vivi” nɔ gbemɛ lanwo ŋgbevasugbɔ zeɖeka le nyigban ci ji mɛɖe dele o. (Hunhun 23:29, 30; 2 Ese Wema 7:22) Denyi ci Kannatɔwo ɖo ahwawanu sɛnŋsɛnŋwo koɖo ahwawahun ega tɔwo taɖo yí woado hwɛ Yehowa mɔ yidewa do egbe ci eɖo ji ci Izraɛliviwo detɛnŋ vaxɔ nyigban ɖewo o. (Ʒozue 17:16-18; Kojoɖotɔwo 4:13) Ewaɖeɔ, exolɔlɔ lɔ dasɛ mɔ egbejimanɔmanɔ Izraɛliviwo tɔ yí dɔ woɖu wo ji le ahwa ɖewo mɛ.—Amɛ Hlɛnhlɛn 14:44, 45; Ʒozue 7:1-12.
Bibla mɛ nuveviwo
w15 7/15 32
Mínyaa?
Aciwo sugbɔ le blema Izraɛli shigbe lé Bibla nui do nɛa?
BIBLA nu mɔ avesuwo le fiɖewo le Gbeɖu Nyigban lɔ ji yí aci “sugbɔ sugbɔ” li. (1 Efyɔwo 10:27; Ʒozue 17:15, 18) Vɔ, nɔ wokpɔ lé aciwo degbele nyigban lɔ ji le hunnɔ tɔxuwo do gbɛɔ, mɛ ciwo yí degɔn enyɔ ɖe makpɔ anu so nyɔ nu anu mɔ enu nyi ahan nyao ma.
Wema ɖeka ci woyɔnɔ mɔ Life in Biblical Israel nu mɔ “avesuwo gangan le blema Izraɛli vayi sa sɔwu egbɛ.” Pins d’Alep (Pinus halepensis), chênes de Palestine (Quercus calliprinos) koɖo térébinthe (Pistacia palaestina) nyi aci ciwo sugbɔ wu le tonyigbanwo ji. Le Shéphéla fini toviwo le, ci yí le gblamɛ nɔ etowo koɖo Méditerrannée kpaxweɔ, sycomore (Ficus sycomorus) ciwo yí sugbɔ wu.
Wema ɖeka ci nyi Plants of the Bible nu mɔ le fiɖewo le Izraɛli kakayɛɔ, aci ɖeeɖe degbele hunnɔwo o. Nyi yí dɔ evale ahan ɔ? Wema lɔ dre mɛ mɔ enu enyi yí jɔ vivivi. Enu mɔ: “Agbetɔwo dadahɛn ave ciwo yí li mamimami ɖo woji mɔ yewoakeke yewo gble koɖo fini elan ciwo yewonyikɔ aɖu nu le doji. Wogbejinɔ aciwo nɔ exɔcucuwo koɖo ezobɔbɔ.”