Agbenɔnɔ koɖo sumɔsumɔdɔ bɔbɔ nukplawema nyɔsoxuwo
7-13 NOVEMBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | 2 EFYƆWO 5-6
“Mɛ ciwo yí awa hwa nɔ mì gangan wu ciwo yí awa ahwa nɔ wo”
it-1 728 mm. 5
Elize
Wohwlɛn Izraɛli gan le Siritɔwo shi. Hwenu yí Ʒoramu ci yí nyi Izraɛli fyɔ le acɛ kpakɔɔ, Siritɔwo wa toto aje Izraɛliviwo ji le avomɛ. Elize fɔnɔ aye nɔ Bɛn Hadadi II sɔjawo zenɛniɖe yí wocakanɔ ɖo hweɖekpokpuinuɔɔ, énunɔ fini Siritɔ lɔwo le nɔ efyɔ Ʒoramu. Ŋkɔŋkɔtɔɔ, Bɛn Hadadi bui mɔ amɛ ɖe le yewo mɛ yí vayi sasa ye. Vɔ hwenu evanya fini yí cukaɖa lɔ sosoɔ teŋ ɔ, édɔ sɔjawo hwakɔn ciwo yí hɛn esɔ koɖo ahwawahunvi ciwo mɛ ezo le trɔdo Dotan keŋ ale Elize. (FOTO, Blabla 1, kpashi 950) Elize dɔwavi vɔn haan, vɔ Elize do gbe ɖaɖa nɔ Mawu mɔ yi le hun ŋkuviwo ni. Eyi “dɔwavi lɔ kpɔ eto lɔ ci yí ɖɔ koɖo esɔwo koɖo ahwa hunviwo ciwo mɛ ezo le. Wo pleŋ wo trɔdo Elize.” Ci Siritɔwo gogo Elizeɔ, édo gbe ɖaɖa mɔ wowoŋgbegbekpɔ nu o. Émɔ: “Ŋ fankwi mɔ A dɔ yí amɛ hunnɔwo a trɔsun ŋkuvitɔnnɔwo.” Elize nu nɔ Siritɔwo mɔ, “Mí kplɔ ŋ do,” vɔ de alɔ̀ ele nɔ wo yí kplɔ wo o. Ecɛ dasɛ mɔ de wowo ŋkuvi tɔŋtɔwo yí tɔn o, vɔ gbɔngbɔn mɛ yí ŋkuvi tɔn nɔ wo le. Yí wodegbenya mɔ Elize ci le gbe yewoto yɔ o. Ahanke wodenya fini ekplɔ wo yikɔ nɛ.—2Efy 6:8-19.
w13 8/15 30 mm. 2
Elize kpɔ ahwawahunvi ciwo mɛ ezo le—Eɔ can èkpɔ woa?
Ci ketɔnɔwo trɔdo Elize le Dotan can ɔ, ékpɔtɔ nɔ kpuu. Nyi yí taɖoɔ? Ðo éɖo xɔse sɛnŋ do Yehowa nu. Mìwo can mìʒan xɔse ŋtɔ́ han. Eyi taɖo mìado gbe ɖaɖa abiɔnɔ Mawu gbɔngbɔn kɔkwɛ lɔ keŋ atɛnŋ aɖo xɔse yí agbeɖo gbɔngbɔn kɔkwɛ lɔ kusɛnsɛn kpaxwe kpɛtɛwo.—Luiki 11:13; Galatitɔwo 5:22, 23.
it-1 409 mm. 4
Ŋkuvitɔntɔn
Ci Elize ɖe gbe yí ŋkuvi tɔn nɔ Siri sɔjawoɔ, susu mɛ yí ŋkuvi tɔn nɔ wo le, de ŋkuvi ŋtɔŋtɔ yí tɔn nɔ wo o. Nɔ ŋkuvi ŋtɔŋtɔ yí tɔn nɔ wo pleŋ nyaoɔ, alɔ̀ yí woale nɔ wo yí akplɔ wo. Vɔ exolɔlɔ lɔ nu kpoŋ mɔ, Elize nu nɔ wo mɔ: “Dé nyi emɔ nywi lɔ nɛ o. Dé nyi ejugan ci mɛ mí a yì nɛ o. Mí kplɔ ŋ do.” William James xo nuxu so nyɔ cɛ nu le wema ci yí nyi Principles of Psychology (1981, Blabla 1, kpashi 59) mɛ. Émɔ: “Ŋci yí jɔnɔ blaŋblaŋ nɔ susu mɛ caka nɔ mɛɖe yí nyi mɔ degbekpɔnɔ nu nywiɖe le susu mɛ o. De ŋkuvi lɔ yí dekpɔkɔ nu lɔ nywiɖe o, vɔ susu lɔ yí demɔnɔŋje ŋci ŋkuvi lɔ kpɔkɔ mɛ nywiɖe o. Mìatɛnŋ adre mɛ mɔ ekacaca ci yí le gblamɛ nɔ ŋci ŋkuvi lɔ kpɔkɔ koɖo ŋciwo yí na mìnyanɔ ŋci mìkpɔkɔ degbele susu lɔ mɛ o; koɖo nɔ ŋkuvi lɔ kpɔ ŋɖeɔ, fini etonɔ yí yinɔ susu ci yí nanɔ gɔnmɛsese yi gbɔ yí so.” Ewa shigbe mɔ ŋcɛhan yí Yehowa ɖe si le susu mɛ nɔ Siritɔwo hwakɔn hwenu wovayi ɖo Samari nɛ. (2Efy 6:18-20) Ŋkuvitɔnnamɛ ŋtɔ́han yí jɔ do Sodomu ŋsuwo ji hɛnnɛ, ɖo exolɔlɔ lɔ dasɛ mɔ wodeloloɔ mɔ ŋkuvi tɔn nɔ yewo o, vɔ wojejeɛ agbla mɔ yewoakpɔ Loti xɔmɔnu keke eglo.—Gɔnmɛjeje 19:11.
Bibla mɛ nuveviwo
w05 8/1 9 mm. 2
Enyɔ vevi ciwo yí le Efyɔwo Wema vetɔ mɛ
5:15, 16—Nyi yí taɖo Elize delɔn yí xɔ enu ciwo Nama niɔ? Elize gbe enu ci woni lɔ, ɖo énya mɔ Yehowa ŋsɛn mɛ yí yewa enujiŋ le yí da dɔ̀ nɔ Nama, denyi yeŋtɔ ŋsɛn mɛ yɔ o. Deva susu mɛ ni kpɔ mɔ yeazan edɔ ci Yehowa sɔ ye nɔ asɔ ɖui nɔ Nama o. Yehowa sɛntɔ adodwi egbɛtɔwo devajinɔ eledɔndɔn ɖe ɖuɖu amɛɖekitɔ le Yehowa sumɔsumɔdɔ lɔ wawa mɛ o. Yesu nyɔ cɛwo le veviɖe nɔ wo. Émɔ: “Ehomana yí míwo xɔɛ fɛɛ, mí sɔ na amɛwo gbali fɛɛ.”—Matie 10:8.
14-20 NOVEMBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | 2 EFYƆWO 7-8
“Yehowa wa ŋci wodekpɔkɔ emɔ nɔ mɔ yɛawa o”
it-1 729 mm. 1
Elize
Ele ahan gan, Bɛn Hadadi II vaje Samari ji le yiyimɛ. De gbevuwo esɔ yí je Samari ji le avomɛ hweɖekanu o, vɔ ésɔ yi sɔjawo yí trɔdo Samari. Lé wotrɔdo ju lɔ do sɛnŋ keke amɛwo vatɔ enukpotuwo wawa. Ðeka ci wovayi nu nɔ efyɔ lɔ yí nyi mɔ nyɔnu ɖeka wu eviɛ ŋsuvi ɖa ɖu. Ci efyɔ Ʒoramu nyi Ashabu “amɛwutɔ vi[ɔ],” éta nu mɔ yeawu Elize. Vɔ detɛnŋ vawa do ŋci eta koɖo dɔmɛzi lɔ ji o. Ci Ʒoramu koɖo yi kpedonutɔ vaɖo enyɔnuɖɛtɔ lɔ xomɛɔ, émɔ yedegbekpɔkɔ emɔ ɖeeɖe mɔ Yehowa akpedo ye nu o. Elize na kankandoji efyɔ lɔ mɔ yi ŋkegbuɔ, ŋɖuɖu abɔcuin kɔɖɛ. Enyɔnuɖɛ cɛ ɖyi kokwi nɔ efyɔ kpedonutɔ lɔ. Eyi Elize nu ni mɔ: “A kpɔɛ koɖo eoŋtɔ ŋkuviwo. Vɔ, da ɖu ŋɖuɖu lɔ ɖe o.” Yehowa na yí ʒigidi gangan ɖeka tɔn le Siritɔwo hwakpa mɛ yí woxɔɛ se mɔ jukɔnwo xoxu yí gbɔgbɔ awa ahwa koɖo yewo, eyi woshi yí gbe ŋɖuɖu lɔwo pleŋ ɖɛ do ahwakpa lɔ mɛ. Ci efyɔ lɔ se mɔ Siritɔwo shiɔ, énu nɔ yi kpedonutɔ mɔ le vayi cɔcɔ agbo lɔ nu. Hunnɔ yí Izraɛli hwakɔn ci yí shive ciciɛ cukui do yí vayi ahwakpa lɔ mɛ keŋ lɔ nuwo. Ékpɔ ŋɖuɖu lɔ pɛɛ, vɔ deɖui o.—2Efy 6:24–7:20.
Bibla mɛ nuveviwo
it-2 108 mm. 6
Kplɔtɔ gangantɔ
Mɛ ciwo yí nyi fyɔ to Davidi ji. Yehowa sɔ Davidi ɖo fyɔ do Izraɛli ji, eyi Davidi nya ŋɖɛ yí zɔn do Yehowa mɔdasɛnamɛwo ji yí sɔ kplɔ jukɔn lɔ nywiɖe. Eyi taɖo woyɔɛ mɔ “Izraɛli . . . kplɔtɔ gangantɔ.” (2Sam 21:17) Le acɛkpakpa nublabla cɛ ci ewa koɖo Davidi mɛɔ, Yehowa ɖo gbe ni mɔ: “Ao fyɔʒinkpin a kpɔtɔ a lete keke a sɔyì mavɔ mavɔ.” (2Sam 7:11-16) Sɔgbe koɖo nyɔ cɛwoɔ, Davidi jijimɛvi ciwo yí vanyi fyɔwo to Davidi koɖo eviɛ Salomɔ ji nyi “kplɔtɔ gangantɔ” nɔ Izraɛli.—1Efy 11:36; 15:4; 2Efy 8:19; 2Kro 21:7.
21-27 NOVEMBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | 2 EFYƆWO 9-10
“Éɖui yí gbe dɔn wa nu koɖo zo”
w11 11/15 3 mm. 2
Ʒewu hwlɛn ta nɔ sɛnsɛn mɛmi lɔ koɖo zo
Hwenu Izraɛli le nɔnɔmɛ dɔndɔn ɖeka mɛ yí wodɔ edɔ ɖeka Ʒewu. Ʒoramu nɔlɔ Ʒɛzebɛli ci yí nyi Ashabu kposhu kpɔkɔ ŋsɛn vwin do jukɔn lɔ ji. Édɔn jukɔn lɔ yí wovatɔ Bali sɛnsɛn do Yehowa dumɛ yí wu Mawu nyɔnuɖɛtɔwo yí gbeble jukɔn lɔ sɔ to yi “mateli nuwo” koɖo “aze nuwo” ji. (2 Efy. 9:22; 1 Efy. 18:4, 13) Yehowa ɖe gbe mɔ woagu Ashabu xwe lɔ pleŋ, Ʒoramu koɖo Ʒɛzebɛli can le mɛ. Ʒewu yí axɔ ŋkɔ le dɔ cɛ wawa mɛ.
w11 11/15 4 mm. 2-3
Ʒewu hwlɛn ta nɔ sɛnsɛn mɛmi lɔ koɖo zo
Ci Ʒewu gbe mɔ yedanu nyɔ ɖekpokpui nɔ amɛdɔdɔ amɛve ciwo wodɔ ɖaɖɛ ɖegbɔɔ, évayi dogo koɖo efyɔ Ʒoramu koɖo yi bɔdonutɔ Ahazia ci yí nyi fyɔ nɔ Ʒuda. Ékpɔ wo ɖekaɖeka le wowo hwawahunviwo mɛ. Ci Ʒoramu biɛ se mɔ “E va le fafa ji a, Ʒewu?” Éɖo ŋci ni mɔ: “Fafa ɖe de li nɔ enɔo kpɔtɔ wawa mateli nuwo koɖo aze nuwo o.” Yi ɖoŋci na kanxle Ʒoramu yí eshi tiin. Vɔ Ʒewu shi ju wui! Ésɔ avlɔ yí sɔ ehwan sɔ do mɛ yí dɛ do eji ji nɔ Ʒoramu yí efyɔ lɔ ku do yi hwawahunvi mɛ. Ci Ahazia tekpɔ yí shi can ɔ, Ʒewu trɔtrɔ keke yí vada avlɔ yɛ can hɛnnɛ yí wui.—2 Efy. 9:22-24, 27.
Mɛ ci woawu kplɔɛdo le Ashabu xomɛ yí nyi efyɔnyɔnu xomɛvetɔ Ʒɛzebɛli. Esɔgbe pɛɛ mɔ Ʒewu yɔɛ mɔ, “nyɔlun cɛ ci wo sɛn ekpɛn nɔ.” Ci Ʒewu ku yi hunvi yi Ʒizreɛliɔ, ékpɔ Ʒɛzebɛli le efyɔ xomɛ yí ekpɔɛkpɔɛ ɖaɖa to flɛsɛ tu. Ʒewu degbexo nuxu sugbɔ o, énu nɔ efyɔ xwe mɛ sɔja lɔwo mɔ wo le cucu Ʒɛzebɛli to flɛsɛ tu ɖaɖa nyigban. Eyi Ʒewu dɔ yi sɔwo cuku nyɔnu cɛ ci yí dɔ Izraɛli pleŋ wa nuvɔn le afɔnu. Le yi goduɔ, Ʒewu wu amɛ sugbɔ buwo le Ashabu xomɛvetɔ lɔ xomɛ.—2 Efy. 9:30-34; 10:1-14.
w11 11/15 5 mm. 3-4
Ʒewu hwlɛn ta nɔ sɛnsɛn mɛmi lɔ koɖo zo
Nyɔnɔnwi enyi mɔ Ʒewu wu amɛ sugbɔ. Gbesɔ kpe niɔ, Enuŋwlɛŋwlɛ lɔwo mɔ yɛnyi ŋsu edɔngbetɔ ci yí ɖe Izraɛliviwo ti le ayadonamɛ Ʒɛzebɛli koɖo yi xomu tɔ mɛ. Nɔ Izraɛli kplɔtɔ ɖe atɛnŋ awa dɔ cɛ nywiɖeɔ, éɖo agbe dɔn yí aɖui awa nu koɖo ezolelanmɛ. Wema ɖeka ci yí ɖenɔ Bibla nyɔgbewo gɔnmɛ nu mɔ, “Tamɛsɛnsɛn dɔ yí nyi dɔ ŋtɔ́ ci woawa koɖo jitri yí wodaku ŋshishi nɔ amɛ o. Nɔ wodeshin ŋta ahan ɔ, wodasɛnŋ aɖe Bali sɛnsɛn si le Izraɛli o.”
Kankandoji li mɔ àtɛnŋ akpɔɛ mɔ, egbɛ Kristotɔwo ɖo aɖo Ʒewu nɔnɔmɛ ɖewo gbɔxwe atɛnŋ ato cukaɖa ciwo wodokɔgo mɛ. Le kpɔwɛ mɛ, lé mìawa nu do nɔ woteteɛ mì kpɔ yí mɔ mìwo le wa ŋɖe ci Yehowa gbeɔ? Mìagbe dɔn asɔ zolelanmɛ agbe blaŋ. Le Mawu sɛnsɛn kpaxweɔ, mìahwannɔŋ doŋ nɔ Yehowa koɖo ezolelanmɛ.
Bibla mɛ nuveviwo
w11 11/15 5 mm. 6-7
Ʒewu hwlɛn ta nɔ sɛnsɛn mɛmi lɔ koɖo zo
Taŋfuin Ʒewu xɔɛ se mɔ gbɔxwe Izraɛli cɛkpakpa akpɔtɔ anɔ yiɖekishiɔ, ele mɔ Ʒuda cɛkpakpa lɔ sɛnsɛn ato akpo nɔ Izraɛli tɔ. Eyi taɖo, shigbe Izraɛli fyɔ ciwo yí do ŋkɔ ni nɛɔ, édɔ voju sɛnsɛn lɔ yi ji keŋ nɔ acɛkpakpa lɔwo akpɔtɔ anɔ mama. Vɔ yi nuwana lɔ dasɛ mɔ deɖo xɔse do Yehowa ci yí sɔ ɖo fyɔ nu o.
Yehowa kanfu Ʒewu ɖo ‘éwa ŋci yí nyɔ le Mawu ŋkuvi mɛ.’ Ele ahan gan, Ʒewu “dele bu nɔ Yehowa Izraɛli Mawu se lɔwo yí wa do wo ji koɖo yi ji pleŋ o.” (2 Efy. 10:30, 31; NWT) Nɔ mìkpɔ ŋciwo Ʒewu wa vayi le tɔtɔmɛɔ, akpaca mì mɔ evawa nudɔndɔn le yiyimɛ ahan. Ecɛ kpla ŋɖeka mì. Mìdatɛnŋ anu gbeɖe mɔ ekacaca ci yí le mìwo koɖo Yehowa gblamɛ davaso gbeɖe o. Gbeɖeka duuɔ, mìadonɔ ŋsɛn ekacaca cɛ ci yí le mìwo koɖo Yehowa gblamɛ to Bibla kplakpla ji, tamɛbubu kpɔ so ŋci mìhlɛn nu yí agbedonɔ gbe ɖaɖa so ji mɛ nɔ mìwo Da ci yí le jeŋkwimɛ. Mìakpɔtɔ adonɔ gbla yí awanɔ do Yehowa sewo ji koɖo mìwo ji pleŋ.—1 Kor. 10:12.
28 NOVEMBRE–4 DECEMBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | 2 EFYƆWO 11-12
“Wodegbe eto madɔn nɔ nyɔnu enuganganjitɔ ci yí nyinashu ɖeka o”
it-1 217
Atali
Shigbe nɔlɔ Ʒɛzebɛli nɛɔ, Atali do asɔ do mɛ yí ewa enu ciwo yí denyɔ le Yehowa ŋmɛ le acɛkpakpa exwe amɛnyi yitɔ hwenu. (1Efy 21:25; 2Kro 21:4-6) Atali wa nɔlɔ tɔhan yí wu amɛmanyaɖewo. Hwenu yí eviɛ amɛvɔn kpa acɛ na nɔ xwe ɖeka yí ku goduɔ, éwu mɛ ciwo yí kpɔtɔ avaɖu efyɔ keŋkeŋ swi. Vifin Ʒoasi ɖekɛ kpaŋ ci ɖexotɔ gan koɖo ashiɛ sɔ wla yí ci agbe. Ðexotɔ gan shi lɔ nyi Ʒoasi tashiɛ. Le yi goduɔ, Atali ŋtɔ sɔ yiɖeki ɖo efyɔ nɔ exwe amadɛn so 905-899 han D.Y. (2Kro 22:11, 12) Eviɛ ŋsuviwo fi enukɔkɔɛwo le Yehowa gbedoxɔ mɛ yí sɔyi jo nɔ Bali.—2Kro 24:7.
it-1 217
Atali
Hwenu yí Ʒoasi ɖo exwe amadrɛɔ, Avɔnsatɔ Gangantɔ Yoyada ci yí vɔnnɔ nɔ Mawu vayi ɖi ti le fini wosɔ wla do keŋ sɔ ɖo fyɔ ci eɖo anyi. Ci Atali se eʒinnana lɔɔ, élɔ ju vayi gbedoxɔ lɔ mɛ yí kpɔ ŋci yí jɔkɔ, eyi edo axwa mɔ, “Enubladoamɛnu yɔ! Enubladoamɛnu yɔ!” Avɔnsatɔ Gangantɔ Yoyada ɖe gbe mɔ, wo le ɖi si le gbedoxɔ lɔ gbadenu yí ayi wui do esɔ gbo efyɔ xwe tɔ lɔ ji; taŋfuin eyi nyi amɛ godugodutɔ le Ashabu xwe dɔndɔn lɔ mɛ. (2Efy 11:1-20, NWT; 2Kro 22:1–23:21) Nyɔnɔnwi enyɔ cɛwo nyi: “Enyɔ ci Yehowa nu so Ashabu xwe nu ɖekɛ dagɔnma vamɛ o.”!—2Efy 10:10, 11, NWT; 1Efy 21:20-24.
Bibla mɛ nuveviwo
it-2 1185 mm. 4
Ʒoasi
Le yi goduɔ, hwenu ciwo pleŋ yí Avɔnsatɔ Gangantɔ Yoyada le agbe yí wa nu shigbe eda koɖo susuɖekoɖoamɛtɔ hannɛ nɔ Ʒoasiɔ, enuwo mlɛ nɔ efyɔ jajɛ lɔ. Éɖe nyɔnu amɛve hwenu eɖo xwe 21. Ðeka ŋkɔ yí nyi Yehoadani. Ʒoasi vanyi eda nɔ evi ŋsuvi koɖo evi nyɔnuviwo. Ci ekpɔtɔ hwɛɖeka yí Davidi kannu ci ji Mɛsia lɔ ato avaso saɔ, ahan yí ŋsɛn gbevaɖo Davidi kannu lɔ nu nɛ.—2Efy 12:1-3; 2Kro 24:1-3; 25:1.
5-11 DECEMBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | 2 EFYƆWO 13-15
“Shicu sugbɔ tonɔ le egbladodo koɖo eji pleŋ mɛ”
w10 4/15 26 mm. 11
Èkplɔkplɔ Yesu do koɖo eji pleŋ a?
11 Nɔ mìamɔŋje ŋci yí na taɖo ele veviɖe mɔ woasɔ zo do Mawu sɛnsɛn nuɔ, mìakpɔ ŋci yí jɔ do Izraɛli fyɔ Ʒoasi ji. Ci Izraɛli hwlɛnhwlɛngan le Siritɔwo lɔ̀ mɛ nyi ŋci yí xɛ veviɖeɔ, éva Elize gbɔ koɖo ɖashiwo le ŋmɛ. Enyɔnuɖɛtɔ lɔ nu ni mɔ yɛ le da ehwan ɖeka ɖaɖa fini age Siritɔwo le to flɛsɛ tu. Ecɛ adasɛ ejiɖuɖu Yehowa tɔ do eju ŋtɔ́ ji. Mìkando ji mɔ ajɔ ji nɔ efyɔ lɔ keke. Elize vanu nɔ efyɔ lɔ le yiyimɛ mɔ yi le sɔ yi hwanwo yí asɔ wo xu nyigban. Ʒoasi sɔ wo xu nyigban zetɔn. Enu lɔ ci ewa do dɔmɛzi nɔ Elize, ɖo zeatɔn alo zeadɛn yí asɔ wo sɔ xu nyigban sa yí asɔ dasɛ mɔ “a ɖu Aramu ji keke a trwin.” Evyɛɔ, zetɔn kpaŋ yí Ʒoasi aɖu ji. Ci Ʒoasi dewa nu koɖo ezoɔ, edɔ yí ɖeɖu ji sugbɔ o. (2 Efy 13:14-19) Nyi enujɔjɔ cɛ kpla mìɔ? Ŋci ɖekɛ kpaŋ mìawa gbɔxwe Yehowa acu shi nɔ mì sugbɔ yí nyi mɔ, mìasɔ zo do yi dɔwo nu yí awa wo koɖo eji pleŋ.
w13 11/1 11 mm. 5-6
“Mɛ ci yí cunɔ shi nɔ amɛ ciwo yí ji mɔ yewo a kpɔɛ nyɔnɔnwitɔ”
Miwo yí Yehowa cunɔ shi nɔɔ? Pɔlu nu mɔ “amɛ ciwo yí ji mɔ yewo a kpɔɛ nyɔnɔnwitɔ” yí ecunɔ shi nɔ. Mɛ ciwo yí ɖenɔ Bibla gɔnmɛ nu le wema ɖeka mɛ mɔ Grɛki nyɔ ci yí nyi “ji veviɖe” denyi “woato ayi ji ŋɖe kpɔ yɔ o” vɔ yi gɔnmɛ yí nyi mɔ woayi “sɛn” Mawu. Wema bu gbeɖe Grɛki nyɔ cɛ mɛ mɔ woado ŋsɛn. Nyɔnɔnwi yɔ, Yehowa cunɔ shi nɔ mɛ ciwo yí sɔ xɔse, lɔnlɔn jimɛtɔ koɖo zo sɔ sinni.—Matie 22:37.
Lé Yehowa cunɔ shi nɔ mɛ ciwo yí nɔnɔ gbeji ni doɔ? Éɖo gbe mɔ yeacu shi nɔ mì keke asɔ yi. Egbe cɛ ci eɖo nɔ mì dasɛ mɔ enyi xomɛvunɔ ci yí lɔn mì yí ana mì agbemavɔ le nyigban ci asɔ trɔ Paradiso mɛ. (Enyɔdasɛ 21:3, 4) Le kakacɛ mɛɔ, Yehowa cunɔ shi nɔ mɛ ciwo yí jijiɛ veviɖe. Yehowa gbɔngbɔn kɔkɔɛ koɖo ŋɖɛnyanya ci yi Nyɔ lɔ nanɔ kpenɔdo wo nu eji jɔnɔ wo yí wogbesenɔ vivi nɔ agbe ci wonɔkɔ.—Ehajiji Wema 144:15; Matie 5:3.
Bibla mɛ nuveviwo
w05 8/1 11 mm. 3
Enyɔ vevi ciwo yí le Efyɔwo Wema vetɔ mɛ
13:20, 21—Enujiŋ cɛ dasɛ mɔ mìɖo adonɔ ta gu nɔ enukpakpɛ ciwo wozannɔ le sɛnsɛn mɛa? Oo, denyi ahan yɔ nɛ o. Bibla denu gbeɖe mɔ wosɛn Elize xuwo o. Shigbe lé Elize wa enujiŋwo hwecinu ele agbe nɛɔ, nɛnɛhan ke yí Mawu ŋsɛn dɔ enujiŋ ŋtɔ́ jɔ nɛ.
12-18 DECEMBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | 2 EFYƆWO 16-17
“Sɛnxu li nɔ ʒinxododo Yehowa tɔ”
it-2 868 mm. 4
Salmanasa
Izraɛli cɛkpakpa. Le Efyɔ Oshea cɛkpakpa hwenu le Izraɛliɔ (758-740 han D.Y.), Salmanasa V yikɔ Palestinu yí Oshea vasɔ yiɖeki hwe do gɔnmɛ nɔ acɛkpakpa yi tɔ yí cunɔ taga exwe ɖekaɖeka mɛ tɔ ni. (2Efy 17:1-3) Le yiyimɛɔ, taga cucu vaglo Oshea yí evayi sɔ egbɛ ca koɖo Eʒipti fyɔ ci yí tɔ mɔ So. (Kpɔ SO.) Ci enyi ahan ɔ, Salmanasa lé Oshea do gakpamɛ yí vayi wa ahwa koɖo Samaritɔwo na nɔ exwe amɛtɔn. Le yi goduɔ, jugan lɔ juin yí wolé Izraɛliviwo yi hwashigbemɛ.—2Efy 17:4-6; 18:9-12; sɔ sɔ koɖo Oze 7:11; Eze 23:4-10.
it-1 402 mm. 4
Amɛlélé
Le tagbe nɔ Izraɛli fyɔju mɛɔ, akɔta amɛ̀wo yí le mɛ yí akɔta amɛve le fɔde fyɔju ci yí nyi Ʒuda tɔ mɛ. Ŋci yí dɔ wolé wo yi hwashigbemɛ nyi ŋɖeka ŋmɛ: wogbe Yehowa Mawu adodwi lɔ sɛnsɛn yí vayi tɔ vojuwo sɛnsɛn. (2Ese 28:15, 62-68; 2Efy 17:7-18; 21:10-15) Yehowa nu amɛkanxlenyɔ yitɔwo zenɛniɖe nɔ wo to enyɔnuɖɛtɔwo ji, vɔ jukɔn cɛwo koɖo ve deɖo to yi o. (2Efy 17:13) Le akɔta amɛ̀wo lɔwo mɛɔ, ɖeka kpaŋ kpetii degu voju sɛnsɛn ci fɔ nu Ʒeroboamu sɔ ɖo te ɖɛ si o. Ʒuda ci yí nyi nɔjijiɛ deɖo to amɛkanxlenyɔ Yehowa tɔwo o yí dekpla nu so hwashigbemɛ ci wonɔ vayi o. (Ʒer 3:6-10) Wolɔ mɛ ciwo pleŋ yí le jugan amɛve cɛwo mɛ hɛn yi hwashigbemɛ.
Bibla mɛ nuveviwo
it-2 878
Samaritɔ
Enyɔgbe “Samaritɔwo” ze le Bibla mɛ ŋkɔŋkɔtɔ hwenu yí wowa ahwa koɖo akɔta amɛ̀wo lɔwo yí xɔ Samari ju le exwe 740 mɛ D.Y. Wozannɔ nyɔgbe cɛ do mɛ ciwo yí nɔ agbe le tagbe fyɔju lɔ mɛ keŋ gbɔxwe woavaxɔ Samari ju lɔ yí asɔ do vovototo wo koɖo mɛdru ciwo yí so Asiri cɛkpakpawo mɛ. (2Efy 17:29) Ele shigbe mɔ de Izraɛlitɔwo pleŋ Asiritɔwo lɔ hɛn yi hwashigbemɛ o, ɖo exolɔlɔ ci yí le 2 Kronika 34:6-9 (sɔ sɔ koɖo 2Efy 23:19, 20) nu mɔ le efyɔ Ʒoziasi cɛkpakpa hwenuɔ, Izraɛlivi ɖewo kpɔtɔ le juɔ mɛ. Le yiyimɛɔ, wovazan nyɔgbe “Samaritɔwo” do mɛ ciwo yí kpɔtɔ ci Samari koɖo mɛ ciwo Asiritɔwo hɛn gbɛ nu. Ci woso eju ebuebu mɛ yí wowo sɛnsɛn gbeto akpo can ɔ, wovaɖe wowonɔnɔwo yí ji viwo. Ci wovayikɔ kekekeɔ, wovatɔ nyɔgbe lɔ zanzan le sɛnsɛn mɛ wu gbaza alo ejunyɔwo mɛ. “Samaritɔ” ci yí le sɛnsɛn klandoakpo vwin ɖeka mɛ wa ŋkɔyiyi le Shishɛmu koɖo Samari sasatɔ juwo mɛ. Éxɔ gbe do sɛnsɛn kɔnu ɖewo ji ciwo yí to akpo xesexese nɔ Ʒudatɔwo sɛnsɛn.—Ʒan 4:9.
19-25 DECEMBRE
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | 2 EFYƆWO 18-19
“Lé mìwo ketɔnɔwo tenɔkpɔ mɔ yewoagbɔjɔ mì do”
w05 8/1 11 mm. 5
Enyɔ vevi ciwo yí le Efyɔwo Wema vetɔ mɛ
18:19-21, 25, NWT—Ezekiazi wa nublabla koɖo Eʒiptia? Oo. Enyɔ ci Rabshaki nu do Ezekiazi nu mɔ yi wa nyi ŋsu, shigbe lé enu mɔ yexɔ “acɛ so Yehowa gbɔ” nyi ŋsu hannɛ. Efyɔ egbejinɔtɔ Ezekiazi ɖoŋ do Yehowa ɖekɛ kpaŋ nu.
w10 7/15 13 mm. 3
“Mí ŋgbe vɔn o! Na kpedo mí nu.”
Rabshaki nu nyɔfluamɛwo keŋ asɔ caka amɛwo. Énu mɔ: “Ŋ nya mɔ Ezekiazi ɖe nukplawo koɖo avɔnsa kpoɖuwo swi le etoviwo nyigban ji le texwe ciwo yí amɛwo sɛnnɔ [Yehowa] le. . . . [Yehowa] nu nɔ ŋ mɔ, ‘Yì wa ahwa kpe eju cɛ yí a trwin.’” (2 Efy. 18:22, 25) Eyi taɖo Rabshaki nunuɔ mɔ Yehowa dawa ahwa doŋ nɔ Yi jukɔn o, ɖo jukɔn lɔ nu degbekpekɔ ni o. Vɔ ŋsu yɔ. Ezekiazi koɖo Ʒuifu ciwo yí trɔva sɛnsɛn adodwi lɔ gbɔ nu kpekɔ nɔ Yehowa.—2 Efy. 18:3-7.
w13 11/15 19 mm. 14
Lɛngbɔkplɔtɔ amadrɛ, Amɛkplɔtɔ amɛnyi—Gɔnmɛsese ci yí le wo nu nɔ mì gbɛ
14 Asiri fyɔ vaɖo ahwakpa ɖeka do Lakishi ci yí le fɔde koɖo weɖoxɔxu nɔ Ʒerusalɛmu. Édɔ amɛ amɛtɔn so hunnɔ ɖaɖa mɛ ciwo yí le Ʒerusalɛmu jukɔn mɛ mɔ wo le na ta. Yi ŋɛdotɔ bubuŋkɔ yí nyi Rabshaki. Ézan ayemɔ vovovowo. Édokɔ Ebre gbe yí nukɔ nɔ jukɔn lɔ mɔ wo le trɔ le godu nɔ wowo fyɔ lɔ yí abubɔ wowoɖekiwo nɔ Asiritɔwo. Ékankɔ ŋsu nɔ wo mɔ yewoakplɔ wo yi nyigban ci ji woavo le. (Hlɛn 2 Efyɔwo 18:31, 32.) Le yi goduɔ, Rabshaki gbenu mɔ shigbe lé jukɔn buwo mawuwo detɛnŋ glɔn ta nɔ wowo sɛntɔwo nɛɔ, ahanke Yehowa datɛnŋ hwlɛn Ʒuifuwo gan le Asiritɔwo lɔ̀ mɛ nɛ. Jukɔn lɔ nya ŋɖɛ yí gbe mɔ yewodatekpɔ aɖo ŋsukankannyɔ ciwo ekakakɔ ŋci o. Ahanke Yehowa sɛntɔwo wanɔ gbɛ nɛ.—Hlɛn 2 Efyɔwo 18:35, 36.
yb74 176 mm. 2
Akpaxwe 2 tɔ—Allemagne
Mìado jeshi mɔ SS sɔjawo tonɔ emɔ xoɖyixoɖyiwo ji yí tenɔkpɔ mɔ nɔviwo le do alɔ wema lɔ mɛ. Blaŋblaŋ ɔ, wogbevatrɔnɔ kpe mɛ ci yí do alɔ wema lɔ mɛ yí ɖenɔ fun ni wu sa. Karl Kirscht lɔn do nyɔ cɛ ji mɔ: “Yehowa kunuɖetɔwo yí nyi mɛ ciwo wotonɔ ayemɔwo ji aflu wu mɛɖekpokpui le efuntrenamɛ gakpa lɔwo mɛ. Wobuini mɔ nɔ yewowɛ ahan gbɔxwe yí woalɔn ado alɔ wema lɔ mɛ. Wonunɔ nɔ mì zenɛniɖe mɔ mìwo le do alɔ wema lɔ mɛ. Mɛɖowo do alɔ wema lɔ mɛ. Vɔ sugbɔtɔ le wo mɛ ɖo agbenɔ te keke awu xwe ɖeka gbɔxwe woaɖe wo ti. Le hwenɔnuɔ, SS sɔjawo donɔ ŋkpɛn wo le amɛwo mɛ mɔ wonyi ayemɛnuwatɔwo koɖo vɔnvɔntɔnɔwo. Wogbeʒinnɔ wo ji mɔ wo le zɔn ‘bubu zɔnli’ trɔdo wowo nɔviwo gbɔxwe wovaɖenɔ emɔ nɔ wo yí wotonɔ le gakpa lɔ mɛ.”
Bibla mɛ nuveviwo
it-1 170 mm. 3
Nyigbanmɛnumɛkuku
Le kpɔwɛ mɛ, Bibla nu mɔ Adramelaki koɖo Saresɛ yí wu wowo da Senakeribu ci yí nyi Asiri fyɔ keŋ sɔ eviɛ bu ci yí tɔ mɔ Asaradɔn sɔ ɖo fyɔ do dumɛ ni. (2Efy 19:36, 37) Vɔ Babiloni xolɔlɔ ɖeka yɛ nu mɔ, Senakeribu viɛ ɖeka yí fɔn gu do nu yí wui le Tebɛti ŋkeke 20 tɔ lɔ ji. Ahanke Bérose ci yí nyi Babiloni vɔnsatɔ le xwe sanŋdi amɛtɔntɔ lɔ D.Y. koɖo Nabonide ci yí nyi Babiloni fyɔ le xwe sanŋdi amadɛntɔ D.Y. lɔ xo ɖekɛ ŋmɛ lɔ yí mɔ Senakeribu viɛ kunuɖeka kpaŋ yí wui. Ele ahan gan dejinjin yɛɔ, nyigbanmɛnumɛkutɔwo kpɔ ekpemɛmɛ ci ji woŋwlɛ nu do ɖeka yí yɔɛ mɔ Asaradɔn kpemɛmɛ. Senakeribu vi Asaradɔn ci yí vanyi fyɔ do dumɛ ni ŋwlɛ do ekpemɛmɛ lɔ ji yi mɛ kɔ petii mɔ, ye nɔjiye ŋsuwo (edasɛ mɔ wosugbɔ) fɔn gu do yewo da nu yí wui keŋ yí shi. Philip Biberfeld xo nuxu so nyɔ cɛ nu le wema ci yí nyi Universal Jewish History (1948, Blabla I, kpashi 27) mɛ. Énu mɔ: “Babiloni xolɔlɔ lɔ sɔ kpe nɔ Nabonide koɖo Bérose xolɔlɔwo wa fɛn kpɔɛ. Bibla mɛ xolɔlɔ ɖekɛ kpaŋ yí nu nyɔnɔnwi. Asaradɔn nuŋwlɛŋwlɛwo keŋkeŋ ɖo kpe yi ji mɔ nyɔ ci Bibla nu so Babiloni koɖo Asiri xolɔlɔ lɔ nu sɔgbe, vɔ Babiloni ŋtɔ tɔ desɔgbe ahan o. Enyɔ cɛ nyi nyɔ vevi ɖeka mìɖo azan yí asɔ bu tamɛ kpɔ nɔ wovakpɔ ŋɖe gbɛ yí etrɔ kpe ci Bibla nu.”
26 DECEMBRE–1er JANVIER
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | 2 EFYƆWO 20-21
“Gbedoɖa dɔ yí Yehowa wa ŋɖe”
ip-1 394 mm. 23
Wocu fɛn nɔ efyɔ ɖeka do yi xɔse ŋci
23 Hwenu Senakeribu vaje Ʒuda ji ŋkɔtɔ hanwo mɛɔ, Ezekiazi je dɔ veviɖe. Ezai nu ni mɔ yɛaku. (Ezai 38:1) Efyɔ lɔ caka le yiɖeki mɛ. Éɖo xwe 39 hwenɔnu. De lanmɛsɛn yi tɔ ɖekɛ yí xɛ o, vɔ lé esɔ mɛ avanɔ nɔ jukɔn lɔ can gbexɛ. Asiritɔwo jiji aje Ʒerusalɛmu koɖo Ʒuda ji yí wowo gbe le afɔku mɛ. Nɔ Ezekiazi ku ɖe, mi yí avaxɔ ŋkɔ nɔ wo le ahwa lɔ mɛɔ? Hwenɔnuɔ, Ezekiazi deɖo evi ŋsuvi ɖe ci yí akplɔ wo o. Éfan kwi nɔ Yehowa le gbedoɖa mɛ mɔ le ku ŋshishi nɔ ye.—Ezai 38:2, 3.
w17.03 21 mm. 16
Sɛn Yehowa koɖo eji pleŋ!
16 Le yi goduɔ, Ezekiazi vable keke yí jiji aku. Éɖe kuku nɔ Yehowa mɔ le ɖo ŋwi lé yezɔn le ŋmɛ ni do. (Hlɛn 2 Efyɔwo 20:1-3.) Enuŋwlɛŋwlɛ lɔwo na mìnya mɔ, mìdele hwenu ci mɛ yí mìatɛnŋ akpɔ emɔ mɔ Mawu awa enujiŋ yí asɔ da dɔ̀ nɔ mì o alo ana mìanɔ agbe jinjin doji o. Ci ele ahan can ɔ, mɛɖekaɖeka le mì mɛ atɛnŋ anu nɔ Yehowa le gbedoɖa mɛ shigbe lé Ezekiazi nui nɛ. Émɔ: “Ŋnɔ gbeji nɔ eo koɖo anyi ji pleŋ le ŋmɛ nɔ eo.” Nɔ èle dɔ̀ba ji can ɖe, èxɔɛ se mɔ Yehowa jijiɛ mɔ yeakpedo ye nu yí atɛnŋ awɛ hɛnnɛa?—Eha. 41:3.
g01 8/8 23 mm. 4
Lé gbedoɖa atɛnŋ akpedo ŋnu doɔ?
Le hwenu ciwo mɛ woŋwlɛŋwlɛ Biblaɔ, Mawu ɖo mɛ ciwo yí xɔse ɖewo gbedoɖawo ŋci tiin alo wa enujiŋ yí sɔ ɖo ŋci nɔ wo. Le kpɔwɛ mɛ, hwenu efyɔ Ezekiazi nya mɔ fini edɔ̀ ci yele ɖo nɔ yeɛɔ, yeakuɔ, éfan kwi nɔ Mawu mɔ yɛ le hwlɛn ye gan. Mawu ɖo ŋci ni mɔ: “Ŋse ao gbedoɖa lɔ. Ŋkpɔ ɖashi ciwo èkɔkɔ. Nada dɔ̀ nɔ eo.” (2 Efyɔwo 20:1-6, NWT) Ahanke ŋsu koɖo nyɔnu bu ciwo yí vɔnnɔ nɔ Mawu kpɔ Mawu ɖo wowo gbedodoɖa ŋci tiin nɛ.—1 Samiɛli 1:1-20; Daniɛli 10:2-12; Edɔwawawo 4:24-31; 10:1-7.
Bibla mɛ nuveviwo
it-2 406 mm. 2
Eka ci wosɔ jɔnɔ nu
Wotɛnŋ zannɔ enudrenu yí asɔ cu xɔ jɔjɔɛɖe alo yí asɔ kpɔ mɔ egli lɔ nɔ anyi nywiɖe yí ani jinjinɖe ma. Kudo Ʒerusalɛmu tonumasetɔ lɔ nuɔ, Yehowa nu mɔ yeazan “enudrenu ci yezan nɔ Samari koɖo eka ci wosɔ jɔnɔ nu ci yezan nɔ Ashabu xwe lɔ.” Mawu jije Samari koɖo efyɔ Ashabu xwe kpɔ yí kpɔ mɔ wozan alo wowo gbenɔnɔ dɔn, eyi egu wo swi. Ahanke Mawu aɖo kojo nɔ Ʒerusalɛmu koɖo yi kplɔtɔwo yí aɖe wowo xomɛveve dasɛ keŋ atrɔn ejugan lɔ nɛ. Ŋcɛwo vajɔ le xwe 607 D.Y. mɛ. (2Efy 21:10-13, NWT; 10:11) To Ezai jiɔ, Yehowa nu nɔ egoyitɔ koɖo Ʒerusalɛmu kplɔtɔ vwin hamɛhamɛ lɔwo mɔ yeagu wo. Yehowa nu mɔ: “Amɛwo zannɔ emɔdrenu koɖo egadànu yí a sɔ dasɛ mɔ egli jɔ trelele. Le emɔ ɖeka lɔ ke ji ɔ, na zan enu jɔjɔɛ wawa koɖo enywi wawa yí a sɔ dasɛ enu ci yí nyi enu jɔjɔɛ.” Nɔ wozan enujɔjɔɛ wawa adodwi sewoɔ, wokpɔnɔ mɛ ciwo yí nyi Mawu sɛntɔ adodwiwo koɖo mɛ ciwo yí denyi Mawu sɛntɔ adodwiwo o, yí edɔ wocinɔ agbe alo wogunɔ wo si.—Ezai 28:14-19.