5-ЧИ БАЖАЛЫК
«Телекейдеҥ эмес» болорго, канайып чеберленер
«Слер телекейдеҥ эмес» (ИОАНН 15:19).
1. Иисус јердеги јӱрӱминиҥ калганчы тӱнинде неге јаан ајару эткен?
ИИСУС јердеги јӱрӱминиҥ калганчы тӱнинде ӱренчиктериниҥ јӱрӱми учун сӱреен тыҥ санааркаган. Керек дезе Ол Адазына мынайып мӱргӱген: «Олорды телекейдеҥ ал деп, мӱргӱп јаткан эмес эдим, олорды јаманнаҥ корула деп турум. Олор телекейдеҥ эмес, канайып Мен де телекейдеҥ эмезим» (Иоанн 17:15, 16, ЈК 2003). Иисус мынайып акту јӱрегинеҥ мӱргӱп: «Слер телекейдеҥ эмес» — деп айткан сӧстӧриниҥ јаан учурлузын ла Бойыныҥ ӱренчиктерин тыҥ сӱӱп турганын кӧргӱскен (Иоанн 15:19). Анайып, Иисус ӱренчиктерин телекейдеҥ эмес болзын деп тыҥ кӱӱнзеген.
2. Иисустыҥ «телекей» деген сӧзи нени темдектейт?
2 Иисустыҥ «телекей» деген сӧзи Сатанага башкартып, Кудайдаҥ ырап калган ончо кижиликти темдектейт. Бу телекейге Сатананыҥ јаҥыс бойын сананар ла улуркак болор кӱӱн-санаазы шиҥип калган (Иоанн 14:30; Ефестегилерге 2:2; Иоанныҥ 1-кы самаразы 5:19). Чындап та, «телекейде бар немелерге тартылганы — ол Кудайга удура ӧштӧжӱ» болот (Иаковтыҥ самаразы 4:4). Андый болзо, Кудайдыҥ сӱӱжинде артарга турган кижи бу телекейде де јаткан болзо, телекейдеҥ эмес болорго, нени эдер аргалу? Мыны оҥдоорго, беш сурак кӧрӱп ийеектер: 1) Христос башкарып турган Кудайдыҥ Каандыгына канайып чындык артар ла политикага нениҥ учун киришпес керек; 2) телекейдиҥ кӧрӱм-санаазына канайып удура турар; 3) кийимге ле тыш бӱдӱмге кандый кӧрӱмдӱ болор керек; 4) бары-јогыла канайып болорзынар ла 5) ич-кӧгӱс јепселдерлӱ болорго, нени эдер керек.
КАНАЙЫП КУДАЙГА ЧЫНДЫК АРТАР ЛА ПОЛИТИКАГА КИРИШПЕС
3. а) Иисус јерде јӱрерде, политикага киришкен бе? б) Иисустыҥ майлаткан ӱренчиктерин нениҥ учун элчилер деп айдарга јараар? (Кӧчӱрӱни база кӧрӱгер.)
3 Иисус јерде јӱрерде, политикага бир де киришпеген, карын бастыра кӱчин Кудайдыҥ Каандыгы — келер ӧйдиҥ теҥеридеги башкарузы керегинде јарлаарга берген. Ол бу Каандыктыҥ Кааны болорына кӧстӧлгӧн (Даниил 7:13, 14; Лука 4:43; 17:20, 21, ЈТ). Оныҥ учун Понтий Пилатка, Римниҥ башкараачызына, мынайып айдар аргалу болгон: «Мениҥ Каандыгым бу телекейдеҥ эмес» (Иоанн 18:36). Чындык ӱренчиктер Иисустаҥ тем алып, Ого ло Оныҥ Каандыгына чындык артадылар, анайда ок бу Каандык керегинде телекейге јарлап јадылар (Матфей 24:14). Элчи Павел айткан: «Анайдарда, бис — Христоско болуп элчилер... Христоско болуп сурап турубыс, Кудайла јаражыгар!» (2 Коринфтегилерге 5:20)a.
4. Бастыра чындык христиандар Кудайдыҥ Каандыгына канайып чындык артат? («Эҥ баштапкы христиандар политикага киришпеген» деген рамканы кӧрӱгер.)
4 Элчилер (посолдор) кандый бир ороонныҥ эмезе ороонныҥ башчызыныҥ чыгартулу улузы болордо, ӧскӧ ороонго барза, оныҥ керектерине ле политиказына киришпей јат. Је бойыныҥ орооныныҥ некелтелерин корулап јат. Анайып ла Христостыҥ майлаткан ӱренчиктери керегинде айдарга јараар. Олордыҥ «орооны — теҥериде» болот (Филиппыдагыларга 3:20). Олор Каандык керегинде эрчимдӱ јарлап, Христостыҥ миллиондор тоолу «ӧскӧ койлорына, ЈТ» Кудайла јаражарга болушкан (Иоанн 10:16; Матфей 25:31—40). «Ӧскӧ койлор» Христостыҥ майлаткан ака-карындаштарына јӧмӧжип, элчилер болот. Бу эки бӧлӱктеҥ турган улус бир ӱӱр болуп, Мессиан Каандыктыҥ некелтелерин корулап, бу телекейдиҥ политиказына киришпейдилер. (Исаия 2:2—4 кычыр.)
5. Бӱгӱнги кӱнниҥ христиан јууны јебрен Израиль албатынаҥ незиле башка, башказы недеҥ кӧрӱнет?
5 Иисустыҥ чындык христиандарыныҥ политикага киришпей турганыныҥ ӧскӧ дӧ шылтактары бар. Јебрен ӧйдӧ Израиль албаты бир ороондо јаткан, је бӱгӱнги кӱнде бис башка-башка ороондордо јадып, бастыра телекейлик карындаштык болодыс (Матфей 28:19; Петрдыҥ 1-кы самаразы 2:9). Оныҥ учун бис кандый бир политикалык партияны талдап алзаас, Каандык керегинде јарды да ару уйатту јарлап болбозыс, христиан бирлигисти де кичееп болбозыс (1 Коринфтегилерге 1:10). Анайда ок, јуу-согуш тушта ака-карындаштарысты сӱӱрдиҥ ордына, олорло јуулажып баштаар эдис (Иоанн 13:34, 35; Иоанныҥ 1-кы самаразы 3:10—12). Иисус мындый шылтактаҥ улам ӱренчиктерине кылыш тудунбазын деп айткан. Керек дезе ӧштӱлерди де сӱӱзин деп јакарган (Матфей 5:44; 26:52; «Мен политикага кирижедим бе?» деген рамканы кӧрӱгер).
6. Кудайга учурланганыҥ «каганга» багынарына кандый камаанын јетирет?
6 Чындык христиандар јӱрӱмин кандый бир кижиге, организацияга эмезе албатыга эмес, ӧрӧ турган Кудайга учурлаган. 1 Коринфтегилерге 6:19, 20-де мынайып айдылат: «Слер бойыгардыйы эмес. Слерди јаан баала садып алгандар». Оныҥ учун Иисустыҥ ӱренчиктери, темдектезе, кӱндӱни, каланды ла багынарын «каганга» да берип турган болзо, «Кудайдыйын дезе, Кудайга» бередилер (Марк 12:17; Римдегилерге 13:1—7). «Кудайдыйын» дегенине — јарлаар ишке туружары, улусты кысканбай сӱӱри, чындык ла сӧсуккур болоры кирет. Керек дезе олор Кудай учун јӱрӱмин де берерге белен (Лука 4:8; 10:27; Апостолдордыҥ ижи 5:29; Римдегилерге 14:8 кычыр).
ТЕЛЕКЕЙДИҤ КӦРӰМ-САНААЗЫНА КАНАЙЫП УДУРА ТУРАР
7, 8. Телекейдиҥ кӧрӱм-санаазы дегени ол не, мындый кӧрӱм Кудайды укпай турган улуста канайып «иштейт»?
7 Христиандардыҥ бу телекейдеҥ эмес болорыныҥ база бир аргазы — оныҥ кинчектӱ кӧрӱм-санаазына удурлажары. «Бис дезе... бу телекейдиҥ тынын эмес, Кудайдаҥ Тын алдыбыс» — деп, Павел бичиген (1 Коринфтегилерге 2:12). Ол Ефестеги христиандарга мынайып айткан: «Ол тушта олорго алдыртып, бу телекейдиҥ чӱм-јаҥдарыла јӱргенигер, кейде бийлеген башкараачыга бакканыгар. Ол — тын, ол эмди Кудайга удурлажып турган улустыҥ бойында иштейт» (Ефестегилерге 2:2, 3).
8 Телекейдиҥ «кейи», эмезе кӧрӱм-санаазы — ол Кудайга багынбай, «эт-кан кычазыла, кӧс кычазыла» башкарынып јӱрзин деп, кӱӱнзедип турган кӧскӧ кӧрӱнбес ийде (Иоанныҥ 1-кы самаразы 2:16; 1 Тимофейге 6:9, 10). Бу телекейдиҥ кӧрӱм-санаазыныҥ «бийлегени», кинчектӱ эди-каныстыҥ кӱӱнин бӱдӱрзин деп кӱӱнзедип турганынаҥ кӧрӱнет, анайда ок бу ийде салтарын билдирбезинеҥ јаантайын јетирип, кей чилеп бӱдӱн јерге јайылып калган. Бу ийде, Кудайды укпай турган улуста араайынаҥ мындый кылык-јаҥдарды, темдектезе, јаҥыс бойын сананарын, улуркаарын, јамыркаарын ла кемге де неге де багынар кӱӱн јок болорын ӧскӱрип, «иштейт»b. Айдарда, бу телекейдиҥ кӧрӱм-санаазы кижиниҥ јӱрегинде Дьяволдыҥ кылык-јаҥын бир эмештеҥ ӧскӱрип јат (Иоанн 8:44; Апостолдордыҥ ижи 13:10; Иоанныҥ 1-кы самаразы 3:8, 10).
9. Телекейдиҥ кӧрӱм-санаазы бистиҥ санаабыска ла јӱрегиске салтарын канайып јетирер аргалу?
9 Телекейдиҥ кӧрӱм-санаазы бистиҥ санаабыска ла јӱрегиске салтарын јетирер бе? Эйе, ајарыҥкай болбой барзабыс, јетирер болор. (Укаа сӧстӧр 4:23 кычыр.) Кӧп сабада мындый кӧрӱм-санааны Иегованы сӱӱбей турган, је јакшы улус деп билдирип турган таныштарыстаҥ билдирбезинеҥ алынар болорыс (Укаа сӧстӧр 13:20; 1 Коринфтегилерге 15:33). Анайда ок, каршу јетиргедий бичиктер кычырзаас, порнография кӧрзӧӧс, јана баскандардыҥ сайттарына кирзеес, христиандарга јарабас соот-јыргалдарда ла јеткерлӱ спортто туружып турзаас, бистиҥ кӧрӱмис Сатананыҥ ла оныҥ телекейиниҥ кӧрӱм-санаазындый болуп калардаҥ айабас.
10. Бис бу телекейдиҥ кӧрӱм-санаазына канайып удура турарыс?
10 Бис бу телекейдиҥ калју кӧрӱм-санаазына удура турарга ла Кудайдыҥ сӱӱжинде артарга, нени эдер аргалу? Агару Бичикти кычырып турзаас, јуундарга јӱрзеес ле јаантайын агару тын сурап турзаас, Кудайдыҥ сӱӱжинде артарыс. Иегованыҥ ийде-кӱчи Дьяволдоҥ ло оныҥ кинчектӱ телекейинеҥ канча киреге јаан (Иоанныҥ 1-кы самаразы 4:4). Оныҥ учун Иегова Кудайга мӱргӱӱл ажыра јууктаары јаан учурлу.
КИЙИМГЕ ЛЕ ТЫШ БӰДӰМГЕ КАНДЫЙ КӦРӰМДӰ БОЛОР КЕРЕК
11. Бу телекейдиҥ кӧрӱм-санаазы кийинерине кандый салтарын јетирет?
11 Кижиниҥ кийиминеҥ, тыш бӱдӱминеҥ ле гигиеназынаҥ ич јаны кӧрӱнет. Кӧп ороондордо улустыҥ кийинетен нормалары чек ӱрелип калганынаҥ улам, бир тележурналисттиҥ айтканыла болзо, балыр ӱй улуска аҥыланарга, удабас кийер кийим табылбас. Керек дезе бир газетте «кийим канча ла кире кыска ла ачык болор керек» деген мода кичинек те кызычактардыҥ кийимине кирип калган. Моданыҥ база бир ууламјызы — шалыр эдип кийингени, бу модала кийинип турган улус багынар кӱӱни јогын ла бойын тообой турганын кӧргӱзип јат.
12, 13. Биске кийим ле тыш бӱдӱм аайынча сурактарда кандый принциптерле башкарынар керек?
12 Бис Иегованыҥ ишчилери болуп, тыш бӱдӱмис јарамыкту болзын деп кӱӱнзейдис. Бу дезе ару, јараш, эптӱ ле айалгага келиштире эдип кийинерин темдектейт. Кудайды тооп турганыс «быйанду [јакшы, ЈТ] керектердеҥ» кӧрӱнип јат, анайып ла тыш бӱдӱмистеҥ «јарамыкту» ла «тӧп» болгоныс јаантайын кӧрӱнер учурлу. Је андый да болзо, бис бойыска ајару эдерге турган эмезис, карын Кудайдыҥ сӱӱжинде артарга кӱӱнзейдис. Бу бистиҥ тӧс амаду болот (1 Тимофейге 2:9, 10; Иуданыҥ самаразы 21). Кудайдыҥ кӧзинде сӱрекей баалу болуп турган кижиниҥ «ич» јаны бистиҥ эҥ јакшы кееркемјибис болзын деп кӱӱнзейдис (Петрдыҥ 1-кы самаразы 3:3, 4).
13 Бистиҥ јарамыкту кийингенис ле тыш бӱдӱмис улуска чындыкка келерге болужар аргалу деп ундыбас керек. Грек тилдеҥ «јарамыкту» деп кӧчӱрилген сӧс, Кудайга тоомјылу баштанганын ла озо ло баштап улустыҥ сезимдерин ле кӧрӱмин ајаруга алып турганын кӧргӱзет. Оныҥ учун кийим талдаар тушта бойыстыйын сананбай, улустыҥ уйадын сананар керек. Анайда ок, бис Иегованыҥ ла Оныҥ албатызыныҥ адын макка чыгарарга кӱӱнзейдис. Оныҥ учун ончо немени Кудай макталзын деп эдип, бойысты Кудайдыҥ ишчилери деп кӧргӱзерге албаданадыс (1 Коринфтегилерге 4:9; 10:31; 2 Коринфтегилерге 6:3, 4; 7:1).
Мениҥ тыш бӱдӱмим Иегова Кудайды мактайт па?
14. Бис бойыска тыш бӱдӱм ле гигиена јанынаҥ кандый сурактар берер керек?
14 Јарлаар ишке турушкан ӧйдӧ лӧ јуунныҥ туштажуларына барган тушта бистиҥ кийимис ле тыш бӱдӱмис анчада ла јарамыкту болор учурлу. Бойыгардаҥ сурагар: «Мениҥ тыш бӱдӱмимге ле гигиенамга улус кереги јок ајару эдет пе? Улусты эби-јок айалгага тургуспайдым ба? Мен бу сурактарда бойымныҥ јаҥымла тузаланарым ба эмезе јуунныҥ кандый бир молјуларын бӱдӱрерге керектӱ некелтелерди бӱдӱрерим бе?» (Сарын 68:6; Филиппыдагыларга 4:5; Петрдыҥ 1-кы самаразы 5:6).
15. Агару Бичикте кийим, тыш бӱдӱм ле гигиена јанынаҥ ээжилер нениҥ учун берилбей јат?
15 Агару Бичикте кийим, тыш бӱдӱм ле гигиена јанынаҥ ээжилер берилбей јат. Иегова кижини санаа-укаазыла канайып тузаланарын бойы кӧрзин деп кӱӱнзейт. Анайда ок библиялык принциптерди шӱӱп-сананып турган ла «ченемелдӱ болуп, јакшыны јаманнаҥ ылгаштырар аргалу» ич-кӧгӱзи тереҥ улус болзын деп кӱӱнзейт (Еврейлерге 5:14). Је Ол бисти озо ло баштап Кудайды ла јуугысты сӱӱрине кӱӱнзедет. (Марк 12:30, 31 кычыр.) Бу принциптер аайынча болзо, нени кийери ле тыш бӱдӱм кандый болоры јанынаҥ бисте јӱзӱн-јӱӱр аргалар бар. Бис мындый аргаларды башка-башка јерлерде јадып турган Иегованыҥ албатызыныҥ јараш кийингенинеҥ кӧрӧдис.
БАРЫ-ЈОГЫЛА КАНАЙЫП БОЛОРЗЫНАР
16. Бу телекейдиҥ кӧрӱм-санаазы Иисустыҥ ӱреткенинеҥ незиле башка, бойыска кандый сурактар берер керек?
16 Бу телекейдиҥ кӧрӱм-санаазы миллиондор тоолу улусты аскыртып, кижиниҥ ырызы акчанаҥ ла јӧӧжӧнӧҥ камаанду деп сананарына кӱӱнзедет. Је Иисус: «Кижиниҥ јӱрӱми јӧӧжӧзиниҥ элбегинеҥ камаанду эмес» — деп айткан (Лука 12:15). Ол аскет болзын деп, эмезе бойын чек сӱӱбезин деп айтпаган, карын «Кудайды керектегендер» ле бары-јогыла болорзынып, кӧгӱс керектерди баштапкы јерге тургузып тургандар чын ырысты ла јӱрӱмди таап алар деп ӱреткен (Матфей 5:3; 6:22, 23). Айдарда, бойыгардаҥ сурагар: «Мен Иисустыҥ сӧстӧрине чын ла бӱдӱп тургам ба, эмезе меге „тӧгӱнниҥ адазы“ салтарын јетирип турган ба?» (Иоанн 8:44). «Мениҥ куучыным, амадуларым, јӱрӱмим ле баштапкы јерге нени тургузып турганым мен керегинде нени айдат?» (Лука 6:45; 21:34—36; Иоанныҥ 2-чи самаразы 6).
17. Бары-јогыла болорзынып турган улус кандый алкыштар алат, тоолоп беригер.
17 Иисус: «Кижиниҥ ойгор болгоны чындык керектеринеҥ кӧрӱнет» — деп айткан (Матфей 11:19, ЈТ). Бары-јогыла болорзынып јӱрген улус кандый алкыштар алат деп, сананып кӧрӱгер. Каандыктыҥ ижин бӱдӱрип турганынаҥ олордыҥ кӱӱни кӧдӱрилет (Матфей 11:29, 30). Анайда ок, олор кереги јок шакпырттаҥ кыйып турганынаҥ улам санааркаштарга бастыртпай јат. (1 Тимофейге 6:9, 10 кычыр.) Олор бары-јогыла болорзынып турганынаҥ улам бойыныҥ билезине ле христиан најыларына ӧй табат. Андый улустыҥ уйкузы да амыр болот (Јарлыкчы 5:12). Олор берип турганынаҥ ла канча кире аргазы бар иштенип турганынаҥ јаан сӱӱнчи алат (Апостолдордыҥ ижи 20:35). Олордыҥ ижемјизи тыҥыйт, јӱрегинде амыр-энчӱ болот ло бары-јогыла болорзынып јӱрет (Матфей 6:31, 32; Римдегилерге 15:13). Кандый баалу алкыштар!
ИЧ-КӦГӰС ЈЕПСЕЛДЕРЛӰ БОЛОРГО, НЕНИ ЭДЕР КЕРЕК
18. Агару Бичик бистиҥ ӧштӱ ле оныҥ эп-аргалары керегинде нени айдат ла бисте кандый тартыжу болот?
18 Кудайдыҥ сӱӱжинде артып турган улус кӧгӱс коруда болот, је Сатана христиандарды ырысту болзын ла ӱргӱлји јӱрӱм јӱрзин деп кӱӱнзебей јат (Петрдыҥ 1-кы самаразы 5:8). «Бис кижиниҥ бойына удура тартыжып турган эмезибис, је бис башталгаларга [башкаруларга, ЈТ] удура, ӧрӧги јаҥдарга удура, карачкыныҥ башчыларыныҥ бу телекейине удура, теҥеридеги јаманныҥ тындарына удура тартыжып јадыбыс» — деп, Павел бичиген (Ефестегилерге 6:12). «Тартыжып јадыбыс» дегени кандый бир јерде јажынып алала, ыраагынаҥ јуулажып турганын эмес, је тудужып кӱрешкенин кӧргӱзет. «Башкарулар», «ӧрӧги јаҥдар» ла «карачкыныҥ башчылары» деген сӧстӧр теҥеридеги калју тындардыҥ табарулары чип-чике амадулу ла сӱреен быжулап белетелгенин кӧргӱзет.
19. Христиан кижиниҥ кӧгӱс јепселдери керегинде куучындап беригер.
19 Бис толо кеминде эмезис ле бистиҥ ийде-кӱчис те ас. Оныҥ учун «Кудайдыҥ мылтык-јепселин» кийип алзаас, бу тартыжуда јеҥип чыгарыс (Ефестегилерге 6:13). Бу јепселдер керегинде Павел мынайып бичиген: «Бек туругар! Чындыкла курчаныгар. Слердиҥ актугар слердиҥ кӧӧ-куйагаар болгой. Амыр керегинде Сӱӱнчилӱ Јар јарлаарга белен болгоныгар бутка кийген ӧдӱк болгой. Мынаҥ башка, бӱдериниҥ куйагын алыгар, оныла јаманныҥ кызыган ончо согоондорын ӧчӱрип ийеригер. База аргадаштыҥ темир бӧрӱгин [эмезе аргаданатан ижемјини] алыгар, база тынныҥ кылыжын — Кудайдыҥ сӧзин. Мӱргӱп, јаантайын Кудайдаҥ сурагар» (Ефестегилерге 6:14—18, ЈК 2003).
20. Солдаттардыҥ ла христиандардыҥ тартыжузы незиле башка?
20 Бу кӧгӱс јепселдерди Кудай берет. Јепселдер биске кору болзын деп, олорды качан да уштыбас керек. Солдаттар кезикте узак ӧйдиҥ туркунына јуулашпай јат, је христиандардыҥ јӱрӱм учун тартыжузы бир де токтобой јат. Мындый тартыжу Сатананыҥ телекейи јоголтылып, Сатана ла оныҥ кӧрмӧстӧри јердеҥ јайладылган кийнинде токтоор (Ачылта 12:17; 20:1—3). Оныҥ учун сен уйан јандарыҥла эмезе јастыра кӱӱн-санааларыҥла тартыжып тура, бир де чӧкӧбӧ, не дезе Иеговага чындык артарга, кажыбыс ла бойысты «согуп», тартыжып јадыбыс ине (1 Коринфтегилерге 9:27). Карын, тартышпай барган болзобыс санааркаар керек.
21. Нени этсебис кӧгӱс тартыжуда јеҥип чыгарыс?
21 Бис бу тартыжуда јаҥыс бойыстыҥ кӱчисле јеҥип болбозыс. Оныҥ учун Иеговага јаантайын мӱргӱп, агару тын сураар керек деп, Павел эске алындырат. Ого ӱзеери бис Агару Бичикти шиҥдеп, бис чилеп тартыжып турган ака-эјелерисле кажы ла келишкен ӧйдӧ куучындажып, Иегованыҥ сӧзин угар учурлу. Бу тартыжуда јаҥыскан эмезисти ундыбай јӱреектер! (Филимонго 2; Еврейлерге 10:24, 25). Ӧрӧги айдылганын чике бӱдӱрип турзаас, кӧгӱс тартыжуда јеҥип чыгарыс. Оныҥ учун јеҥип чыгарга турган болзоос, бӱдӱп турганысты корулаар керек.
БӰДӰП ТУРГАНЫГАРДЫ КОРУЛААРГА БЕЛЕН БОЛУГАР
22, 23. а) Бис бӱдӱп турганысты корулаарга, нениҥ учун јаантайын белен болор учурлу ла бойыска кандый сурактар берер керек? б) 6-чы бажалыкта кандый суракты шӱӱп кӧрӧрис?
22 «Слер телекейдеҥ эместе... слерди телекей јаман кӧрӱп јат» — деп, Иисус айткан (Иоанн 15:19). Мынаҥ улам христиандар бойыныҥ бӱдӱп турганын корулап тура, улуска тоомјылу ла јымжак баштанар учурлу. (Петрдыҥ 1-кы самаразы 3:15, 16 кычыр.) Бойыгардаҥ сурагар: «Иегованыҥ Керечилериниҥ кӧрӱми кезикте бу телекейдийинеҥ нениҥ учун башка болот деп оҥдоп тургам ба? Мен андый ла кӧрӱмдӱ болорго турган болзом, Агару Бичиктиҥ ле керсӱ ле бӱдӱмјилӱ кулдыҥ сӧстӧри чындык деп бӱдӱмјиленгем бе?» (Матфей 24:45; Иоанн 17:17). «Иеговага јарап турганын эдип турзам, ӧскӧ улустаҥ аҥыланып турганымла оморкоорым ба?» (Сарын 34:2; Матфей 10:32, 33).
23 Телекейдеҥ эмес болорго турган кӱӱнис сӱмелӱ эп-аргаларла јаантайын ченелет. Темдектезе, ӧрӧги айдылганыла болзо, Дьявол Иегованыҥ ишчилерин бойыныҥ телекейиндӧӧн соот-јыргалдардыҥ болужыла јайа тартарга албаданат. Кӱӱн-санаабысты кӧдӱретен, уйадысты киртитпейтен тузалу соот-јыргалдарды канайып талдаар? Бу суракты 6-чы бажалыкта шӱӱп кӧрӧрис.
a Б. э. 33 јылдыҥ Беженинчи кӱнинде Христос јердеги майлаткандардыҥ јууныныҥ Кааны болуп калган (Колоссыдагыларга 1:13). А 1914 јылда телекейле башкаратан јаҥ алган. Оныҥ учун бӱгӱнги кӱнде майлаткан христиандар Кудайдыҥ Каандыгыныҥ элчилери болот (Ачылта 11:15).
b Иегованыҥ Керечилериле чыгарылган «Рассуждение с помощью Писаний» деген бичикте 135—139 бӱктерди кӧрӱгер.
c Кожултанаҥ «Мааныга бажырары, ӱн берери ле черӱниҥ ордына иш (альтернативная служба)» деген јӧрмӧлди кӧрӱгер.