ለንጉሥ የሚቀርቡ ስጦታዎች

ለአንድ የተከበረ ሰው ስጦታ መስጠት ብትፈልግ ምን ትመርጥ ነበር? በጥንት ዘመን አንዳንድ ቅመሞች የወርቅን ያህል ውድ ነበሩ፤ እንዲሁም ለነገሥታት በስጦታነት ከሚቀርቡት የከበሩ ነገሮች መካከል ይገኙበት ነበር።a ኮከብ ቆጣሪዎቹ ደስ የሚል መዓዛ ያላቸው ሁለት ቅመሞችን ‘ለአይሁድ ንጉሥ’ በስጦታነት ያቀረቡት ለዚህ ነው።—ማቴዎስ 2:1, 2, 11

በተጨማሪም ንግሥት ሳባ ሰለሞንን በጎበኘችበት ወቅት ለንጉሡ ስላመጣቻቸው ነገሮች ሲገልጽ መጽሐፍ ቅዱስ እንዲህ ይላል፦ “አንድ መቶ ሃያ መክሊት ወርቅ፣ እጅግ ብዙ ቅመማ ቅመምና የከበሩ ድንጋዮች ሰጠችው፤ የሳባ ንግሥት ለንጉሥ ሰሎሞን እንደሰጠችው ዐይነት ቅመማ ቅመም ያለ ከቶ አልነበረም።”b (2 ዜና መዋዕል 9:9) ሌሎች ነገሥታትም ለሰለሞን የበለሳን ዘይት ገጸ በረከት አድርገው ልከውለታል።—2 ዜና መዋዕል 9:23, 24

እንዲህ ዓይነቶቹ ቅመሞችና ተዛማጅነት ያላቸው ምርቶች በጥንት ዘመን በጣም ከፍ ተደርገው የሚታዩት እንዲሁም ውድ የነበሩት ለምንድን ነው? ለተለያዩ አስፈላጊ ዓላማዎች ይውሉ ስለነበር ነው፤ ለምሳሌ ውበትን ለመጠበቅና አስከሬን ለማዘጋጀት ያገለግሉ የነበረ ከመሆኑም ሌላ በሃይማኖታዊ ሥነ ሥርዓቶች ላይ ጥቅም ላይ ይውሉ ነበር። (“ቅመማ ቅመሞች በጥንት ዘመን የነበራቸው ጥቅም” የሚለውን ሣጥን ተመልከት።) ቅመሞች በጣም ተፈላጊ የነበሩ ከመሆኑም ሌላ እነሱን ማጓጓዝና መሸጥ ከፍተኛ ወጪ ስለሚጠይቅ ዋጋቸው ውድ ነበር።

የአረቢያን በረሃ ማቋረጥ

በጥንት ዘመን ቅመም የሚገኝባቸው አንዳንድ ተክሎች በዮርዳኖስ ሸለቆ ይበቅሉ ነበር። ሌሎቹ ቅመሞች የሚመጡት ግን ከውጭ አገር ነበር። በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ የተለያዩ የቅመማ ቅመም ምርቶች ተጠቅሰዋል። በጣም ከሚታወቁት መካከል የሳሮን አበባ፣ እሬት፣ በለሳን፣ ቀረፋ፣ ነጭ ዕጣንና ከርቤ ይገኙበታል። ከእነዚህ ሌላ ደግሞ እንደ ከሙን፣ ኮሰረትና እንስላል ያሉ የተለመዱ የምግብ ማጣፈጫዎች ተጠቅሰዋል።

እነዚህን ቅመሞች የሚያስመጡት ከየት ነበር? እሬት፣ ብርጉድና ቀረፋ የሚመጡት ከአሁኗ ሕንድ፣ ስሪ ላንካና ቻይና ነበር። እንደ ከርቤና ነጭ ዕጣን ያሉት ቅመሞች የሚገኙት ከደቡብ አረቢያ አንስቶ በአፍሪካ እስካለችው ሶማሊያ ድረስ ባለው በረሃማ አካባቢ ከሚበቅሉ ዛፎችና ቁጥቋጦዎች ነው። ናርዶስ ደግሞ በሂማላያ አካባቢ ብቻ የሚገኝ የሕንድ ምርት ነበር።

ብዙ የቅመማ ቅመም ምርቶች ወደ እስራኤል የሚላኩት በአረቢያ በኩል ነበር። አረቢያ በሁለተኛውና በአንደኛው መቶ ዘመን ዓ.ዓ. “በምሥራቅና በምዕራብ መካከል ሸቀጦችን የማጓጓዙን ሥራ መቆጣጠር” የቻለችበት አንዱ ምክንያት ይህ እንደሆነ ዘ ቡክ ኦቭ ስፓይስስ (የቅመማ ቅመም መጽሐፍ) የተባለ ጽሑፍ ገልጿል። በደቡብ እስራኤል በሚገኘው በኔጌቭ ያሉት ጥንታዊ ከተሞች፣ ምሽጎችና የሲራራ ነጋዴዎች ማረፊያ የነበሩ ሰፈሮች የቅመማ ቅመም ሻጮች ለጉዞ ይጠቀሙበት የነበረውን መንገድ ለማወቅ ያስችሉናል። በተጨማሪም እነዚህ ቦታዎች “ከደቡብ አረቢያ እስከ ሜድትራንያን ይካሄድ የነበረውን እጅግ አትራፊ የሆነ . . . ንግድ” እንደሚያሳዩ የዩኔስኮ የዓለም ቅርስ ማዕከል ዘግቧል።

እነዚህን ደስ የሚል መዓዛ ያላቸው ቅመማ ቅመሞች የጫኑ ሲራራ ነጋዴዎች አረቢያን በማቋረጥ እስከ 1,800 ኪሎ ሜትር የሚደርስ ርቀት አዘውትረው ይጓዙ ነበር። (ኢዮብ 6:19) መጽሐፍ ቅዱስ፣ “ሽቶ፣ በለሳን ከርቤ በግመሎቻቸው ጭነው” ከገለዓድ ወደ ግብፅ ስለወረዱ እስማኤላውያን ነጋዴዎች ይናገራል። (ዘፍጥረት 37:25) የያዕቆብ ልጆች ወንድማቸውን ዮሴፍን ለባርነት የሸጡት ለእነዚህ ነጋዴዎች ነው።

“በዘመናት ሁሉ ተደብቆ የኖረ የንግድ ሚስጥር”

አብዛኛውን የቅመም ንግድ ለብዙ መቶ ዘመናት ተቆጣጥረው የቆዩት የአረብ ነጋዴዎች ናቸው። እንደ ብርጉድና ቀረፋ ያሉት ከእስያ የሚገኙ ቅመሞች ብቸኛ አቅራቢዎች እነሱ ነበሩ። አረቦቹ፣ የምዕራቡ ዓለም በምሥራቅ ካሉት የቅመማ ቅመም አምራቾች ጋር ቀጥተኛ የንግድ ግንኙነት እንዳይመሠርት ለማድረግ ሲሉ ቅመሞቹን የሚዘጋጁበት ቦታ ድረስ ሄዶ ማምጣት ስላለው አደጋ የሚገልጹ የፈጠራ ታሪኮችን ያስወሩ ነበር። የቅመማ ቅመም መጽሐፍ የተባለው ጽሑፍ እንደሚገልጸው እነዚህ ቅመሞች ስለሚገኙበት ቦታ የነበረው መረጃ “ለረጅም ጊዜ ተደብቆ የቆየ የንግድ ሚስጥር” ነበር።

አረቦቹ ምን ዓይነት ታሪኮችን ያስወሩ ነበር? በአምስተኛው መቶ ዘመን ዓ.ዓ. የኖረው ግሪካዊ የታሪክ ምሁር የሆነው ሄሮዶተስ እንደጻፈው አስፈሪ ወፎች ሊደረስባቸው በማይችሉ ገደሎች ላይ በቀረፋ ዛፎች ቅርፊት ጎጇቸውን እንደሚሠሩ የሚገልጹ ታሪኮች ይነገሩ ነበር። ሄሮዶተስ እንደጻፈው ከሆነ ታሪኮቹ፣ ይህን ውድ ቅመም ሊሰበስቡ የሚሄዱት ሰዎች ትላልቅ ሙዳ ሥጋዎችን በገደሉ ግርጌ ያስቀምጡ እንደነበር ይገልጻሉ። ከዚያም ወፎቹ ተስገብግበው ብዙ ሥጋ ወደ ጎጇቸው ሲወስዱ ጎጇቸው ጭነቱ በዝቶበት ወደ መሬት ይወድቃል። በዚህ ጊዜ ሰዎቹ በፍጥነት ቀረፋውን ሰብስበው ለነጋዴዎች ይሸጡታል። እንዲህ ዓይነቶቹ የፈጠራ ታሪኮች በሰፊው ይነገሩ ነበር። በመሆኑም “[ቀረፋ] መሰብሰብ ስላሉት አደጋዎች የሚነገረው ወሬ ቅመሙ በውድ ዋጋ እንዲሸጥ አድርጎ ነበር” በማለት የቅመማ ቅመም መጽሐፍ ገልጿል።

የኋላ ኋላ ግን የአረቦቹ ሚስጥር ስለተጋለጠ በቅመማ ቅመም ንግድ ላይ የነበራቸውን የበላይነት አጡ። በአንደኛው መቶ ዘመን ዓ.ዓ. የግብጿ እስክንድሪያ ትልቅ ወደብ የነበራት ከመሆኑም ሌላ የቅመማ ቅመም ንግድ መናኸሪያ ሆና ነበር። መርከበኞች በሕንድ ውቅያኖስ ላይ በሚነፍሱ ነፋሶች ታግዘው የባሕር ጉዞ ማድረግ የሚችሉበትን መንገድ ስላወቁ የሮማውያን መርከቦች ከግብፅ ወደቦች ተነስተው ወደ ሕንድ መጓዝ ጀመሩ። በዚህም የተነሳ የቅንጦት ሸቀጥ የነበሩት ቅመሞች እንደ ልብ የሚገኙ ሆኑ፤ ዋጋቸውም ቢሆን ቀነሰ።

በአሁኑ ጊዜ የቅመሞች ዋጋ ከወርቅ ጋር የሚወዳደር አይደለም። ደግሞም የቅመማ ቅመም ውጤቶች ለንጉሥ ገጸ በረከት ተደርገው የሚቀርቡ ነገሮች እንደሆኑ አድርገን አናስብም። ሆኖም በዓለም ዙሪያ በብዙ ሚሊዮን የሚቆጠሩ ሰዎች አሁንም ቢሆን በተለያዩ ቅመሞች የተሠሩ ሽቶዎችንና መድኃኒቶችን ይጠቀማሉ፤ በተጨማሪም ቅመሞችን ለምግብ ማጣፈጫነት እንጠቀምባቸዋለን። በእርግጥም ከብዙ ዘመናት በፊት እንደነበረው ሁሉ በዛሬው ጊዜም ቅመሞች ያላቸው ማራኪ መዓዛ ተወዳጅ እንዲሆኑ አድርጓቸዋል።