Иегова ол кем?
Агару Бичиктиҥ каруузы
Агару Бичикте Иегова — ончо немени јайаган чындык Кудай деп айдылат (Ачылта 4:11). Ого Авраам ла Моисей деп судурчылар анайда ок Иисус Христос бажырган (Башталганы 24:27; Чыгыш 15:1, 2; Иоанн 20:17). Иегова — ол јӱк ле бир албатыныҥ Кудайы эмес, «ол бастыра јердиҥ улу Кааны» болот (Сарын 47:2).
Агару Бичикле болзо, Иегова ол Кудайдыҥ ады болуп јат (Чыгыш 3:15; Сарын 83:18). Бу ат «болуп калар» деп еврей глаголдоҥ бӱдӱп, кезик ученыйлардыҥ санаазыла болзо, «Ол болорго берет» дегенин темдектейт. Бу андый деп, Иегова кем болуп турганынаҥ кӧрӱнет — Иегова ончо немениҥ Јайаачызы ла бойыныҥ амадуларыныҥ Бӱдӱреечизи болот (Исайя 55:10, 11). Агару Бичик ажыра Иеговала јууктада таныжып алар арга бар, ондо Иегованыҥ эҥ јаан учурлу кылык-јаҥы — ол сӱӱш деп айдылат (Чыгыш 34:5—7; Лука 6:35; 1 Иоанн 4:8).
«Иегова» деп ат еврей тилге יהוה (ЙХВХ эмезе ИГВГ) деп тӧрт буквала, ол эмезе тетраграмматонло, бичилет. Јебрен еврей тилге Кудайдыҥ ады чике канайып айдылып турганы јарт эмес. Андый да болзо, алтай тилге «Иегова» деп ат таркадылып калган.
Кудайдыҥ ады јебрен еврей тилге канайып айдылганы нениҥ учун јарт эмес?
Јебрен еврей тилде ӱндӱ табыш темдектеп турган буквалар јок болгон. Ол ӧйдӧ олор јӱк ле туйук табышту буквалар тузаланган, а кычырар тушта улус керектӱ ӱндӱ табышту букваларды санаазында ла тургузып ийетен. Је Еврей Бичимелдер бичилип божогон кийнинде, иудейлердиҥ кезиги Кудайдыҥ адын чыгара айдарга јарабас деп байланып баштаган. Кычырып турган ӧйдӧ тетраграмматон туштаза, олор оны «Кайракан» эмезе «Кудай» деп сӧстӧрлӧ солыйтан. Канча чактар ӧткӧн сайын мынайып байланганы оноҥ тыҥ таркаган, анайып улус Кудайдыҥ ады јебрен ӧйдӧ канайып айдылып турганын чек ундып салганa.
Кезик улус Кудайдыҥ адын «Яхве» деп айдар керек дежетен, а кезиги Кудайдыҥ адын база ӧскӧ этире айдар керек дежетен. Јӱрӱм јок талайдаҥ (Мёртвое море) табылган тӱрбектердиҥ бирӱзинде, грек тилге бичилген Левит деп бичиктиҥ ӱзӱгинде, Кудайдыҥ адыныҥ Иао́ деп транслитерациязы болгон. Јебрен грек чӱмдеечилерде Кудайдыҥ адыныҥ Иаэ́, Иабэ́ ле Иауэ́ деп бӱдӱмдерин тузаланганы туштайт, је бу бӱдӱмдердиҥ кажы бирӱзин јебрен еврей тилде тузаланган деп кере јокb.
Кудайдыҥ ады керегинде јастыра санаа-шӱӱлтелер
Улустыҥ айтканыла болзо. Кезик кӧчӱрмелерде Иегова деп атты кожуп салган.
Чынынча болзо. Тетраграмматонло бичилген Кудайдыҥ ады Еврей Бичимелдерде 7 000 кире катап туштайтc. Кӧп саба кӧчӱрмелерде Кудайдыҥ адын биле тура јоголтып, «Кайракан» деп титулга солып салгылаган.
Улустыҥ айтканыла болзо. Кӱчтӱдеҥ Кӱчтӱ Кудайга аҥылу ат керек јок.
Чынынча болзо. Агару Бичикти бичиген улус Кудайдыҥ агару тыныныҥ болужыла Иегова деп атты канча муҥ катап тузаланган. Анайда ок Кудай бойыныҥ ишчилерине адын адап турзын деп јакарган (Исайя 42:8; Иоиль 2:32; Малахия 3:16; Римдегилерге 10:13). Бого коштой Кудай оныҥ адын албаты билбезин деп јоголторго албаданган тӧгӱн судурчыларды јаргылаган (Иеремия 23:27).
Улустыҥ айтканыла болзо. Иудейлердиҥ чӱм-јаҥыла, Кудайдыҥ адын Агару Бичиктеҥ јоголтор керек.
Чынынча болзо. Кезик иудей бичиичилер Кудайдыҥ адын айтпай да турган болзо, је оныҥ Сӧзин колбичимелдердеҥ кӧчӱрип бичиир тушта Кудайдыҥ адын јоголтпогон. Кудай бисти оныҥ јасактарына келишпей турган улустыҥ чӱм-јаҥдарыла јӱрзин деп кӱӱнзебей јат (Матфей 15:1—3).
Улустыҥ айтканыла болзо. Кудайдыҥ адын Агару Бичикте тузаланбас керек, нениҥ учун дезе еврей тилге ол канайып чике айдылып турганы јарт эмес.
Чынынча болзо. Мындый санаа-шӱӱлтеле болзо, Кудай улусты кандый да тилге куучындап турган болзо, оныҥ адын бир тӱҥей эдип айтсын деп кӱӱнзейт. Је Агару Бичикле болзо, башка-башка тилдерге куучындап турган алдындагы Кудайдыҥ ишчилери улустыҥ ады-јолын башка-башка айдатан.
Тем эдип, Израильдиҥ јаргычызыныҥ, Иисус Навинниҥ, адын кӧрӱп ийектер. Б. э. баштапкы чагында јаткан еврей тилге куучындаган христиандар бу атты Йехошу́а деп айдар эди, а грек тилге куучындагандары оны Иесу́с деп айдар эди. Агару Бичикте бу еврей аттыҥ грек бӱдӱми бичилген, айдарда христиандар кандый бир кижиниҥ ады олордыҥ тилине канайып айдылып турган, анайып ла айдар болгон (Апостолдордыҥ ижи 7:45; Еврейлерге 4:8).
Бу ла принципти Кудайдыҥ адын кӧчӱреринде тузаланарга јараар. Кудайдыҥ ады канайып чике айдылып турганы эмес, је ол Агару Бичиктиҥ туратан јеринде турганы канча киреге учурлу болот.
a «Јаҥы католический энциклопедияда» (2-чи издание, 14 том, 883—884 бӱктер) айдылат: «Вавилонныҥ олјозынаҥ чыккан кийниндеги ӧйлӧрдӧ, улус Яхве деп аттаҥ коркышту айап, оны јаантайын АДОНАЙ эмезе ЭЛОХИМ деп сӧстӧрлӧ солып баштаган».
b Кӧптӧдӧ «Слово Бога в картах и схемах» деген брошюранаҥ табып аларга јараар, «Божье имя в Еврейских Писаниях» деген 1 бӧлӱк.
c Theological Lexicon of the Old Testament. Т. 2. С. 523—524.