Watchtower INTERNET MÜLEYECHI LIFRU
Watchtower
INTERNET MÜLEYECHI LIFRU
mapudungun
ü
  • ñ
  • Ñ
  • ü
  • Ü
  • BIBLIA
  • FILLQUE PUBLICACION
  • FILLQUE TRAHUN
  • nwt Génesis 1:1-50:26
  • Génesis

Ngelai video tüfachi troquiñ meu.

Müna huesa, pepi pengelngelai ti video.

  • Génesis
  • Hue Mapu ñi Biblia
Hue Mapu ñi Biblia
Génesis

GÉNESIS

1 Ellaca mu Chau Ngünechen deumai ti huenu ca ti mapu.

2 Huelu ti mapu cüme ad nielafui ca huellilefui. Dumiñcülefui cheu ñi mülen alüconchi co. Cafei Chau Ngünechen ñi nehuen nengümquiyahui huente co mu.

3 Chau Dios feipi: “Mülepe pelon”. Femngechi mülerquei ta pelon.

4 Chau Ngünechen pei ti pelon, cümelcalei pi. Fei eluhui ñi püntülafiel* pelon ti dumiñ mu. 5 Chau Dios, ti pelon Antü pifi ca ti dumiñ Pun pifi. Fei mületui nagantü ca pulihuen. Tüfa tati hunen antü ürque.

6 Fei Chau Ngünechen feipi: “Epu troquiñ mu püntüpe* ti co. Hudape ti co”. 7 Femngechi Chau Dios püntülfi* ti co, epu troquiñcünufi. Quiñe troquiñ püramfi, cangelu troquiñ nageltu elcünufi. Femngechi püntücünufi ti epu troquiñ. Femngechi rupai. 8 Tati mülelu rangiñ ti epu troquiñ mu, Huenu üitucufi. Fei mületui nagantü ca pulihuen. Tüfa tati epu antü ürque.

9 Fei Chau Dios feipi: “Feitichi co mapu mu mülelu,* quiñe mu mülepe, fei mülepe anquen mapu”. Femngechi rupai. 10 Tati ancülelu, Chau Dios üitufi Mapu, ca ti co Lafquen pintucufi. Fei pefilu, rume cümelcalei pi. 11 Chau Dios feipi: “Tati mapu mu huefpape cachu, caque rume anümca hulquelu fün ca ti anümca hulquelu fün ütrar engu”. Femngechi rupai. 12 Ti mapu mu huefpai cachu, caque rume anümca hulquelu fün ca ti anümca hulquelu fün ütrar engu. Chau Dios pefilu, rume cümelcalei pi. 13 Fei mületui nagantü ca pulihuen. Tüfa tati cüla antü ürque.

14 Chau Ngünechen feipi: “Mülepe pelontuhue* huenu mu, fei tañi huichuleal pun ca antü. Femngechi raquingeai antü ca tripantu. Ca meli troquiñcünungeai ti tripantu.* 15 Feichi pelontuhue mülelu huenu mu, pelontuafi ti mapu”. Femngechi rupai. 16 Chau Ngünechen deumai epu fütraque pelontuhue: doi fütrañma alofai antü mu, doi pichiñma alofai pun mu. Ca deumafi ti pu huangülen. 17 Femngechi Chau Dios tucufi ti pelontuhue huenu mu tañi pelontuafiel ti mapu. 18 Femngechi ñi alofal antü ca pun meu, ca ñi huichuleal ti pelon ca ti dumiñ. Chau Dios pefilu, rume cümelcalei pi. 19 Fei mületui nagantü ca pulihuen. Tüfa tati meli antü ürque.

20 Fei Chau Dios feipi: “Ti co apolepe itrofill mongen mu* ca tati müpüquelu müpüyaupe huenu mu”. 21 Chau Dios ca deumai fütraque culliñ mülelu lafquen mu ca itrofill mongen* fütraque troquiñ miyaulu co mu. Ca deumai fillque mongen müpüyaulu. Chau Dios pefilu, rume cümelcalei pi. 22 Chau Ngünechen cümelcafi ca feipi: “Nieaimün yall,* fentren-ngeaimün ca apolfimün ti lafquen. Ca ti müpüquelu fentren-ngepe mapu mu”. 23 Fei mületui nagantü ca pulihuen. Tüfa tati quechu antü ürque.

24 Chau Dios feipi: “Mülepe itrofill mongen* mapu mu: fillque ñom culliñ, caquerumechi huinolquiyauquelu* ca itrofill auca culliñ”.* Femngechi rupai. 25 Chau Ngünechen eluhui ñi deumayal itrofill auca culliñ ca itrofill ñom culliñ. Cafei deumai itrofill huinolquiyauquelu.* Chau Dios pefilu, rume cümelcalei pi.

26 Fei Chau Dios feipi: “Deumayafiyu ti che,* iñchiu* reque adngeai. Ngüneniepe ti challhua lafquen mu, pu ñom culliñ ca itrofill mongen müpüquelu huenu mu. Ngüneniepe com ti mapu ca ti culliñ huinolquiyauquelu”.* 27 Femngechi Chau Dios eluhui ñi deumayafiel ti che, quisu ñi ad elufi. Fei deumafilu, Chau Ngünechen quisu tañi ad mu femcünufi. Deumai huentru ca domo. 28 Chau Dios cümelcafi ca feipifi: “Nieaimün yall, fentren-ngeaimün, apolfimün ti mapu ca ngünenieafimün. Cafei ngünenieafimün ti challhua lafquen mu, itrofill mongen müpüquelu huenu mu ca com pu culliñ miyaulu mapu mu”.

29 Chau Dios ca feipi: “Eluhuayiñ tamün iyal fill anümca hulquelu fün ca ti anümca hulquelu fün ütrar engu. 30 Ca eluafiñ ñi iyal carü cachu com auca culliñ miyaulu mapu mu, pu müpüquelu huenu mu ca itrofill mongen* miyaulu mapu mu”. Femngechi rupai.

31 Feimu Chau Ngünechen pefilu com tañi deumael, rume cümelcalei pi. Fei mületui nagantü ca pulihuen. Tüfa tati cayu antü ürque.

2 Femngechi deumangei ti huenu, ti mapu ca com ñi mülen. 2 Petu ñi connon regle antü, Chau Dios deumaentucünui tañi cüdau. Fei ti regle antü meu, eluhui tañi ürcütual com tañi femelchi cüdau mu. 3 Feitichi regle antü meu Chau Dios eluhui ñi cansatual tañi cüdau mu, deumai com tañi ayüel. Feimu feipicünui ñi femal cümeque dungu ti regle antü mu ca püntücünufi* tañi quisungeal.

4 Tüfachi nütram pengeli feichi mu ñi deumangeel ti huenu ca ti mapu, feichi antü Chau Jehová* ñi elcünufiel ti huenu ca ti mapu.

5 Feichi mu ti mapu meu mülelafui chem anümca no rume, cachu no rume. Chau Jehová elulafui ñi mahunal mapu mu ca mülelafui inei no rume ñi cüdahual ti mapu. 6 Huelu quiñe trucur tripaquei mapu mu, fei cülchafquefi tati mapu.

7 Chau Jehová nüi trufür mapu, fei deumafi ti huentru. Tañi eluafiel mongen, pimufi tañi yu mu.* Femngechi nierpui mongen* ti huentru. 8 Cafei Chau Jehová, Edén mu pepicafi quiñe adelcalechi lof, tripahue antü mu mülefui. Fei mu elcünufi ti huentru ñi deumael. 9 Fei Chau Jehová eli ñi tremal mapu meu itrofill ayüfalchi anümca hulquelu cümeque fün ñi ingeal. Rangiñ lof mu elcünufi quiñe anümca, mongen pingelu. Ca elcünui cangelu anümca ñi quimngeal chem ñi cümen ca chem ñi cümenon.

10 Edén mu tripai quiñe leufü hutrucoquefilu* feichi lof. Ca fei mu tripai meli leufü. 11 Quiñe leufü Pisón pingei. Feichi leufü hualloñmaniefi Havilá pingechi mapu, cheu ñi mülen oro.* 12 Feichi oro, rume cüme oro. Ca üyeu mülefui bedelio* ca ónice pingechi cura. 13 Epungechi leufü Guihon pingei. Feitichi leufü hualloñmaniefi Cus pingechi mapu. 14 Ti cülangechi leufü Hidequel pingei,* amulei Asiria ñi puel püle. Ti melingechi leufü Éufrates pingei.

15 Chau Jehová elcünufi ti huentru Edén pingechi lof mu. Feipifi ñi cüdahual ca ñi cuñiutucuafiel. 16 Chau Jehová ca feipifi ti huentru: “Epe fill anümca ñi fün mülelu tüfachi lof mu, iyafuimi tunte tami ayüel. 17 Huelu ti anümca ñi quimngeal chem ñi cümen ca ñi cümenon, ilayafimi. Feichi antü ifilmi, rüfcünu layaimi”.

18 Fei Chau Jehová feipi: “Cümelai ñi quisuleal ti huentru. Deumalelafiñ quiñe compañ tañi quelluaeteu”. 19 Ti trufür mapu mu mülelu, Chau Jehová deumai auca culliñ* ca feitichi müpüquelu. Fei yelelfi ti huentru ñi tuculelafiel üi. Itrofill mongen* yeniei ti üi ñi tuculelfiel ti huentru. 20 Femngechi ti huentru üituculelfi ti ñom culliñ, ti müpüquelu ca ti pu auca culliñ. Huelu ti huentru nielai quiñe compañ tañi quelluaeteu. 21 Fei Chau Jehová fütra con umahuelfi ti huentru. Umaucülelu, entuñmafi quiñe cadi, fei cerracünutufi. 22 Ti cadi mu Chau Jehová deumai ti domo, fei yelelfi tati huentru.

23 Ti huentru feipi:

“Feula llemai quisu tañi foro, iñche tañi forongei.

Ca tañi fün ilo, iñche tañi fün ilo.

Domo pingeai,

huentru mu am entungelu”.

24 Feimu lle ti huentru elcünuai tañi chau ca tañi ñuque, fei quiñehuai* ñi domo engu. Trür quiñe chengetuaingu. 25 Ti huentru ca ti domo triltrangcüleingu, huelu yehuequelafuingu.

3 Com pu auca culliñ* Chau Jehová ñi deumael, tati filu doi ñihuangerquei. Fei ti filu ramtufi ti domo: “¿Feipipeimu mai Chau Ngünechen tamu inoafiel com anümca mülelu tüfachi lof mu? ¿Rüfcünu feipi?”. 2 Ti domo huiñoldungui:* “Fillque anümca ñi fün mülelu tüfachi lof mu iyafuyu. 3 Huelu ti anümca ñi fün mülelu rangiñ lof mu Chau Dios feipi: ‘Ilayafimu, turpu, nünütulayafimu rume. Femülmu, layaimu’ pi”. 4 Huelu ti filu feipifi ti domo: “Rüfcünu lalayaimu. 5 Chau Ngünechen quimniei, ifilmu ti fün, feichi antü mu müten nülayai tamu nge.* Quimaimu chem ñi cümen ca chem ñi cümenon, Chau Ngünechen reque feleaimu”.

6 Feimu ti domo pei ti anümca ñi fün, cümefui ñi ingeal ca illufali. Felei, ti anümca rume ayüfalngefui. Fei ti domo nüfi ti fün ca ifi. Mülelu tañi füta engu, elufi ti fün. Fei ti huentru ca ifi. 7 Feica müten, nülatripai reque tañi nge engu, fei inaduamingu ñi triltrangcülen. Feimu ñüdüfingu tapül higuera tañi tacuhual.

8 Nagantü mu peno,* ti huentru ca ti domo allcüingu Chau Jehová ñi dungun Edén lof mu.* Feica müten ellcahuingu rangi pu anümca* ñi penoaeteu Chau Jehová. 9 Tunte rupachi Chau Jehová mütrümnierquefi* ti huentru, feipifi: “¿Cheu müleimi?”. 10 Fei hula ti huentru huiñoldungui:* “Allcüñmaeyu tami dungun adelcalechi lof mu, huelu llican, triltrangcülelu am iñche. Feimu ellcahun”. 11 Fei Chau Ngünechen ramtufi: “¿Inei am feipieimu tami triltrangcülen? Ilayaimi feitichi fün anümca pieyu, ¿ifimi am?”. 12 Ti huentru huiñoldungui:* “Eimi eluen nga ti domo, quisu elueneu feichi fün anümca, feimu ifiñ”. 13 Feimu Chau Jehová feipifi ti domo: “¿Chumimi am?”. Ti domo huiñoldungui:* “Tati filu ngünencaeneu, feimu ifiñ ti fün”.

14 Feimu Chau Jehová feipifi ti filu: “Tami femün meu malisiayayu com pu ñom culliñ ca pu auca culliñ meu. Huinolquiyahuaimi,* trufür iyaimi com tami mongen mu. 15 Femcünuan tamu caiñetuhual eimi ca tati domo eimu, ca femngechi tami cüpanche ca ti domo ñi cüpanche. Ti domo ñi cüpanche pünoñmayaimu* tami lonco ca eimi allfülmayafimi tañi rüncoi namun”.

16 Chau Dios feipifi ti domo: “Iñche eluayu tami doi cutrancahual niepüñeñcülelmi ca cutrantun mu choyüaimi. Rume duamnieaimi müleal tami huentru engu, quisu ngünenieaimu”.

17 Chau Dios feipifi ta Adán:* “‘Ilayafimi feichi fün anümca’ feipieyu nga, huelu allcütufimi tami domo, feimu ifimi ti fün. Eimi tami duam mu malisialei ti mapu. Com tami mongen mu rume cüdautuaimi tami entual iyael ti mapu meu. 18 Troltro ca huesaque cachu huefpayai mapu mu. Fei fillque anümca ñi mülen mapu mu mülei tami iyafiel. 19 Tami nieal iyael, arofcahuaimi. Femngechi rupayaimi tunte puule tami huiñotual trufür mapu meu, trufür mu am deumaeyu. Eimi trufürngeimi, fei huiño trufürngetuaimi”.

20 Rupalu com feitichi dungu, Adán tuculelfi üi tañi domo, Eva* pintuculelfi, ti domo mu am cüparquealu com tati pu che.* 21 Chau Jehová deumalelfi fütraque trülque tacun ta Adán ca tañi domo. 22 Fei hula Chau Jehová feipi: “Ti huentru iñchiu reque felei,* quimürpui chem ñi cümen ca chem ñi cümenon. Feimu quintuan tañi chumal, femngechi ti huentru tulayafi ca iñmalayafi ñi fün ti anümca mongen pingelu. Fei rumel mongen nielayai”. 23 Feica müten, Chau Jehová huemünentufi* Edén pingechi lof mu. Fei mülefui ñi cüdahuafiel ti mapu cheu ñi deumangemum. 24 Femngechi huemünentufi* tati huentru. Fei Edén mu tripahue antü püle, elcünui querubin.* Ca elcünui quiñe üicülechi fütra cuchillo chihudmequelu.* Femngechi inei no rume ñi puunoal ti anümca mongen pingelu.

4 Adán cudumfi tañi domo Eva, fei niepüñeñcünufi. Choyüfilu ta Caín, Eva feipi: “Choyün quiñe püñeñ Chau Jehová ñi quellun mu”. 2 Fei hula choyüfi cangelu püñeñ, Abel pingei, Caín tañi peñi.

Abel ufisa camañngequefui. Caín cai cüdauquefui ti mapu mu. 3 Rupachi antü mu Caín chalintuculelfi ta Jehová quiñeque tañi cosechael. 4 Huelu Abel chalintucui quiñeque tañi hunenque ufisa ca tañi yihuiñ. Fei Jehová cüme lloufi ta Abel ca tañi chalintucun.* 5 Huelu cüme lloulafi ta Caín ca tañi chalintucun. Feimu Caín rume illcui* ca rume huesa duamnagi.* 6 Fei Jehová feipifi ta Caín: “¿Chumngelu am* fente illculeimi* ca huesa duamnagimi? 7 Cüme huiñoraquiduamülmi ca cümeque dungu femülmi, fei ¿huiño cüme lloutulayafeyu am?* Huelu cüme huiñoraquiduamnolmi ca cümeque dungu femnolmi, tati culpan* llihuatunieimu* ca cüpa ngünenieimu. ¿Pepi ngünenieafuimi ti culpan?”.

8 Fei hula Caín feipifi tañi peñi Abel: “Amuyu lelfün püle”. Petu ñi mülen engu lelfün mu, Caín lefcontufi tañi peñi, fei langümfi. 9 Fei hula Chau Jehová ramtufi ta Caín: “¿Cheu mülei tami peñi Abel?”. Quisu huiñoldungui:* “Quimlan. ¿Iñche am mülei tañi cuñiutucunieafiel tañi peñi?”. 10 Fei Chau Dios feipifi: “¿Chumimi am? ¡Allcünge! Tami peñi ñi mollfüñ huirarnieneu reque mapu mu. 11 Tüfa hula malisiangeaimi, huemünentuayu* feitichi mapu mu cheu tami langümfiel tami peñi, cheu ñi hutrunagün* tañi mollfüñ. 12 Cüdaufilmi ti mapu, müte hul-layai fün. Lefmauquiyahuaimi ca huall püle nampiyahuaimi mapu mu”. 13 Feimu Caín feipifi ta Chau Jehová: “Fütra castigaen tañi culpan meu.* Pepi yenielayafiñ. 14 Fachantü huemünentumequeen* tüfachi mapu mu, camapulean tami adquiñ mu. Lefmauquiyahuan ca huall püle nampiyahuan mapu mu. Chem che peelimu, rüfcünu langümaeneu”. 15 Fei Chau Jehová feipifi: “Feimu inei rume langümfile ta Caín, regle rupa castigangeai”.

Fei Chau Jehová elcünui quiñe dungu, femngechi inei no rume ñi langümnoafiel ta Caín pengerumele. 16 Fei Caín tripai Chau Jehová ñi adquiñ mu. Mülepui pu lefmaulu ñi mapu mu,* Edén ñi tripahue antü püle mülelu.

17 Fei Caín cudumfi tañi domo, niepüñeñcünufi, fei ti domo choyüfi ta Enoc. Caín eluhui ñi deumayal quiñe huaria ca üituculelfi tañi fotüm ñi üi, Enoc. 18 Fei hula Enoc fotümyefi ta Irad. Irad fotümyefi ta Mehujael. Mehujael fotümyefi ta Metusael ca Metusael fotümyefi ta Lamec.

19 Lamec niefi epu domo. Ti hunen domo Adá pingei, ti cangelu domo Zilá pingei. 20 Adá choyüfi ta Jabal. Fei tati hunen huentru mülelu tolto ruca mu* ca yallümquelu culliñ. 21 Tañi peñi, Jubal pingefui. Fei tati hunen huentru dungulquefilu tati arpa ca ti flauta.* 22 Cafei Zilá choyüfi ta Tubal-Caín. Tüfachi huentru deumaquefui fillque herramienta cobre ca pañillhuengelu.* Tubal-Caín nierquei quiñe lamngen, Naamá pingei. 23 Lamec entulelfi quiñe ül tañi epu domo, Adá ca Zilá:

“Eimu tañi epu domo, allcütumu tañi dungun.

Allcütumu tañi feipin:

langümfiñ quiñe huentru tañi allfületeu,

felei, quiñe hueche huentru tañi hulelcaeteu.

24 Inei rume langümfile ta Caín, regle rupa castigangeai.

Huelu inei rume langümelimu iñche, 77 rupa castigangepe”.

25 Adán huiño cudumfi tañi domo. Fei Eva choyüfi quiñe püñeñ. Fei feipi: “Niehuetulafiñ ta Abel, Caín langümeyu. Feimu Chau Ngünechen elueneu cangelu püñeñ”. Fei Set* üituculelfi . 26 Set nierpui quiñe fotüm, Enós üituculelfi. Feichi mu tati pu che eluhuingün ñi püneafiel* Chau Ngünechen tañi üi, Jehová.

5 Tüfachi troquiñ nütramcai Adán tañi pu cüpanche. Feichi antü Chau Ngünechen ñi deumafiel ta Adán, quisu tañi ad mu femcünufi. 2 Deumai huentru ca domo. Feichi antü ñi deumafiel cümelcafi, Che* üituculelfi.

3 Adán 130 tripantu nielu, nierpui quiñe fotüm, quisu mu trüri. Fei Set üituculelfi. 4 Adán nielu hula ta Set, amulei ñi mongen 800 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue. 5 Adán 930 tripantu nielu fentepui ñi mongen.

6 Set nielu 105 tripantu, nierpui tañi fotüm Enós. 7 Set nierpulu hula ta Enós, amulei ñi mongen 807 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue. 8 Set 912 tripantu nielu fentepui ñi mongen.

9 Enós nielu 90 tripantu, nierpui tañi fotüm Quenán. 10 Enós nierpulu hula ta Quenán, amulei ñi mongen 815 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue. 11 Enós 905 tripantu nielu fentepui ñi mongen.

12 Quenán nielu 70 tripantu, nierpui tañi fotüm Mahalalel. 13 Quenán nierpulu hula ta Mahalalel, amulei ñi mongen 840 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue. 14 Quenán 910 tripantu nielu fentepui ñi mongen.

15 Mahalalel nielu 65 tripantu, nierpui tañi fotüm Jared. 16 Mahalalel nierpulu hula ta Jared, amulei ñi mongen 830 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue. 17 Mahalalel 895 tripantu nielu fentepui ñi mongen.

18 Jared nielu 162 tripantu, nierpui tañi fotüm Enoc. 19 Jared nierpulu hula ta Enoc, amulei ñi mongen 800 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue. 20 Jared 962 tripantu nielu fentepui ñi mongen.

21 Enoc nielu 65 tripantu, nierpui tañi fotüm Matusalén. 22 Enoc nierpulu hula ta Matusalén, amulei ñi mongen 300 tripantu. Fei amulei ñi miyahun Chau Dios ñi rüpü mu.* Cafei nierpui caquelu fotüm ca ñahue. 23 Enoc 365 tripantu nielu fentepui ñi mongen. 24 Enoc amulei ñi miyahun Chau Dios ñi rüpü mu. Fei pengehuelai, Chau Dios yetueyu.

25 Matusalén nielu 187 tripantu, nierpui tañi fotüm Lamec. 26 Matusalén nierpulu hula ta Lamec, amulei ñi mongen 782 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue. 27 Matusalén 969 tripantu nielu fentepui ñi mongen.

28 Lamec nielu 182 tripantu, nierpui quiñe fotüm. 29 Noé* pintuculelfi ñi üi, fei feipi: “Chau Jehová malisiafi ti mapu, feimu rume cüdauqueiñ ca cansalei taiñ cuhu. Huelu tüfachi fotüm eluaiñmu taiñ ürcütual”.* 30 Lamec nierpulu hula ta Noé, amulei ñi mongen 595 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue. 31 Lamec 777 tripantu nielu fentepui ñi mongen.

32 Noé nielu 500 tripantu, fei hula nierpui tañi pu fotüm Sem, Cam ca Jafet.

6 Alün-ngerpui tati pu che mapu meu, fei nierpuingün ñahue. 2 Chau Ngünechen ñi pu fotüm* ngüneduamingün fente ñi cüme adngen pu huentru ñi ñahue. Feimu niefingün com pu domo ñi ayüel. 3 Fei Chau Jehová feipi: “Tati pu che re culpaquei müten,* feimu elulayafiñ ñi amuleal tañi mongen. Fei engün mongeleai 120 tripantu müten”.

4 Chau Ngünechen feipilu tüfachi dungu, deu mülerquei fütraque huitran huentru* mapu meu. Tüfa engün rume nehuen-ngefuingün ca quimniengefuingün. Tañi chau engün fei tati pu püllü* cudumfilu pu huentru ñi ñahue.

5 Fei Chau Jehová ngüneduami tati pu che ñi doi femmequen huesaque dungu mapu meu ca eluucüleingün ñi huesa raquiduam nieal müten. 6 Fei Chau Jehová rume huesa duamnagi ñi deumafiel ti huentru mapu mu, rume cutrantupiuquei. 7 Feimu Chau Jehová feipi: “Mapu meu apümcayafiñ tati pu che ñi deumael, pu ñom culliñ, pu huinolquiyauquelu* ca pu müpüquelu. Rume huesa duamnagün tañi deumafiel”. 8 Huelu Noé tutefi ta Chau Jehová.

9 Fei tüfa Noé ñi rupan.

Noé nor huentrungefui, rume cüme lif piuquengei. Trürlai tati pu che quisu ñi antü mu mülelu. Noé miyauquefui Chau Dios ñi rüpü mu.* 10 Rupachi tripantu Noé nierpui cüla fotüm: Sem, Cam ca Jafet. 11 Fei Chau Ngünechen ngüneduami ñi huesalcalen ta mapu ca ñi mülen epe fill quehuan dungu. 12 Felei, Chau Ngünechen ngüneduami ñi rume huesalcalen ta mapu. Com tati pu che huesa mongen yenieingün.

13 Feimu Chau Dios feipifi ta Noé: “Eluhuan ñi apümcayafiel com ti mongelelu. Epe fill quehuan dungu mülei mapu mu pu huentru ñi femün mu. Feimu apümcayafiñ engün ca com ñi mülen mapu mu. 14 Cüme mamüll meu* deumange quiñe fütra huampo ruca.* Ponhuitu ca huecuntu tuculelfinge alquitran. Fentren pieza niepe. 15 Famngechi deumayafimi: 134 metro* fentepuhuai, 22 metro* fenterupayai ca 13 metro* fentepürayai. 16 Cüla piso nieai. Epe puule 50 centimetro* ti techo mu, deumalelafimi quiñe ventana, femngechi pelon conpuai.* Cafei quiñe püle deumalelafimi quiñe puerta.

17 Iñche cüpalan quiñe fütra mangin co, mangiñmayai com ti mapu. Apümcangeai itrofill mongen* mülelu mapu mu. Com ñi mülen mapu mu layai. 18 Petu elueyu tañi eldungu. Eimi, tami pu fotüm, tami domo ca tami pu püñmo conaimün ti fütra huampo ruca mu. 19 Cafei ti fütra huampo ruca mu tucuaimi itrofillque culliñ. Epuque tucuafimi, huentru culliñ ca domo culliñ, femngechi tañi mongetripayal engün. 20 Eimi mu puhuai epuque caquerume culliñ müpüquelu, epuque caquerume ñom culliñ ca epuque caquerume culliñ huinolquiyauquelu.* Conaingün ti fütra huampo ruca mu tañi mongeleal. 21 Eimi mülei tami trapümafiel epe fill iyael tami nieal eimi ca tati pu culliñ”.

22 Femngechi Noé femi com tañi feipieteu Chau Dios. Huechunenturpui com tañi feipin.

7 Fei hula Chau Jehová feipifi ta Noé: “Peeyu tami trürnon tüfachi pu che mapu meu mülelu. Eimi nor chengeimi. Feimu conpunge eimi ca com tami pu che ti fütra huampo ruca mu. 2 Caque rume culliñ lifngelu* regle tucuafimi,* huentru culliñ ca domo culliñ. Huelu caque rume culliñ lifngenolu, epu müten tucuafimi, quiñe alca culliñ ca quiñe domo. 3 Ca feitichi müpüyauquelu regle tucuafimi,* huentru culliñ ca domo culliñ. Femngechi ñi mongeleal ca ñi alün-ngerpual mapu mu. 4 Puule regle antü, eluhuan ñi mahunal 40 antü ca 40 pun, fei mapu meu com apümcayafiñ itrofill mongen ñi deumael”. 5 Feimu Noé femi com ñi feipieteu Chau Jehová.

6 Ti Fütra Mangin Co apolfilu com ti mapu, Noé 600 tripantu nierquei. 7 Petu ñi connon ti Fütra Mangin Co, Noé ca tañi pu fotüm, tañi domo ca tañi pu püñmo coningün ti fütra huampo ruca mu. 8 Com pu lif culliñ, pu lifngenolu, pu müpüquelu ca com pu nengümquiyaulu mapu mu 9 amuingün cheu ñi mülen ta Noé, fei epuque conpuingün ti fütra huampo ruca mu, huentru culliñ ca domo culliñ. Femngechi femtripai Chau Dios ñi feipicünufiel ta Noé. 10 Rupalu regle antü, acui ti Fütra Mangin Co mapu mu.

11 Noé 600 tripantu nielu, 17 antü epu conchi cüyen meu, huenu mu trofi ti co, quiñe compuerta reque nülanentungei huenu mu. 12 Fei troftrofi mahun mapu meu 40 antü ca 40 pun. 13 Feichi antü mu Noé coni ti fütra huampo ruca mu. Ca coni tañi domo, tañi pu fotüm Sem, Cam ca Jafet, ca tañi cüla püñmo. 14 Ca coningün com pu caque rume auca culliñ,* caque rume ñom culliñ, caque rume huinolquiyauquelu,* caque rume müpüquelu, com pu üñüm* ca com pu nielu müpü. 15 Cafei epe fill culliñ mongelelu* amulerquei ñi conal cheu ñi mülen ta Noé, epuque coningün ti fütra huampo ruca mu. 16 Femngechi coningün caque rume culliñ, huentru culliñ ca domo culliñ. Femngechi femtripai Chau Dios ñi feipicünufiel ta Noé. Fei conlu hula ta Noé, Chau Jehová cerracünufi ti puerta.

17 Feitichi Fütra Mangin Co 40 antü amulei ñi nagpalen mapu mu. Amulei ñi püramequen ti co, mangiñmai com ti mapu, fei quenaipüramfi ti fütra huampo ruca. 18 Amulei ñi püramequen ti co, apolfi com ti mapu. Huelu ti fütra huampo ruca quenaiquiyahui. 19 Fente ñi alüpüran ti co mangiñmafi com ti alüpürachi huincul mapu mu mülelu. 20 Ti co epe cayu metro ca rangiñ* puhui huente fütraque huincul mu.

21 Feimu lai com ti mongelelu mapu mu: pu müpüquelu, pu ñom culliñ, pu auca culliñ, pu fütraque troquiñ miyaulu mapu mu ca com pu che. 22 Lai com pu mongelelu ca neyülelu ancülechi mapu mu. 23 Chau Dios apümfi com ti mongelelu mapu meu, pu che, pu culliñ,* pu huinolquiyauquelu,* pu müpüquelu. Com apümngeingün. Noé ca com ti mülelu fütra huampo ruca mu, fei engün müten mongetripaingün. 24 Ti mapu mangiñmalerquei 150 antü.

8 Huelu Chau Ngünechen ngüyünentulafi* ta Noé ca com pu auca culliñ* ca ñom culliñ mülelu ti fütra huampo ruca mu. Feimu Chau Ngünechen elcünui ñi rupayal cürüf mapu mu, femngechi ñi nagtual ti co. 2 Fentecünungei ñi nagpamequen co huenu meu. Cerracünungei reque ti compuerta huenu mu mülelu. Fei mahunhuelai. 3 Ñochiquechi amutui ti co ñi mülen mapu mu. Rupalu 150 antü, doi nagi ti co. 4 Feichi 17 antü regle cüyen mu, ti fütra huampo ruca anüpui quiñe huincul mu Ararat meu. 5 Puulu hula mari cüyen, ti co amulei ñi nagcülen. Feitichi cüyen tati hunen antü, pengen-ngei huechuntu huincul.

6 Rupalu 40 antü, fei Noé nülanentufi ti ventana ñi deumael ti fütra huampo ruca mu. 7 Fei huecun entufi quiñe cuervo. Ti üñüm* müpüyahui, tunte rupachi huiñotui. Huelu ancülu ti mapu, huiñohuetulai.

8 Noé ñi quimal ñi doi pichilen co mapu mu, entufi huecun quiñe paloma. 9 Ti mapu petu ñamcülefui co mu, feimu ti paloma pelai cheu tañi anüpual. Fei huiñotui ti fütra huampo ruca mu. Noé nentui tañi cuhu huecun tañi conal ti paloma ti fütra huampo ruca mu. 10 Ca regle antü üngümi, fei huecun huiño huercüfi. 11 Epe conlu antü, huiñotui ti paloma. Noé pefi tañi cüpalnien quiñe carü tapül olivo tañi hun meu. Femngechi quimi ñi doi pichilen ti co mapu mu. 12 Ca huiño üngümcülefui regle antü, fei huiño huercüfi ti paloma huecun. Huelu tüfa hula huiñohuetulai.

13 Noé 601 tripantu nielu, ti hunen antü tati hunen cüyen mu, amutui com tati co mapu mu. Noé entuñmafi quiñe troquiñ ti techo, fei pei ñi ancünagmequen* ti mapu. 14 Epungechi cüyen 27 antü mu, ancüi com ti mapu.

15 Fei Chau Dios feipifi ta Noé: 16 “Tripatunge ti fütra huampo ruca mu eimi, tami domo, tami pu fotüm ca tami pu püñmo. 17 Cafei entufinge com tati mongelelu: pu culliñ,* pu müpüquelu ca pu huinolquiyauquelu.* Femngechi fill püle mapu mu puhuaingün, nieaingün yall* ca fentren-ngeaingün mapu mu”.

18 Fei Noé, tañi domo, tañi pu fotüm ca tañi pu püñmo tripaingün ti fütra huampo ruca mu. 19 Cafei com pu mongelelu, pu huinolquiyauquelu,* pu müpüquelu ca com pu nengümquiyauquelu mapu mu troquiñcülen tripaingün ti fütra huampo ruca mu. 20 Fei Noé deumalelfi quiñe altar* ta Chau Jehová. Huente altar mu lüpümelfi ca chalintuculelfi quiñeque lif culliñ ca quiñeque lif üñüm. 21 Cüme nümütripai* feichi chalintucun,* feimu Chau Jehová rume ayühui. Feimu Jehová feipi tañi piuque mu: “Chumcaunorume huiño malisiahuelayafiñ ti mapu pu huentru ñi duam mu. Huechengen mu müten pu huentru ñi piuque eluucülei ñi femal huesaque dungu. Chumcaunorume femngechi apümhuelayafiñ com mongelelu. 22 Feula ca cüpalechi antü mu ngan-ngeai ca cosechangeai mapu mu, ca müleai hutre ca are, hualüng ca puquem, pun ca antü”.

9 Chau Ngünechen eluhui ñi cümelcayafiel ta Noé ca tañi pu fotüm. Fei feipifi engün: “Nieaimün yall, fentren-ngeaimün ca apolfimün ti mapu. 2 Com pu mongelelu mapu mu, pu müpüquelu huenu mu, pu nengümquiyaulu mapu mu ca pu challhua lafquen meu llicanieaimünmeu. Tüfa hula eimün ngünenieafimün. 3 Chem culliñ rume nengümquiyaulu ca mongelelu iyafuimün. Deu eluhuiyiñ tamün iyafiel fillque tucucan. Ca femngechi eluhuayiñ tamün iyafiel pu culliñ. 4 Huelu ilayafimün tati ilo mollfüñ nielu, mollfüñ am ta mongen. 5 Langümngelmün, iñche castigayafiñ tamün langümeteu. Quiñe culliñ langümelmünmeu, mülei tañi langümngeal. Ca inei rume langümfile tañi peñi, iñche castigayafiñ. 6 Iñche* tañi ad mu deumafiñ tati pu che. Feimu chem che rume langümfile quiñe huentru,* cangelu che langümaeyu. 7 Eimün cai nieaimün yall, fentren-ngeaimün ca apolfimün ti mapu”.

8 Fei hula Chau Dios feipifi ta Noé ca tañi pu fotüm: 9 “Feula eldungucünuleluhuayiñ ta eimün, tamün cüpanche 10 ca itrofill mongen tripalu ti fütra huampo ruca mu eimün reque. Tüfa engün pu üñüm,* pu culliñ,* ca itrofill mongen mapu meu mülelu eimün mu, com pu mongelelu mapu mu. 11 Tüfa eldungucünuleluhuayiñ: turpu cüpalhuelayan ca quiñe fütra mangin co ñi apümcayafiel itrofill mongen ca ñi huesalcayafiel ti mapu”.

12 Fei Chau Dios ca feipi: “Tüfachi eldungu tamün elufiel eimün ca com pu culliñ mülelu eimün meu, ca puhuai com tamün cüpanche mu. Fei tüfachi dungu mu quimfalcünuan tañi eldungu: 13 tromü meu elcünuan tañi relmu, femngechi quimfalcünungeai ti eldungu ñi elufiel com pu mongelelu mapu mu. 14 Fillque rupa cüpalfili tromü mapu meu, rumel peufaluhuai ti relmu tromü mu. 15 Fei rüfcünu acordayafiñ* ti eldungu tamün elufiel ca com pu mongelelu.* Turpu mülehuelayai ca quiñe fütra mangin co ñi apümcayafiel itrofill mongen mapu mu. 16 Peufaluule ti relmu tromü meu, peafiñ llemai, fei acordayafiñ* ti eldungu ñi elufiel com pu mongelelu* mapu mu. Feitichi eldungu turpu aflayai”.

17 Chau Ngünechen huiño feipifi ta Noé: “Femngechi quimfalcünungeai ti eldungu ñi elufiel com pu mongelelu mapu mu”.

18 Noé ñi pu fotüm tripalu ti fütra huampo ruca mu, fei ta Sem, Cam ca Jafet. Fei hula Cam nierpui tañi fotüm Canaán. 19 Tüfa engün Noé ñi cüla fotüm. Fei engün mu tuhui com pu che mülelu mapu mu.

20 Noé eluhui ñi cüdahuafiel ti mapu, fei anümi ofad. 21 Pulcutulu, ngolli, fei triltrangcünuhui tañi tolto ruca mu.* 22 Cam, Canaán tañi chau, pei ñi triltrangcülen ta Noé, fei amui tañi quimelelafiel tañi epu peñi. 23 Feimu Sem ca Jafet nüingu quiñe tacun, tañi llanca foro mu* tucufingu, fei furi trecaucülen conpuingu. Tacufingu tañi chau, huelu cañpüle adquintuleingu ñi penoafiel tañi chau ñi triltrangcülen.

24 Noé rupalu ñi ngollin, trepei.* Fei feipingei chem ñi femeteu tañi inan fotüm. 25 Feimu feipi:

“Malisiangepe ta Canaán.

Tañi pu peñi ñi doi illamfalchi esclavongepe”.

26 Ca feipi:

“Püramyengepe ta Jehová, Sem tañi Ngünechen.

Canaán, Sem ñi esclavongepe.

27 Chau Dios eluafi fentren mapu ta Jafet.

Jafet mülepe Sem ñi tolto ruca mu.

Cafei Canaán, Jafet ñi esclavongepe”.

28 Rupalu hula ti Fütra Mangin Co, Noé amulei ñi mongen 350 tripantu. 29 Noé 950 tripantu nielu, fentepui ñi mongen.

10 Tüfa ñi rupan Sem, Cam ca Jafet, Noé tañi pu fotüm.

Rupalu ti Fütra Mangin Co nierpuingün yall. 2 Fei tüfa Jafet tañi pu fotüm: Gómer, Magog, Madái, Javán, Tubal, Mesec ca Tirás.

3 Fei tüfa Gómer tañi pu fotüm: Askenaz, Rifat ca Togarmá.

4 Fei tüfa Javán tañi pu fotüm: Elisá, Tarsis, Kitim ca Dodanim.

5 Fei engün ñi pu cüpanche anüpuingün huapi mu. Fei caque quiñeque pu familia quiñe troquiñche mu tuulu ca quiñe quehun dungun nielu, anüpuingün quisuque ñi mapu mu.

6 Fei tüfa Cam tañi pu fotüm: Cus, Mizraim, Put ca Canaán.

7 Fei tüfa Cus tañi pu fotüm: Sebá, Havilá, Sabtá, Raamá ca Sabtecá.

Fei tüfa Raamá tañi pu fotüm: Seba ca Dedán.

8 Cus ca nierpufi ta Nemrod, fei tati hunen nehuen-ngechi lonco* mülelu mapu mu. 9 Nemrod rume nehuen-ngefui ñi langümafiel culliñ,* fei caiñetuniequefui ta Jehová. Feimu feipingequei ta quiñeque che “Eimi Nemrod reque femqueimi, fei rume nehuen-ngefui ñi langümafiel culliñ ca caiñetuquefi ta Chau Jehová”. 10 Tati hunenque huaria ñi ngüneniefiel Nemrod, fei ta Babel, Erec, Akkad ca Calné, mülelu Sinar mapu mu. 11 Feichi mapu mu tripai, fei amui ta Asiria. Üyeu deumai Nínive, Rehobot-Ir ca Cálah. 12 Cafei feichi rüpü mu tripalu Nínive ñi puhual ta Cálah, Nemrod deumafi ta Resen huaria. Com tüfa tati fütra huaria.

13 Fei tüfa Mizraim tañi pu fotüm: Ludim, Anamim, Lehabim, Naftuhim, 14 Patrusim, Casluhim ca Caftorim. Casluhim mu tuhui pu Filistea che.

15 Canaán nierpui ta Sidón, tañi hunen fotüm. Cafei nierpui ta Het. 16 Ca femngechi quisu mu tuhui pu jebuseo che, pu amorreo che, guirgaseo che, 17 heveo che, arqueo che, sineo che, 18 Arvad che, zemareo che ca pu Hamat che. Rupalu chi tripantu, pu Canaán che ñi pu familia fill püle amuingün. 19 Pu Canaán che ñi mapu coni Sidón huaria mu ca puhui Guerar huaria mu. Guerar fülcülei* ta Gaza. Tañi mapu ca puhui Sodoma huaria, Gomorra, Admá ca Zeboyim. Com fülcülei Lasa huaria. 20 Tüfa engün Cam tañi pu fotüm. Caque quiñeque engün niei tañi familia, tañi quehun dungun, tañi mapu ca tañi troquiñche.

21 Sem, Jafet tañi inan peñi,* ca nierpui yall. Sem mu tuhui Éber tañi pu fotüm. 22 Fei tüfa Sem tañi pu fotüm: Elam, Asur, Arpaksad, Lud ca Aram.

23 Fei tüfa Aram tañi pu fotüm: Uz, Hul, Guéter ca Mas.

24 Arpaksad nierpui tañi fotüm Selá, ca Selá nierpui tañi fotüm Éber.

25 Éber nierpui epu fotüm. Ti hunelu Péleg* pingei. Tañi antü meu hudanentungei tati pu che mapu mu,* feimu femngechi üituculelngei. Péleg ñi peñi, Joctán pingei.

26 Fei tüfa Joctán tañi pu fotüm: Almodad, Sélef, Hazarmávet, Jérah, 27 Hadoram, Uzal, Diclá, 28 Obal, Abimael, Seba, 29 Ofir, Havilá ca Jobab. Com engün Joctán tañi pu fotüm.

30 Tati mapu ñi mülen engün, coni Mesá mapu mu ca puhui ta Sefar, feichi pu huincul tripahue antü püle mülelu.

31 Tüfa engün Sem tañi pu fotüm. Caque quiñeque engün niei tañi familia, tañi quehun dungun, tañi mapu ca tañi troquiñche.

32 Tüfa engün tati pu familia Noé tañi pu fotüm mu tripalu. Cüme pengelngei chem familia ca chem troquiñche mu cüpaingün. Feitichi pu familia mu tripaingün com ti troquiñche, fei huiño apoltufi ta mapu deu rupalu ti Fütra Mangin Co.

11 Feichi mu mülerquefui quiñe quehun dungu müten mapu mu, com pu che femngechi nütramcaquefuingün. 2 Ti pu che amulu tripahue antü mu, peingün quiñe laf mapu Sinar pingelu, fei mu mülenagingün. 3 Fei hueluconque feipihuingün: “¡Cüpamün! Deumayaiñ ladrillo ca afümafiyiñ cütral mu”. Feimu tuculaingün cura, doi mai tucufingün ladrillo ca alquitran* tañi pünantucuafiel. 4 Ca feipihuingün: “¡Amuiñ! Deumayaiñ quiñe fütra huaria ca quiñe fütra ruca, puhuai huenu mu. Femngechi huall mapu püle amulayaiñ ca cüme üitungeaiñ”.

5 Jehová eluhui ñi adquintunacümafiel ti pu che, fei pei ti huaria ca tati fütra ruca ñi deumamequeel ti pu huentru. 6 Fei Chau Jehová feipi: “Mülelu am quiñe troquiñche ca quiñe quehun müten, tüfei tañi femmequen engün. Tüfa hula femaingün chem rume tañi ayünieel. 7 ¡Amuyu!* Femcünuayu tañi nienoal engün quiñe quehun müten, femngechi quimüñmaulayaingün quisuque tañi quehun engün”. 8 Fei mu Chau Jehová huall mapu püle yefi tati pu che, femngechi ñochiquechi deumaentungelai ti huaria. 9 Feimu lle ti huaria Babel* üitucungei, üyeu Chau Jehová tucui fillque quehun ñi dungual tati pu che huall mapu mu. Fei mu huall mapu püle Chau Jehová yefi tati pu che.

10 Tüfa ñi rupan Sem.

Epu tripantu ñi rupan ti Fütra Mangin Co, Sem pataca tripantu nierquei, fei nierpui tañi fotüm Arpaksad. 11 Sem nielu hula ta Arpaksad, amulei ñi mongen 500 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue.

12 Arpaksad nielu 35 tripantu, nierpui tañi fotüm Selá. 13 Arpaksad nielu hula ta Selá, amulei ñi mongen 403 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue.

14 Selá nielu 30 tripantu, nierpui tañi fotüm Éber. 15 Selá nielu hula ta Éber, amulei ñi mongen 403 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue.

16 Éber nielu 34 tripantu, nierpui tañi fotüm Péleg. 17 Éber nielu hula ta Péleg, amulei ñi mongen 430 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue.

18 Péleg nielu 30 tripantu, nierpui tañi fotüm Reú. 19 Péleg nielu hula ta Reú, amulei ñi mongen 209 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue.

20 Reú nielu 32 tripantu, nierpui tañi fotüm Serug. 21 Reú nielu hula ta Serug, amulei ñi mongen 207 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue.

22 Serug nielu 30 tripantu, nierpui tañi fotüm Nacor. 23 Serug nielu hula ta Nacor, amulei ñi mongen 200 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue.

24 Nacor nielu 29 tripantu, nierpui tañi fotüm Taré. 25 Nacor nielu hula ta Taré, amulei ñi mongen 119 tripantu. Fei nierpui caquelu fotüm ca ñahue.

26 Taré nielu 70 tripantu, nierpui tañi pu fotüm Abrán, Nacor ca Harán.

27 Tüfa ñi rupan Taré.

Taré nierpufi ta Abrán, Nacor ca Harán. Fei Harán nierpufi ta Lot. 28 Petu mongelelu ñi chau Taré, Harán lai cheu tañi choyüngen, Ur pingechi huaria, cheu ñi mülen pu caldeo che. 29 Fei Abrán nierpui quiñe domo, Sarái pingei. Nacor ca nierpui quiñe domo, Milcá pingei. Nacor ñi domo, Harán ñi ñahue ürque. Harán nierquei epu ñahue Milcá ca Iscá. 30 Huelu Sarái pepi niepüñeñquelai, feimu nielai püñeñ.

31 Taré tripai Ur pingechi huaria cheu ñi mülen pu caldeo che, yeniefi tañi fotüm Abrán ca tañi lacu Lot, Harán tañi fotüm ürque. Cafei yefi tañi püñmo Sarái, Abrán ñi domo. Com engün compañniefingün ta Taré Canaán mapu mu. Puulu engün ta Harán mu, fei mülenagpuingün. 32 Taré 205 tripantu nielu, fentepui ñi mongen Harán huaria mu.

12 Chau Jehová feipifi ta Abrán: “Tripange tami mapu mu, elcünunge tami pu pariente ca tami chau ñi pu che. Pengelelayu quiñe mapu, fei mu amunge. 2 Iñche ñi duam mu quiñe fütra troquiñchengerpuaimi. Cümelcayayu, iñche femcünuan huall püle ñi quimngeal tami üi. Eimi tami duam meu caquelu che cümelcangeai. 3 Cümelcayafiñ tami cümelcaqueteu, malisiayafiñ inei rume tami malisiaqueteu. Rüfcünu llemai com pu familia mapu meu cümelcangeai eimi tami duam meu”.

4 Abrán femi Chau Jehová ñi feipieteu, feimu amui. Lot ca amui. Abrán tripalu Harán huaria mu, nierquei 75 tripantu. 5 Amurquei Canaán mapu mu. Yefi tañi domo Sarái, tañi malle Lot* ca com tañi nieelchi chemcün. Cafei yefingün tañi pu cüdaufe ñi nierpuel Harán huaria mu. Puulu engün Canaán mapu mu, 6 Abrán rumei feichi mapu ñi puhual Siquem mapu mu, fülcülerquei* tati fütraque anümca mülelu Moré mapu mu. Feichi mu pu Canaán che deu mülerquefuingün feitichi mapu mu. 7 Fei Chau Jehová peufaluhui ta Abrán mu ca feipifi: “Eluafiñ tüfachi mapu tami pu cüpanche”. Fei üye mu Abrán deumalelfi quiñe altar ta Chau Jehová cheu ñi peufaluhun. 8 Fei hula mülepui cheu ñi mülen fütraque huincul Betel ñi tripahue antü püle. Cheu ñi elcünuel tañi tolto ruca,* conhue antü püle mülefui Betel ca tripahue antü püle mülefui Hai. Üye mu deumalelfi quiñe altar ta Chau Jehová, fei eluhui ñi püramyeafiel Chau Jehová ñi üi. 9 Fei Abrán fill püle huiñamtuhui ñi puhual Négueb mapu mu.

10 Fei acurumei quiñe fütra filla feitichi mapu mu. Fütra filla mülelu cai, Abrán amui Egipto mapu mu pichiñma ñi müleal.* 11 Epe conlu Egipto mu, Abrán feipifi tañi domo Sarái: “Füreneen, allcütuen. Cüme quimnien tami rume cüme adngen. 12 Peelmu müten tati pu Egipto huentru, rüfcünu feipiaingün ‘Fei tañi domo’. Feimu müten langümngean,* huelu eimi langümngelayaimi. 13 Füreneen, tüfachi huentru iñche tañi lamngen piafimi, femngechi cüme llohuaeneu engün eimi tami duam meu ca langümngelayan”.

14 Abrán conlu müten Egipto mu, tati pu Egipto huentru peingün ñi rume cüme adngen ti domo. 15 Faraón ñi pu principe ca pefingün ti domo, fei feipifingün ti Faraón fente ñi cüme adngen ti domo. Feimu yengei ti Faraón ñi ruca mu. 16 Faraón cüme lloufi ta Abrán ti domo ñi duam mu. Abrán elungei ufisa, huaca, burro, burra, camello ca cüdaufe, huentru ca domo. 17 Huelu Jehová cutrancafi ta Faraón ca com tati pu che mülelu ñi ruca mu Sarái tañi duam mu, Abrán tañi domo. 18 Ti Faraón mütrümfi* ta Abrán, fei feipifi: “¿Chem dungu femen am? ¿Chumngelu* feipilaen ti domo eimi tami domongei? 19 ¿Chumngelu* ‘Iñche tañi lamngen’ pipeen mai? Epe niefun tami domo anai. Tüfei tami domo. ¡Yetufinge, amutunge!”. 20 Fei Abrán ca tañi domo tripatuingu Egipto mu ca yenieingu com tañi nieel. Ti Faraón feipifi tañi pu huentru ñi compañnieafiel petu ñi tripalen engu.

13 Abrán tripatui Egipto mu, fei amui Négueb mapu mu. Compañnieyu tañi domo ca Lot. Ca yenieingün com tañi nieel. 2 Abrán nierquei fentren culliñ, plata ca oro.* 3 Négueb mu mülefui, huelu huall püle huiñamtuhui ñi puhual ta Betel mu. Feiti mapu ñi puhun, Betel mülerquei quiñe püle, Hai mülerquei cañpüle. Cuifi mu üyeu elcünui tañi tolto ruca.* 4 Abrán üye mu ca deumarquefui quiñe altar. Fei ca eluhui ñi püramyeafiel Chau Jehová ñi üi.

5 Lot compañquefui ta Abrán, fei ca niefui ufisa, huaca ca tolto ruca. 6 Abrán ca Lot fentren culliñ* ngülümingu, feimu com feilaingün feitichi mapu mu. Quiñentrür mülelayafuingün. 7 Feimu quiñe quehuan tripai Abrán ñi pu cüdaufe ca Lot ñi pu cüdaufe engün. Feichi mu pu Canaán che ca pu perizita che mülequefuingün feichi mapu mu. 8 Feimu Abrán feipifi ta Lot: “Füreneen, peñihuen iñchiu, ngelai tayu quehuayal ca tayu pu cüdaufe no rume. 9 Cheu rume amuafuimi tüfachi mapu meu, ¿felei no am? Püntühuayu,* füreneen. Eimi huele püle amulmi, iñche man püle amuan. Huelu man püle amulmi, iñche huele püle amuan”. 10 Feimu Lot huall püle adquintui, fei pei ti mapu Jordán puulu ta Zóar mapu mu. Ngüneduami ñi mülen fentren co, chumngechi ñi mülen Jehová ñi adelcalechi lof mu ca Egipto mapu mu. Femngechi mülefui Jordán mapu Chau Jehová petu ñi apümcanofiel Sodoma ca Gomorra. 11 Lot dullifi com ti Jordán mapu, fei anümi tañi tolto ruca tripahue antü püle, femngechi püntühuingu.* 12 Abrán amui ñi mülepual Canaán mapu mu. Huelu Lot amui ñi fülcüleal* ti pu huaria Jordán mapu mu. Fei hula elcünui tañi tolto ruca inafül Sodoma huaria mu. 13 Huelu Sodoma mu rume huesaque che mülequefui ca fütra culpaquefuingün* Chau Jehová mu.

14 Lot püntüulu* Abrán engu, Chau Jehová feipifi ta Abrán: “Füreneen, cheu tami mülen, huall püle adquintunge, picun püle* ca huaihuen püle,* tripahue antü püle ca conhue antü püle. 15 Com tüfachi mapu tami adquintunieel, eluayu ca tami pu cüpanche, rumel eimün-ngeai. 16 Femcünuan ñi fentren-ngeal tami pu cüpanche mapu müleyechi cuyüm reque. Mapu mülechi cuyüm pepi raquifal-lai, ca femngechi pepi raquifal-layai tami pu cüpanche. 17 Iñche eluayu tüfachi mapu. Feimu huitrange, huall püle amunge tüfachi mapu meu”. 18 Feimu Abrán amui. Amulei ñi miyahun tolto ruca mu. Fei hula Abrán puhui cheu ñi mülen fütraque anümca Mamré mu, Hebrón mapu meu. Tiye mu mülenagi ca deumalelfi quiñe altar ta Chau Jehová.

14 Feichi antü meu Sinar mapu mu loncolefui Amrafel, Elasar huaria mu loncolefui Arioc, Elam mapu mu loncolefui Kedorlaomer ca Goyim mapu mu loncolefui Tidal. 2 Feitichi pu loncolelu quehuafingün tüfachi pu lonco ülmen: Bera, Sodoma ñi lonco ülmen; Birsá, Gomorra ñi lonco ülmen; Sinab, Admá ñi lonco ülmen; Seméber, Zeboyim ñi lonco ülmen; ca Bela ñi lonco ülmen, ca feipingequelu Zóar mapu. 3 Feitichi quechu lonco ülmen quiñehuingün ñi quehuayal Sidim laf mapu mu, Cotrü lafquen* pingequelu.

4 Feitichi quechu lonco ülmen, mari epu tripantu serfinieuyefingün ta Kedorlaomer. Huelu puulu mari cüla tripantu serfihuelafingün. 5 Puulu mari meli tripantu, Kedorlaomer ca caquelu lonco ülmen ñi quelluntucuqueteu quehuafingün ca hueufingün pu refaím che Asterot-Carnaim mapu mu. Cafei hueufingün pu zuzim che Cam mapu mu ca pu emim che Savé-Quiryataim mapu mu. 6 Cafei hueufingün pu horeo che mülelu feitichi huincul Seír mu puulu ta El-Parán mapu meu. Tüfa fülcülei* huellin mapu mu.* 7 Fei huiñomeingün, ca puhuingün En-Mispat mapu mu, ca feipingequei Cadés. Müntuñmafingün* com ñi mapu pu Amalec che ca hueufingün pu amorreo che mülelu Hazazón-Tamar huaria mu.

8 Fei Sodoma ñi lonco ülmen amui Sidim pingechi laf mapu. Compañnieyu Gomorra ñi lonco ülmen, Admá ñi lonco ülmen, Zeboyim ñi lonco ülmen ca Bela ñi lonco ülmen, Zóar ca feipingequei feichi mapu. Tiye mu pepicahuingün tañi quehuayafiel tüfachi pu lonco ülmen: 9 Kedorlaomer, Elam ñi lonco ülmen; Tidal, Goyim ñi lonco ülmen; Amrafel, Sinar ñi lonco ülmen; ca Arioc, Elasar ñi lonco ülmen. Meli lonco ülmen chaftuhuingün quechu lonco ülmen engu. 10 Sidim pingechi laf mapu mülerquei fentren rüngan nielu alquitran.* Fei Sodoma ñi lonco ülmen ca Gomorra ñi lonco ülmen lefmaulu engu, ütrüfconingu feitichi rüngan mu. Tati pu montulu, lefmahuingün mahuida mu. 11 Feitichi hueulu nüfingün ti iyael ca itrocom ñi mülen Sodoma ca Gomorra mu, fei trecacünuhuingün. 12 Lot, Abrán tañi malle,* ca mülerquei Sodoma mu. Feimu nüngei ca müntuñmangei tañi nieel. Fei pu hueulu amutuingün.

13 Fei hula quiñe huentru lefmaulu pemefi ta Abrán, ti hebreo huentru. Fei feipifi com ñi rupan. Feichi mu Abrán mülefui* cheu ñi mülen Mamré ñi fütraque anümca. Feitichi amorreo huentru Mamré pingelu niei epu peñi, Escol ca Aner. Fei engün quelluntucuquefingün ta Abrán. 14 Abrán quimlu müten tañi nüngen tañi malle* Lot, fei trahulfi 318 huentru. Fei engün choyüngei Abrán ñi ruca mu ca pepicaucüleingün ñi quehuayal. Inantucufingün tañi pu caiñe, fei puhuingün Dan pingechi huaria mu. 15 Punlu, Abrán troquiñcünufi tañi pu huentru. Abrán ca tañi pu huentru quehuafingün tañi pu caiñe, fei hueufingün. Inantucufingün, fei puhuingün Hobá mapu mu, feitichi mapu mülerquei picun püle* Damasco huaria mu. 16 Femngechi Abrán huiño nietui com tati chemcün, ca montulfi tañi malle* Lot ca com tañi nieel, ca femngechi pu domo ca caquelu che.

17 Abrán hueufilu ta Kedorlaomer ca caquelu pu lonco ülmen, huiñotui. Sodoma ñi lonco ülmen trafyemefi ta Abrán Savé pingechi laf mapu, ca feipingequei Lonco Ülmen ñi laf mapu. 18 Melquisedec, Salem ñi lonco ülmen ca trafyemefi ta Abrán. Tüfa sacerdotengefui, serfiquefi ta Chau Ngünechen Doi Alüpüralelu. Elufi cofque ca pulcu ta Abrán.

19 Melquisedec cümeque dungu feipifi ta Abrán:

“Chau Ngünechen Doi Alüpüralelu ca deumalu ti huenu ca ti mapu

cümelcayafi ta Abrán.

20 ¡Püramyengepe Chau Ngünechen, ti Doi Alüpüralelu!

Fei elueimu tami huehuafiel tami pu caiñe”.

Feimu Abrán hudamcai tañi nieel mari troquiñ meu, fei elufi quiñe troquiñ ta Melquisedec.

21 Fei Sodoma ñi lonco ülmen feipifi ta Abrán: “Huiñoleltuen tati pu che, huelu niecafinge tañi chemcün”. 22 Huelu Abrán feipifi Sodoma ñi lonco ülmen: “Huitrañpüramcünuan tañi cuhu ca feipicünuayu* Chau Jehová ñi adquiñ mu, tati Doi Alüpüralelu ñi deumael ti huenu ca ti mapu. 23 Iñche lloulayan chem tami nieel, quiñe füu no rume,* femngechi tami feipinoal ‘Iñche riculfiñ ta Abrán’. 24 Chem ñi icünufiel tañi pu huentru, fei müten llohuan. Huelu tati pu huentru ñi quelluntucueteu, Aner, Escol ca Mamré, lloupe chem tañi llohuafel engün”.

15 Deu rupalu com tüfachi dungu, Chau Jehová pengelelfi ta Abrán quiñe afmatun dungu, fei feipifi: “Abrán, llicaquilnge. Iñche cuñiutucunieayu.* Llohuaimi fentren cümelcan”. 2 Huelu Abrán huiñoldungui:* “Doi Fütra Ñidol Jehová, petu nielan fotüm, ¿chem am eluafen? Eliezer, ti huentru* tuulu Damasco mu, llohuai com tañi nieel tañi ruca mu”. 3 Ca feipi: “Petu elulaen fotüm. Quiñe huentru mülelu tañi ruca mu, fei inaleai iñche mu”. 4 Fei Jehová huiñoldungueyu:* “Femlayai, feiti huentru inalelayai eimi mu. Eimi tami fotüm inaleai eimi mu”.

5 Fei Chau Ngünechen entufi huecun ca feipifi: “Füreneen, adquintunge huenu, ca raquifinge ti huangülen, pepi femülmi”. Ca feipifi: “Femngechi alün-ngeai tami pu cüpanche”. 6 Abrán feyentufi ta Jehová, feimu nor huentru troquieyu. 7 Ca feipi: “Iñche ta Jehová, iñche entueyu Ur mu, pu caldeo che ñi huaria, femngechi tami eluafiel tüfachi mapu”. 8 Huelu Abrán ramtufi: “Doi Fütra Ñidol Jehová, ¿chumngechi quiman iñchengeal feitichi mapu?”. 9 Chau Dios feipifi: “Dullinge quiñe üllcha huaca cüla tripantu nielu, ca quiñe capüra cüla tripantu nielu, quiñe caniru* cüla tripantu nielu, quiñe maicoño ca quiñe pichi paloma”. 10 Feimu Abrán nüfi tati pu culliñ, fei rangiñ catrüfi. Huelu ti pu üñüm* femlafi. Fei puñmantucucünufi* tati culliñ rangiñ catrülelu. 11 Feitichi pu üñüm ilotuquelu nagpaingün cheu ñi mülen ti pu lalechi culliñ. Huelu Abrán huemüniefi.*

12 Epe conlu antü, Abrán contueyu quiñe fütra umau ca tacueyu quiñe fütra dumiñ. 13 Fei Chau Dios feipifi ta Abrán: “Rüfcünu llemai tami pu cüpanche puhuaingün quiñe mapu ñi ngen-ngenoel engün, catripanchengeaingün* üyeu. Tati pu che feichi mapu meu esclavoyeafingün tami pu cüpanche ca ahucayafingün 400 tripantu. 14 Huelu iñche juzgayafiñ feichi troquiñche ñi esclavoyefiel tami pu cüpanche. Fei tripayaingün feichi mapu mu ca yenieaingün epe fillem. 15 Eimi ayüucülen füchayaimi, ca tüngcülen layaimi.* Fei rüngaltucungeaimi. 16 Huelu tami pu cüpanche ñi pu bisnieto* huiñotuaingün tüfa mu, petu puunolu cai ñi castigangeal pu amorreo che”.

17 Conlu ti antü, rume dumiñcülei, fei huefpai quiñe horno* cheu ñi tripalen fitrun.* Ca huefpai quiñe üicülechi pelontuhue, fei rupai cheu ñi mülen ti pu lalechi culliñ. 18 Feichi antü Chau Jehová eldungucünufi ta Abrán: “Tami pu cüpanche eluafiñ tüfachi mapu, müleai Egipto ñi leufü mu ca puhuai tati fütra leufü mu, Éufrates pingelu. 19 Feitachi mapu mu mülei pu quenita che, quenizita che, cadmonita che, 20 Het che,* perizita che, refaím che, 21 amorreo che, Canaán che, guirgaseo che ca pu jebuseo che”.

16 Sarái, Abrán ñi domo, elulaeyu fotüm. Sarái nierquefui quiñe domo ñi cüdahuelqueteu, Agar pingei, Egipto mu tuhui. 2 Fei Sarái feipifi ta Abrán: “¡Füreneen, allcütuen! Chau Jehová elulaeneu tañi nieal püñeñ. Füreneen, cudumfinge tañi sierva Agar. Niele püñeñ, fei iñche ñi püñeñ reque feleai”. Abrán femi com tañi feipieteu Sarái. 3 Abrán yenielu mari tripantu ñi mülen Canaán mapu mu, tañi domo Sarái elueyu ñi nieafiel tañi sierva Agar. 4 Abrán cudumfi ta Agar, fei niepüñeñcünufi. Agar quimlu ñi niepüñeñcülen, eluhui ñi illamcayafiel tañi ülmen domo Sarái.

5 Sarái pelu ñi rupamequen tüfachi dungu, feipifi ta Abrán: “Eimi tami culpa mu huesalcamequeneu tüfachi domo. Iñche elueyu tañi sierva, huelu quimlu ñi niepüñeñcülen, eluhui tañi illamcayaeteu. Jehová feipipe inei am ta huelulcai, iñche cam eimi”. 6 Abrán feipifi ta Sarái: “Eimi ngüneniefimi tami sierva. Chem tami chumal, femnge”. Fei Sarái illamcafi Agar, feimu ti domo lefmahui.

7 Fei hula Chau Jehová ñi cüme püllü pefi ti domo huellin mapu mu,* ina hufco meu.* Feiti mu mülei quiñe rüpü amulelu Sur pingechi mapu mu. 8 Ti cüme püllü feipi: “Agar, Sarái tañi sierva, ¿cheu cüpaimi? ¿Cheu amuaimi?”. Ti domo huiñoldungui:* “Lefmaumequen Sarái ñi duam mu, tañi ülmen domo”. 9 Fei Chau Jehová ñi cüme püllü feipifi: “Huiñotunge tami ülmen domo meu. Ñom piuque mu eluunge tami ngünenieaeteu”. 10 Fei hula Chau Jehová ñi cüme püllü feipifi: “Femcünuan ñi alün-ngeal tami pu cüpanche. Rume alün-ngeaingün, pepi raquifal-layai”. 11 Chau Jehová ñi cüme püllü ca feipifi: “Niepüñeñcüleimi, fei choyüaimi quiñe huentru püñeñ. Chau Jehová allcüñmaeimu tami fente ngüman cutrancahun mu. Feimu Ismael* üituculelafimi tami püñeñ. 12 Ismael quiñe auca cahuellu reque femngeai.* Quisu quehuayafi com pu che, fei com pu che quehuayaeyu. Püntüleai* tañi pu peñi mu”.

13 Agar üitufi ta Chau Jehová, fei feipifi: “Eimi am ta Chau Ngünechen com penielu”.* Femngechi feipifi raquiduamlu: “¿Rüfcünu pefiñ mai tüfa mu tañi penieteu?”. 14 Feimu feiti rünganco* mülelu rangi Cadés ca Bered mu, üitucungei Beer-Lahái-Roí.* 15 Feimu Agar elufi quiñe fotüm ta Abrán, fei Abrán üituculelfi Ismael. 16 Agar choyüfilu ta Ismael, Abrán nierquei 86 tripantu.

17 Abrán nielu 99 tripantu, Chau Jehová peufaluhui ca feipifi: “Iñche ta Chau Ngünechen Com Nehuen Nielu. Miyaunge iñche tañi rüpü mu ca nor chengeaimi. 2 Elcünuayu* tañi eldungu. Eluhuan tami pu cüpanche ñi alün-ngeal, rume alün-ngeal”.

3 Feica müten Abrán famnacümi tañi ange mapu mu. Chau Dios dungunieyu, fei feipieyu: 4 “Iñche eldungucünuleleyu nga, rüfcünu mai fentren troquiñche cüpayai eimi mu.* 5 Iñche femcünuan fentren troquiñche ñi cüpayal eimi mu.* Feimu Abrán* pingehuelayaimi, Abrahán* pingetuaimi mai. 6 Eluhuan tami nieal fentren, rume fentren cüpanche. Fentren troquiñche tripayai eimi mu. Ca tami pu cüpanche mu tripayai lonco ülmen.

7 Tunte rupallefule rume tami pu cüpanche, iñche feman chem tami eldungucünufiel eimi ca tami cüpanche. Tüfachi eldungu rumel müleai, fei eimi ca tami cüpanche ñi Dios ngean. 8 Eimi cañpüle cüpachi chengefuimi Canaán mapu mu. Huelu eluhuayiñ ta eimi ca tami pu cüpanche feitichi mapu. Rumel eimün-ngeai. Fei tami pu cüpanche ñi Dios ngean iñche”.

9 Chau Dios ca feipifi ta Abrahán: “Tunte rupayafui rume tami pu cüpanche, mülei tami huechunenturpual tañi eldungu eimi ca tami pu cüpanche. 10 Tüfachi eldungu elcünuleluhuayiñ tami huechunentuafiel eimi ca tami pu cüpanche: mülei tamün circuncidayafiel* com pu huentru mülelu eimün mu. 11 Mülei tamün circuncidahual, femngechi pengelcünungeai taiñ eldungucünun. 12 Pura antü rupale müten tañi choyüngen, mülei tamün circuncidayafiel com pu huentru mülelu eimün mu ca inei rume choyüngele ti ruca mu. Com tamün pu cüpanche mülei ñi femal. Ca femngechi mülei ñi circuncidangeal ca cüpanche tamün ngillañmafiel quiñe che cañpüle cüpalu. 13 Com pu huentru choyüngelu tami ruca mu ca com pu huentru tami ngillafiel, mülei ñi circuncidangeal. Tañi eldungu pengelngeai tamün fün ilo mu. Tüfachi eldungu rumel müleai. 14 Quiñe huentru pinole ñi circuncidangeal, mülei tañi langümngeal, quisu am famentufilu tañi eldungu”.

15 Fei hula Chau Dios feipifi ta Abrahán: “Tami domo, Sarái* feipihuelayafimi, Sara* pingetuai. 16 Iñche cümelcayafiñ. Sara mu eluayu quiñe fotüm. Cümelcayafiñ, quisu mu tripayai fillque troquiñche ca tañi cüpanche mu tripayai lonco ülmen”. 17 Abrahán famnacümi tañi ange mapu mu. Fei ayecahui ca feipi tañi piuque mu: “Quiñe huentru pataca tripantu nielu, ¿nierpuafui quiñe fotüm? Sara, quiñe domo 90 tripantu nielu, ¿feingeafui ñi choyüal quiñe püñeñ?”.

18 Feimu Abrahán feipifi ta Chau Ngünechen: “Füreneen, cümelcafinge ta Ismael”. 19 Huelu Chau Dios feipi: “Tami domo Sara rüfcünu eluaimu quiñe fotüm, Isaac* üituculelafimi. Iñche eldungucünulelafiñ. Tati eldungu rumel müleai tañi cüpanche mu. 20 Allcüñmaeyu tami ngillatufiel Ismael mu. Rüfcünu cümelcayafiñ, iñche ñi duam mu Ismael nieai fotüm, fentren-ngeaingün, rume fentren-ngeaingün. Quisu mu tripayai mari epu loncolelu.* Feimu quiñe fütra troquiñche femcünuafiñ. 21 Huelu eldungucünulelafiñ ta Isaac. Sara eluaimu tüfachi fotüm ca tripantu tüfachi antü püle”.

22 Deulu ñi nütramcahun Abrahán engu, Chau Dios elcünueyu. 23 Feimu Abrahán trahulfi com pu huentru mülelu tañi ruca meu, tañi fotüm Ismael, pu huentru choyüngelu tañi ruca mu ca tati pu huentru ñi ngillafiel. Feichi antü mu müten circuncidafi engün chumngechi ñi feipieteu ta Chau Dios. 24 Abrahán nierquefui 99 tripantu, fei circuncidangei. 25 Cafei tañi fotüm Ismael mari cüla tripantu nierquei ca circuncidangei. 26 Ca feichi antü mu Abrahán ca tañi fotüm Ismael circuncidangei. 27 Ca circuncidangei com pu huentru mülelu Abrahán tañi ruca mu, tati pu choyüngelu ñi ruca mu ca tati pu huentru ñi ngillañmafiel pu che cañpüle cüpalu.

18 Abrahán mülelu ti fütraque anümca Mamré mapu mu, Chau Jehová peufaluhui. Feichi hora mu rume arengefui, Abrahán anülerquei tañi tolto ruca* ñi hulngiñ mu. 2 Abrahán adquintulu, pei cüla huentru ñi huitralen, nehue camapulelai engün. Fei hulngiñ tañi tolto ruca mu lefcülen tripai ñi trafyemeafiel engün, fei Abrahán pochongnagi* mapu mu. 3 Fei feipi: “Chau Jehová, nor che troquieli, llellipueyu, huallcünuñmalayaen tañi ruca. 4 Cüpalngeai pichin co tamün cüchanamun-ngeal. Fei ürcütuaimün miñche anümca. 5 Cüpaimün tañi ruca mu, feimu cüpaleluhuayiñ pichin cofque tamün nehuencontual.* Fei hula trecacünuhuafuimün”. Pu huentru feipingün: “Felei. Femnge com tami piel”.

6 Feimeu müten amui tañi tolto ruca mu ñi quintumeafiel ta Sara ca feipifi: “Matu yemenge epe mari epu kilo* doi cüme rüngo, masayafimi, fei deumayaimi cofque”. 7 Cafei Abrahán lefcülen amui cheu tañi mülen tañi pu culliñ. Dullimei doi cüme hue toro, fei elufi tañi cüdaufe ñi langümafiel ca tañi pepicayafiel. 8 Feimu nüfi ti mantequilla, lichi ca tati ilo toro deu pepicalelu. Fei elufi tati pu huentru tañi iyafiel. Abrahán huitracünuhui, fülmaniefi tati pu huentru petu tañi imequen engün miñche anümca.

9 Fei ti pu huentru ramtufi ta Abrahán: “¿Cheu am mülei tami domo Sara?”. Quisu huiñoldungui:* “Tüfa mu, tati tolto ruca mu”. 10 Quiñe tati pu huentru feipi: “Rüfcünu ca tripantu huiñotuan tüfachi antü püle, fei tami domo Sara nieai quiñe püñeñ”. Sara allcütulerquei ellacon ti tolto ruca mu ti huentru ñi furi püle. 11 Feichi mu Abrahán ca Sara deu füchalefuingu. Sara pepi niepüñeñlafui, cuselu cai. 12 Fei Sara ayecahui tañi piuque mu ca feipi: “Iñche deu cusen, ca tañi ñidol Abrahán ca füchai. Rume ayühun-ngei ñi nieal püñeñ, ¿iñche femafun cai?”. 13 Fei Chau Jehová feipifi ta Abrahán: “Sara, ¿chumngelu* ayecahui? ¿Chumngelu feipi ñi rume cusen ñi nieal püñeñ? 14 Chau Jehová, ¿com pepi femnoafulu am? Ca tripantu huiñotuan tüfachi antü püle, fei Sara nieai quiñe püñeñ”. 15 Feimu Sara llicai, feipi: “¡Femlan! ¡Ayecaulan!”. Fei Chau Dios feipi: “Mai, ayecahuimi”.

16 Fei tati pu huentru huitrapüraingün tañi amutual. Abrahán nguyulfi tati pu huentru. Amulelu engün, adquintufingün ta Sodoma. 17 Fei Chau Jehová feipi: “Tañi femal, ¿ellcañmayafiñ ta Abrahán ñi quimnoal? 18 Rüfcünu llemai Abrahán quiñe fütra troquiñchengeai nehuen-ngelu. Com troquiñche mülelu mapu mu cümelcangeai quisu tañi duam meu. 19 Iñche quimürpufiñ ta Abrahán, femngechi feipiafi tañi pu fotüm ca tañi pu cüpanche ñi amuleal Chau Jehová ñi rüpü mu ca ñi femal cümeque dungu ca norngechi dungu. Femngechi iñche, Chau Jehová, feman tañi feipicünulelfiel ta Abrahán”.

20 Fei Chau Jehová feipi: “Sodoma ca Gomorra fütra culpaingu.* Allcüñmafiñ pu che ñi cutrancaumequen ca ñi huirarmequen engün tüfachi epu huaria ñi duam mu. 21 Feimu amuan ñi peafiel ñi rüfngepen mai chem tañi allcütuel. Coila dungungele, quiman”.

22 Tati pu huentru amutuingün, fei trecacünuhuingün ñi puhual Sodoma mu. Huelu Chau Jehová mülenagi Abrahán engu. 23 Abrahán fülconi* Chau Dios mu, fei feipifi: “¿Rüfcünu llemai trür apümcayafimi norngechi che huesaque che engu? 24 Mülele 50 nor che ti huaria mu, ¿apümcayafimi com pu che? ¿Perdonalayafimi ti huaria tüfachi 50 che ñi duam mu? 25 ¡Eimi turpu femlayafuimi ta tüfa! Trür langümlayafuimi ti nor che huesaque che engu. Femülmi, trür cutrancangeafui ti nor che ca ti huesaque che engu. ¡Huelu eimi turpu femlayafuimi! Eimi Juez ngeimi com mapu mu, fei ¿nor dungu femnoafulu am ta eimi?”. 26 Jehová feipi: “Peli ñi mülen 50 nor che Sodoma mu, feitichi pu nor huentru ñi duam mu perdonayafiñ com pu che huaria mu”. 27 Fei Abrahán feipi: “Iñche trufür mapungen, falilan. Huelu Chau Jehová, füreneen, eluen tañi huiño dungual. 28 Pefilmi 45 nor che müten, ¿ca apümcayafimi ti huaria quechu che faltalu cai?”. Chau Dios huiñoldungueyu:* “Peli 45 nor che, apümcalayafiñ ti huaria”.

29 Ca quiñe rupa Abrahán ramtufi ta Chau Dios: “Mülele 40, ¿chumaimi?”. Chau Dios huiñoldungueyu:* “Mülele 40, apümcalayafiñ”. 30 Abrahán amulerpui ñi nütramcafiel: “Chau Jehová füreneen, illculayaimi.* Eluen tañi huiño dungual. Pelmi 30 müten, ¿chumaimi cai?”. Chau Dios huiñoldungueyu:* “Peli 30 nor che, apümcalayafiñ ti huaria”. 31 Ca quiñe rupa Abrahán feipifi: “Chau Jehová füreneen, eluen tañi huiño dungual. Mülele 20 nor che müten, ¿chumaimi?”. Chau Dios huiñoldungueyu:* “Mülele 20 nor che, apümcalayafiñ”. 32 Ca inangechi, Abrahán ca feipifi: “Chau Jehová illcuquilnge,* füreneen, eluen tañi dungual ca quiñe rupa müten. Pelmi ñi mülen mari nor che müten, ¿chumaimi?”. Chau Dios huiñoldungueyu:* “Mülele mari nor che müten, apümcalayafiñ”. 33 Deulu ñi nütramcahun engu, Chau Jehová amutui. Abrahán cai huiñotui tañi tolto ruca mu.

19 Conlu ti antü, ti epu cümeque püllü puhuingu ta Sodoma. Lot anülerquei ti huaria ñi hulngiñ mu.* Pefilu ñi puhun engu, Lot huitrapürai ñi trafyemeafiel, fei famnacümi ñi ange mapu meu. 2 Fei feipifi engu: “Fürenemuchi, saquinque ñidol, cüpayaimu tañi ruca mu. Tüfachi pun umayaimu tañi ruca mu, fei cüchanamun-ngeaimu. Hule pulihuentu huitratuaimu, fei trecaletuaimu”. Huelu fei engu feipi: “Mañumuhuiyiñ, huelu femlayayu. Tüfachi pun umayayu ti plaza mu”. 3 Huelu Lot feipifeipimequefi engu ñi amual tañi ruca mu, feimu amui engu. Lot pepicalelfi fentren iyael ca deumalelfi fayümngenochi cofque, fei ifingu.

4 Petu ñi umautunon engün, pu huentru Sodoma huaria mu, pichique huentru ca füchaqueche cütu, com hualloñmafingün Lot ñi ruca. 5 Fei mütrümfingün* ta Lot ca feipifingün: “¿Cheu mülei pu huentru ñi acun tami ruca mu tüfachi pun? ¡Entupafinge taiñ cudumafiel engu!”.

6 Lot tripai hulngiñ mu, huelu tañi furi püle cerracünufi ti puerta. 7 Feipifi engün: “Fürenemuchi pu peñi, ngelai tamün femal tüfachi fütra huesa dungu. 8 Fau nien epu ñahue, petu cudumngelai engu. Fürenemuchi, huecun cüpaleluhuayiñ, fei chem rume femafuimün. Huelu tüfachi pu huentru chumlayafimün rume, iñche tañi pu huitran tati, feimu mülei tañi cuñiutucuafiel”. 9 Huelu pu huentru feipingün: “¡Famtripange!”. Fei ca feipingün: “Huitra cuñifall huentrungeimi, ca mapu cüpaimi, eimi ta catripanche,* ¿inei am ta eimi taiñ juzgayaeteu? Tüfa hula doi huesalcahuayiñ ta eimi tüfachi pu huentru mu”. Fei lefcontufingün ta Lot ca eluhuingün ñi huecharnentuafiel ti puerta. 10 Feimu pu huentru ponhui ruca mu mülelu, nentuingu ñi cuhu tañi nüafiel ta Lot. Fei yefingu ponhuitu ruca mu ca cerracünufingu ti puerta. 11 Traumalfingu pu huentru mülelu hulngiñ ruca mu, pichique huentru ca füchaqueche cütu. Fei cansaingün fente ñi quintuyahulfiel ti puerta. 12 Fei ti epu huentru mülelu Lot engu ramtui: “¿Niepeimi mai caquelu pariente ti huaria mu? ¡Trahulfinge tami pu chedcui,* tami pu fotüm, tami pu ñahue ca com tami pu che! ¡Entufinge engün ti huaria mu! 13 Chau Jehová allcüi fentren huesaque dungu tüfachi huaria mu, feimu apümcayafiyu. Jehová huercüeyumu tayu apümcayafiel”. 14 Feimu Lot tripai tañi nütramcayafiel tañi pu chedcui, pu huentru ñi nieafiel tañi pu ñahue. Tunte rupachi feipifi engu: “¡Amuiñ! ¡Tripamu tüfa mu! Jehová apümcayafi tüfachi huaria”. Huelu tañi pu chedcui ayecan dungu troquifingu Lot ñi feipin.

15 Petu hunlu, pu cümeque püllü feipifingu ta Lot ñi matu tripayal, feipifingu: “¡Lefnge! ¡Yefinge tami domo ca tami epu ñahue, femngechi lalayaimi castigangele tüfachi huaria tañi culpan mu!”.* 16 Lot matu tripalai, huelu Chau Jehová cutranpiuqueyeyu. Feimu pu huentru nüñmaeyu ñi cuhu ta Lot, tañi domo ca tañi epu ñahue, fei nentufi engün ti huaria mu. 17 Puulu engün müten huecun huaria mu, quiñe tati pu huentru feipi: “¡Lefmaunge tami mongetripayal! ¡Huiñoquintulayaimi, cheu no rume huitracünuuquilnge! ¡Amunge cheu ñi mülen fütraque huincul tami apümcangenoal!”.

18 Huelu Lot feipi: “Chau Jehová füreneen, huercülaen üye mu. 19 Ñidol, eimi deu füreneen ca rume cutranpiuqueyeen, feimu mongetripan.* Huelu lefmaulayafun cheu ñi mülen fütraque huincul. Llicalen, üye mu huesa rupayafun, layafun. 20 Fau püle mülei quiñe pichi huaria, üye mu lefmahuafun. ¿Amuafun? Füreneen, quiñe pichi huaria tati. Üye mu mongetripayan”.* 21 Feimu Chau Dios feipi: “Felei, ca huiño cutranpiuqueyeayu, apümcalayafiñ feitichi huaria tami feipiel. 22 ¡Matu amunge! ¡Lefmaunge! Petu tami puunon üyeu chumlayan rume”. Feimu Zóar* pingetui feitichi huaria.

23 Lot puulu ta Zóar, deu triparquei ti antü. 24 Fei Chau Jehová mahunelfi cütral ca azufre* Sodoma ca Gomorra huaria mu. Huenu mu cüpai, Chau Jehová ta huercüfi. 25 Femngechi Chau Dios apümcafi tüfachi epu huaria ca com ti huaria feitichi troquiñ mapu meu. Ca apümcangei com pu che ca tati anümca. 26 Huelu Lot tañi domo inalerquei tañi füta mu, huiñoquintui, fei chadilehuetui.*

27 Abrahán pulihuentu huitrai, fei amui cheu ñi mülefel Chau Jehová ñi adquiñ mu. 28 Adquintufilu ta Sodoma, Gomorra ca com feitichi troquiñ mapu, afmatulehuei tañi pefiel. ¡Rume fitrupürai* ti mapu! Horno mu* tripachi fitrun reque. 29 Chau Dios apümcafilu feitichi pu huaria ti troquiñ mapu meu, ngoimalai* chem ñi feipifiel ta Abrahán. Feimu entufi ta Lot feichi huaria mu cheu ñi mülequefel.

30 Fei hula Lot llicalerquei ñi mülen Zóar huaria mu. Feimu tripatui tañi epu ñahue engu, fei amui cheu ñi mülen fütraque huincul. Quiñe lolo mu mülequefui tañi epu ñahue engün. 31 Tati hunen ñahue feipifi tañi lamngen: “Tayu chau rume füchai ca tüfachi mapu mu ngelai chem huentru no rume tayu eluaeteu püñeñ, chumngechi huimtulequei pu che. 32 Eluafiyu pulcu tayu chau, fei quisuque cudumuhuayu tayu chau iñchiu, femngechi ñi amuleal tayu chau ñi pu che”.

33 Feichi pun elufingu pulcu tañi chau, fei ngolli. Fei ti hunen ñahue coni cheu ñi mülen tañi chau ca cudumuhui fei engu. Huelu Lot ngüneduamlai tunten mu ñi cudun tañi ñahue ca ñi huitratun. 34 Ca antü ti hunen ñahue feipifi tañi inan lamngen: “Trafia cudumuhun tañi chau iñchiu. Tüfachi pun huiño eluafiyu pulcu, fei eimi conpuaimi ca cudumuhuaimi fei engu. Femngechi ñi amuleal tayu chau ñi pu che”. 35 Feichi pun huiño elufingu pulcu tañi chau, fei ngolli. Fei ti inan ñahue amui ca cudumuhui tañi chau engu. Huelu Lot ngüneduamlai tunten mu ñi cudun tañi ñahue ca ñi huitratun. 36 Femngechi Lot niepüñeñcünufi tañi epu ñahue. 37 Tati hunen ñahue nierpui quiñe huentru püñeñ, Moab üituculelfi. Quisu mu tuhui pu Moab che mülelu fantepu mu. 38 Tati inan ñahue ca nierpui quiñe huentru püñeñ, Ben-Ammí üituculelfi. Quisu mu tuhui pu Ammón che mülelu fantepu mu.

20 Abrahán mülepui rangiñ Cadés ca Sur mapu mu, tüfa mülerquei Négueb mapu mu. Petu ñi mülen* Guerar mu 2 Abrahán feipiquefui ta Sara mu, quisu tañi domo: “Tüfa tañi lamngen”. Feimu Guerar ñi lonco ülmen, Abimélec, huercüi ñi yemengeal ta Sara, fei cüpalngei. 3 Quiñe pun Chau Dios peufaluhui Abimélec quiñe peuma mu, feipifi: “Ti domo tami cüpalelngeel niei füta. Feimu feichi domo ñi duam mu layaimi müten”. 4 Huelu Abimélec cudumuulai Sara engu.* Fei ramtui: “Chau Jehová, ¿apümcayafimi ti pu che culpanolu?* 5 Ti huentru, ¿feipilaeneu ama ‘Tüfa tañi lamngen’? Ca ti domo, ¿feipilaeneu ama ‘Tüfa tañi lamngen’? Huesa raquiduamlafun ca quimlafun ñi huesalcamequen”. 6 Fei Chau Dios feipifi ti peuma mu: “Iñche quimnien tami huesa raquiduamcülenon. Feimu catrütueyu tami cudumnoafiel, femngechi tami culpanoal* iñche mu. 7 Ti huentru, iñche tañi huerquen. Feimu huiñoleltufinge tañi domo. Quisu llellipuai eimi mu, femngechi mongeleaimi. Huelu huiñoleltunofilmi, rüfcünu layaimi ca com tami pu che”.

8 Abimélec pulihuentu huitrai, mütrümfi* tañi pu cüdaufe, fei feipifi com tañi rupan. Quisu engün rume llicaingün. 9 Fei hula Abimélec mütrümfi ta Abrahán, fei feipifi: “¿Chem am ta femmuiñ? ¿Chem huesa dungu am femeyu? ¿Chumngelu* cüpalelmuiñ tüfachi huesalcan iñche ca tañi pu che mu? Huesa dungu tami femün”. 10 Abimélec ca feipifi ta Abrahán: “¿Chumngelu* femimi tüfachi dungu?”. 11 Abrahán huiñoldungueyu:* “Iñche raquiduamün: ‘Tüfachi pu che yamquelafingün* ta Chau Dios, feimu langümngean tañi domo ñi duam mu’. 12 Quisu iñche tañi lamngen tati, coila dungu no. Quiñe chau nieyu, huelu caque ñuque nieyu. Tüfa hula tañi domongei. 13 Chau Ngünechen feipieneu ñi tripayal tañi chau ñi ruca meu ca ñi miyahual fill püle. Feimu iñche feipifiñ tañi domo: ‘Füreneen, rüf piuqueyenieeli,* cheu amuliyu rume, tüfa tañi lamngen piaimi’”.

14 Feica müten Abimélec huercüi ñi cüpalngeal ufisa, huaca ca cüdaufe, huentru ca domo, fei elufi ta Abrahán. Ca huiñoleltufi tañi domo Sara. 15 Abimélec ca feipifi: “Tüfa iñche tañi mapu. Huelu cheu rume ayülmi, mülepuaimi”. 16 Ca feipifi ta Sara: “Tami lamngen eluafiñ huaranca* siclo plata.* Femngechi tati pu che tami ruca mu ca caquelu che quimaingün tami femnon chem huesa dungu no rume. Inei no rume dalluntuculayaimu”. 17 Feimu Abrahán llellipufi ta Chau Dios, fei Chau Dios tremoltufi ta Abimélec, tañi domo ca pu domo ñi cüdahuelqueteu. Fei nierpuingün yall. 18 Sara ñi duam mu, Abrahán tañi domo, Chau Jehová femcünufui ñi nienoal püñeñ tati pu domo Abimélec ñi ruca mu.

21 Jehová raquiduamtucuniefi ta Sara, feimu Jehová femi com tañi feipicünufiel. 2 Fei Sara niepüñeñcülei. Feichi antü püle ñi feipicünuel Chau Dios, Sara elufi quiñe fotüm ta Abrahán. Abrahán deu fücharquei. 3 Feichi fotüm ñi elueteu Sara, Abrahán üituculelfi Isaac. 4 Pura antü nielu ti pichiche Isaac, Abrahán circuncidafi, femngechi inaniei ñi feipicünueteu Chau Dios. 5 Abrahán nierquei pataca tripantu choyüngelu ñi fotüm Isaac. 6 Sara feipi: “Chau Dios ayelcaeneu, inei rume quimle, quiñentrür ayecahuayu”.* 7 Quisu ca feipi: “¿Inei am raquiduamafui iñche ñi eluafiel quiñe fotüm ta Abrahán? Tüfei, Abrahán füchalei, huelu elufiñ quiñe fotüm”.

8 Feula chi pichi huentru tremi, fei moyohuelai. Feitichi antü Isaac moyohuenolu, Abrahán pepicai fentren iyael. 9 Ti Egipto domo Agar pingelu, elurquefi quiñe fotüm ta Abrahán. Fei Sara ngüneduami Agar ñi püñeñ ñi ayentumequefiel ta Isaac. 10 Feimu Sara feipifi ta Abrahán: “¡Huemünentufinge* ti esclava tañi püñeñ engu! Iñche tañi püñeñ Isaac llohuai com tami nieel. Feitichi esclava ñi püñeñ coneltulayai”. 11 Huelu Abrahán rume cutrantupiuquei Sara ñi feipin tañi fotüm mu.* 12 Chau Dios feipifi ta Abrahán: “Huesa duamquilnge ñi feipin Sara tami esclava mu ca tati hueche huentru mu. Allcütufinge, Isaac meu tripayai tami cüpanche. 13 Huelu tami esclava ñi püñeñ, ca tami cüpanche tati. Feimu femcünuan ñi tripayal quiñe fütra troquiñche quisu mu”.

14 Feimu Abrahán pulihuentu huitrai, nüi cofque ca quiñe trülque carpa* nielu co, fei elufi ta Agar. Abrahán meñcuntuculelfi com ti chemcün, fei elufi ti domo ca ti hueche ñi amutual. Fei tripai, nampiyahui Beer-Seba pingechi huellin mapu.* 15 Aflu ti co mülelu trülque carpa mu,* ti domo ültrentucufi* tati hueche miñche anümca mu. 16 Fei trecalen amui, müte camapu no* quisulen anücünuhui. Ca feipi: “Lale tañi püñeñ, ayülan tañi peafiel”. Fei pichi camapu anücünuhui ca eluhui ñi ngümacahual.

17 Chau Dios allcüi ñi ngümacaumequen ti hueche. Fei Chau Ngünechen ñi cüme püllü huenu mu mütrümfi* ta Agar, feipifi: “¿Chumimi am Agar? Llicalayaimi, Chau Dios allcütufi ti hueche. 18 Huitrange, quellufinge tañi huitrayal, nüfinge tami cuhu mu. Quisu mu tripayai quiñe fütra troquiñche”. 19 Fei Chau Dios pengelelfi ti domo quiñe rünganco.* Fei amui, apolfi ñi trülque carpa* co mu ca pütocolelfi tañi püñeñ. 20 Petu tremcülelu ti hueche, Chau Dios cuñiutucuniefi. Huellin mapu mu mülequefui ca adümürpui ñi nüafiel culliñ flecha mu. 21 Fei ti hueche mülerquei Parán pingechi huellin mapu. Ca tañi ñuque quintuleleyu quiñe domo Egipto mapu mu.

22 Feichi antü püle, Abimélec nütramcamefi ta Abrahán. Ca amui Ficol, ti loncolelu pu hueichafe meu.* Abimélec feipifi ta Abrahán: “Chau Dios quellunieimu com tami femmequen. 23 Feimu tüfa mu Chau Dios mu feipicünuen, ngünencalayaen ca tañi pu fotüm ca tañi pu lacu. Iñche piuqueyeyu,* feimu feipicünuen tami piuqueyeafiel ta iñche ca com tati pu che tüfachi mapu mu cheu tami mülen”. 24 Feimu Abrahán feipi: “Feman llemai”.

25 Abimélec ñi pu cüdaufe quehuafingün ta Abrahán ñi müntuñmayafiel* tañi rünganco. Abrahán quimelfi ta Abimélec chem ñi rupan. 26 Fei Abimélec feipieyu: “Quimlan inei ñi femün. Eimi ca feipilaen, tüfa hula quimün”. 27 Allcülu Abrahán ñi feipin Abimélec, nüi ufisa ca huaca. Elufi ta Abimélec. Fei eldungucünuhuingu. 28 Abrahán hudamentufilu ti regle hueque ufisa, 29 Abimélec ramtufi: “¿Chumngelu am* hudamentufimi feitichi regle hueque ufisa?”. 30 Abrahán huiñoldungufi:* “Mülei tami llohual tüfachi regle hueque ufisa, femngechi quimfalngeai iñche ñi deuman tüfachi rünganco”. 31 Abrahán üituculelfi Beer-Seba* feichi mapu, tiye mu am eldungucünuhuingu. 32 Femngechi Beer-Seba mu eldungucünuhuingu. Fei hula Abimélec huiñotui pu Filistea che ñi mapu mu. Ca huiñotui Ficol, ti loncolelu pu hueichafe mu. 33 Fei hula Beer-Seba mu Abrahán anümtucui quiñe tamarisco anümca. Üye mu llellipui Jehová ñi üi meu, tati rumel mongelechi Ngünechen. 34 Abrahán fentreñma mu mülenagi* pu Filistea che ñi mapu mu.

22 Rupalu com tüfachi dungu, Chau Dios eluhui ñi ngüneduamafiel tunte ñi nehuen-ngen Abrahán ñi feyentun. Feipifi: “¡Abrahán!”. Quisu huiñoldungui:* “¡Tüfa mu mülen!”. 2 Chau Dios feipi: “Füreneen, nüfinge tami fotüm Isaac, tami quiñen fotüm, tami rume piuqueyenieel. Fei amuaimi Moria mapu mu. Iñche pengelelayu quiñe huincul, üye mu hultucuafimi ta Isaac quiñe lüpümngeelchi chalintucun reque”.*

3 Fei Abrahán pulihuentu tripai, pepicafi tañi burro, fei ca mütrümfi* epu cüdaufe tañi compañaeteu quisu ca Isaac. Ca trirafi ti mamüll ñi lüpümafiel ti chalintucun. Fei trecacünuhuingün cheu ñi feipieteu Chau Dios. 4 Cüla antü rupalu, Abrahán adquintui, fei puquintui cheu tañi puhual. 5 Fei Abrahán feipifi tañi pu cüdaufe: “Tüfa mu mülenagaimu, ti burro cafei. Tañi fotüm iñchiu amuayu üyeu püramyeafiel ta Chau Dios. Fei huiñotuayu”.

6 Fei Abrahán nüfi ti mamüll tañi lüpümafiel feiti chalintucun ca meñcuntuculelfi tañi fotüm Isaac. Abrahán yeniei ti ailen* ca ti cuchillo, fei mür trecacünuhuingu. 7 Fei Isaac feipifi tañi chau Abrahán: “¡Saquin chau!”. Quisu huiñoldungueyu:* “¡Feipien fotüm!”. Isaac ramtui: “Nieyu cütral ca mamüll. Huelu, ¿cheu mülei tati ufisa ñi lüpümafiel chalintucun mu?”. 8 Abrahán huiñoldungui:* “Saquin fotüm, Chau Dios hulai ti ufisa ñi lüpümngeal ti chalintucun mu”. Fei trecaleingu.

9 Fei hula puhuingu cheu ñi feipifiel Chau Dios ta Abrahán. Tiye mu deumai quiñe altar, huente mu tucufi ti mamüll. Fei nüfi tañi fotüm Isaac, trariñmafi tañi namun ca tañi cuhu, rentrücünufi ti mamüll mu cheu ñi mülen ti altar. 10 Fei hula Abrahán nüfi ti cuchillo, epe langümfui tañi fotüm. 11 Huelu Chau Jehová ñi cüme püllü huenu mu mütrümfi, feipi: “¡Abrahán! ¡Abrahán!”. Quisu huiñoldungui:* “¡Tüfa meu mülen!”. 12 Fei feipi: “Langümquenofilnge ti hueche, chem no rume femquifilnge. Hultuculayan tañi quiñen fotüm feipilaimi, feimu tüfa hula quimün tami rume yamniefiel* ta Chau Dios”. 13 Fei nehue camapu no Abrahán pei quiñe caniru,* nülcülei tañi müta quiñe anümca mu. Fei nüfi ti caniru, lüpümfi ñi chalintucuafiel, tañi fotüm ñi femafel. 14 Fei Abrahán, feitichi mapu üitucufi Jehová-Yiré.* Feimu fantepu meu feipingequei: “Jehová ñi huincul meu hulai chem ñi duamniengeel”.

15 Ca quiñe rupa Chau Jehová ñi cüme püllü mütrümfi ta Abrahán huenu mu, 16 feipi: “Tüfa ñi feipin Chau Jehová: ‘Tami femün meu tüfachi dungu ca hultuculayan tañi quiñen fotüm feipilaimi. Feimu iñche tañi Ngünechen ngen mu feipicünuayu,* 17 rüfcünu llemai iñche cümelcayayu. Femcünuan ñi alün-ngeal tami cüpanche huenu müleyechi huangülen reque. Alün-ngeaingün cuyüm reque inaltu lafquen. Cafei tami cüpanche nüñmayafi tañi pu caiñe ñi huaria. 18 Tami allcütufiel iñche tañi dungun, com troquiñche mapu meu cümelcangeai tami cüpanche ñi duam mu’”.

19 Fei hula Abrahán huiñotui cheu tañi mülen tañi pu cüdaufe. Fei quiñentrür huiñoingün Beer-Seba mapu mu. Abrahán mülenagi tiye mu.

20 Abrahán feipingei: “Milcá elufi fotüm tami peñi Nacor. 21 Ti hunen fotüm Uz pingei. Inalei tañi peñi Buz, ca fei hula Quemuel, Aram tañi chau. 22 Cafei inaleingün Késed, Hazó, Pildás, Jidlaf ca Betuel”. 23 Betuel, Rebeca tañi chau. Tüfa engün tati pura fotüm Milcá ñi elufiel ta Nacor, Abrahán tañi peñi. 24 Nacor ñi cangelu domo,* Reumá pingelu, ca elueyu fotüm: Tébah, Gaham, Tahas ca Maacá.

23 Sara nierpui 127 tripantu, fei lai. 2 Sara lai Quiryat-Arbá mu, tüfa Hebrón ürque, mülerquei Canaán mapu mu. Abrahán rume hueñancüi, fei eluhui ñi ngümayal Sara mu. 3 Abrahán tripai cheu ñi elngeel tañi domo yem, fei amui ñi nütramcayafiel pu Het che.* Feipifi: 4 “Iñche ca mapu cüpanchengen eimün mu. Fendelelmuafen quiñe troquiñ mapu ñi elcünuafiel quiñe eltun,* femngechi ñi rüngaltucuafiel tañi domo yem”. 5 Pu Het che feipifingün ta Abrahán: 6 “Ñidol, allcütumuiñ. Quimnieiñ Chau Dios dullieimu tami loncoleal.* Feimu taiñ doi cüme eltun mu rüngaltucuafuimi tami domo yem. Cüpa rüngaltucufilmi tami domo iñchiñ taiñ eltun meu, inei no rume catrütulayaimu”.

7 Abrahán huitrapürai, fei pochongnagi* feitichi pu che ñi adquiñ mu, tüfa pu Het che. 8 Fei feipifi engün: “Cümelu troquifilmün iñche ñi rüngaltucuafiel tañi domo fau, fürenemuan, allcütumuchi. Iñche tañi üi meu dunguafimün ta Efrón, Zóhar ñi fotüm. 9 Feipiafimün ñi fendelelaeteu ti lolo Macpelá mu mülelu. Quisungei ca tañi ina lelfün mu mülei. Fürenemuan, eimün tamün adquiñ meu culliafiñ tunten plata ñi falin ti mapu. Femngechi iñche tañi eltun-ngeai”.

10 Efrón anülerquei pu Het che engün. Fei engün ñi adquiñ meu ca com pu trahuluucülelu ti huaria ñi hulngiñ püle, Efrón feipifi ta Abrahán: 11 “Femlayan ñidol. Allcütuen. Eluayu ti lolo ca ti lelfün. Iñche tañi pu che ñi adquiñ mu eluayu tüfachi mapu. Rüngaltucufinge tami domo”. 12 Fei Abrahán pochongnagi feitichi pu che ñi adquiñ mu. 13 Feimu com pu che ñi adquiñ mu, Abrahán feipifi ta Efrón: “Füreneen, allcütuen. Com culliayu tunte ñi falin tami lelfün. Llounge tati plata, femngechi ñi rüngaltucuafiel tañi domo üye mu”.

14 Efrón feipifi ta Abrahán: 15 “Ñidol, allcütuen. Tüfachi mapu 400 siclo plata fali.* Huelu calli, felecape müten. Rüngaltucufinge tami domo”. 16 Abrahán cümelu troquifi ñi feipin Efrón, feimu pesamefi 400 siclo plata chumngechi ñi femquen pu negociaquelu. Elufi ta Efrón tunten plata ñi feipin pu Het che ñi adquiñ mu. 17 Femngechi Efrón fendelelfi ta Abrahán ñi lelfün Macpelá mu mülelu, fülcülerquei* Mamré mapu mu. Ti lelfün, ti lolo ca com ti anümca müleyelu üye mu, 18 Abrahán ngen-ngerpui. Ngillafi pu Het che ñi adquiñ mu ca ti pu che ñi mülen ti huaria ñi hulngiñ püle. 19 Fei Abrahán rüngaltucufi tañi domo Sara ti lolo mu Macpelá ñi lelfün mu mülelu, tüfa fülcülerquei Mamré mapu mu, Hebrón ca pingequei, Canaán mapu mu. 20 Femngechi pu Het che ngen-ngehuetulaingün ti lelfün ca ti lolo mu. Tüfa hula Abrahán ngen-ngerpui, femngechi quiñe eltuncünuafiel.

24 Abrahán rume füchai. Chau Jehová cümelcafi fillque dungu mu. 2 Quiñe antü Abrahán nütramcafi tati doi fücha cüdaufe ñi mülen tañi ruca mu. Tüfachi huentru adniefi com ñi nieel Abrahán. Feipifi: “Füreneen, tucunge tami cuhu miñche tañi chang mu.* 3 Jehová, Ngünechen ngei huenu ca ti mapu mu. Fei ñi duam mu feipicünuen,* quintulelafimi quiñe domo tañi fotüm, huelu dullilayaimi pu Canaán che ñi ñahue, cheu ñi mülen iñche. 4 Huelu mai amuaimi tañi mapu mu, fei tañi pariente meu quintulelafimi quiñe domo tañi fotüm Isaac”.

5 Huelu tañi cüdaufe feipieyu: “Huiñotuli, huelu ti domo pinole ñi cüpayal tüfachi mapu mu, ¿chuman? ¿Yepeafun mai tami fotüm feitichi mapu mu cheu tami tripan?”. 6 Abrahán huiñoldungufi:* “Chumcaunorume yelayafimi tañi fotüm. 7 Chau Dios Jehová, ngen-ngelu huenu mu, feipieneu ñi tripayal tañi chau ñi ruca mu ca tañi pu pariente ñi mapu mu. Dungueneu ca feipicünueneu: ‘Eluafiñ tüfachi mapu tami pu cüpanche’. Quisu huercüai tañi cüme püllü tami adnieaeteu. Feichi mapu mu rüfcünu peaimi quiñe domo ñi nieal tañi fotüm. 8 Huelu ti domo pinole ñi cüpayal, lifretripayaimi tami feipicünuel. Huelu yelayafimi tañi fotüm feitichi mapu mu”. 9 Fei ti cüdaufe miñchecünufi tañi cuhu Abrahán tañi chang meu. Fei feipicünui ñi femal com ñi feipiel.

10 Feimu ti cüdaufe nüi mari camello ca epe fill chemcün ñi huercüel tañi ñidol. Feimu amui Nacor huaria mu, Mesopotamia mapu meu. 11 Puulu müten lucutunacümfi tañi pu camello fülcülelu* ti rünganco.* Mülefui huecuntu ti huaria mu. Feichi hora püle epe conlu ti antü, pu domo amuquei engün ñi nentucomeal. 12 Fei llellipui: “Jehová, tañi ñidol Abrahán ñi Ngünechen, füreneen, eimi tami duam mu com cüme tripape. Pengelcünufinge chumngechi tami piuqueyeniefiel* tañi ñidol Abrahán. 13 Tüfa mu mülen ina rünganco mu, pu huaria che ñi pu ñahue cüpaleingün nentupayal co. 14 Iñche feipiafiñ quiñe üllcha: ‘Füreneen, famnacümfinge tami metahue co ñi pütocoal’. Ti domo mülei ñi feipial: ‘Pütoconge ca cüpalelafiñ co tami pu camello’. Fei quiman tami dullifiel feichi domo ñi nieal Isaac, eimi tami serfiqueteu. Femngechi pengelelaen tami piuqueyefiel* iñche tañi ñidol”.

15 Petu ñi llellipumequen ti cüdaufe, tati huaria mu tripai quiñe üllcha, Rebeca pingelu. Meñcu yeniefi quiñe metahue. Rebeca, Betuel ñi ñahue ürque. Betuel, Milcá ñi püñeñ, Nacor tañi domo. Nacor, Abrahán tañi peñi ürque. 16 Ti üllcha rume cüme adngei. Ca cudumlaeyu quiñe huentru no rume. Fei ti üllcha domo nagpui rünganco mu, apolfi ti metahue co mu, fei ca huiñoi. 17 Feica müten ti huentru lefcülen amui, feipifi: “Füreneen, eluen pichin co tami metahue mu”. 18 Fei ti üllcha huiñoldungui:* “Pütoconge chachai”. Fei matu famnacümfi ñi metahue ca nüniefi ñi pütocoal ti huentru. 19 Deu pütocolu ti huentru, ti üllcha feipifi: “Huiño yemean co, femngechi tami pu camello ñi pütocoal com tañi duamnieel”. 20 Feica müten hutrulfi* tañi metahue ti pütocohue mu. Tunte rupachi nentumei co ti rünganco mu. Femngechi entumequefi ti co ñi pütocoal com tati pu camello. 21 Petu rupalu com tüfachi dungu, ti huentru ñücüfcülen mu adquintuniefi ti üllcha, afmatulehuei. Ramtumequehui: “¿Jehová quellupeneu mai ñi cüme tripayal tañi elfalcünu dungu?”.

22 Deu pütocolu ti pu camello, ti huentru elufi ti domo quiñe oro yihul* tucungequelu yu mu,* epe cayu gramo fanei.* Ca elufi epu oro brazalete, 114 gramo fanei.* 23 Fei feipifi: “Füreneen, feipien, ¿inei am tami chau? ¿Umañpuafuiñ tami chau ñi ruca meu?”. 24 Ti üllcha huiñoldungueyu:* “Iñche, Betuel ñi ñahue. Betuel, fei ta Milcá ca Nacor ñi fotüm”. 25 Ca feipi: “Umañpuafuimün taiñ ruca mu. Nieiñ pinu* ca fentren iyael ñi elungeal tamün pu culliñ”. 26 Fei ti huentru lucunagi ca pochongnagi* Jehová ñi adquiñ meu. 27 Fei feipi: “Püramyengepe Chau Jehová, tañi ñidol Abrahán ñi Ngünechen. Quisu fentecünulai tañi rume piuqueyefiel* tañi ñidol ca huechunentuquei com tañi feipin. Tañi ñidol ñi pu peñi, fei engu ñi ruca mu puhun, Chau Jehová tañi adnieteu meu”.

28 Fei ti üllcha lefcülen amui tañi ñuque ñi ruca mu, fei nütramcafi engün com tañi rupan. 29 Rebeca ñi huentru lamngen, Labán pingelu, lefcülen pemefi tati huentru ina rünganco mu mülelu. 30 Labán allcütufi ta Rebeca ñi feipimequen: “Tüfa tañi feipieteu ti huentru”. Cafei pefi ñi nieel ti yihul ca epu brazalete tañi cuhu mu. Fei Labán trafyemefi ti huentru, petu mülerquei ina rünganco tañi camello engün. 31 Feica müten feipifi: “Cüpange, eimi cümelcaeimu Chau Jehová. ¿Chumngelu am* petu müleimi huecun? Deu huercün ñi pepicayal ti ruca ca cheu müleal tami pu camello”. 32 Fei ti huentru coni ti ruca meu. Labán entutrapelfi ti pu camello, elufi pinu* ca iyael. Ca yelelfi co tati huentru ca tañi pu compañ, tañi cüchayal ñi namun engün. 33 Elungelu iyael ti huentru, feipi: “Petu tañi inon, entudunguan”. Fei Labán feipifi: “Dungunge”.

34 Fei feipi: “Iñche cüdahuelquefiñ ta Abrahán. 35 Chau Jehová rume cümelcafi tañi ñidol. Riculfi, elufi ufisa, huaca, plata, oro, camello, burro ca cüdaufe, huentru ca domo. 36 Cuselu rume Sara, tañi ñidol ñi domo, elufi quiñe fotüm. Ca tañi ñidol eluafi tañi fotüm com tañi nieel. 37 Tañi ñidol eldunguaimi pieneu, feipi: ‘Quintulel-layafimi tañi fotüm quiñe domo pu Canaán che ñi ñahue meu, cheu tañi mülen. 38 Huelu mai amuaimi tañi chau ñi ruca meu, cheu ñi mülen tañi pu che. Fei quintulelafimi quiñe domo tañi fotüm’. 39 Huelu iñche feipifiñ tañi ñidol: ‘Huiñotuli, huelu ti domo pinole ñi cüpayal, ¿chuman?’. 40 Fei feipieneu: ‘Chau Jehová iñche tañi serfiquefiel, huercüai tañi cüme püllü tami adnieaeteu. Fei cüme tripayai tami elfalcünu dungu. Iñche tañi pu che meu ca tañi chau ñi ruca mu* quintulelafimi quiñe domo tañi fotüm. 41 Amulmi tañi pu che meu, huelu elungenolmi ti domo, duamfalngelayai tami femal tami feipicünuel’.

42 Fachantü aculu iñche ti rünganco mu, llellipun: ‘Chau Jehová, tañi ñidol Abrahán ñi Ngünechen, eimi tami duam meu cüme tripale tañi elfalcünu dungu, 43 huechunentufinge tañi llellipun. Tüfa mu mülen ina rünganco mu. Cüpale quiñe üllcha domo ñi nentupayal co, feipiafiñ: “Füreneen, tami metahue mu ¿eluafen pichin co?”. 44 Fei ti domo feipile “Pütocoaimi eimi ca entuan co ñi pütocoal tami pu camello”, femngechi quiman eimi Chau Jehová tami dullifiel feichi domo ñi nieal tañi ñidol ñi fotüm’.

45 Petu ñi llellipumequen ñücüfcülen mu, ti huaria mu tripai Rebeca, meñcuniefi quiñe metahue. Fei nagpui tati rünganco mu ca eluhui ñi nentual co. Feimu feipifiñ: ‘Füreneen, eluen co’. 46 Feica müten Rebeca famnacümfi ñi metahue ca feipieneu: ‘Pütoconge, fei ca cüpalelafiñ co tami pu camello’. Fei pütocon, cafei Rebeca cüpalelfi co tañi pu camello. 47 Fei hula ramtufiñ: ‘¿Inei am tami chau?’. Rebeca huiñoldungui:* ‘Iñche, Betuel tañi ñahue. Betuel, tüfa Milcá ca Nacor ñi fotüm’. Fei tuculelfiñ ti yihul tañi yu mu ca tati brazalete ñi cuhu mu. 48 Fei hula lucunagün ca pochongnagün Jehová ñi adquiñ mu. Püramyefiñ ta Jehová, tañi ñidol Abrahán ñi Ngünechen. Fei adnieneu ti cüme rüpü mu, feimu puhun tañi ñidol ñi pu peñi meu, pefiñ tañi lacu,* femngechi ñi yelelafiel tañi ñidol ñi fotüm. 49 Tüfa hula feipimuan, ¿pengelaimün cai tamün rume piuqueyeniefiel* tañi ñidol ca femaimün tañi feipiel? Pinolmün, feipimuan, fei quiman chem tañi chumal”.

50 Fei Labán ca Betuel huiñoldunguingu:* “Felepe cam felequilpe* feipilayafuyu. Com tüfa cüpai Chau Jehová mu. 51 Tüfa mu mülei Rebeca. Yefinge, femngechi ñi nieaeteu tami ñidol ñi fotüm, chumngechi feipicünui Chau Jehová”. 52 Abrahán ñi cüdaufe allcülu müten, pochongnagi mapu mu Jehová ñi adquiñ mu. 53 Feimeu ti huentru nentui epe fill chemcün oro ca platangelu ca huesaquelu, fei elufi ta Rebeca. Cafei elufi falinque chemcün Rebeca tañi lamngen ca tañi ñuque. 54 Fei hula ti huentru ca tañi pu compañ ingün ca putuingün* ca umañnagingün feiti mu.

Ca antü ti huentru pulihuentu huitralu, feipi: “Elumuiñ ñi huiñotual tañi ñidol meu”. 55 Huelu ti üllcha ñi lamngen ca ñi ñuque feipingu: “Elufinge ti üllcha ñi mülenagal mari antü rehuall, fei hula amuafui”. 56 Huelu quisu feipi: “Catrütuquenolmun, Chau Jehová ñi duam mu cüme tripai tañi dungu. Feimu elumun tañi amutual ca huiñotual tañi ñidol meu”. 57 Fei feipieyu engu: “Mütrümafiyiñ* ti üllcha, fei ramtuafiyiñ”. 58 Feimu mütrümfingün ta Rebeca ca ramtufingün: “¿Ayüimi tami amual tüfachi huentru engu?”. Quisu huiñoldungui:* “Mai, ayün tañi amual”.

59 Fei hula elungei ta Rebeca ca ti domo tañi dapiqueteu* ñi amual Abrahán ñi cüdaufe ca tati pu huentru engün. 60 Cümelcafingün ta Rebeca ca feipifingün: “Saquin lamngen, fentren huaranca* cüpanche nieaimi, nüñmayafingün tañi pu üdequeteu ñi huaria”. 61 Fei Rebeca ca tañi pu sierva pepicahuingün, püracamelloingün ca inafingün ti huentru. Fei ti huentru amutui, Rebeca compañnieyu.

62 Isaac mülerquei Négueb mapu mu, feimu huiñometui feichi rüpü amulelu Beer-Lahái-Roí mapu mu. 63 Epe conlu antü, Isaac miyahurquei lelfün meu ñi raquiduamal. Puquintui, fei pei ñi cüpalen quiñeque camello. 64 Rebeca cai puquintui ca pefi ta Isaac. Feica müten nagpai ti camello mu. 65 Rebeca ramtufi ti cüdaufe: “¿Inei am feichi huentru cüpalelu taiñ trafyepaeteu?”. Fei ti cüdaufe huiñoldungueyu:* “Fei tañi ñidol tati”. Fei Rebeca munulcünui tañi ange. 66 Fei tati cüdaufe quimelelfi ta Isaac com tañi femün. 67 Fei hula Isaac yefi ta Rebeca tañi ñuque Sara ñi tolto ruca mu.* Femngechi nierpufi ta Rebeca. Isaac rume piuqueyefi, fei yafüluucületui tañi ñuque ñi lan meu.

25 Abrahán huiño nietui domo, Queturá pingei. 2 Ti domo elueyu fotüm, tüfa engün: Zimrán, Jocsán, Medán, Madián, Isbac ca Súah.

3 Jocsán tañi pu fotüm, fei ta Seba ca Dedán.

Dedán ñi pu fotüm, fei ta Asurim, Letusim ca Leumim.

4 Madián tañi pu fotüm, fei ta Efá, Éfer, Hanok, Abidá ca Eldaá.

Com tüfa, Queturá tañi pu cüpanche.*

5 Fei hula Abrahán elufi com tañi nieel ta Isaac. 6 Huelu pu fotüm ñi elueteu tañi caquelu domo,* Abrahán elufi itrofillem. Petu mongelelu Abrahán, huercüfi engün ñi müleal tripahue antü püle, femngechi ñi camapuleal tañi fotüm Isaac meu. 7 Abrahán mongelerquei 175 tripantu. 8 Abrahán fei ñi cümelcalen ca ñi nien fentren tripantu, fei lai. Rüngaltucungei tañi cuifiqueche yem reque. 9 Tañi pu fotüm Isaac ca Ismael rüngaltucufingu ta Abrahán ti lolo Macpelá mu, Efrón ñi lelfün, Zóhar ñi fotüm ti Het che,* fülcülefui* Mamré mapu mu. 10 Tüfachi lelfün ngillañmafi Abrahán tati pu Het che. Tiye mu rüngaltucungei ta Abrahán inafül tañi domo Sara mu. 11 Lalu Abrahán, Chau Dios cümelcaniefi tañi fotüm Isaac. Tüfa fülcülerquei Beer-Lahái-Roí mu.

12 Tüfa Ismael tañi rupan, ti fotüm ñi nieel Abrahán Agar engu, ti Egipto domo, Sara ñi cüdaufe.

13 Fei tüfa engün Ismael tañi pu fotüm. Caque quiñeque engün ñi familia yeniei tañi üi. Ti hunen fotüm Nebayot pingei. Inaleingün Quedar, Adbeel, Mibsam, 14 Mismá, Dumá, Masá, 15 Hadad, Temá, Jetur, Nafís ca Quedemá. 16 Tüfa Ismael ñi pu fotüm ca ti mari epu loncolelu ñi nieel quisuque tañi pu familia. Ca femngechi üituculelngei cheu ñi mülenagün engün ca cheu ñi toltoucülen engün.* 17 Ismael mongelerquei 137 tripantu. Fei lai ca rüngaltucungei tañi pu cuifiqueche yem reque. 18 Ismael tañi pu cüpanche mülenagingün Havilá mapu mu, Sur mapu püle mülelu, fülcülei Egipto mapu mu. Fei engün ñi mapu puhurquei ta Asiria mu. Tüfa engün fülmaucülei* com tañi pu peñi mu.

19 Tüfa Isaac ñi rupan, Abrahán ñi fotüm.

Abrahán fotümyefi ta Isaac. 20 Nielu 40 tripantu, Isaac niefi ta Rebeca, Betuel tañi ñahue, ti arameo huentru Padán-Aram mapu mu. Rebeca ñi lamngen, fei ta Labán ti arameo huentru. 21 Isaac ñi domo pepi niepüñeñquelafui, feimu Isaac llellipuquefui ta Chau Jehová tañi domo meu. Chau Jehová allcütui ñi llellipun, feimu Rebeca niepüñeñcülerpui. 22 Rebeca tañi epu püñeñ nielu tañi pütra mu,* quehuamequeingu. Feimu feipi: “Felelu cai ti dungu, ¿chumal am mongelean?”. Fei llellipufi ta Chau Jehová ñi quimal chumngelu* ñi rupamequen tüfa. 23 Chau Jehová feipifi: “Mülei epu huentru püñeñ* tami pütra meu. Epu troquiñche tripayai eimi mu. Quiñe troquiñche doi nehuen-ngeai ta cangelu mu. Ti hunelelu serfiafi tati inalelu”.

24 Aculu ti antü ñi niepüñeñal, epunturquei.* 25 Ti hunelu ñi tripan com quelülerquei ca munilerquei cal mu, tucuniei quiñe tacun reque. Feimu Esaú* üitucungei. 26 Fei hula tripai tañi peñi, nünieñmafi ta Esaú tañi rüncoi namun. Feimu Jacob* üitucungei. Isaac nielu 60 tripantu, tañi domo choyüi.

27 Tremlu engu, Esaú ayüquefui ñi miyahual lelfün mu, adümürpui ñi nüafiel culliñ. Huelu Jacob nor huentrungefui, mülequefui tolto ruca mu.* 28 Isaac cümentuquefui ti ilo ñi yelelqueteu Esaú, feimu doi piuqueyefi. Huelu Rebeca doi piuqueyeniefi ta Jacob. 29 Quiñe antü Esaú cansalen huiñotulu lelfün mu, Jacob pepicamequerquefui lenteja corü. 30 Esaú feipifi ta Jacob: “¡Füreneen! Matu eluen pichin tami quelü iyael tami nieel feiti mu. ¡Yafüngehuelan!”.* Feimu Edom* üitucungei. 31 Huelu Jacob feipi: “Hunelu fendelelen chem tami llohual tami hunen fotümngen mu”. 32 Fei Esaú feipi: “Epe lalen, fei ¿chem meu am ta quelluafeneu tañi hunen fotümngen?”. 33 Jacob feipi: “Hunelu feipicünuaen llemai”.* Feimu Esaú feipicünufi ta Jacob ca fendelelfi chem ñi llohual tañi hunen fotümngen mu. 34 Fei Jacob elufi ta Esaú cofque ca lenteja corü. Feimu Esaú icünui, fei huitratui ca amutui. Femngechi Esaú illamcafi chem ñi llohual tañi hunen fotümngen mu.

26 Feitichi mapu mu rupai quiñe fütra filla Abrahán ñi antü mu reque. Feimu Isaac amui Guerar mapu mu, cheu ñi mülen Abimélec, ti lonco ülmen pu Filistea che. 2 Chau Jehová peufaluhui, fei feipifi ta Isaac: “Amulayaimi Egipto mapu mu. Iñche feipiayu cheu tami mülenagal. 3 Catripanche reque* müleaimi tüfachi mapu meu. Iñche afcadinieayu ca cümelcayayu. Com tüfachi mapu eluayu ca tami pu cüpanche. Feman com tañi feipicünufiel* tami chau Abrahán. Iñche feipicünufiñ: 4 ‘Femcünuan ñi alün-ngeal tami cüpanche huenu müleyechi huangülen reque. Tami cüpanche eluafiñ com tüfachi mapu. Com troquiñche mapu meu cümelcangeai tami cüpanche ñi duam mu’. 5 Abrahán allcütuñmaeneu ñi dungun, inaniei iñche tañi huercün dungu ca tañi ley. Feimu feman tüfachi dungu”. 6 Fei Isaac mülenagi Guerar mapu mu.

7 Ti pu huentru mülelu feiti mu ramtufingün ta Isaac Rebeca mu. Quisu feipi: “Tañi lamngen tati”. Llicaquefui ñi feipial “Iñche tañi domo”. Rebeca rume cüme adngei, feimu Isaac raquiduamquefui: “Tüfachi pu huentru langümafeneu Rebeca ñi duam mu”. 8 Quiñe antü Abimélec, pu Filistea che ñi lonco ülmen, adquintumequei ventana mu. Fei pefi Isaac ñi pancocamequefiel* ta Rebeca. 9 Feimeu müten Abimélec mütrümfi* ta Isaac. Feipifi: “¡Tami domo amfe! ¿Chumngelu am* feipimi ‘Tañi lamngen tati’?”. Isaac huiñoldungui:* “Llicalefun ñi langümngeal quisu ñi duam mu”. 10 Abimélec feipi: “¿Chumngelu am* femmuiñ tüfa? Chem huentru rume cudumfule tami domo, culpan dungu mu* tucumuafuiñ”. 11 Feimu Abimélec elufi quiñe huercün dungu com tati pu che. Feipi: “¡Inei rume huesalcafile tüfachi huentru ca tañi domo, mülei tañi langümngeal!”.

12 Feimu Isaac eluhui ñi nganal feichi mapu mu. Ngani quiñe sacu, fei pürami pataca sacu Chau Jehová tañi cümelcan mu. 13 Amulelu am ñi nierpun itrofillem, ti huentru rume ricungerpui. 14 Nierpui fentren ufisa, huaca ca fentren cüdaufe. Huelu pu Filistea che eluhuingün ñi ütrirafiel.

15 Tañi chau Abrahán petu mongelelu deumarquefui quiñeque rünganco* tañi pu cüdaufe engün. Huelu ti pu Filistea che apolfingün trufür mu. 16 Fei Abimélec feipifi ta Isaac: “Camapulenge iñchiñ mu, doi nehuen-ngerpuimi iñchiñ meu”. 17 Feimu Isaac tripatui, toltoupui* Guerar pingechi laf mapu mu. Fei mülenagi üye mu. 18 Isaac nülanentufi ti rünganco ñi deumangeel tañi chau Abrahán petu mongelelu, huelu pu Filistea che tacurquefingün lalu Abrahán. Cafei Isaac üitucufi ti rünganco chumngechi ñi üitucufiel tañi chau.

19 Ti laf mapu mu petu ñi rüngamequen Isaac ñi pu cüdaufe, peingün quiñe rüngan lif co nielu. 20 Ti pu camañfe Guerar mapu mu, notucadungufingün Isaac tañi pu camañfe. Ca feipingün: “¡Iñchiñngei tüfachi co!”. Feimu Isaac üituculelfi ti rünganco Ésec,* üye mu am tripalu notucadungun. 21 Isaac ñi pu cüdaufe cañpüle amuingün ñi deumayal cangelu rünganco. Huelu ca quiñe yafcahun tripai. Feimu Isaac üituculelfi Sitná.* 22 Fei cañpüle amui ñi deumayal ca rünganco, huelu tripalai yafcahun. Feimu Isaac üituculelfi Rehobot* ca feipi: “Tüfa hula Chau Jehová elueiñmeu cheu taiñ müleal ca ñi fentren-ngeal feitichi mapu mu”.

23 Fei amui Beer-Seba mapu mu. 24 Feichi pun Chau Jehová peufaluhui. Fei feipifi ta Isaac: “Iñche tami chau Abrahán ñi Ngünechen ngen. Llicaquilnge, iñche afcadinieyu. Abrahán serfiquefeneu, fei ñi duam mu iñche cümelcayayu ca femcünuan ñi alün-ngeal tami cüpanche”. 25 Fei Isaac deumai quiñe altar ca llellipufi ta Chau Jehová üitufiel mu. Tiye mu toltoupui* ca tañi pu cüdaufe deumaingün quiñe rünganco.

26 Fei hula Abimélec tripai Guerar mapu mu ñi pemeafiel ta Isaac. Compañeyu tañi ngülamtufe Ahuzat ca Ficol, tati loncolelu pu hueichafe mu.* 27 Fei Isaac ramtufi: “¿Chumngelu* cüpaimün? ¿Camapu amuaimi feipimulan ama fente tamün üdemufiel?”. 28 Fei feipifingün: “Quimnieiñ tami afcadinieteu Jehová, feimu eluhuiyiñ tami feipiafiel: ‘Fürenemuiñ, eldungucünuhuaiñ. Elumuiñ taiñ elal tüfachi eldungu: 29 iñchiñ huesaque dungu femuulayiñ, feimu eimi ca femngechi huesalcamulayaiñ. Loncontucunienge, iñchiñ afquentu cümelcahuiyiñ ca eluhuiyiñ tami amutual tüngcülen mu. Feula eimi cümelcanieimu Chau Jehová’”. 30 Fei Isaac pepicalelfi fentren iyael. Quisu engün ingün ca putuingün.* 31 Ca antü pulihuentu huitraingün. Fei eldungucünuhuingün. Isaac elufi ñi amutual engün, fei tüngcülen amutuingün.

32 Feichi antü Isaac tañi pu cüdaufe feipimefingün ñi deumafiel quiñe rünganco, ca feipingün: “¡Peiñ co!”. 33 Fei ti rünganco Sibá üituculelfi. Feimu ti huaria Beer-Seba pingei fantepu mu.

34 Esaú nielu 40 tripantu, niefi Judit, Beerí ñi ñahue, ti Het che.* Ca niefi Basemat, Elón ñi ñahue, ti Het che. 35 Tüfachi epu domo ñi duam mu, Isaac ca Rebeca rume huesa duamingu.

27 Isaac rume füchai, tañi nge nehue pelohuelai. Fei mütrümfi* tañi hunen fotüm Esaú, feipifi: “¡Poyen fotüm!”. Quisu huiñoldungui:* “¡Tüfa mu mülen!”. 2 Fei Isaac feipifi: “Rume füchan tati. ¿Pichin mu müten lapelayan? 3 Feimu füreneen, matu nüfinge tami flecha ca tami arco. Amunge mahuida mu, nüfinge quiñe culliñ, fei cüpalelen. 4 Aculmi müten, pepicalelaen quiñe cüme iyael iñche ñi cümentuqueel. Cüpalelen, fei iñche iyafiñ. Fei petu ñi lanon, cümelcayayu”.

5 Huelu Rebeca allcütulerquei Isaac tañi feipimequefiel tañi fotüm Esaú. Fei Esaú amui lelfün mu ñi nümeal quiñe culliñ ñi cüpalelafiel. 6 Rebeca feipifi tañi püñeñ Jacob: “Feula allcüñmafiñ tami chau ñi dungufiel tami peñi Esaú. Feipifi: 7 ‘Nüfinge quiñe culliñ, cüpalelen ca pepicalelen quiñe cüme iyael. Eluen tañi iyafiel, fei petu ñi lanon, cümelcayayu Jehová ñi adquiñ mu’. 8 Tüfa hula saquin püñeñ, cüme allcütuen, feipiayu chem tami femal. 9 Tüfa hula füreneen, amunge cheu ñi mülen ti pu capüra, cüpalelen epu pichique capüra doi cümelu. Fei iñche pepicalelafiñ tami chau quiñe cüme iyael quisu ñi cümentuquefiel. 10 Yelelafimi tüfachi iyael tami chau, fei hula cümelcayaimu petu tañi lanon”.

11 Huelu Jacob feipifi tañi ñuque Rebeca: “Tañi peñi Esaú apolei cal mu, huelu iñche nielan. 12 Tañi chau malüelimu, ayentunieen piafeneu chi. Fei malisiayaeneu, cümelcalayaeneu”. 13 Allcülu tañi ñuque, feipifi: “Saquin püñeñ, malisiangelmi, iñche mu puupe ti malisian. Femnge chem tami feipifiel. Yemenge tati epu pichique capüra”. 14 Jacob amui ñi yemeafiel, fei cüpalelfi. Fei tañi ñuque pepicafi ti cüme iyael chumngechi ñi cümentuquefiel tañi chau. 15 Cafei Rebeca nüfi tati doi cümeque tacun ñi nieel tañi hunen püñeñ Esaú, fei tuculelfi tañi inan püñeñ Jacob. 16 Ca tuculelfi tañi epu cuhu mu trülque capüra ca tañi pel mu nienolu cal. 17 Fei elufi ti cüme iyael tañi püñeñ Jacob ca ti cofque ñi deuman.

18 Jacob conpui cheu ñi mülen tañi chau. Feipifi: “¡Saquin chau!”. Quisu huiñoldungueyu:* “¡Tüfa mu mülen, saquin fotüm! ¿Chuchi ñi fotüm am ta eimi?”. 19 Jacob huiñoldungufi* tañi chau: “Iñche ta Esaú, tami hunen fotüm. Femün com tami feipiel. Anüpange, füreneen. Inge tañi nüfiel, fei cümelcaen”. 20 Huelu Isaac ramtufi tañi fotüm: “Saquin fotüm, ¿chumngechi am fente matu nüfimi?”. Quisu huiñoldungueyu:* “Tami Chau Ngünechen Jehová quellueneu ñi peafiel”. 21 Fei Isaac feipifi ta Jacob: “Füreneen, cüpange. Malüayu, fei quiman tami Esaú ngen, tañi fotüm”. 22 Jacob fülconi* tañi chau mu, fei Isaac malüfi ca feipi: “Dunguqueimi Jacob reque, huelu nieimi Esaú ñi cuhu”. 23 Isaac ngüneduamlai ñi Jacob ngen, taculelu am ñi cuhu cal mu Esaú reque. Feimu cümelcafi.

24 Ca ramtufi: “¿Rüfngeimi mai tañi fotüm Esaú?”. Fei huiñoldungui:* “¡Mai, iñche tati!”. 25 Feimu Isaac feipi: “Saquin fotüm, chem tami nüfiel cüpalelen tañi iyafiel. Fei cümelcayayu”. Feimu Jacob elueyu iyael ca pulcu, fei Isaac ii ca putui.* 26 Isaac feipifi: “Cüpange, füreneen. Truruen,* saquin fotüm”. 27 Fei Jacob fülconi tañi chau mu, trurufi.* Fei tañi chau nümünümütufi tañi tacun. Fei cümelcafi ca feipi:

“Cüme nümün-ngei ti lelfün Chau Jehová ñi cümelcafiel. Ca femngechi cüme nümün-ngei tañi fotüm. 28 Chau Ngünechen eluaimu ti ilhuen* cüpalu huenu mu. Cafei eluaimu cüme mapu, epe fill fün ca fentren hue pulcu. 29 Pu che serfiaimu ca tati pu troquiñche pochongnagai* eimi mu. Loncoleaimi tami pu peñi engün mu, tami ñuque ñi pu püñeñ pochongnagaingün eimi mu. Malisiangepe com tami malisiaeteu, ca cümelcangepe com tami cümelcaeteu”.

30 Femngechi Isaac cümelcafi ta Jacob. Fei Jacob tripai cheu ñi mülen tañi chau Isaac. Feimeu müten tañi peñi Esaú huiñotui ñi miyahun lelfün mu ñi nüafiel culliñ. 31 Ca femngechi Esaú pepicalelfi quiñe cüme iyael tañi chau. Yelelfi ca feipifi: “Huitrange, saquin chau. Iyaimi chem tañi nüfiel, fei cümelcaen”. 32 Tañi chau Isaac ramtufi: “¿Inei am ta eimi?”. Quisu huiñoldungui:* “Tami hunen fotüm Esaú”. 33 Isaac feimu müten rume müllmülli ca feipifi: “¿Inei am tripai ñi nüafiel ti culliñ ca cüpaleneu ti ilo? Hue ipen petu tami acunon. Deu cümelcafiñ, inei no rume huelucünulayafui”.

34 Esaú allcülu müten ñi feipin tañi chau, huirarpürami fente ñi cutrantun tañi piuque. Fei llellipufi tañi chau: “Saquin chau, ¡iñche ca cümelcaen!”. 35 Huelu Isaac feipifi: “Tami peñi cüpai, ngünencaeneu, fei cümelcafiñ eimi tami femafiel”. 36 Fei Esaú feipi: “Rüfngei mai ñi üitucungeel Jacob,* deu epu rupa hueluconi iñche mu. Deu müntuñmaeneu* chem ñi llohuafel tañi hunen fotümngen. ¡Ca tüfa hula müntuñmaeneu iñche tañi cümelcangeal!”. Fei ramtufi: “¿Niehuelaimi quiñe cümelcan no rume iñchengealu?”. 37 Huelu Isaac huiñoldungufi* ta Esaú: “Deu femcünun ñi loncoleal eimi mu. Elufiñ com tañi pu peñi ñi serfiaeteu ca elufiñ itrofill fün ca hue pulcu. ¿Chem niehuen am tami eluafiel, saquin fotüm?”.

38 Huelu Esaú feipieyu: “Saquin chau, ¿nieimi quiñe cümelcan müten? ¡Ca cümelcaen iñche, saquin chau!”. Fei Esaú eluhui ñi ngümayal ca huirarpürami. 39 Isaac huiñoldungufi:*

“Camapu müleaimi, mülelayaimi feitichi cüme mapu mu ca ti ilhuen nagpalu huenu mu. 40 Tami fütra cuchillo mu mongeleaimi ca serfinieafimi tami peñi. Rume fanetufilmi ti yucu, lifrecünuhuaimi”.

41 Feica müten Esaú eluhui ñi rume üdeafiel tañi peñi Jacob, tañi chau elufiel mu ti cümelcan. Esaú feipiquei tañi piuque mu: “Fülcülepai ñi layal tañi chau, fei langümafiñ tañi peñi Jacob”. 42 Feipingelu müten Rebeca ñi raquiduamcülen tañi hunen püñeñ Esaú, mütrümfemfi tañi inan püñeñ Jacob, feipifi: “Allcünge, tami peñi Esaú rume illculei,* cüpa langümeimu. 43 Feipiayu tami femal, saquin püñeñ, allcütunge. Matumatu lefmaunge, amuaimi Harán mapu mu, cheu ñi mülen tañi lamngen Labán. 44 Mülenagaimi üyeu rupale hula tami peñi ñi illcun.* 45 Rupale ñi lladcün tami peñi ca ngüyünentule* tami femfiel, fei hula mütrümayu tami huiñotual. ¿Chumngelu am* quiñe antü mu müten niehuelayan tañi epu püñeñ?”.

46 Fei Rebeca eluhui ñi feipiafiel ta Isaac: “Tati pu Het domo cutrantupiuquelqueneu. ¿Chem rupayafun Jacob niefile quiñe Het domo feitichi pu domo reque fau püle miyauquelu? Femle, ¿chumal am mongelean?”.

28 Isaac mütrümfi* ta Jacob, cümelcafi ca elufi quiñe huercün dungu, feipifi: “Nielayafimi quiñe domo no rume Canaán tuhun-ngelu. 2 Amunge Padán-Aram mapu mu, tami chedqui* Betuel ñi ruca mu. Üye mu mülei Labán, tami ñuque ñi lamngen, fei ñi ñahue nieafimi. 3 Chau Dios Com Nehuen Nielu cümelcayaimu, eluaimu yall ca femcünuai ñi alün-ngeal tami pu cüpanche. Eimi fentren troquiñchengeaimi. 4 Chau Dios chumngechi cümelcafi ta Abrahán, ca femngechi cümelcayaimu ca tami pu cüpanche. Fei ngen-ngeaimi feitichi mapu Chau Dios ñi elufiel ta Abrahán cheu tami mülen catripanche reque”.*

5 Fei hula Isaac elufi Jacob ñi amual. Feimu Jacob amui Padán-Aram mapu mu, cheu ñi mülen Labán, Betuel ñi fotüm, ti arameo che. Tüfa Rebeca ñi lamngen ürque, Jacob ca Esaú ñi ñuque.

6 Esaú pei Isaac ñi cümelcafiel ta Jacob ca ñi huercüfiel ñi amual Padán-Aram mu, tiye mu ñi quintual quiñe domo. Ca cümelcafilu, feipifi: “Nielayafimi quiñe domo no rume Canaán tuhun-ngelu”. 7 Cafei ngüneduami Jacob ñi feyentufiel tañi chau ca tañi ñuque, fei amui Padán-Aram mapu mu. 8 Fei Esaú ngüneduami tañi chau Isaac ñi ayüquenoel pu Canaán domo. 9 Esaú nierquefui epu domo, huelu ca amui cheu ñi mülen Ismael, Abrahán ñi fotüm. Fei niefi Mahalat, Ismael ñi ñahue, Nebayot ñi lamngen.

10 Jacob tripai Beer-Seba mapu mu, fei trecacünuhui ñi puhual Harán mapu mu. 11 Deu conürquei ti antü puulu cheu ñi umayal. Fei quiñe cura mu metrülcünui ñi lonco tañi umautual. 12 Fei Jacob peumai. Perumei quiñe pürapüratuhue, mapu mu tripai ca puhui huenu mu. Fei Chau Dios ñi pu cümeque püllü püramequei ca nagpamequei feiti mu. 13 Ca pefi Chau Jehová ñi mülen huente ti pürapüratuhue mu ca ñi feipilen:

“Iñche ta Jehová, tami chau Abrahán ñi Ngünechen, Isaac ñi Ngünechen. Ti mapu cheu tami tranalen eluayu ca tami pu cüpanche. 14 Tami pu cüpanche fentren-ngeaingün mapu mu mülechi trufür reque. Tati meli huitran mapu püle* puhuaimi. Com tati pu familia mapu mu, rüfcünu cümelcangeai eimi tami duam mu ca tami cüpanche ñi duam mu. 15 Iñche afcadinieyu ca cuñiutucunieayu cheu tami amulen. Ca eluhuan tami huiñotual tüfachi mapu mu. Quisucünulayayu, com feman tañi feipicünun”.

16 Trepelu* Jacob, feipi: “Rüfcünu llemai Chau Jehová mülei tüfa mu, iñche quimlafun”. 17 Fei Jacob llicai, feipi: “¡Afmatufali tüfachi mapu! ¿Chau Dios ñi ruca peno? Ca tüfa, ¿tañi conpual huenu mu peno?”. 18 Fei Jacob pulihuentu huitrai, nüfi ti cura cheu ñi metrülcünuel tañi lonco. Feimu huitracünufi ti cura ca tuculelfi aceite. 19 Fei Betel* üituculelfi feichi mapu, cuifi Luz pingefui ti huaria.

20 Jacob quiñe eldungucünui: “Mülele Chau Dios iñche mu ca cuñiutucunieelimu cheu tañi amulen, eluelimu cofque ñi iyal ca huesaquelu ñi tucuñmual 21 ca cümelcalen huiñotuli* tañi chau ñi ruca mu, femngechi quiman Jehová iñche tañi Dios ngen. 22 Tüfachi cura ñi huitracünufiel, Chau Dios ñi rucangeai. Fei poyen Chau Dios, com tami elufiel, mari troquiñ meu hudamcayafiñ, ca rüfcünu eluayu quiñe troquiñ”.

29 Fei hula Jacob trecacünuhui ñi puhual ti mapu tripahue antü püle mülelu.* 2 Puulu üyeu pei quiñe rünganco,* ca mülerquei cüla quechan ufisa, tranacünuhuingün ina rünganco mu. Fill antü pütocoqueingün co feiti mu. Quiñe fütra cura tacunierquefi feitichi rünganco. 3 Com aculu feitichi pu quechan ufisa, fei hula ti camañfe famentuquefingün ti cura ti rünganco mu, fei pütocolquefingün ti pu ufisa. Fei huiño tacucünuquefingün ti rünganco feitichi fütra cura mu.

4 Jacob ramtufi: “Pu peñi, ¿cheu che eimün?”. “Harán mapu” huiñoldunguingün.* 5 Fei ramtui: “¿Quimfimün cai ta Labán, Nacor ñi lacu?”. “Mai, quimfiyiñ tati” pingei. 6 Ca ramtui: “¿Cümelcalei?”. “Mai, cümelcalei tati” pingün. “Tiye mu cüpalerquei tañi ñahue Raquel, cüpalniei ñi pu ufisa”. 7 Jacob feipifi engün: “Huelu hue rangiantüi tati. Petu puulai ñi corraltucungeal ti pu ufisa. Pütocolfimün, fei huiño ütalafimün”. 8 Feipingün: “Elungelaiñ ñi femal. Mülei ñi com acual ti quechan ufisa. Famentungequei ti cura rünganco mu. Fei hula pütocolelquefiyiñ ti pu ufisa”.

9 Petu ñi dungumequen Jacob, Raquel acurumei. Quisu camañngefui, cüpalniefi tañi chau ñi ufisa. 10 Raquel, Labán ñi ñahue ürque, Jacob tañi huecu. Fei Jacob pefilu ta Raquel ñi cüpalnieel Labán ñi pu ufisa, amufemi ñi nentuafiel ti cura rünganco mu ca pütocolfi tañi huecu Labán ñi pu ufisa. 11 Fei hula Jacob chalimefi ta Raquel, trurufi.* Fei huirarcülen eluhui ñi ngümayal. 12 Jacob nütramcafi ta Raquel ñi parienteyefiel* tañi chau ca Rebeca ñi püñeñngen. Raquel lefcülen amui ñi feipiafiel tañi chau.

13 Labán allcülu müten ñi mülepan tañi chocüm Jacob, lefcülen amui ñi trafyemeafiel. Pancocafi,* chalifi ca trurufi,* fei yefi tañi ruca mu. Jacob nütramelfi ta Labán com tañi rupan. 14 Feimu Labán feipifi: “Rüfcünu llemai yenieimi iñche tañi mollfüñ”. Feimu Jacob mülenagi quiñe cüyen.

15 Labán feipifi ta Jacob: “Iñchiu parientengeyu,* feimu culliayu tami cüdaumequen. Feipien, ¿chumten cofrayafen?”. 16 Labán nierquei epu ñahue. Hunen, Lea pingerquei. Inan cai Raquel pingei. 17 Huelu Lea tañi nge nehue cüme adngelai. Raquel cai rume cüme adngei. 18 Jacob piuqueyeniefi ta Raquel. Feimu feipifi ta Labán: “Eluucülen tami cüdahuelafiel regle tripantu, fei ñi nieafiel tami inan ñahue Raquel”. 19 Labán huiñoldungueyu:* “Doi cümei tami eluafiel eimi, ca huentru no. Mülenagnge iñche tañi ruca mu”. 20 Jacob cüdahui regle tripantu Raquel ñi duam mu. Huelu fente tañi piuqueyeniefiel, quiñeque antü müten rupalu troquihui.

21 Fei Jacob feipifi ta Labán: “Deu puhui ti antü ñi feipicünuel. Eluen tañi domo tañi cudumafiel”. 22 Labán trahulfi com tañi pu carucatu ca pepicai fentren iyael. 23 Huelu punlu, nüfi tañi ñahue Lea ca yelelfi ta Jacob ñi cudumafiel. 24 Labán elufi Lea quiñe domo tañi serfiaeteu, Zilpá pingei. 25 Pulihuen mu Jacob ngüneduami ñi mülen Lea engu. Feimu feipifi ta Labán: “¿Chem femen am? ¿Cüdahuel-laeyu ama ñi nieafiel ta Raquel? ¿Chumngelu* ngünencaen?”. 26 Huelu Labán huiñoldungueyu:* “Tüfa mu huimtuleiñ ñi hune fütangeal ti hunen ñahue, fei hula tati inan-ngelu. 27 Amulepe quiñe semana ti mafün tüfachi domo ñi duam mu. Fei hula nieafimi tañi inan ñahue. Huelu mülei tami cüdahual ca regle tripantu”. 28 Felepe pi Jacob. Quiñe semana amulei ti mafün tüfachi domo ñi duam mu. Fei hula Labán elufi tañi ñahue Raquel ñi nieafiel. 29 Labán ca elufi quiñe domo tañi ñahue Raquel ñi serfiaeteu, Bilhá pingei.

30 Fei Jacob cudumfi ta Raquel, tüfa doi piuqueyeniefi Lea mu. Ca regle tripantu cüdahuelfi ta Labán Raquel ñi duam mu. 31 Chau Jehová pei Lea tañi piuqueyengenon,* fei elufi ñi nieal püñeñ. Huelu Raquel pepi niepüñeñquelafui. 32 Feimu Lea niepüñeñi, choyüi quiñe huentru püñeñ. Rubén* üituculelfi, feipi: “Tüfachi dungu rupai Chau Jehová peniefilu tañi cutrancahun. Tüfa hula queta piuqueyeaeneu tañi füta”. 33 Lea ca niepüñeñi, fei choyüi quiñe huentru püñeñ. Ca feipi: “Chau Jehová allcüi tañi piuqueyengenon, feimu elueneu ca quiñe püñeñ”. Fei Simeón* üituculelfi. 34 Ca quiñe rupa Lea niepüñeñi, fei choyüi quiñe huentru püñeñ. Feipi: “Tüfa hula queta tañi huentru iñchiu quiñeucüleayu. Deu elufiñ cüla fotüm”. Feimu Leví* üituculelngei. 35 Ca quiñe rupa Lea niepüñeñi, fei choyüi quiñe huentru püñeñ. Feipi: “Tüfa hula püramyeafiñ ta Chau Jehová”. Feimu Judá* üituculelfi. Fei niepüñeñhuelai.

30 Raquel pelu ñi elunofiel fotüm ta Jacob, eluhui ñi ütrirafiel tañi lamngen. Fei feipifi ta Jacob: “Eluen püñeñ. Femnolmi, layan tati”. 2 Jacob cai illcutufi* ta Raquel, feipifi: “¿Iñche am ta Chau Dios? Quisu elulaeimu tami nieal püñeñ”. 3 Feimu Raquel feipifi: “Tüfa ñi mülen tañi esclava Bilhá. Cudumfinge, quisu ñi püñeñ iñche ñi püñeñngeai. Feimu quisu mu iñche niean püñeñ”. 4 Feimu elufi ta Bilhá ñi nieafiel. Fei Jacob cudumfi. 5 Bilhá niepüñeñi, fei elufi quiñe fotüm ta Jacob. 6 Feimu Raquel feipi: “Chau Dios nor dungu femeneu ca allcütueneu, feimu elueneu quiñe püñeñ”. Fei Dan* üituculelfi. 7 Bilhá, Raquel ñi cüdaufe, ca quiñe rupa niepüñeñi, fei elufi ca quiñe fotüm ta Jacob, tati epungelu. 8 Raquel feipi: “Rume fütra quehuaqueyu tañi lamngen iñchiu. ¡Huelu huehun!”. Fei Neftalí* üituculelfi ti pichiche.

9 Lea ngüneduamlu ñi niepüñeñhuenon, nüfi tañi cüdaufe Zilpá ca elufi ta Jacob ñi nieafiel. 10 Zilpá, Lea ñi cüdaufe, elufi quiñe fotüm ta Jacob. 11 Fei Lea feipi: “Müna cüme tripai tañi dungu”. Feimu Gad* üituculelfi ti pichiche. 12 Fei hula Zilpá, Lea tañi cüdaufe, elufi ca quiñe fotüm ta Jacob, tati epungelu. 13 Lea feipi: “¡Rume ayüucülen! Tüfa hula pu domo feipiaingün iñche ñi ayüucülen”. Feimu Aser* üituculelfi ti pichiche.

14 Quiñe antü puulu ñi cosechangeal ti cachilla, Rubén miyahurquefui lelfün mu, fei pei fün mandragora.* Feimeu yelelfi tañi ñuque Lea. Raquel pefilu, feipifi ta Lea: “Füreneen, eluen ti fün mandragora ñi pefiel tami püñeñ”. 15 Lea huiñoldungueyu:* “Müntuñmaen* tañi huentru, ¿tuduamlaimi am? ¿Tüfa hula ca cüpa müntuñmaen tañi püñeñ ñi fün mandragora?”. Fei Raquel huiñoldungui: “Elueli tami püñeñ ñi fün mandragora, Jacob cudumaimu tüfachi pun”.

16 Epe punlu, Lea trafyemefi ta Jacob miyaulu lelfün mu. Fei feipifi: “Cüpange. Iñche hulcünun tañi püñeñ ñi fün mandragora, femngechi cullin tayu cudumuhual”. Feimu Jacob cudumfi feichi pun. 17 Chau Dios allcütufi Lea ñi llellipun. Fei niepüñeñi. Elufi ca quiñe fotüm ta Jacob, quechungelu. 18 Fei Lea feipi: “Iñche ñi huentru elufiñ tañi domo cüdaufe, feimu Chau Dios elueneu ñi cullitu”. Fei Isacar* üituculelfi ti pichiche. 19 Lea ca quiñe rupa niepüñeñi ca elufi quiñe fotüm ta Jacob, tüfa cayungei. 20 Fei Lea feipi: “Chau Dios elueneu quiñe cüme regalo. Tüfa hula tañi huentru cüme llohuaeneu, deu elufiñ cayu fotüm”. Fei üituculelfi Zabulón* ti pichiche. 21 Fei hula choyüfi quiñe domo püñeñ, Dina üituculelfi.

22 Chau Dios ngüyünentulafi* ta Raquel, allcüñmafi ñi llellipun, fei elufi ñi niepüñeñcüleal. 23 Feimu niepüñeñi, choyüfi quiñe huentru püñeñ ca feipi: “Chau Dios müntuñmaeneu chem tañi yehuelcaquefeteu”. 24 Fei Raquel, José* üituculelfi ti pichiche. Ca feipi: “Chau Jehová elueneu ca quiñe püñeñ”.

25 Raquel choyüfilu müten ta José, Jacob feipifi ta Labán: “Eluen ñi huiñotual tañi ruca mu ca tañi mapu mu. 26 Eluen tañi pu domo ca tañi pu yall, fei engün ñi duam mu cüdahueleyu. Fei amutuan. Cüme quimnieimi tunte tami cüdahuelfiel”. 27 Labán feipieyu: “Piuqueyeeli, mülenagnge, füreneen. Pelotuhun mu quimnien Chau Jehová cümelcaeneu eimi tami duam mu”. 28 Ca feipifi: “Chumten cofraeli, iñche eluayu”. 29 Jacob huiñoldungueyu:* “Cüme quimnieimi tunte tami cüdahuelquefiel. Tami pu quechan culliñ alün-ngetui iñche tañi cüdau mu. 30 Petu tañi acunon tüfa mu, eimi tami quechan culliñ pichin-ngefui, huelu feula alün-ngetui. Aculu müten iñche, Jehová cümelcaeimu. Huelu, ¿chumül am cüdahuan tañi pu familia mu?”.

31 Feimu Laban ramtufi: “¿Chem eluafeyu?”. Jacob huiñoldungui:* “¡Chem no rume! Feipiayu tami femafiel. Femülmi, camañnieafiñ tami pu ufisa ca cuñiutucunieafiñ. 32 Fachantü iñche rupayan rangi tami pu ufisa mu. Eimi püntülafimi* feitichi ufisa nielu pichique ca fütraque tropan* ca tati pu hueque caniru* colülelu.* Ca püntülafimi feitichi capüra nielu pichique ca fütraque tropan. Ca com feitichi culliñ femngechi choyüngele, iñchengeai. 33 Quiñe antü ngepalmi tami ngüneduamal tañi cullitu, peaimi tañi nor huentrungen iñche. Nieli capüra pichique cam fütraque tropan nienolu cam hueque caniru colüngenolu,* hueñeeyu pingeafui”.

34 Feimu Labán feipi: “¡Cüme dungu! Felepe”. 35 Feichi antü Labán püntülfi* tati pu huentru capüra nielu huirin reque ca nielu fütraque tropan. Ca püntülfi tati pu capüra nielu pichique ca fütraque tropan. Ca püntülfi com pu culliñ nielu ligque* tropan ca tati pu hueque caniru colülelu.* Fei hula com tüfachi pu culliñ, elfalcünufi tañi pu fotüm. 36 Feimu camapu yefi tüfachi pu culliñ, cüla antü mülefui ñi trecayal tañi puhual üyeu. Huelu Jacob mülenagi ñi camañafiel Labán ñi pu caquelu ufisa.

37 Feimu Jacob catrünentuñmafi ñi rou* tati estoraque anümca, almendro ca platano anümca.* Ca quiñe püle entufi ti trolüf ñi pengelal ñi fülangcülen. 38 Fei hula tucufi ti catrün rou* cheu ñi amulen ti co ca cheu ñi pütocomequen ti ufisa. Femngechi amule ñi pütocoal engün, pu ufisa duamtuafi caniru.

39 Feitichi pu ufisa adquintufilu engün ti rou,* duamtuquefingün ti pu caniru. Fei tañi pichique coñi nieingün huirin, ca quiñequentu pichique ca fütraque tropan. 40 Feimu Jacob püntücünuquefi* tati pu hueque caniru ti quechan ufisa, puñmacünufi ñi leliafiel tati pu nielu huirin ca pu colülelu* Labán ñi pu ufisa meu. Fei püntülfi quisu tañi pu ufisa Labán tañi pu ufisa meu ñi reyüconcülenoal.* 41 Tati pu motrin ufisa duamlu caniru, Jacob elcünuquefui ti rou* cheu ñi amulen ti co ti ufisa ñi adquintuafiel, femngechi ti caniru ñi pürayafiel ti ufisa üye mu. 42 Huelu ti trongli ufisa duamlu caniru, Jacob tucuquelafui rou.* Femngechi Labán nierpuquei trongli pichique ufisa, huelu Jacob nierpuquei motrin pichique ufisa.

43 Femngechi Jacob rume ricungerpui. Nierpui fentren ufisa, camello, burro ca cüdaufe, domo ca huentru.

31 Fei hula Jacob quimtucui Labán tañi pu fotüm ñi feipiyahun engün: “Jacob müntuñmafi* com ñi niequefel taiñ chau. Itrocom ñi nieel Jacob, entuñmafi taiñ chau”. 2 Fei Jacob ngüneduamfilu Labán tañi ange, quimtucui ñi caletun chumngechi ñi troquieteu ellaca mu. 3 Fei Chau Jehová feipifi ta Jacob: “Huiñotunge tami cuifiqueche yem ñi mapu mu, cheu ñi mülen tami pu che. Iñche compañnieayu”. 4 Fei Jacob feipifalfi ta Raquel ca Lea ñi amual engu ti lelfün cheu ñi mülen quisu ca tañi quechan ufisa. 5 Fei feipifi engu:

“Quimtucun ñi caletun chumngechi tañi troquieteu tamu chau. Huelu tañi chau ñi Ngünechen iñche mu mülei. 6 Eimu rume cüme quimnieimu com tañi nehuen mu ñi cüdahuelquefiel tamu chau. 7 Tunte rupachi eluhui tañi ngünencayaeteu. Mari rupachi cacünuñmaeneu tañi cullitu ñi cüdahuelfiel. Huelu Chau Dios elulafi tañi huesalcayaeteu. 8 Labán feipiqueneu: ‘Culliayu tropanque culliñ’.* Fei com pichique coñi tropan-ngefuingün. Huelu ca feipiqueneu: ‘Culliayu com feitichi culliñ huirin nielu’. Fei com pu pichique coñi huirin niefuingün. 9 Feimu Chau Dios müntuñmafi culliñ tamu chau, huelu elueneu ta iñche. 10 Quiñe rupa pu capüra duamlu chifu,* peuman. Pefiñ chifu nielu huirin ca pichique ca fütraque tropan. Fei engün pürafingün quechan capüra. 11 Fei Chau Ngünechen ñi cüme püllü, tañi peuma mu feipieneu: ‘¡Jacob!’. Fei iñche feipifiñ: ‘Fau mülen’. 12 Fei feipi: ‘Füreneen, adquintunge, com pu chifu ñi püraniefiel pu capüra nieingün pichique ca fütraque tropan ca nieingün huirin. Femngechi rupai iñche am penielu Labán tami chummequeteu. 13 Iñche ta Chau Ngünechen, tami peufaluhueteu Betel mu, cheu tami huitracünufiel ti cura ca eldungucünuen. Feula pepicaunge, tripange tüfachi troquiñ mapu mu ca huiñotunge feichi mapu cheu tami choyüngen’”.

14 Raquel ca Lea feipingu: “Chem no rume mülelai tayu eluaeteu tayu chau. 15 ¿Catripanchengetuyu* quisu mu no am? Quisu fendeeyumu, mongelei iñchiu tayu cullitu mu. 16 Iñchiu ca tayu pu püñeñ itrocom ngen-ngeiñ Chau Dios ñi müntuñmafiel tayu chau. Femnge com tami feipieteu Chau Dios”.

17 Fei hula Jacob püramfi tañi pu yall ca tañi pu domo pu camello meu. 18 Fei trecacünuhui ñi puhual Canaán mapu mu, cheu ñi mülen tañi chau Isaac. Yenietui com tañi culliñ ca com tañi trapümel Padán-Aram mapu mu.

19 Labán triparquei ñi quediñafiel tañi pu ufisa, fei Raquel hueñeñmaeyu tañi pu pichique estatua ñi poyequefiel.* 20 Jacob doi ñihualei Labán ti arameo, feimu feipilafi tañi amutual. 21 Fei lefmahui, yeniei com tañi nieelchi chemcün. Noi ti Leufü mu,* fei amui cheu ñi mülen fentren mahuida Galaad mapu mu. 22 Rupalu cüla antü feipingei ta Labán ñi lefmahun ta Jacob. 23 Labán trahulfi tañi pu peñi,* fei inantucufi regle antü. Dintucufi cheu ñi mülen mahuida Galaad mapu mu. 24 Huelu feitichi pun Chau Dios dungufi ta Labán ti arameo quiñe peuma mu. Feipifi: “Rume cuñiutucuunge tami chem piafiel ta Jacob”.

25 Jacob toltohurquei* mahuida mu. Cafei Labán toltoupui tañi pu peñi engün cheu ñi mülen mahuida Galaad mapu mu. 26 Feimu Labán fülcontufi* ta Jacob, feipifi: “¿Chumimi am? ¿Chumngelu* ngünencaen? ¿Chumngelu presuyengechi che reque hueichan mu* yetufimi tañi pu ñahue? 27 ¿Chumngelu* ngünencaen ca ellcalen amutuimi? Chem feipilaimi rume. Feipifulmi, fiestañmayafeyu, huercüafeyu ülcantun mu, dungulngeafui pandereta ca arpa. 28 Elulaen ñi truruafiel rume* tañi pu chedqui* ca tañi pu ñahue. Huedhuedcahuimi. 29 Iñche huesalcahuafuyiñ, huelu trafia tamün chau ñi Ngünechen feipieneu: ‘Rume cuñiutucuunge tami chem piafiel ta Jacob’. 30 Quimnien tami hueñancütufiel tami chau ñi ruca, feimu cüpa huiñotuimi. Huelu, ¿chumngelu* hueñeñmaen tañi pichique estatua?”.

31 Jacob feipifi ta Labán: “Llicalefun, eimi müntuñmatuafen tami pu ñahue. Feimu ellcalen amutun. 32 Quintufinge tami pichique estatua. Feiti niefilu langümngepe. Tayu pu peñi ñi adquiñ mu huall püle quintufinge, fei com tami eimingeel yetufinge”. Huelu Jacob quimlai Raquel ñi hueñefiel pu pichique estatua. 33 Feimu Labán quintui tañi pichique estatua Jacob ñi tolto ruca mu,* Lea ñi tolto mu ca tañi epu esclava ñi tolto mu, huelu pelafi. Tripalu Lea ñi tolto ruca mu, quintumefi Raquel ñi tolto mu. 34 Huelu Raquel deu enturquefi tati pu pichique estatua, ellcacünufi* miñche chilla* ti camello mu ca anücünuhui fei mu. Fei Labán huall püle quintufi tati pichique estatua tati tolto ruca mu, huelu pelafi. 35 Raquel feipifi tañi chau: “Ñidol, illcuquilnge,* pepi huitralan eimi tami adquiñ mu. Domo cutran mu miyahun”. Fei Labán amulei ñi quintumequen, huelu quintufui rume, pelafi tañi pichique estatua.

36 Fei Jacob illculen mu* feipifi ta Labán: “¿Chem huesa dungu femün iñche? ¿Chem dungu mu am ta culpan?* ¿Chumngelu am* fente inantucumequeen? 37 Deu quintuimi com tañi chemcün meu, fei ¿pefimi am quiñequentu tañi chemcün eimingelu? Tañi pu peñi ca tami pu peñi ñi adquiñ mu entufinge, quisu engün feipiai inei am rüf dungumequei. 38 Tüfachi 20 tripantu ñi mülen eimi mu, quiñe tami pu ufisa ca capüra no rume lludcülai. Ca ilan quiñe tami caniru* no rume. 39 Turpu yelel-laeyu quiñe culliñ ñi langümeteu huapo culliñ. Iñche culliquefun feichi langümngeelchi culliñ meu. Ca hueñengelu quiñe culliñ, antü cam pun mu rume, mülei tami cullial piquelafen ama. 40 Antü mu arofaroftripaquen, pun cai epe laquen hutre mu. Pepi umautuquelafun rume. 41 Epu mari tripantu yenieuyen ñi cüdaumequen tami ruca mu. Mari meli tripantu cüdahun ñi nierpual tami epu ñahue ca cayu tripantu ñi nierpual tüfachi pu culliñ. Mari rupachi cacünuñmatuen tañi cullitu. 42 Iñche mu mülei tañi chau ñi Ngünechen, Abrahán ñi Ngünechen ca Isaac ñi yamniefielchi* Ngünechen. Mülenofule iñche meu, huercüafen ñi huiñotual, huelu chem no rume ñi yetunoal. Chau Dios pei ñi cutrancaumequen ca fente ñi cüdaumequen. Feimu trafia ngüfetueimu”.

43 Fei Labán huiñoldungufi* ta Jacob: “Tüfachi epu domo, iñche tañi pu ñahue. Tüfachi pichiqueche, iñche tañi pu chedqui. Ca tüfachi pu culliñ, iñche tañi pu culliñ tati. Com tami adquintumequefiel, iñche ca tañi pu ñahuengei. ¿Chumngechi am huesalcayafun tañi epu ñahue ca tañi pu püñeñ? 44 Tüfa hula eldungucünuayu, rumel loncontucunieafiyu tayu feipicünuel”.* 45 Fei Jacob nüfi quiñe cura, huitracünufi. 46 Fei feipifi tañi pu peñi: “Ñimitumün cura”. Fei ñimituingün ti cura ca rentrüpüramfingün. Fei ingün huente rentrülechi cura mu. 47 Labán, Jegar-Sahadutá* pintuculelfi ti rentrülechi cura. Huelu Jacob, Galeed* pintuculelfi.

48 Labán feipi: “Tüfachi rentrülechi cura pengelmequeai tayu eldungucünuel”. Feimu Galeed pintuculelngei. 49 Cafei Adquintuhue üitucungei, Labán feipilu am: “Adquintumequeunoliyu, Chau Jehová llihuatunieayumeu.* 50 Penoelmu rume caquelu huentru, huelu huesalcafilmi tañi pu ñahue cam nierpulmi caquelu domo, loncontucuaimi Chau Dios peeyumu tayu eldungucünuel”. 51 Fei Labán feipifi ta Jacob: “Tüfa mu mülei rentrülechi cura ca ti cura ñi huitracünufiel, fei tüfa pengeli tayu eldungucünuel. 52 Feitichi rentrülechi cura ca ti huitralechi cura pengeli doi üye mu rupalayan, fei huesalcalayayu. Ca femngechi eimi doi üyeu rupalayaimi, fei huesalcalayaen. 53 Femnoliyu tüfa, juzgayayumu Abrahán ñi Ngünechen, Nacor ñi Ngünechen, fei engu ñi chau ñi Ngünechen”. Fei Jacob feipicünui* ñi femal Chau Ngünechen ñi üi mu, feiti Dios ñi rume yamniefiel tañi chau Isaac.

54 Fei hula Jacob huli quiñe chalintucun* ti mahuida mu. Mangelfi tañi pu peñi ñi iyal. Feimu ingün ca rulpapuningün mahuida mu. 55 Ca antü Labán pulihuentu huitrai, truyufi* tañi pu chedqui,* tañi pu ñahue ca cümelcafi engün. Fei huiñotui tañi ruca mu.

32 Jacob trecacünuulu, Chau Dios ñi cümeque püllü trafyemefingün. 2 Jacob pefilu müten engün, feipi: “¡Tüfa Chau Dios ñi pu hueichafe!”.* Feimu Mahanaim* üituculelfi feitichi mapu.

3 Jacob huercülelfi quiñeque huerquen tañi peñi Esaú. Mülerquefui Seír mapu mu, Edom ca pingerquefui. 4 Feipifi engün: “Feipiafimün tañi ñidol Esaú: ‘Tami cüdaufe Jacob feipi: “Fantepu mu mülequefun* Labán ñi mapu mu. 5 Nierpun toro, burro, ufisa ca cüdaufe, huentru ca domo. Ñidol, huercüleleyu tüfachi dungu tami quimal, femngechi cüme llohuaen”’”.

6 Rupachi antü ti pu huerquen huiñoingün cheu ñi mülen Jacob ca feipifingün: “Amuiñ cheu ñi mülen tami peñi Esaú. Cüpalei tami trafyepayaeteu, cüpalniei 400 huentru”. 7 Allcülu Jacob, rume llicai ca cutrantupiuquei. Feimu epu troquiñcünufi tañi pu che, tañi pu ufisa, capüra, tañi pu culliñ ca tañi pu camello. 8 Feipi: “Femngechi Esaú hueichapale quiñe troquiñ, cangelu troquiñ lefmahuafui”.

9 Fei hula Jacob llellipui: “Ahuem Jehová, tañi chau Abrahán ñi Ngünechen, ca tañi chau* Isaac ñi Ngünechen. Eimi feipien: ‘Huiñotunge tami mapu mu cheu ñi mülen tami pu che. Fei iñche füreneayu’. 10 Eimi rume piuqueyeen* ca femimi com tami feipicünuel. Huelu, ¿inei am ta iñche? Nolu iñche Jordán leufü mu, niefun tañi retrü müten. Huelu fente tañi nieel feula, epu fütra troquiñcünufiñ. 11 Llellipueyu, montulafen Esaú mu, tañi peñi. Llicalen, quehuapayafeneu, tañi pichiqueche ca tañi pu domo cütu. 12 Eimi feipicünuen: ‘Rüfcünu füreneayu, femcünuan ñi alün-ngeal tami pu cüpanche lafquen müleyechi cuyüm reque. Fente ñi alün-ngen, pepi raquifal-lai’”.

13 Rulpapuni tiye mu. Fei trapümfi quiñeque chemcün tañi nieel ñi eluafiel tañi peñi Esaú: 14 200 capüra, 20 chifu,* 200 ufisa, 20 caniru,* 15 30 camella ca tañi coñi engün, 40 huaca, 10 toro, 20 burra ca 10 burro.

16 Fei caque quiñeque tañi pu cüdaufe, Jacob elufi quiñe troquiñ culliñ ca feipifi: “Huneleaimün iñche mu. Fei püntülen amulepe* caque quiñeque troquiñ”. 17 Ca feipifi tati hunelelu: “Pefilmi tañi peñi Esaú ca ramtuelmu ‘¿Inei am cüdahuelquefimi? ¿Cheu amuaimi? ¿Ineingei tüfachi pu culliñ?’, 18 feipiafimi ‘Iñche serfiquefiñ tami cüdaufe Jacob, fei huercüleimu tüfachi pu culliñ eimingeal, ñidol Esaú. Quisu inalepai iñchiñ mu’”. 19 Ca feipifi tati inalelu, tati cülalelu ca com tati pu inalelu caque quiñeque troquiñ meu. Feipifi: “Pefilmün ta Esaú, tüfa mülei tamün feipiafiel. 20 Ca feipiafimün: ‘Tami cüdaufe Jacob inalepai iñchiñ mu’”. Jacob raquiduamquefui: “Huercülelafiñ regalo tañi tüngümafiel. Fei pefili, cüme llohuafeneu chi”. 21 Tati pu cüdaufe yenielu ti regalo engün, huneleingün. Huelu Jacob mülenagi cheu ñi toltoucülen engün.*

22 Jacob huitrai feitichi pun mu, fei nüfi tañi epu domo, tañi epu sierva ca tañi mari quiñe pichiqueche. Fei ngilalen rumeingün Jaboc leufü mu cheu pichiconlu ti co. 23 Femngechi Jacob yefi engün nome leufü mu ca yeniei com tañi nieel.

24 Quisulehuelu Jacob, quiñe huentru quehuatueyu, hunlu hula fentecünui. 25 Ti huentru pefilu ñi pepi hueunofiel ta Jacob, ñochi hulelfi trutre mu,* fei Jacob entuchafcüi* tañi trutre petu ñi quehuamequen engu. 26 Fei ti huentru feipi: “Neicümen, petu huni tati”. Jacob huiñoldungufi:* “Cümelcaen, fei hula neicümayu”. 27 Ti huentru ramtufi: “¿Inei pingeimi?”. “Jacob” huiñoldungui.* 28 Fei feipifi: “Jacob pingehuelayaimi, Israel* pingeaimi. Quehuaimi Chau Dios ca pu huentru engün, fei hueutripaimi”. 29 Jacob feipi: “Füreneen, feipien tami üi”. Huelu ti huentru huiñoldungui:* “¿Chumngelu* cüpa quimüñmaen tañi üi?”. Fei cümelcafi. 30 Jacob, Peniel* üituculelfi feitichi mapu ca feipi: “Pefiñ Chau Dios ñi ange, huelu petu mongelen”.

31 Jacob rupamequei Penuel* mapu mu petu ñi huefpamequen ti antü, cüntrolen amulei entuchafcülu am tañi trutre. 32 Feimu lle fantepu mu Israel tañi pu cüpanche iquelafingün feitichi fün mülelu trutre mu, feiti huentru am quehuatumequefilu ta Jacob ñochi hulelfi tañi trutre mu ca entuchafcülelfi.

33 Jacob adquintulu, pei ñi cüpalen Esaú 400 huentru engün. Fei Jacob feipifi ta Lea, Raquel ca tati epu domo ñi nüafiel quisu engün tañi pu pichiqueche. 2 Hunelu mu elcünufi tati epu domo ca tañi pu püñeñ engün. Fei hula elcünufi Lea ca tañi pu püñeñ engün. Inangechi hula elcünufi Raquel José engu. 3 Jacob hunelerquei tañi pu che mu. Fei pefilu ñi cüpalen tañi peñi, pochongnagi* regle rupa mapu mu.

4 Huelu Esaú lefcülen trafyemefi tañi peñi. Pancocafi,* trurufi,* fei ngümacahuingu. 5 Esaú adquintulu, pei tati pu domo ca ti pu pichiqueche. Fei ramtui: “¿Inei am ta tüfa engün tami compañnieteu?”. Jacob huiñoldungui:* “Ñidol, Chau Dios cümelcaeneu, elueneu tüfachi pu pichiqueche”. 6 Feica müten tati epu sierva ca tañi pu pichiqueche fülcontufingün* ta Esaú, fei pochongnagingün. 7 Fei hula Lea ca tañi pu pichiqueche fülcontufingün ca pochongnagingün. Inangechi fülconingu José engu Raquel ca pochongnagingu.

8 Esaú ramtufi ta Jacob: “Trafyefiñ fentren culliñ ca huentru, ¿chumngelu am* huercülelen?”. Jacob huiñoldungufi:* “Tami füreneafiel iñche, ñidol”. 9 Esaú feipi: “Saquin peñi, iñche deu nien itrofillem. Tüfa eimingei, niecafinge”. 10 Huelu Jacob feipi: “Femlayan. Llellipueyu, eimi cüme troquieli, llounge tüfachi regalo. Cüpalfiñ tañi peafiel tami ange. Tami cüme lloufiel mu, pefiñ tami ange pefilu Chau Dios tañi ange reque. 11 Füreneen, llounge tüfachi regalo tami cüpalelfiel. Chau Dios cümelcaeneu, feimu nien com tañi duamnieel”. Tunte rupachi feipifi, fei Esaú llohui.

12 Fei hula Esaú feipifi: “Amuyu, trecacünuhuayu. Iñche adnieayu”. 13 Huelu Jacob feipi: “Ñidol, quimnieimi ñi yafüngenon pu pichiqueche. Cafei quimnieimi tañi pu ufisa ca tañi pu huaca hue coñingün tati. Quiñe antü mu rume matu amuliyiñ, tati pu culliñ layafuingün. 14 Ñidol, füreneen, eimi hunelenge. Iñche ñochiquechi inalean chumngechi ñi trecalen tañi pu culliñ ca tati pu pichiqueche. Fei Seír mapu mu dintucupuayu, ñidol”. 15 Fei Esaú feipi: “Huelu elelafeyu rume quiñeque tañi pu che”. Jacob feipifi: “¿Chumngelu am* femaimi? Eimi deu cüme llohuen tati, feica müten”. 16 Feichi antü Esaú huiñotui Seír mapu mu.

17 Jacob amui Sucot mapu mu. Üyeu deumai quiñe ruca ca cheu ñi chellcomtuam* tañi pu culliñ. Feimu Sucot* üitucufi feichi mapu.

18 Jacob triparquefui Padán-Aram mapu mu. Amulei ñi miyahun, fei cümelcalen puhui Siquem huaria mu, tüfa mülerquei Canaán mapu mu. Fülcülen feitichi huaria mu toltoupui.* 19 Jacob culli pataca troquiñ plata feitichi pichin mapu cheu ñi toltohun. Feitichi mapu mu ngen-ngefui Hamor ñi pu fotüm, Siquem ñi chau. 20 Üye mu deumai quiñe altar, üituculelfi Chau Dios, fei ta Israel ñi Chau Dios.

34 Dina, Jacob ñi ñahue, Lea ñi püñeñ, huimtulefui ñi pemeafiel pu üllchaque domo feitichi mapu mu. 2 Quiñe loncolelu fei mu, Hamor pingerquei, ti heveo che. Quisu tañi fotüm Siquem pingei. Quiñe antü Siquem pefi ta Dina, yetufi, cudumfi ca nüntucafi. 3 Siquem rume ayüfi Dina, Jacob tañi ñahue, piuqueyerpufi ti üllcha domo. Feimu eluhui ñi daquelafiel. 4 Fei Siquem feipifi tañi chau Hamor: “Quintunge chumcünual ti dungu, femngechi iñche tañi domongeal tüfachi üllcha”.

5 Jacob quimlu Siquem ñi nüntufiel tañi ñahue Dina, tañi pu fotüm miyahurqueingün lelfün mu tañi pu culliñ engün. Fei Jacob eluhui ñi chem pinoal rume petu ñi huiñotunon tañi pu fotüm. 6 Fei hula Hamor, Siquem ñi chau, dungumefi ta Jacob. 7 Huelu Jacob ñi pu fotüm quimingün chem ñi rupan, feimu müten huiñoingün. Lladcüingün ca rume illcuingün Siquem ñi huesa femün mu. Fei cudumfilu Jacob ñi ñahue, cüpali yehuen dungu Israel mu. Femürquenofel feitichi pod dungu.

8 Fei Hamor feipifi engün: “Tañi fotüm Siquem rume ayüniefi tami ñahue. Füreneen, eluafimün quisu tañi domongeal. 9 Quiñeucüleaiñ, ngillañchengeaiñ. Hueluquentu eluhuaiñ taiñ pu ñahue. 10 Müleaimün iñchiñ mu. Taiñ mapu, eimün tamün mapungeai. Mülenagaimün, negociapayaimün ca mongeleaimün tüfachi mapu mu”. 11 Siquem feipifi Dina tañi chau ca tañi pu lamngen: “Tamün cüme lloumuafiel, eluhuayiñ chem rume tamün ayünieel. 12 Ayülmün, rume cullihuafuyiñ ca eluhuafuyiñ quiñe fütra regalo Dina mu. Chem rume eluhuafuyiñ. Huelu fürenemuchi, elumuan ti üllcha tañi nieafiel”.

13 Huelu Jacob ñi pu fotüm eluhuingün ñi ngünencayafiel ta Siquem ca tañi chau Hamor. Femngechi femingün Siquem nüntucafilu am tañi lamngen Dina. 14 Fei huiñoldunguingün:* “Femlayafuiñ. Elulayafuiñ taiñ lamngen ñi nieaeteu quiñe huentru circuncidalenolu, yehuentucungeafuiñ. 15 Huelu quiñe dungu mu müten eluhuafuiñ tami femal. Iñchiñ com circuncidaleiñ, eimün ca mülei tamün circuncidahual, com pu huentru. 16 Fei hula eluhuayiñ taiñ pu ñahue ca nieaiñ tamün pu ñahue. Müleaiñ eimün mu ca quiñe troquiñchengeaiñ müten. 17 Huelu femnolmün ca circuncidaunolmün, nüafiyiñ taiñ lamngen, fei amutuaiñ”.

18 Cümei tati pi Hamor ca tañi fotüm Siquem. 19 Fei müten ti hueche pepicahui ñi femal ñi feipingeel, rume ayüfilu am Jacob ñi ñahue. Siquem fei tati doi yamfal huentru mülelu tañi chau ñi ruca mu.

20 Feimu Hamor ca tañi fotüm Siquem amuingu cheu ñi conpupeyüm pu che ti huaria mu, fei feipifingu ti pu huentru: 21 “Tüfachi pu huentru ayünieingün ñi tüngcülen müleal iñchiñ mu. Eluafiyiñ engün ñi mülenagal taiñ mapu mu ca ñi negociapayal tüfa mu. Mülei fentren mapu tañi müleal engün. Fei iñchiñ nieafiyiñ quisu engün tañi pu ñahue ca iñchiñ eluafiyiñ taiñ pu ñahue. 22 Huelu quiñe dungu müten mülei taiñ femal, com taiñ pu huentru mülei ñi circuncidahual chumngechi ñi circuncidalen engün. Femngechi müten eluhuaingün ñi mülenagal iñchiñ mu, quiñe troquiñchengeal müten . 23 Fei com tañi nieel engün, tañi falinque chemcün ca tañi pu culliñ iñchiñngeai. Femaiñ tañi feipin engün, femngechi mülenagaingün iñchiñ mu”. 24 Feimu com tati pu tripalu ti huaria ñi hulngiñ püle, femingün chem ñi feipiel Hamor ca tañi fotüm Siquem. Femngechi com feitichi pu huentru circuncidangei.

25 Cüla antü rupalu petu ñi cutrancülen feitichi pu huentru, Simeón ca Leví nüingu quisuque tañi fütra cuchillo. Amuingu tati huaria mu, fei inei no rume ñi raquiduamnon, langümfingu com tati pu huentru. Femngechi femingu Jacob ñi epu fotüm, Dina tañi epu lamngen. 26 Fütra cuchillo mu langümfingu ta Hamor ca tañi fotüm Siquem. Fei Siquem ñi ruca mu nentufingu ta Dina ca amutuingün. 27 Ca puhuingün Jacob tañi caquelu fotüm, peingün pu layechi huentru, fei eluhuingün ñi yetuafiel com ñi mülen ti huaria mu. Femngechi femingün ñi nüntucañmangeel tañi lamngen. 28 Yeñmatufingün ufisa, capüra, huaca, burro ca com ñi mülen huaria ca ti lelfün mu. 29 Cafei müntuñmafingün* tañi chemcün, presulen yetufingün tañi pu pichiqueche ca tañi pu domo, ca malocontuñmafingün ñi ruca.

30 Quimlu Jacob, feipifi ta Simeón ca Leví: “Quiñe huesa dungu mu tucumun. Eimu tamu duam meu üdeaeneu pu che tüfachi mapu mu, pu Canaán che ca pu perizita che. Pichin-ngeiñ iñchiñ. Feimu, ¿quiñeupelayai engün tañi hueichayaeteu?* Fei apümcayaeneu ca com tañi pu che”. 31 Huelu fei engu huiñoldunguingu:* “¿Elcünuafuiñ am quiñe cüri domo reque* ñi niengeal taiñ lamngen?”.

35 Fei hula Chau Dios feipifi ta Jacob: “Trecacünuunge, amunge ta Betel ca mülenagnge üye mu. Tiye mu deumalelafimi quiñe altar ta Chau Ngünechen, quisu peufaluhueimu petu tami lefmaucülen tami peñi Esaú mu”.

2 Jacob feipifi tañi pu che ca com ñi mülen quisu engün mu: “Nielmün coilaque dios ñi adentun,* ütrüfentuafimün, liftuhuaimün ca modahuaimün.* 3 Trecacünuhuaiñ, amuaiñ Betel mu. Tiye mu deumalelafiñ Chau Dios quiñe altar, quisu allcütuñmaeneu tañi llellipun rupamequelu huesaque dungu mu ca afcadinieneu cheu rume tañi amuquen”. 4 Feimu elufingün ta Jacob com ti coilaque dios ca tañi chahuai ñi nieel engün tañi pilun mu. Jacob rüngaltucufi* miñche quiñe fütra anümca fülcülelu* Siquem huaria mu.

5 Huiño trecacünuulu engün, quiñe fütra llican cüpalu Chau Dios mu nüfi reque com feitichi pu che mülelu fülcülechi huaria mu. Feimu inei no rume inantuculafi Jacob ñi pu fotüm. 6 Fei hula Jacob ca com tañi pu che puhuingün Luz huaria mu, Betel ca pingerquei, mülei Canaán mapu mu. 7 Jacob petu ñi lefmaumequen tañi peñi mu, tiye mu peufaluhurqueyu Chau Ngünechen. Feimu tüfa hula deumai quiñe altar, El-Betel* üituculelfi. 8 Quiñe antü lai Débora, ti domo ñi dapiquefiel* ta Rebeca. Fei rüngaltucungei miñche quiñe fütra coyam mu,* inafülcülelu ti huincul cheu ñi mülen Betel. Jacob üituculelfi Alón-Bacut* feitichi coyam.

9 Deu tañi tripan Jacob Padán-Aram mu, Chau Dios ca quiñe rupa peufaluhui petu tañi amulen, fei cümelcafi. 10 Chau Dios feipifi: “Jacob pingeimi, huelu tüfa hula Jacob pingehuelayaimi, Israel pingeaimi”. Fei Israel üituquefi. 11 Chau Dios ca feipifi: “Iñche ta Chau Dios Com Nehuen Nielu. Nieaimi yall, fentren-ngeaimün. Eimi meu tripayai fillque troquiñche, felei, fentren troquiñche. Ca tami pu cüpanche mu cüpayai lonco ülmen. 12 Ti mapu ñi elufiel ta Abrahán ca Isaac, eimi eluayu ca tami pu cüpanche”. 13 Fei Chau Dios elcünufi ta Jacob cheu ñi nütramcamequen.

14 Feimu Jacob huitracünufi quiñe cura cheu ñi nütramcaeteu Chau Dios. Fei huente cura mu hutrulelfi* pulcu* quiñe chalintucun reque* ca tuculelfi aceite. 15 Jacob üituniefi Betel cheu ñi nütramcael Chau Dios engu.

16 Fei tripaingün Betel mu. Petu camapulelu engün Efrat huaria mu, puhui chi antü Raquel ñi choyüal tañi püñeñ. Rume cutrancahui. 17 Fei doi cutrancaulu ñi choyüafiel ñi püñeñ, ti püñeñelfe feipieyu: “Llicaquilnge, choyüaimi feiti pichiche”. 18 Huelu Raquel lalatumequei. Fei epe aflu ñi mongen,* Ben-Oní* üituculelfi tañi pichiche. Huelu tañi chau, Benjamín* üituculelfi. 19 Femngechi lai Raquel, fei rüngaltucungei ti rüpü mu amulelu ta Efrat huaria mu, Belén ca pingerquei. 20 Jacob huitracünufi quiñe cura cheu ñi rüngaltucungen Raquel. Feitichi cura mülelu Raquel ñi eltun mu,* fantepu mu petu mülei.

21 Fei hula Israel amutui fei mu, fei toltoupui* doi üye püle ti alüpürachi ruca Éder pingelu. 22 Israel petu mülelu feitichi mapu mu, quiñe antü Rubén cudumfi ta Bilhá, tañi chau ñi cangelu domo.* Fei Israel quimürpui ñi femün.

Jacob nierpui mari epu fotüm. 23 Lea elufi tañi hunen fotüm Rubén, ca elufi ta Simeón, Leví, Judá, Isacar ca Zabulón. 24 Raquel elufi ta José ca Benjamín. 25 Bilhá, Raquel tañi sierva, elufi ta Dan ca Neftalí. 26 Zilpá, Lea tañi sierva, elufi ta Gad ca Aser. Tüfa engün Jacob ñi pu fotüm ñi nieel Padán-Aram mapu mu.

27 Fei hula Jacob puutui cheu ñi mülen tañi chau Isaac. Puhui Mamré mu, Quiryat-Arbá mapu mu, Hebrón ca pingerquei. Abrahán ca Isaac ca mülerquefuingu üyeu catripanche reque.* 28 Isaac mongerpui 180 tripantu. 29 Fei ñi cümelcalen ca ñi nieel fentren tripantu lai. Rüngaltucungei tañi cuifiqueche reque. Tañi epu fotüm Esaú ca Jacob rüngaltucueyu.

36 Tüfa ñi rupan Esaú, Edom ca pingerquei.

2 Esaú niefi epu domo Canaán tuhun-ngelu: quiñe Adá pingei, Elón ñi ñahue, ti Het che.* Cangelu Oholibamá pingei, Aná ñi ñahue ca Zibeón ñi lacu, ti heveo che. 3 Ca niefi Basemat, Ismael ñi ñahue, Nebayot ñi lamngen.

4 Esaú Adá engu nieingu quiñe fotüm, Elifaz pintuculelngei. Basemat ca elueyu quiñe fotüm, Reuel pingei.

5 Oholibamá ca elueyu fotüm, Jeús, Jalam ca Coré pingeingün.

Tüfa engün Esaú ñi pu fotüm ñi nieel Canaán mapu mu. 6 Esaú huiñamtuhui ñi amual ca mapu fülcülelu* cheu ñi mülen tañi peñi Jacob. Yetufi tañi pu domo, tañi pu fotüm ca tañi pu ñahue ca com ñi mülen tañi ruca mu. Ca yefi com tañi pu culliñ ca tañi falinque chemcün ñi nierpuel Canaán mapu mu. 7 Rume fentren tañi nieel epu peñihuen, mülefui ñi püntüluhual.* Fentren culliñ am ngülümlu engu, pepi traflaingün feitichi mapu mu. 8 Feimu Esaú huiñamtuhui cheu ñi mülen fütraque huincul Seír mapu mu. Esaú fei ta Edom.

9 Tüfa ñi rupan Esaú, pu Edom che tañi chau. Fei engün mongelei cheu ñi mülen fütraque huincul Seír mapu mu.

10 Fei tüfa Esaú ñi pu fotüm: Elifaz, Adá ñi püñeñ, Esaú ñi domo, ca Reuel, Basemat ñi püñeñ, Esaú ñi cangelu domo.

11 Tüfa Elifaz ñi pu fotüm: Temán, Omar, Zefó, Gatam ca Quenaz. 12 Elifaz, Esaú ñi fotüm, nierpui cangelu domo,* Timná pingelu. Tüfachi domo elufi quiñe fotüm ta Elifaz, Amalec üituculelngei. Tüfa engün Adá ñi pu püñeñ, Esaú ñi domo.

13 Tüfa engün Reuel ñi pu fotüm: Náhat, Zérah, Samá* ca Mizá. Tüfa engün Basemat ñi pu püñeñ, Esaú ñi domo.

14 Cafei Oholibamá, Esaú ñi domo, elufi tüfachi pu fotüm: Jeús, Jalam ca Coré. Oholibamá fei ta Aná ñi ñahue, Zibeón ñi lacu.

15 Tüfachi pu lonco* tripaingün Esaú ñi pu fotüm meu. Elifaz mu, Esaú ñi hunen fotüm, tripaingün ti lonco Temán, ti lonco Omar, ti lonco Zefó, ti lonco Quenaz, 16 ti lonco Coré, ti lonco Gatam ca ti lonco Amalec. Fei tüfa pu lonco tripalu Elifaz tañi pu che meu, Edom mapu mu mülelu. Tüfa engün Adá tañi pu püñeñ.

17 Reuel mu, Esaú ñi fotüm, tripaingün ti lonco Náhat, ti lonco Zérah, ti lonco Samá* ca ti lonco Mizá. Tüfa engün tati pu lonco tripalu Reuel ñi pu che mu Edom mapu mu mülelu. Tüfa engün Basemat ñi pu püñeñ, Esaú ñi domo.

18 Cafei Oholibamá meu, Esaú ñi domo, tripaingün ti lonco Jeús, ti lonco Jalam ca ti lonco Coré. Tüfa engün pu lonco tripalu Oholibamá mu, Aná ñi ñahue, Esaú ñi domo.

19 Tüfa engün Esaú ñi pu fotüm, Edom ca pingelu, ca tati pu lonco quisu engün mu tripalu.

20 Tüfa engün Seír ñi pu fotüm, ti horeo che. Fei engün tuhuingün feitichi mapu mu. Tañi pu fotüm fei ta Lotán, Sobal, Zibeón, Aná, 21 Disón, Ézer ca Disán. Tüfa engün pu lonco tati pu horeo che mu, Seír ñi pu fotüm mülelu Edom mapu mu.

22 Tüfa engu Lotán ñi pu fotüm: Horí ca Hemam. Timná fei ta Lotán ñi lamngen.

23 Tüfa engün Sobal ñi pu fotüm: Alván, Manáhat, Ebal, Sefó ca Onam.

24 Tüfa engu Zibeón ñi pu fotüm: Ayá ca Aná. Feitichi huentru Aná, petu inaduamüñmafilu tañi chau Zibeón ñi burro, pei eñum co huellin mapu meu.*

25 Aná nierpui quiñe fotüm Disón pingelu ca quiñe ñahue Oholibamá pingelu.

26 Tüfa engün Disón ñi pu fotüm: Hemdán, Esbán, Itrán ca Kerán.

27 Tüfa engün Ézer ñi pu fotüm: Bilhán, Zaaván ca Acán.*

28 Tüfa engün Disán ñi pu fotüm: Uz ca Arán.

29 Tüfa engün pu horeo che ñi pu lonco: ti lonco Lotán, ti lonco Sobal, ti lonco Zibeón, ti lonco Aná, 30 ti lonco Disón, ti lonco Ézer ca ti lonco Disán. Tüfa engün tati pu horeo che ñi pu lonco mülelu Seír mapu mu.

31 Pu Israel che petu ñi nienon lonco ülmen, deu mülerquefui lonco ülmen ngünenielu Edom mapu. Tüfa engün: 32 Bela, Beor ñi fotüm, loncolefui Edom mu. Tañi huaria, Dinhabá pingerquefui. 33 Lalu Bela, hueluconi Jobab, Zérah ñi fotüm, Bozrá huaria mu tuulu. 34 Lalu Jobab, hueluconi Husam, pu Temán che ñi mapu mu tuulu. 35 Lalu Husam, hueluconi Hadad, Bedad ñi fotüm. Tañi huaria Avit pingerquefui. Fei hueufi pu Madián che Moab mapu mu. 36 Lalu Hadad, hueluconi Samlá, Masrecá mapu mu tuulu. 37 Lalu Samlá, hueluconi Shaúl, tuulu ti huaria Rehobot mülelu Leufü püle pingelu. 38 Lalu Shaúl, hueluconi Baal-Hanán, Acbor ñi fotüm. 39 Lalu Baal-Hanán, Acbor ñi fotüm, hueluconi Hadar. Tañi huaria, Paú pingerquefui. Tañi domo fei ta Mehetabel, Matred ñi ñahue, Mezahab ñi lacu.*

40 Pu lonco tripalu Esaú mu, tañi pu familia ca ti mapu cheu ñi mülen engün, fei tüfa tañi üi: ti lonco Timná, ti lonco Alvá, ti lonco Jetet, 41 ti lonco Oholibamá, ti lonco Elá,* ti lonco Pinón, 42 ti lonco Quenaz, ti lonco Temán, ti lonco Mibzar, 43 ti lonco Magdiel ca ti lonco Iram. Tüfa engün pu lonco Edom mu tripalu ca cheu ñi mülen engün feitichi mapu mu. Tüfa ta Esaú, pu Edom che ñi chau.

37 Jacob amulei tañi mülen Canaán mapu mu cheu ñi mülequefel tañi chau catripanche reque.*

2 Tüfa ñi rupan Jacob.

Tañi fotüm José mari regle tripantu nierquei, camañquefui pu capüra ca tati pu ufisa. Compañqueyu Bilhá ca Zilpá ñi pu püñeñ, Jacob tañi pu domo. Quiñe antü José feipifi tañi chau ñi huesa femmequen tañi pu peñi. 3 Israel nierpufi ta José tañi füchan mu, feimu doi piuqueyefi tañi caquelu fotüm mu. Fei deumafalelfi quiñe falin tacun.* 4 José ñi pu peñi ngüneduamlu tañi chau ñi doi piuqueyefiel ta José, eluhuingün ñi üdeafiel. Feimu illcunquechi* dunguquefingün.

5 Quiñe rupa José peumai, fei quimelelfi tañi pu peñi. Doi üdeeyu engün tañi femngechi peuman mu. 6 José feipifi tañi pu peñi: “Fürenemuchi, allcütumün tañi peuma. 7 Rangi lelfün mu petu cütrüngmequefiyiñ* cachilla, fei iñche tañi cütrüng cachilla huitrapürai ca huitralehuei. Fei hula eimün tamün cütrüng cachilla hualloñmafingün iñche tañi cütrüng cachilla ca pochongnagingün”.* 8 Tañi pu peñi feipifingün: “¿Lonco ülmencüleaimi am iñchiñ mu? ¿Ngüneniemuaiñ?”. Feimu doi üdefingün ta José tañi peuma ca tañi feipin mu.

9 Fei José huiño peumai ca quimelelfi tañi pu peñi, feipifi: “Ca peuman tati. Huelu tüfa hula ti antü, ti cüyen ca mari quiñe huangülen, pochongnagingün iñche ñi adquiñ mu”. 10 Nütramelfi ñi peuma tañi chau ca tañi pu peñi. Fei tañi chau norümdungueyu ca ramtueyu: “¿Chem am ta cüpa feipi tami peuma? ¿Rüfcünu mai iñche, tami ñuque ca tami pu peñi pochongnagaiñ mapu mu eimi tami adquiñ meu?”. 11 José tañi pu peñi ütrireyu, huelu tañi chau raquiduamcülehuei tañi feipin mu.

12 Quiñe antü fülcülelu* Siquem huaria mu, José ñi pu peñi ütalmefingun tañi chau ñi ufisa ca capüra. 13 Fei hula Israel feipifi ta José: “Tami pu peñi fülcüleingün Siquem huaria mu, camañmequefingün tati pu ufisa ca capüra, ¿felelai am? Cüpange, huercüayu cheu ñi mülen engün”. Fei José huiñoldungui:* “Tüfa mu mülen, huercüen müten”. 14 Tañi chau feipieyu: “Füreneen, pemefinge ñi chumlen tami pu peñi ca tati pu ufisa ca capüra. Huiñolmi, quimelelaen”. Feimu José elcünui Hebrón pingechi laf mapu, fei amui ta Siquem huaria mu. 15 José petu trecayaulu lelfün mu, quiñe huentru perumeeyu, fei ramtueyu: “¿Chem quintuyahuimi am?”. 16 José feipifi: “Quintuyahun tañi pu peñi. Feipiafen, füreneen, ¿cheu anta ütalmequefingün tati pu ufisa ca capüra?”. 17 Fei ti huentru huiñoldungueyu:* “Tüfa mu tripaingün. Allcün ñi feipin engün: ‘Amuaiñ Dotán huaria mu’”. José inafi tañi pu peñi, fei pefi Dotán huaria mu.

18 Huelu petu ñi puunon cheu ñi mülen tañi pu peñi, quisu engün puquintueyu ñi cüpalen, fei nütramcahuingün chumngechi ñi langümafiel. 19 Hueluquentu feipihuingün: “¡Tüfei ñi cüpalen feitichi peumafe! 20 Langümafiyiñ, fei ütrüftucuafiyiñ ti rünganco mu,* quiñe huapo culliñ langümeyu ca ieyu piaiñ. Fei peaiñ chumngechi ñi huechutripayal tañi peuma”. 21 Rubén allcülu ñi feipin engün ayüfui ñi montulafiel. Feimu feipifi engün: “Langümlayafiyiñ”. 22 Rubén ca feipi: “Ütrüftucuafiyiñ ti rünganco mu ñi mülen huellin mapu mu,* chumlayafiyiñ no rume”.* Rubén ayüfui ñi montulafiel ta José, fei ñi huiñoleltuafiel tañi chau.

23 Puulu müten José, tañi pu peñi müntuñmaeyu* tañi falin tacun ñi tucunieel. 24 Fei nüfingün ta José ca ütrüftucufingün ti rünganco mu. Huelu huellilerquefui, arcülei* ti rünganco.

25 Fei anücünuhuingün ñi iyal. Adquintulu, peingün ñi cüpalen quiñe troquiñche negociaquelu, Ismael che ürque. Galaad mu cüpaingün ca amuleingün Egipto mapu mu. Tañi pu camello yeniei fillque resina cüme nümün-ngelu ca lahuentuchequelu.* 26 Fei Judá feipifi tañi pu peñi: “Langümfiliyiñ taiñ peñi ca ellcafiliyiñ tañi lan, ¿chem huehuaiñ am? 27 Fendelelafiyiñ tati Ismael che, huesalcalayafiyiñ. Fei iñchiñ taiñ peñi tati, yeniei taiñ mollfüñ”. Feimu femingün chem ñi feipieteu tañi peñi. 28 Tati pu Madián che negociaquelu rupalu fei püle, José ñi pu peñi entufingün ti rünganco mu. Ca fendelelfingün tati Ismael che 20 troquiñ plata mu. Feimu feitichi pu huentru yefingün ta José Egipto mapu mu.

29 Fei hula Rubén huiñotui ti rünganco mu, pei ñi mülenon José, fei huichafcai* tañi tacun. 30 Huiñoi cheu ñi mülen tañi pu peñi, fei huirarcülen feipi: “¡Tati hueche huentru ngelai! ¿Chuman cai feula?”.

31 Feimu nüingün José ñi tacun, langümfingün quiñe chifu,* fei ngüfontucufingün ti tacun tati mollfüñ mu. 32 Fei hula huercülelfingün tañi chau feichi falin tacun ca feipingün: “Tüfa taiñ peel. ¿Tami fotüm ñi tacun no am chi? Fürenemuiñ, feipimuiñ”. 33 Ngüneduamfilu, huirarcülen feipi: “¡Tañi fotüm ñi tacun tati! ¿Quiñe huapo culliñ langümpelaeyu ca ipelaeyu?”. 34 Feimu Jacob huichafcai* ñi tacun, tucuhui quiñe sacu trarihue reque ca fentren antü rume hueñancülerquei tañi fotüm ñi lan meu. 35 Com tañi pu fotüm ca tañi pu ñahue eluhuingün tañi yafültucuafiel, huelu Jacob ayülafui ñi yafültucungeal. Doi mai feipiquefui: “¡Nagli müten Rüngan mu,* hueñancülehuelayan tañi fotüm ñi lan mu!”. Feimu José tañi chau fentecünulai ñi ngümayefiel.

36 Pu Madián che fendefi engün ta José Egipto mapu mu. Fendelelfingün ta Potifar, quisu rume falin huentrungefui Faraón ñi ruca mu ca loncolefui feitichi pu soltau ñi cuñiutucuquefiel ti Faraón.

38 Fei Judá elcünui tañi pu peñi ca toltoupui* inafül quiñe Adulam huentru, Hirá pingei. 2 Tiye mu Judá pei quiñe domo, Súa ñi ñahue, quiñe Canaán huentru. Fei niefi ca cudumfi. 3 Fei hula ti domo niepüñeñi, choyüfi quiñe huentru püñeñ. Fei Judá, Er üituculelfi. 4 Fei hula ti domo ca quiñe rupa niepüñeñi, fei choyüfi quiñe huentru püñeñ, Onán üituculelfi. 5 Ti domo choyüfi cangelu huentru püñeñ, Selá üituculelfi. Choyüfilu, Aczib huaria mu mülerqueingün.*

6 Rupachi tripantu mu, Judá quintulelfi quiñe domo tañi hunen fotüm Er. Tüfachi domo Tamar pingei. 7 Huelu Chau Jehová ayüquelafui Er tañi huesa femmequeel, Judá tañi hunen fotüm. Feimu Chau Jehová langümeyu. 8 Fei Judá feipifi ta Onán: “Niefinge tami peñi yem ñi domo. Femngechi eimi meu tami peñi nieai cüpanche”. 9 Huelu Onán quimniefui feitichi cüpanche quisu tañi cüpanchengenoal. Feimu cudumfilu tañi peñi yem ñi domo, ütrüfnacümquefi* ñi fine* mapu meu, femngechi ñi elunoafiel cüpanche tañi peñi yem. 10 Chau Jehová pefi ñi huesalcamequen Onán, feimu ca langümfi. 11 Fei Judá feipifi tañi püñmo Tamar: “Mülenagnge tami chau ñi ruca mu. Quintulayaimi huentru tremle hula tañi fotüm Selá”. Judá raquiduami: “Tüfa ca layafui chi tañi epu peñi reque”. Feimu Tamar amutui, mülenagi tañi chau ñi ruca mu.

12 Quiñe antü lai Judá tañi domo, Súa tañi ñahue. Judá rupalu tañi hueñancün, pemefi tañi pu quediñquelu Timná* mapu mu. Compañeyu tañi hueni Hirá, ti Adulam che. 13 Fei feipingei Tamar: “Tami püñmo amulei Timná* mapu ñi quediñafiel tañi pu ufisa”. 14 Fei Tamar entui tañi huesaquelu ñi yeniequeel pu lantu domo, tacucünufi ñi ange ca tucui quiñe ücülla. Fei anücünuhui cheu ñi conpupeyüm che Enaim huaria mu. Tüfachi huaria mülei ti rüpü amulelu Timná* mapu mu. Femngechi femi Tamar ngüneduamlu cai Selá ñi deu tremün, huelu petu elungelai ñi nieaeteu.

15 Tamar munulcünui ñi ange, feimu Judá pefilu raquiduami ñi cüri domongen.* 16 Fei Judá tripai ti rüpü mu ca fülconi* ti domo mu. Ngüneduamlai quisu ñi püñmongen, feimu feipifi: “Eluen tayu cudumuhual, füreneen”. Ti domo huiñoldungueyu:* “Cudumuuliyu, ¿chem eluaen?”. 17 Fei feipi: “Huercülelayu quiñe pichi chifu”.* Fei ti domo feipi: “Petu tami huercülelnofiel, ¿chem eluaen ñi maneluhual tami feipin mu?”. 18 Fei Judá ramtui: “¿Chem eluafeyu?”. Ti domo feipi: “Tami yihul cuhu,* ti trapel ñi nieel ca ti retrü tami nüniefiel”. Feimu Judá elufi, cudumfi ta Tamar ca niepüñeñelfi. 19 Fei hula ti domo huitrai, amutui, entui tañi ücülla ca tucutuhui ti huesaquelu ñi yenieel pu lantu domo.

20 Judá huercüi tañi hueni, ti Adulam che, ñi yelelafiel ti pichi chifu tati domo, femngechi ñi huiñolelngetual chem ñi elcünufiel tati domo. Huelu pelafi. 21 Feimu ramtufi tati pu huentru tiye mu mülelu: “¿Cheu mülei feichi cüri domo mülequelu ina rüpü Enaim huaria mu?”. Huelu pu huentru huiñoldunguingün:* “Tüfa mu turpu mülequelai quiñe cüri domo no rume”. 22 Fei huiñotui cheu ñi mülen ta Judá ca feipifi: “Pelafiñ. Doi mai pu huentru tiye mu mülelu feipieneu: ‘Tüfa mu turpu mülequelai quiñe cüri domo no rume’”. 23 Feimu Judá feipi: “Niecape müten tañi chemcün, femngechi taiñ ayentungenoal. Deu huercülelfiñ tati pichi chifu. Huelu eimi pelafimi ti domo”.

24 Cüla cüyen rupalu feipingei ta Judá: “Tami püñmo Tamar quiñe cüri domongei, feimu tüfa hula niepüñeñcülei”. Fei Judá feipi: “Yefimün huecun, fei lüpümngepe”. 25 Petu yengelu huecun, Tamar feipifalfi tañi püñmo: “Ti huentru tañi niepüñeñeleteu ngen-ngei tüfachi chemcün mu”. Ca feipi: “Füreneen, ngüneduamnge ineingei tüfachi yihul cuhu, ti trapel ca tati retrü”. 26 Judá ngüneduamfilu ti chemcün, feipi: “Quisu doi nor chengei iñche mu, elunofilu cai tañi fotüm Selá”. Fei hula Judá turpu huiño cudumlafi ta Tamar.

27 Puulu ñi choyüal, epuntu nierquei.* 28 Petu choyülu, quiñe nentui tañi cuhu. Feimeu müten ti püñeñelfe traricünulelfi ñi cuhu mu quiñe quelü füu. Fei feipi: “Tüfa hune triparquei”. 29 Huelu ti pichiche huiño tucui tañi cuhu, fei tañi peñi hunelu tripai. Ti püñeñelfe feipi: “¡Ahuem, allfülcafimi* tami ñuque!”. Feimu Pérez* üituculelngei. 30 Fei hula tripai tañi peñi, feiti traricünungelu ñi cuhu tati quelü füu mu. Quisu Zérah üitucungei.

39 Fei pu Ismael che yefingün ta José Egipto mapu mu. Tiye mu fendelelfingün ta Potifar, ti Egipto che. Quisu rume falin huentrungefui Faraón ñi ruca mu ca loncolefui feitichi pu soltau ñi cuñiutucuquefiel ti Faraón. 2 Huelu Jehová afcadiniefi ta José. Fei com cüme tripai tañi femqueel. Feimu tañi ñidol, ti Egipto che, elfalcünulelfi fillque cüdau tañi ruca mu. 3 Tañi ñidol ngüneduami Chau Jehová ñi afcadiniefiel ta José. Quimtucui Chau Jehová femcünui ñi cüme tripayal com tañi femquen.

4 Potifar rume manelnierpufi ta José, feimu elfalcünufi tañi quelluaeteu. Ca femngechi Potifar elfalcünufi tañi ruca ca com tañi nieel. 5 Fei Potifar elfalcünufilu ta José tañi ruca ca com ñi nieel, Chau Jehová eluhui ñi cümelcayafiel com tati pu che Potifar ñi ruca mu, José tañi duam meu. Cafei Chau Jehová cümelcafi com ñi nieel tañi ruca mu ca lelfün mu. 6 Potifar elfalcünulelfi ta José com tañi nieel. Feimu chem raquiduamquelafui rume, mülefui ñi dullial müten chem tañi iyal. José quiñe nehuen-ngechi ca cüme adngechi huentrungerpui.

7 Tañi ñidol ñi domo duamtufi ta José, feipiquefi: “Cudumuhuayu”. 8 Huelu José pilai, feipifi tañi ñidol ñi domo: “Mülen mu iñche tüfachi ruca mu, tañi ñidol chem raquiduamquelai no rume. Elfalcünueneu com tañi nieel. 9 Iñche müten doicülen tüfachi ruca mu. Tañi ñidol com elfalcünueneu, huelu eimi no, quisu tañi domongelu am ta eimi. ¿Chumngechi huesa dungu femafun ca culpayafun* Chau Dios mu?”.

10 Ti domo fill antü ngüchaltucuquefi ta José. Huelu ti hueche eluulai ñi cudumuhual ti domo engu cam ñi mülenagal quisu engu. 11 Quiñe antü José coni ti ruca mu ñi cüdahual, ca mülelai quiñe cüdaufe no rume. 12 Ti domo nüfi tañi tacun mu, feipifi: “Cudumuhuayu”. Huelu José lefcülen tripai, elcünui tañi tacun ti domo ñi cuhu mu. 13 Ti domo pefilu José ñi lefcülen tripan ca ñi elcünun tañi tacun quisu tañi cuhu mu, 14 huirarcülen mütrümfi* tati pu huentru ti ruca mu, feipifi engün: “¡Ahuem fotrü! Feitichi hebreo che tañi huentru ñi cüpalfiel cüpa yehuelcaeiñmeu. Ayüfui ñi cudumaeteu, huelu iñche eluhun ñi nehuentu huiraral. 15 Allcülu müten tañi huirarün, lefcülen tripai, elcünui tañi tacun iñche mu”. 16 Tati domo elcünufi ti tacun inafül quisu mu, fei üngümniei ñi acual ruca mu José ñi ñidol.

17 Deu ñi feipiel, ca femngechi feipifi ta Potifar: “Feitichi hebreo cüdaufe tami cüpalmufiel cüpa yehuelcaeneu. 18 Huelu huirarlu müten iñche, lefcülen tripai, elcünui tañi tacun iñche mu”. 19 Femngechi ti domo nütramcalelfi ta José ñi ñidol chem ñi femeteu tañi cüdaufe. Allcülu müten, rume illcui.* 20 Feimu ti ñidol nüfi ta José, carceltucufi cheu ñi mülen tati lonco ülmen ñi pu presu. José femngechi cerrantucungei.

21 Huelu Jehová afcadiniefi ta José. Piuqueyeniefi,* fei femcünui ñi cüme troquiaeteu ti loncolelu carcel mu. 22 Feimu ti loncolelu carcel mu elfalcünulelfi ta José com pu presu mülelu fei mu. José elfalcünungei chumngechi ñi cüdahual engün. 23 Ti loncolelu carcel mu raquiduamquelafui no rume ñi elfalcünufiel ta José. Chau Jehová afcadiniefi ta José, fei Jehová femcünui ñi com cüme tripayal José tañi femquen.

40 Ti loncolelu ñi serfiquefiel pulcu ca ti loncolelu ñi deumaqueel cofque, cüdahuelquefingu tati lonco ülmen Egipto mu. Quiñe antü mür huesalcafingu tañi ñidol, ti lonco ülmen Egipto mu. 2 Faraón rume illcui* tüfachi epu cüdaufe mu. 3 Fei cerrantucufi engu carcel mu cheu ñi mülen ta José. Feitichi carcel mülei ti loncolelu tati pu soltau ñi ruca mu. 4 Ti loncolelu pu soltau mu elfalcünufi ta José ñi müleal quisu engün ca ñi quelluafiel. Femngechi mülenagingün carcel mu.

5 Quiñe pun ti serfiquefilu pulcu ca ti deumalquefilu cofque ti lonco ülmen Egipto mu, petu carcelconcülelu engu peumaingu. Caquerumei ñi chem pifel caque quiñeque peuma. 6 Ca antü pulihuen mu, José coni cheu tañi mülen engu. Pefi ñi ngañhuadcülen. 7 Fei José ramtufi engu: “¿Chumngelu* fente hueñancüleimu fachantü?”. 8 Fei huiñoldunguingu:* “Caque quiñeque iñchiu peumayu. Huelu ngelai inei no rume tayu feipiaeteu ñi chem pifel tüfachi peuma”. Fei José feipifi engu: “Chau Ngünechen müten feipiafui ñi chem pilen tamu peuma. Fürenemuchi, ¿feipimuafun tamu peuma?”.

9 Ti loncolelu ñi serfiquefiel pulcu quimelelfi tañi peuma ta José. Feipifi: “Peuman ñi mülen tañi adquiñ mu quiñe anüm ofad. 10 Nierquei cüla rou.* Ti anüm ofad choyüi,* rayüi, fei huli afün-ngechi ofad. 11 Tañi cuhu mu nierquen Faraón ñi copa. Nüfiñ ti ofad, cütrüfiñ Faraón ñi copa mu, fei elufiñ ta Faraón”. 12 José feipifi: “Tüfa ñi feipilen tami peuma. Ti cüla rou,* cüla antü ürque. 13 Cüla antü rupale, Faraón neicümaimu ca huiño elutuaimu tami cüdau. Cuifi serfilelquefuimi pulcu ta Faraón, tüfa hula huiño eluafimi ñi copa. 14 Huelu feipiayu, cüme amulelmi, acordayaen.* Füreneen, cutranpiuqueyeen.* Dunguñpeen Faraón mu tañi entungeal tüfa mu. 15 Mülelu iñche pu hebreo che ñi mapu mu nüngen. Tüfa mu chumlafun rume, huelu presuntucungen”.

16 Ti loncolelu ñi deumaquefiel cofque ngüneduami José ñi feipin cümeque dungu ti cangelu huentru ñi peuma mu. Feimu feipi: “Iñche ca peuman. Rentrüniefiñ tañi lonco mu cüla cülco* nielu cümeque cofque. 17 Huenu mülechi cülco* niei fillque cofque Faraón ñi iyafiel. Ñi mülen feitichi cülco mu, ti pu üñüm* ifingün”. 18 José feipifi: “Tüfa tami peuma. Cüla cülco,* cüla antü ürque. 19 Rupale cüla antü, ti Faraón catrünentuñmayaimu tami lonco ca pültrücünuaimu quiñe mamüll mu. Ti pu üñüm ilotuaimu”.

20 Rupalu cüla antü, Faraón puhultripantui. Fei pepicai quiñe fütra iyael, mangelfi com tañi pu cüdaufe. Fei quisu engün ñi adquiñ mu mütrümfi* tati loncolelu ñi serfiquefiel pulcu ca ti loncolelu ñi deumaqueel cofque. 21 Huiñoleltufi tañi cüdau ti loncolelu ñi serfiquefiel pulcu. Fei amulei ñi serfiniefiel ti pulcu ta Faraón. 22 Huelu huercüi ñi pültrüngeal mamüll mu ti loncolelu ñi deumaqueel cofque. Femngechi femtripai José ñi feipin tati peuma mu. 23 Huelu ti loncolelu ñi serfiqueel ti pulcu ngüyünentufi* ta José.

41 Rupalu epu tripantu, ti Faraón peumai ñi huitralen inafül ti leufü, Nilo pingei. 2 Feica müten feitichi leufü mu hueftripaingün regle ayüfalngechi motrin huaca. Eluhuingün ñi ütayal inaltu Nilo leufü mu. 3 Cafei hueftripaingün Nilo leufü mu regle trongli huesaque huaca. Huitracünuhuingün inaltu leufü mu, cheu ñi mülen ti motrinque huaca. 4 Fei tati trongli huesaque huaca ifingün tati motrin ayüfalngechi huaca. Fei trepei* ti Faraón.

5 Ti Faraón huiño umautui, fei ca peumai. Mülerquei regle lonco cachilla, apolerquei cümeque fün mu. Quiñe anümca mu müten tripai. 6 Ca hueftriparquei regle lonco cachilla, pichi rumei ca tati puelche cürüf lüpümeyu. 7 Ti pichi rumechi lonco cachilla, eluhuingün ñi lümüafiel ti regle apofüncülechi cachilla. Fei trepei* ti Faraón, quiñe peuma ürque pi. 8 Ca antü pulihuen mu, ti Faraón rume raquiduamcülefui. Fei mütrümfi* com pu calcu sacerdote ca pu quim huentru mülelu Egipto mu. Feipifi tañi peuma, huelu inei no rume quimlai chem ñi cüpa feipin.

9 Ti loncolelu ñi serfiquefiel ti pulcu ti Faraón feipifi: “Fachantü feipian tañi culpan.* 10 Eimi ñidol Faraón illcutufimi* tami pu cüdaufe, iñche ca tati loncolelu ñi deumaqueel cofque. Feimu presuntucumuyu ti carcel mu mülelu ti loncolechi soltau ñi ruca mu. 11 Quiñe pun peumayu. Caquerumei ñi chem pin caque quiñeque peuma. 12 Üyeu ca mülerquei quiñe hebreo hueche huentru, ti loncolechi soltau ñi cüdaufe. Feipifiyu tayu peuma, fei quimeleyumu ñi chem pin. 13 Rüfcünu femngechi tripai ñi feipin. Iñche huiñolelngetun tañi cüdau. Huelu cangelu huentru pültrüngei quiñe mamüll mu”.

14 Faraón huercüi ñi yemengeal ta José. Feica müten entungei carcel mu. José payuntui,* modahui* ca amui cheu ñi mülen ti Faraón. 15 Faraón feipifi ta José: “Peuman, huelu inei no rume pepi feipilaeneu chem ñi feipin. Feipingen, quimeltungen mu quiñe peuma, quimnieimi chem tañi feipilen”. 16 José feipifi ta Faraón: “¿Inei am ta iñche? Chau Dios llemai feipiai ñi cümelcaleal ta Faraón”.

17 Fei Faraón feipifi ta José: “Tañi peuma mu huitralerquen inafül Nilo leufü mu. 18 Fei triparumeingün Nilo leufü mu regle ayüfalngechi motrin huaca ca eluhuingün ñi ütayal ina leufü mu. 19 Fei hula ca tripai regle trongli huesaque huaca, re forolei. Turpu pequelafun femngechi huesaque huaca Egipto mapu mu. 20 Fei ti trongli huesaque huaca eluhuingün ñi iyafiel tati regle motrinque huaca. 21 Deu ilu engün, amulei ñi tronglilen tati huesaque huaca, inei no rume raquiduamlayafui ñi ilotufiel tati motrinque huaca. Fei trepen.*

22 Fei hula tañi peuma mu pen regle lonco cachilla, apolerquei cümeque fün mu, quiñe anümca mu müten tripai. 23 Fei ca tripaingün regle lonco cachilla, cümelai ñi fün, pichirumei ca ti puelche cürüf lüpümeyu. 24 Fei tati regle pichirumechi lonco cachilla eluhuingün ñi lümüafiel tati regle apofüncülechi lonco cachilla. Feipifiñ ñi peuma tati pu calcu sacerdote, huelu inei no rume pepi feipilaeneu ñi chem pin”.

25 José feipifi ta Faraón: “Faraón ñi epu peuma quiñeucülei ñi feipin. Chau Dios quimelelfi ta Faraón chem ñi femal. 26 Ti regle motrinque huaca, regle tripantu tati. Ca ti regle cümeque lonco cachilla, regle tripantu tati. Ti epu peuma quiñeucülei ñi feipin. 27 Ti regle tronglique huesaque huaca inalen tripalu caquelu huaca mu, regle tripantu tati. Ti regle lonco cachilla nienolu fün ca lüpümngelu puelche cürüf mu, regle tripantu ürque ñi müleal filla. 28 Chumngechi feipifiñ ta Faraón, Chau Dios pengelelfi ta Faraón ñi chumal.

29 Regle tripantu meu fentren iyael müleai Egipto mapu mu. 30 Huelu rupale regle tripantu, acuai quiñe fütra filla. Ngüyünentungeai* ñi mülequefel fentren iyael Egipto mapu mu. Filla dungu mu huesalcaleai tüfachi mapu. 31 Fütra filla cüpayai. Feimu inei no rume acordahuelayai* ñi mülequefel fentren iyael feitichi mapu mu. 32 Chau Ngünechen rüfcünu eluhui ñi femal tüfachi dungu, feimu ti Faraón epu rupachi peumai. Pichiñma mu Chau Ngünechen femai ta tüfa.

33 Feimu ti Faraón quintupe quiñe quim huentru cüme raquiduam nielu. Fei elfalcünulelafi com Egipto mapu. 34 Ti Faraón fempe, dullipe quiñeque huentru. Femngechi regle tripantu meu fentren iyael mülele Egipto mapu mu, feitichi pu huentru hudamcayafingün ti iyael quechu troquiñ meu, fei quiñe troquiñ entuaingün ñi ngülümafiel. 35 Feitichi cümeque tripantu mu, fei engün mülei ñi trapümafiel ti iyael. Huaria mu mülei ñi ngülümafiel ca guardayafiel. Faraón ngen-ngeai. 36 Feitichi iyael elungeai tati pu che ca tati pu culliñ regle tripantu mülele filla Egipto mapu meu, femngechi entrin mu lalayaingün”.

37 Ti Faraón ca com tañi pu cüdaufe cümelu troquifingün José tañi feipin. 38 Feimu Faraón feipifi tañi pu cüdaufe: “Tüfachi huentru niei Chau Ngünechen ñi nehuen, ¿mülepeafui mai cangelu huentru fei reque?”. 39 Fei ti Faraón feipifi ta José: “Eimi quimchengeimi ca cüme raquiduam nieimi, Chau Dios pengeleleimu ta tüfa. Ngelai inei no rume eimi reque. 40 Eimi müten ngünenieafimi com ñi mülen tañi ruca mu. Com tañi pu che, eimi tami feipin femaingün. Iñche müten doicülean eimi meu tañi lonco ülmen-ngen”. 41 Faraón feipifi ta José: “Tüfei, elfalcünuayu com ti mapu mülelu Egipto mu”. 42 Faraón entui ñi yihul cuhu* quisu ñi nieel, fei tuculelfi ta José tañi cuhu mu. Tuculelfi cümeque tacun lino deumangelu. Ca cülcaituculelfi tañi pel mu quiñe oro traripel.* 43 Fei ti Faraón püramfi ta José tañi cangelu carretela mu,* pu che hunelei, huirarcülen dunguingün: “Pochongnagaimün* quisu mu”.* Femngechi Faraón elfalcünufi ta José com Egipto mapu meu.

44 Faraón ca feipifi ta José: “Iñche Faraón ngen, huelu Egipto mapu mu inei no rume chumlayai eimi tami feipinon”. 45 Fei hula Faraón üituculelfi ta José, Zafenat-Panéah. Cafei elufi ñi nieafiel ta Asenat, Potifera ñi ñahue, tati sacerdotengelu On huaria mu.* Femngechi elfalcünulelngei ta José com ti mapu Egipto mu. 46 Cüla mari tripantu niefui José eluulu ñi cüdahuelafiel ta Faraón, Egipto ñi lonco ülmen.

Fei José tripai Faraón ñi adquiñ mu ca eluhui ñi ngüneduamafiel com Egipto mapu. 47 Regle tripantu mu cüme amulerpui ti cosecha, fei ti mapu fentren iyael huli. 48 Feitichi regle tripantu mu José trapümfi ti iyael Egipto mapu mu, fei ngülümfi fillque huaria mu. Caque quiñeque huaria mu guardacünuquefui chem ñi hulün feiti fillque mapu fülcülelu.* 49 José amulei ñi trapümfiel fentren fün, tati lafquen ñi cuyüm reque felefui. Fentren fün ñi mülen pepi raquingelai, femcünufingün müten.

50 Petu ñi puunon feitichi tripantu ñi müleal filla, José nierpui epu fotüm. Tati ñuque Asenat pingei, Potifera ñi ñahue, tati sacerdotengelu On huaria mu.* 51 José tañi hunen fotüm, Manasés* üituculelfi. Ca feipi: “Chau Dios elueneu ñi ngüyünentual com ti huesaque dungu ñi rupan ca tañi chau ñi pu che”. 52 Tañi epungechi fotüm, Efraín* üituculelfi. Ca feipi: “Tüfachi mapu mu ñi fente huesa rupan, Chau Dios elueneu ñi nieal yall”.

53 Rupalu regle tripantu, fentecünui ñi mülen fentren iyael Egipto mapu mu. 54 Chumngechi ñi feipicünuel José, acui ti filla regle tripantu mu. Com troquiñque mapu puhui ti filla. Huelu Egipto mapu mu mülei iyael. 55 Fei ti filla ca puhui Egipto mapu mu. Feimu tati pu che elumuiñ iyael feipifingün tati Faraón ngümalen mu. Fei Faraón feipifi tati pu Egipto che: “Amumün cheu ñi mülen ta José, femaimün com tamün feipiaeteu”. 56 Amulerpui ti filla com mapu mu. Fei José nülanentufi cheu ñi mülen ti fün ca fendelelfi tati pu Egipto che. Fütra filla mülerquei Egipto mapu mu. 57 Com mapu mu mülerquei filla, feimu fill püle cüpai pu che Egipto mapu mu ñi ngillañmayafiel fün ta José.

42 Quimlu Jacob ñi mülen fün Egipto mapu mu, feipifi tañi pu fotüm: “¿Chumngelu* hueluquentu adquintumequehuimün? Chumlaimün no rume”. 2 Ca feipi: “Allcün ñi mülen fün Egipto mu. Feimu amumün ca ngillayaimün fün, femngechi taiñ mongeleal ca taiñ lanoal entrin mu”. 3 José ñi mari peñi amuingün Egipto mu ñi ngillayal fün. 4 Huelu Jacob elulafi ta Benjamín, José ñi peñi, ñi compañafiel tañi caquelu pu peñi. Jacob feipi: “Ruparumeafui quiñe huesa dungu, fei layafui”.

5 Canaán mapu mu puhui ti filla, feimu Israel ñi pu fotüm caquelu pu che engün amui Egipto mu ñi ngillayal fün. 6 José elfalcünulelngei com ti mapu. Fendelelquefui fün tati pu che com mapu meu. Feimu tañi pu peñi amuingün cheu ñi mülen ta José. Puulu engün, pochongnagingün* mapu mu. 7 José pefilu müten engün, quimi tañi pu peñingen engün, huelu feipilafi tañi ineingen. Fei illcunquechi* ramtufi: “¿Cheu am ta tuhuimün?”. Huiñoldunguingün:* “Canaán mapu mu cüpaiñ taiñ ngillayal iyael”.

8 Femngechi José quimtucufi tañi pu peñi, huelu quisu engün turpu quimhuetulafingün. 9 Feichi meu müten José acordai* chem ñi peuman tañi pu peñi meu. Fei feipifi engün: “Eimün cüpaimün tamün lloftuafiel müten* ti mapu, femngechi tamün quimal chem dungu mu taiñ nehuencülenon”. 10 Huelu feipi engün: “Felelai, ñidol. Cüpaiñ taiñ ngillapayal iyael müten. 11 Quiñe chau müten nieiñ com iñchiñ. Nor chengeiñ, lloftupalaiñ ti mapu”. 12 José feipi: “Re coila tati. Cüpaimün tamün quimal chem dungu mu ñi nehuencülenon taiñ mapu”. 13 Huelu huiñoldunguingün:* “Ñidol, iñchiñ mari epu peñihuen-ngeiñ, quiñe chau müten nieiñ, Canaán mapu tuhui. Taiñ inan peñi mülecai taiñ chau mu, cangelu cai deu lai”.*

14 José feipi: “Deu feipicünun tati, eimün lloftupafimün ti mapu. 15 Ngüneduaman ñi rüfngepen mai tamün feipin. Faraón tañi mongen mu feipicünuhuayiñ, tripalayaimün tüfa mu cüpanole tamün inan peñi. 16 Quiñe ta eimün yemepe tamün peñi. Caquelu cerrantuculeai tüfa mu. Femngechi quimaiñ ñi rüfngepen mai tamün feipin. Femnole, Faraón ñi mongen mu feipicünuan, eimün lloftupafimün ti mapu”. 17 Feipilu tüfa, cüla antü cerrantucufi engün.

18 Cüla antü rupalu, José feipifi engün: “Iñche yamquefiñ* ta Chau Ngünechen. Feimu femülmün chem tañi feipin, mongetripayaimün. 19 Nor chengelmün, quiñe ta eimün mülecape tüfachi carcel mu cheu tamün cerrantuculen. Caquelu amutupe, fei yeaingün iyael ñi eluafiel tamün pu che, fei ñi ngüñülenoal engün. 20 Cüpalfimün tamün inan peñi, femngechi pengelaimün tamün rüf dungumequen. Fei lalayaimün”. Feimu femingün ñi feipingeel.

21 Fei nütramcahuingün: “Rüfcünu mai cutrancaumequeiñ taiñ huesa femfiel taiñ peñi. Ngümalen feipieiñmu nga taiñ cutranpiuqueyeafiel, huelu iñchiñ duamcünulafiyiñ. Feimu tüfa hula iñchiñ cutrancaumequeiñ”. 22 Rubén feipifi: “Iñche feipihuiyiñ ‘Chumlayafimün rume ti hueche’,* ¿acordaimün cai?* Huelu eimün allcütumulan. Feimu tüfa hula cutrancaumequeiñ taiñ femün mu ca culpaiñ* taiñ peñi ñi mollfüñ mu”. 23 Ñi dunguafiel tañi pu peñi, José niefui quiñe rulpadungufe. Feimu quimlai taiñ feipimequen pifui tañi pu peñi. 24 José püntütripai,* fei ngümacahui. Huiñotulu ñi nütramcayafiel tañi pu peñi, nüfi ta Simeón, fei traricünufi quisu engün ñi adquiñ mu. 25 Fei hula José huercüi ñi apolngeal tañi sacu fün mu ca ñi huiño tuculelngeal ti plata caque quiñeque huentru ñi sacu mu. Cafei huercüi ñi elungeal engün roquiñ. Femngechi femngei.

26 Fei hula püramfingün burro mu tañi sacu fün, fei amutuingün. 27 Puulu engün cheu tañi umayal, quiñe engün nülanentui tañi sacu ñi eluafiel iyael tañi burro, fei ngüneduami tañi plata ñi mülen ponhui sacu mu. 28 Feimeu müten feipifi tañi pu peñi: “¡Huiñolelngetun tañi plata! ¡Tüfa mu mülei tañi sacu mu!”. Allcülu müten, pellqueingün, müllmülli engün. Fei hueluquentu feipihuingün: “Ahuem cai, ¿chem am ta femeiñmu Chau Dios?”.

29 Puulu engün cheu ñi mülen tañi chau Jacob Canaán mapu mu, quimelelfingün com tañi rupan engün. Feipifingün: 30 “Ti ñidolcülelu ti mapu mu, illcunquechi* dungueiñmu ca dalluntucueiñmu taiñ lloftumequefiel ti mapu. 31 Huelu iñchiñ feipifiyiñ: ‘Nor chengeiñ, lloftupalafiyiñ ti mapu. 32 Quiñe chau nieiñ, mari epu peñihuen-ngeiñ. Quiñe taiñ peñi deu lai, taiñ inan peñi mülei taiñ chau mu Canaán mapu mu’. 33 Ti ñidolcülelu ti mapu mu feipieiñmeu: ‘Femülmün com tañi feipiel, quiman tamün nor chengen. Tüfa mu elcünuaimün quiñe tamün peñi. Nüafimün fün ñi eluafiel tamün pu che, femngechi tañi entrinoal. Fei amutumün. 34 Fei hula cüpalafimün tamün inan peñi, femngechi quiman tamün nor chengen ca tamün lloftupanofiel ti mapu. Fei huiñoleltuhuayiñ tamün peñi ca ngillayafuimün chem tamün duamnieel tüfachi mapu meu’”.

35 Huellimfilu ti sacu, ponhuitu peingün ñi mülen ñi plata. Tañi chau ca quisu engün pefilu ñi mülen ti plata ti sacu mu, llicaingün. 36 Fei tañi chau Jacob huirarcülen feipi: “¡Eimün müntuñmamequemun* tañi pu fotüm! ¡José mülehuelai iñchiñ mu! ¡Simeón ca mülelai iñchiñ mu! ¡Ca feula eimün cüpa yefimün ta Benjamín! ¡Iñche rume cutrancaumequen tüfachi dungu meu!”. 37 Huelu Rubén feipifi tañi chau: “Iñche huiño cüpalelnoeliyu, langümüñmayafen tañi epu fotüm. Feimu elfalcünuen tañi cuidayafiel. Iñche huiño cüpaleltuayu”. 38 Fei Jacob feipi: “Iñche tañi fotüm amulayai eimün engu. Benjamín tañi peñi deu lauyei, quisu müten mülehuei. Iñche deu füchan, feimu ruparumefule quiñe huesa dungu ca lafule, eimün femcünuafuimün ñi ca layal iñche* fente tañi hueñancün meu”.

43 Rume fütra filla mülerquei feitichi mapu mu. 2 Fei aflu ti iyael ñi cüpalfiel engün Egipto mapu mu, tañi chau feipieyu: “Huiño amuaimün Egipto mapu mu tamün ngillayafiel ca pichin iyael”. 3 Judá feipi: “Ti huentru fente cüme feipicünueiñmeu: ‘Cüpalnofilmün tamün peñi, cüpalayaimün’. 4 Elumuiñ taiñ yeafiel taiñ peñi, fei amuaiñ taiñ ngillayal iyael. 5 Huelu pinolmi, amulayaiñ. Feitichi huentru feipieiñmu nga: ‘Cüpalnofilmün tamün peñi, cüpalayaimün’”. 6 Israel ramtui: “¿Chumngelu* fente cutrancamequemun? ¿Chumngelu feipifimün ti huentru tamün nieel cangelu peñi?”. 7 Fei huiñoldunguingün:* “Ti huentru ramtucaeiñmu taiñ ineingen ca taiñ pu che. Quisu ramtui: ‘¿Petu mongelei tamün chau? ¿Nieimün am cangelu peñi?’. Iñchiñ huiñoldungufiyiñ com tañi ramtun. ¿Chumngechi raquiduamafuiñ ñi feipial ti huentru ‘Cüpalfimün tamün peñi’?”.

8 Fei Judá huiño feipifi tañi chau Israel: “Eluen tañi yeafiel ti hueche. Elumuiñ taiñ amual, femngechi ñi lanoal taiñ pu yall, eimi ca iñchiñ. 9 Rüfcünu feipiayu ñi cümelcaleal ti hueche. Huesa dunguñmale, iñche castigayaen tati. Huiño cüpalnofili, culpayan* eimi mu, turpu rulpacünuñmangelayan. 10 Huelu matumatu femfuliyiñ, epu rupa deu amuafuiñ ca huiñotuafuiñ”.

11 Tañi chau Israel feipieyu engün: “Felelu cai ti dungu, femaimün chem tamün feipiafiel. Tucuaimün ti sacu mu tati doi falinque chemcün ñi hulqueel ti mapu, fei eluafimün ti huentru. Yelelfimün pichin miel,* pistacho,* almendra ca fillque resina cüme nümün-ngelu ca lahuentuchequelu.* 12 Tunten plata tamün yefiel ellaca mu, tüfa hula epu rupachi yeafimün. Cafei huiño yeafimün ti plata tamün pefiel ti sacu mu. Huelulcahuingün chi. 13 Yefimün tamün peñi ca huiño amumün cheu ñi mülen feitichi huentru. 14 Llellipumequefiñ ta Chau Dios tamün cutranpiuqueyeateu feitichi huentru, femngechi ñi lifrecünuafiel tamün cangelu peñi ca Benjamín. Huelu duamfalngele ñi ñamümafiel tañi pu fotüm, ñamümafiñ müten”.

15 Fei nüfingün doi plata ca feitichi chemcün ñi yenieal engün ca trecacünuhuingün ñi amual Egipto mapu mu Benjamín engu. Femngechi pemefingün ta José. 16 José pefilu müten Benjamín ñi compañnieteu engün, feipifi ti huentru ñi loncolen tañi ruca mu: “Yefinge tüfachi pu huentru tañi ruca mu. Ca langümaimi quiñeque culliñ, pepicayaimi iyael. Trür iyaiñ rangiantü mu”. 17 Feimeu müten ti huentru femi ñi feipieteu José. Ca yefi engün José ñi ruca mu. 18 Ti pu huentru pellqueingün yengelu cai José ñi ruca mu. Hueluquentu feipihuingün: “Sacu mu huiñolelngetuiñ nga taiñ plata, feimu cüpalngeiñ tüfa mu. ¡Feula eluhuaingün taiñ ngünenieaeteu! ¡Tañi cüdaufe femcünuaiñmeu! ¡Ca müntuñmayaiñmeu* taiñ burro!”.

19 Petu ñi connon ruca mu, fülcontufingün* tati huentru loncolelu José ñi ruca mu ca dungufingün. 20 Feipingün: “Ñidol, elumuiñ taiñ dungual. Nehue chumül nga cüpaiñ taiñ ngillayal iyael. 21 Huiñotulu iñchiñ, puhuiyiñ cheu taiñ umayal, nülanentufiyiñ taiñ sacu. Fei peiñ caque taiñ sacu mu ñi mülen ti plata. Tiye mu mülerquei com taiñ plata. Feimu cüpaiñ taiñ huiñoleltuafiel. 22 Cafei cüpaliyiñ doi plata ñi ngillayal iyael. Rüfcünu, iñchiñ quimlaiñ inei ñi tucufiel ti plata taiñ sacu mu”. 23 Ti huentru feipieyu: “Llicaquilmün, com cümelcalei. Eimün tamün Ngünechen ca tamün chau ñi Ngünechen tucui ti plata tamün sacu mu. Iñche lloufiñ tamün plata hunelu mu”. Fei hula ti huentru cüpalfi ta Simeón.

24 Ti huentru tucufi engün José ñi ruca mu. Elufi co ñi cüchayal tañi namun engün. Ca elufi iyael tañi pu burro. 25 Quimlu engün José ñi acual rangiantü ca ñi trür iyal engün, pepicafingün feitichi fillque chemcün ñi eluafiel. 26 José conlu müten ti ruca mu, yelelfingün tati falinque chemcün. Ca José ñi adquiñ mu pochongnagingün* mapu mu. 27 Fei José ramtufi ñi chumlen engün. Ca ramtui: “Tamün putrem chau ñi nütramcael, ¿chumlei? ¿Petu mongelei?”. 28 Fei engün huiñoldunguingün:* “Ñidol, taiñ chau cümelcalei, petu mongelei”. Fei pochongnagingün.*

29 Adquintulu José, pei tañi peñi Benjamín, tañi ñuque ñi püñeñ. Ramtui: “¿Fei tüfa ti peñi tamün nütramcael? ¿Tamün inan peñi?”. Ca feipi: “Chau Dios cümelcayaimu, saquin fotüm”. 30 José pefilu tañi peñi, tüfolcahui* tañi piuque. Epe ngümalerquei, feimu matu tripai. Coni cheu ñi quisuleal, fei ngümacahui. 31 Ngümacaulu, fei cullumtui* ca tüngnagi. Tripai ca feipi: “Serfifimün tati iyael”. 32 Quiñe mesa mu serfifingün ta José, cangelu cai tañi pu peñi, pu Egipto che ca mesa mu mülerquei. Pu Egipto che quiñentrür iquelafuingün pu hebreo che engün. Turpu ayüquelafui iyal quiñentrür.

33 José ñi adquiñ mu anücünungei tañi pu peñi. Hunelu anücünungei ti doi tremcülechi peñi tañi hunen fotümngen meu. Fei hula inan mu anücünungei ti peñi doi huechengelu. Fei afmatulen mu adquintuhuingün. 34 Ti iyael ñi mülen José tañi mesa mu huercüi ñi yelelngeal tañi pu peñi. Huelu doi fentren iyael elufi ta Benjamín tañi pu peñi meu.* Tuduamingün fente tañi in ca putun engün.*

44 José feipifi tati huentru loncolelu tañi ruca mu: “Iyael mu cüme apolfinge pu huentru ñi sacu tunte ñi pepi yenieel engün ca huiño tuculelafimi ti plata ñi cüpalel engün caque tañi sacu mu. 2 Huelu tati doi hueche peñi ñi sacu mu, tuculelafimi ti plata ñi cüpalel ñi ngillayal iyael ca tuculelafimi iñche tañi copa, tati platangelu”. Feitichi huentru com femi José ñi feipifiel.

3 Hunlu, ti pu huentru trecacünuhuingün ñi amutual tañi pu burro engün. 4 Tripalu engün ti huaria mu, nehue camapu amulerquelaingün. Fei José feipifi ti huentru loncolelu tañi ruca mu: “¡Lefnge! ¡Inantucufinge! Ditupufilmi, feipiafimi: ‘¿Femngechi culliqueimün tamün cüme femngeel? 5 ¿Chumngelu* hueñeñmafimün ñi copa tañi ñidol? Tüfachi copa mu quimquei chem ñi rupayal cüpalechi antü mu, ¿quimlaimün am? Rume huesa femimün’”.

6 Ditupufilu, femngechi feipifi engün. 7 Fei huiñoldunguingün:* “Ñidol, ¿chumngelu* feipimi tüfa? Iñchiñ turpu femlayafuiñ feitichi dungu. 8 Canaán mapu mu cüpaleltuhuiyiñ ti plata taiñ pefiel ti sacu mu. ¿Chumngelu am* hueñeafuiñ plata cam oro* tami ñidol ñi ruca meu? 9 Quiñe ta iñchiñ niele tami quintumequeel, langümngepe. Caquelu cai serfiafiyiñ tami ñidol”. 10 Fei ti huentru feipieyu engün: “Femngepe tamün feipin. Huelu tati nielu iñche tañi quintupeel, fei müten tañi esclavongeai. Caquelu chumngelayai rume”. 11 Feimeu müten com nacümfingün ñi sacu, fei nülanentufingün. 12 Fei ti huentru quintui caque quiñeque ñi sacu mu. Hunelu mu quintui tati hunen peñi ñi sacu mu. Inan mu quintui tati doi hueche peñi ñi sacu mu. Benjamín ñi sacu mu pengerquei ti copa.

13 Feimu huichafcaingün* tañi tacun. Fei caque quiñeque huiño püramtui engün ti sacu tañi burro mu, fei huiñotuingün ti huaria mu. 14 José petu mülerquei ñi ruca mu puulu Judá ca tañi pu peñi. Fei mapu mu pochongnagingün* José ñi adquiñ mu. 15 José feipifi engün: “¿Chem am femimün? Iñche quimquen chem ñi rupayal cüpalechi antü meu, ¿quimlaimün am?”. 16 Judá huiñoldungui:* “¿Chem feipihuafuyiñ? ¿Chumngechi pengelafuiñ taiñ nor chengen? Chau Ngünechen quimfalcünui taiñ culpan.* Tüfa hula tati nielu ti copa ca com iñchiñ tami pu esclavongeaiñ”. 17 Huelu José feipi: “Iñche turpu femlayafun feitichi dungu. Tati nielu ti copa, fei müten serfiaeneu. Caquelu tüngcülen amutupe ca huiñotupe cheu ñi mülen tañi chau”.

18 Fei Judá fülcontufi* ta José ca feipifi: “Llellipueyu, füreneen, ñidol. Eluen tami dunguafiel, illcutuquenoeli.* Iñche, eimi tami esclavo tati. Eimi ti Faraón reque feleimi. 19 Ñidol, eimi ramtumuiñ: ‘¿Nieimün chau? ¿Nieimün caquelu peñi?’. 20 Iñchiñ feipihuiyiñ: ‘Mai, nieiñ chau, huelu füchalei. Ca nieiñ cangelu peñi, tati inan-ngelu. Füchan mu taiñ chau niefi. Tañi ñuque epu püñeñ müten nierpui, quiñe deu lai, feimu quisu müten mülehuei. Taiñ chau rume piuqueyefi’. 21 Fei hula feipimuiñ: ‘Cüpalelmuan tañi peafiel’. 22 Huelu iñchiñ feipihuiyiñ: ‘Ti hueche püntüquelai* tañi chau mu. Femfule, layafui tañi chau’. 23 Huelu eimi feipimuiñ: ‘Cüpalnofilmün tamün inan peñi, ca huiño cüpalayaimün tañi adquiñ mu’.

24 Iñchiñ amuiñ cheu ñi mülen taiñ chau. Fei quimelelfiyiñ tami feipin. 25 Fei hula taiñ chau feipieiñmeu: ‘Huiño amuaimün tamün ngillayal ca pichin iyael’. 26 Huelu iñchiñ feipifiyiñ: ‘Amulayaiñ. Pemelayafuiñ feitichi huentru yenofiliyiñ taiñ inan peñi. Amuaiñ compañeliyiñmu müten taiñ inan peñi’. 27 Fei taiñ chau feipieiñmeu: ‘Eimün cüme quimnieimün, tañi domo epu fotüm müten elueneu. 28 Quiñe deu elcünueneu. Fei feipin: “¿Quiñe huapo culliñ langümpelaeyu?”. Feichi mu tañi pehuenofiel. 29 Fei yefilmün tañi saquin fotüm, ruparumeafui quiñe huesa dungu ca layafui. Iñche deu füchan, feimu femcünuafuimün ñi ca layal iñche* fente tañi hueñancün mu’.

30 Taiñ chau rume piuqueyefi ti hueche. Feimu huiñotuliyiñ ca yetunofiliyiñ ti hueche, 31 taiñ chau layafui penofile. Füchai, fei femcünuafuiñ ñi layal* fente tañi hueñancün mu. 32 Iñche feipicünufiñ ñi cuidayafiel tati hueche. Feipifiñ: ‘Huiño cüpalnofili, culpayan* eimi mu, turpu rulpacünuñmangelayan’. 33 Feimu füreneen, ñidol. Iñche tami esclavongean, ti hueche no. Quisu huiñotupe tañi pu peñi engün. 34 Yenofili ti hueche, ¿chumngechi huiñotuafun cheu ñi mülen tañi chau? ¡Ayülelan ñi peafiel tañi chau ñi cutrancapiuquemequen!”.

45 Allcülu tüfa, José pepi ngüneuhuelai ñi ngümanoal tañi pu cüdaufe ñi adquiñ mu. Fei huirarcülen feipi: “¡Com tripatumün tüfa mu!”. Fei tañi pu peñi müten mülehuelu, feipifi engün ñi ineingen.

2 José eluhui ñi nehuentu ngümacahual. Fei pu Egipto che ca tati pu mülelu Faraón ñi ruca mu allcütueyu. 3 Fei José feipifi tañi pu peñi: “Iñche ta José. Tañi chau, ¿petu mongelei?”. Tañi pu peñi afmatulehueingün, feimu quimlai ñi chem pial engün. 4 José feipifi tañi pu peñi: “Fülconpamün,* fürenemuchi”. Fei fülconingün.

Feipifi engün: “Iñche ta José, feitichi peñi tamün fendelelfiel pu Egipto che. 5 Huelu huesa duamquilmün tamün fendemufiel ca hueluquentu culpantucuulayaimün. Chau Ngünechen hune cüpaleneu tüfa mu tañi montulcheal. 6 Epu tripantungeuyei ñi acun ti filla tüfachi mapu mu. Petu mülehuei quechu tripantu ñi quetrangenoal ti mapu ca ñi cosechangenoal. 7 Chau Ngünechen hune cüpaleneu tüfa mu ñi amuleal tamün cüpanche mapu meu. Femngechi Chau Ngünechen montulaimünmeu, afman-ngeai ñi femün. Fei lalayaimün. 8 Feimu Chau Ngünechen llemai cüpaleneu tüfa mu, eimün no. Chau Ngünechen ñi duam mu, Faraón ñi hunen ngülamtufengetun, ñidolcünungen quisu tañi ruca mu ca elungen ñi ngünenieafiel com Egipto mapu.

9 Feimu matu amumün cheu ñi mülen tañi chau ca feipiafimün: ‘Tüfa ñi feipin tami fotüm José: “Chau Dios ñidolcünueneu com Egipto mapu mu. Cüpange cheu ñi mülen iñche. Alüñmaquilnge. 10 Mülenagaimi Gosén mapu mu, fülcüleaimi iñche mu. Tiye mu ca müleai com tami nieel, tami pu fotüm, tami pu lacu, tami huaca, ufisa ca capüra. 11 Petu mülehuei quechu tripantu ñi müleal ta filla. Feimu üye mu iñche eluayu iyael. Femngechi eimi ca tami pu che fillalelayaimün ca ñamlayai chem no rume tami nieel”’. 12 Eimün ca tañi peñi Benjamín cüme leliniemun iñche tamün dungumequefiel. 13 Feipiafimün tañi chau iñche ñi nieel fentren pepiluhun Egipto mapu mu. Ca nütramcayafimün com tamün peel. Matu amumün. Cüpalafimün tañi chau”.

14 José ca Benjamín pancocahuingu* ca eluhuingu ñi ngümayal. 15 Cafei José truyufi* com tañi pu peñi, fei ngümalen mu pancofi engün.* Fei hula tañi pu peñi nütramcafingün ta José.

16 Feitichi dungu puhui Faraón ñi ruca mu: “¡José ñi pu peñi acuingün!”. Faraón ca tañi pu cüdaufe quimlu, ayühuingün. 17 Feimu Faraón feipifi ta José: “Feipiafimi tami pu peñi: ‘Püramfimün fillque iyael tamün pu culliñ mu. Amumün Canaán mapu mu. 18 Cüpalafimün tamün chau ca tamün pu che tüfa mu cheu ñi mülen iñche. Eluhuayiñ tati cümeque fillem ñi hulqueel Egipto mapu, ca ti doi cümeque iyael* ñi mülen tüfa mu iyaimün’. 19 Cafei mülei tami feipiafiel engün: ‘Yeafimün carretela* ñi mülen Egipto mapu mu. Fei cüpalafimün tamün pichiqueche ca tamün pu domo. Cafei quiñe carretela mu cüpalafimün tamün chau. 20 Huesa duamcülelayaimün tamün elcünuel meu. Elungeaimün tati doi cümeque chemcün Egipto mapu mu’”.

21 Femngechi femingün Israel ñi pu fotüm. José femi chumngechi ñi feipicünuel Faraón, feimu elufi carretela. Cafei elufi roquiñ. 22 José elufi caque quiñeque engün quiñe hue tacun. Huelu Benjamín elufi 300 troquiñ plata ca quechu hueque tacun. 23 Cafei José huercülelfi tañi chau mari burro yenielu cümeque chemcün mülelu Egipto mu, cafei mari burra yenielu fün, cofque ca caquelu roquiñ tañi chau mu. 24 Feimu José elufi ñi amutual tañi pu peñi. Epe puulu ñi amutual engün, ngülamtufi: “Quehualen amulayaimün rüpü mu”.

25 Fei tripaingün Egipto mu ca puhuingün cheu ñi mülen tañi chau Jacob Canaán mapu mu. 26 Feimu feipifingün tañi chau: “¡José mongelei! ¡Ngüneniei com Egipto mapu!”. Huelu Jacob raquiduamcülehuei, dunguhuelai, feyentulai. 27 Huelu yafücontui nütramcangelu com ñi feipin José ca pefilu ti carretela ñi hercülelfiel. 28 Feimu Israel huirarcülen feipi: “¡Feula queta feyentun! ¡Tañi fotüm José mongelei! ¡Amuan mai, fei peafiñ petu tañi lanon iñche!”.

46 Israel trapümfi com tañi nieel,* fei tripai. Puulu Beer-Seba mapu mu, chalintuculelfi quiñe mañumtun tañi chau Isaac ñi Ngünechen. 2 Pun mu Chau Dios pengelelfi ta Israel quiñe afmatun dungu, feipifi: “¡Jacob! ¡Jacob!”. Quisu huiñoldungui:* “¡Tüfa mu mülen!”. 3 Chau Dios feipi: “Iñche ta Chau Ngünechen, tami chau ñi Ngünechen. Llicalayaimi tami amual Egipto mapu mu. Üyeu femcünuayu tami fütra troquiñchengeal. 4 Amulmi Egipto mu, iñche compañnieayu. Cafei huiño cüpaltuayu. Lalmi, José afcadinieaimu”.*

5 Fei hula Jacob tripai Beer-Seba mapu mu. Jacob tañi pu fotüm* yefingün tañi chau, tañi pu yall ca tañi pu domo feitichi carretela mu* ñi huercületeu Faraón. 6 Yefingün tañi culliñ ca com ñi nierpuel Canaán mapu mu. Femngechi Jacob ca com tañi pu cüpanche conpuingün Egipto mapu mu. 7 Ca yefi tañi pu fotüm, tañi pu lacu, tañi pu ñahue ca tañi pu chedqui. Yefi com tañi cüpanche Egipto mapu mu.

8 Israel ñi pu fotüm ca feipingequei Jacob ñi pu fotüm. Conpuingün Egipto mapu mu. Tüfa tañi üi engün. Rubén fei ta Jacob ñi hunen fotüm.

9 Tüfa Rubén ñi pu fotüm: Hanok, Palú, Hezrón, Carmí.

10 Tüfa Simeón ñi pu fotüm: Jemuel, Jamín, Ohad, Jakín, Zóhar ca Shaúl, quiñe Canaán domo ñi püñeñ.

11 Tüfa Leví ñi pu fotüm: Guersón, Cohat ca Merarí.

12 Tüfa Judá ñi pu fotüm: Er, Onán, Selá, Pérez ca Zérah. Huelu Er ca Onán laingu Canaán mapu mu.

Tüfa Pérez ñi epu fotüm: Hezrón ca Hamul.

13 Tüfa Isacar ñi pu fotüm: Tolá, Puvá, Yob ca Simrón.

14 Tüfa Zabulón ñi pu fotüm: Séred, Elón ca Jahleel.

15 Tüfa tati pu fotüm Lea ñi elufiel ta Jacob Padán-Aram mapu mu. Cafei elufi quiñe ñahue, Dina pingei. Com tüfa tañi cüpanche Lea ñi elufiel ta Jacob, 33 chengeingün.

16 Tüfa Gad tañi pu fotüm: Zifión, Haguí, Suní, Ezbón, Erí, Arodí ca Arelí.

17 Tüfa Aser tañi pu fotüm: Imná,* Isvá, Isví ca Berías. Quisu engün ñi lamngen, Sérah pingei.

Tüfa Berías tañi epu fotüm: Héber ca Malkiel.

18 Tüfa engün Zilpá ñi pu püñeñ, ti domo Labán ñi elufiel tañi ñahue Lea. Zilpá elufi ta Jacob mari cayu fotüm.*

19 Tüfa Raquel ñi epu püñeñ, Jacob ñi domo: José ca Benjamín.

20 Asenat, Potifera ñi ñahue, ti sacerdotengelu On huaria mu,* elufi epu fotüm ta José Egipto mapu mu, Manasés ca Efraín pingeingu.

21 Tüfa Benjamín tañi pu fotüm: Bela, Béker, Asbel, Guerá, Naamán, Ehí, Ros, Mupim, Hupim ca Ard.

22 Tüfa Raquel tañi pu püñeñ ñi elufiel ta Jacob. Raquel elufi ta Jacob mari meli fotüm.*

23 Dan tañi fotüm, Husim pingei.

24 Tüfa Neftalí ñi pu fotüm: Jahzeel, Guní, Jézer ca Silem.

25 Tüfa engün Bilhá ñi pu püñeñ, ti domo Labán ñi elufiel tañi ñahue Raquel. Bilhá elufi ta Jacob regle fotüm.*

26 Jacob tañi pu cüpanche conlu Egipto mapu mu, 66 che ürque. Huelu raquingelai Jacob tañi pu püñmo. 27 José nierpui epu fotüm Egipto mapu mu. Jacob puhurquei Egipto mapu mu com tañi pu cüpanche engün, tüfa 70 che ürque.

28 Jacob hune huercüfi ta Judá. Femngechi quimelelfi ta José ñi rüpütulen engün tañi puhual Gosén mapu. Puulu engün Gosén mapu mu, 29 José huercüi ñi pepicalelngeal tañi carretela. Fei amui Gosén mapu ñi peafiel tañi chau Israel. Pefilu müten, pancofi* ca alüñma ngümai. 30 Fei hula Israel feipifi ta José: “Deu peeyu, quimün tami mongelen. Feimu tüfa hula tüngcülen layafun”.

31 Fei José feipifi tañi pu peñi ca tañi chau ñi pu che: “Elumuchi ñi amual Faraón mu, feipiafiñ: ‘Acui tañi pu peñi ca tañi chau ñi pu che mülefulu Canaán mapu mu. 32 Pu huentru camañfengeingün. Cüpalfingün tañi ufisa, culliñ ca com tañi nieel’. 33 Faraón mütrümaimünmeu* ca ramtuaimünmeu ‘¿Chem cüdau femqueimün?’. 34 Pu Egipto che üdequefingün pu ufisa camañ. Feimu mülei tamün feipial: ‘Ñidol, taiñ huechengen mu müten camañfengeiñ taiñ cuifiqueche reque’. Femngechi Faraón elcünuaimünmeu Gosén mapu mu”.

47 José amui ñi feipiafiel ta Faraón: “Tañi chau ca tañi pu peñi acuingün. Tuhuingün Canaán mapu mu. Cüpalnieingün tañi pu ufisa, huaca ca com tañi nieel. Gosén mapu mu müleingün”. 2 José dulli quechu tañi pu peñi, fei yefi ta Faraón mu.

3 Ti Faraón ramtufi José tañi pu peñi: “¿Chem cüdau femqueimün?”. Tüfa huiñoldunguingün:* “Ñidol, iñchiñ camañ ufisangeiñ, taiñ cuifiqueche yem reque”. 4 Cafei feipifingün tati Faraón: “Fütra filla mülei Canaán mapu meu. Ñidol, taiñ pu culliñ nielaingün cheu tañi ütayal. Feimu cüpaiñ fau taiñ müleal catripanche reque.* Ñidol, fürenemuiñ, elumuiñ taiñ müleal Gosén mapu mu”. 5 Ti Faraón feipifi ta José: “Tami chau ca tami pu peñi acuingün ñi müleal eimi engu. 6 Chem mapu rume Egipto mu eluafuimi. Elufinge engün tati doi cüme mapu ñi müleal, mülepe engün Gosén mapu mu. Fei adümuucülechi huentru mülele, elfalcünufinge tañi culliñ”.

7 José yefi tañi chau Jacob Faraón mu, tüfa tañi chau pifi. Fei Jacob chalifi ta Faraón ca cüme feleaimi pifi. 8 Faraón ramtufi ta Jacob: “¿Tunten tripantu nieimi?”. 9 Jacob huiñoldungufi* ta Faraón: “Deu yenien 130 tripantu ñi miyahun huall püle catripanche reque.* Com feitichi tripantu mu cüdaungechi dungu mu rupan. Huelu tañi pu cuifiqueche doi fentren tripantu miyahuingün huall püle catripanche reque”. 10 Jacob peucayal pifi ta Faraón, fei tripai fei mu.

11 Fei José elcünufi tañi chau ca tañi pu peñi Egipto mapu mu. Fei femi chem ñi feipieteu Faraón. Feimu elufi engün quiñe lelfün Ramesés mapu mu, tüfa tati doi cüme mapu ñi mülen Egipto meu. 12 José elufi iyael* tañi chau, tañi pu peñi ca tañi chau ñi pu che. Elufi ñi duamnieel caque quiñeque familia.

13 Egipto ca Canaán mapu mu mülerquei quiñe fütra filla, feimu ngüñüutulerquei pu che. Feimu tati pu che rume cutrancaumequeingün tati ngüñün ñi duam meu. 14 Com feitichi plata culliquelu pu che ti fün mu Egipto ca Canaán mapu mu, José trapümquefi. Fei yequefi Faraón ñi ruca mu. 15 Aflu ti plata ñi mülen Egipto ca Canaán mapu mu, pu Egipto che amuingün José mu. Ca feipifingün: “¡Elumuiñ iyael! ¿Elcünumuaiñ am taiñ layal niehuenon mu plata?”. 16 Fei José feipifi engün: “Niehuenolmün plata, trafquintuaiñ. Cüpalelmuan tamün culliñ, fei iñche eluhuayiñ iyael”. 17 Feimu yelelfingün tañi pu culliñ. José elufi tati pu che iyael, fei engün cüpaleleyu ñi cahuellu, ñi ufisa, capüra, huaca, toro ca tañi burro. Com feichi tripantu meu José trafquintui iyael culliñ meu.

18 Fentepui feichi tripantu. Fei ca tripantu mu pu che amui cheu ñi mülen ta José ca feipifingün: “Ñidol, ayüleiñ tami quimelelafiel tüfachi dungu: deu eluhuiyiñ com taiñ plata ca taiñ pu culliñ. Taiñ mapu ca taiñ mongen müten nieiñ taiñ hulal, ñidol. 19 ¿Chumngelu* elumuaiñ taiñ layal ca ñi huesalcaleal taiñ mapu? Ngillamuiñ ca ngillafinge taiñ mapu, fei elumuaiñ iyael. Faraón tañi esclavongeaiñ, fei ngen-ngeai taiñ mapu mu. Elumuiñ fün, femngechi lalayaiñ ca mongetripayaiñ. Fei taiñ mapu huesalcalelayai”. 20 Fütra filla mülelu am, pu Egipto che fendeingün ñi mapu. José ngillai com feitichi mapu Faraón ngeal. Feimu Faraón ngen-ngerpui com feitichi mapu mu.

21 Fei José feipifi tati pu che huall püle mülelu Egipto mapu mu ñi huiñamtuhual fillque huaria mu. 22 Pu sacerdote ñi mapu müten ngillalafi. Faraón eluquefi iyael, feitichi iyael mu mongelequefuingün. Feimu ti pu sacerdote fendelaingün tañi mapu. 23 Fei José feipifi tati pu che: “Fachantü iñche ngillahuiyiñ. Feimu ti Faraón ngen-ngeai eimün meu ca tamün mapu mu. Tüfachi fün nganafimün ti mapu mu. 24 Cosechafilmün, quechu troquiñcünuafimün. Quiñe troquiñ eluafimün ta Faraón. Caquelu meli troquiñ eimün-ngeai. Huiño nganafimün, femngechi eimün, tamün pu yall ca com ñi mülen tamün ruca mu nieaimün iyael”. 25 Fei ti pu che feipifi ta José: “Ñidol, montulmuiñ. Cümei pilmi, Faraón ñi esclavongeaiñ”. 26 José elcünui quiñe huercün dungu, fachantü amulerpui com Egipto mapu mu. Ti cosechangelu, quechu troquiñcünungequei. Quiñe troquiñ, Faraón ngei. Feitichi huercün dungu coneltulai pu sacerdote ñi mapu mu, tati Faraón ngen-ngenolu cai fei engün ñi mapu mu.

27 Fei Israel mülenagi Gosén mapu mu Egipto meu. Fei ca tañi pu che anüpuingün fei mu, nierpuingün yall ca rume alün-ngerpuingün. 28 Jacob mülepui mari regle tripantu Egipto mapu mu. Mongelerpui 147 tripantu.

29 Fülcülepalu* ñi layal Israel, mütrümfi* tañi fotüm José, feipifi: “Llellipueyu, rüf füreneeli, fei tüfa femaimi: tucunge tami cuhu miñche tañi chang mu* ca feipicünuen* tami piuqueyeafiel* ca tami femal chem tami feipicünuel. Füreneen, rüngaltuculayaen Egipto mapu mu. 30 Lali, entuaen Egipto mu, rüngaltucuaen cheu ñi rüngaltucungeel tañi cuifiqueche yem”. José feipifi: “Chem tami feipifiel, com feman”. 31 Huelu Jacob llellipufi: “Rüf feipicünuen tami femal”. Feimu José feipicünufi. Fei Israel famnacümi* tañi lonco tañi ngütantu mu.*

48 Deu rupalu tüfachi dungu, José feipingei: “Tami chau cümelcalelai”. Feimu pemefi tañi epu fotüm engün, Manasés ca Efraín. 2 Fei feipingei ta Jacob: “Tami fotüm José mülepai, pepaeimu”. Feimu Israel rume yafüluhui ñi anüpürayal tañi ngütantu mu.* 3 Jacob nütramcafi ta José, feipifi:

“Chau Ngünechen Com Nehuen Nielu peufaluhueneu Luz huaria mu, Canaán mapu meu. Fei cümelcaeneu. 4 Eldungucünueneu: ‘Femcünuan tami nieal fentren yall ca ñi alün-ngeal. Eluhuan ñi tripayal eimi mu fillque troquiñche. Eluafiñ tüfachi mapu tami pu cüpanche, rumel mu ngen-ngeaingün’. 5 Petu tayu trahuluupanon, eimi nierpuimi epu fotüm Egipto mu. Fei feula iñche ngen-ngean. Efraín ca Manasés iñche tañi fotümngeaingu, Rubén ca Simeón reque. 6 Huelu nielmi caquelu fotüm, eimi ngen-ngeaimi. Tañi epu peñi ñi mapu meu, coneltuaingün tami caquelu fotüm. 7 Iñche tripapalu Padán mapu mu, tami ñuque Raquel lai Canaán mapu mu, petu alü camapulelu ñi puhual Efrat huaria. Rüngaltucufiñ feichi rüpü amulelu Efrat mu, Belén ca pingerquei”.

8 Israel pefilu José tañi epu fotüm ramtui: “¿Inei engu am?”. 9 Fei José huiñoldungui:* “Tüfa engu tañi pu fotüm Chau Ngünechen ñi elueteu fau”. Fei tañi chau feipi: “Füreneen, fültuculelen engu* tañi feipiafiel ñi cümelcaleal engu”. 10 Israel rume füchai, feimu nehue pelohuelai. José fültuculelfi ñi epu fotüm, fei Jacob trurufi* ca pancofi engu.* 11 Fei hula Israel feipifi ta José: “Turpu raquiduamlafun tami huiño petuafiel. Huelu tüfei nga, Chau Dios elueneu ñi peafiel tami pu cüpanche”. 12 José entufi tañi epu fotüm cheu ñi mülen ta Israel.* Fei pochongnagi,* puhuli tañi lonco mapu mu.

13 Fei José nüfi tañi epu fotüm ca fültuculelfi ta Israel. Tañi man cuhu mu nüfi ta Efraín, fei elcünufi Israel ñi huele püle. Manasés cai nüfi tañi huele cuhu meu ca elcünufi Israel ñi man püle. 14 Israel quimniefui Manasés ñi hunen fotümngen. Huelu fampuhulfi tañi man cuhu Efraín ñi lonco mu, inan fotümngelu rume. Ca tañi huele cuhu puhulfi Manasés ñi lonco mu. 15 Fei cümeque dungu feipifi ta José:

“Tañi lacu Abrahán ca tañi chau Isaac serfifingu ta Chau Ngünechen. Fei cümelcape tati huecheque huentru.

Fantepu mu Chau Ngünechen camañnieneu com tañi mongen.

16 Fei huercüfi ñi cüme püllü tañi montulaeteu fill huesaque dungu mu.

Yeniepe engu iñche tañi üi ca tañi lacu Abrahán ca tañi chau Isaac ñi üi

ca alün-ngepe tañi cüpanche mapu mu”.

17 Huelu José ayülafi tañi chau ñi fampuhulniefiel ñi man cuhu Efraín ñi lonco mu. Feimu eluhui ñi entuafiel tañi chau ñi cuhu Efraín ñi lonco mu, José ayüfui ñi yeafiel Manasés tañi lonco mu. 18 José feipifi tañi chau: “Femngechi no, chachai. Tüfa tati hunen fotüm. Quisu tañi lonco mu fampuhulfinge tami man cuhu”. 19 Huelu tañi chau pilai, feipifi: “Quimnien, saquin fotüm, quimnien tati. Quisu cafei quiñe troquiñchengeai, falin-ngeai. Huelu tañi inan peñi doi falin-ngeai. Tañi cüpanche alün-ngeai, fentren troquiñche tripayai quisu meu”. 20 Fei hula feichi antü amulei ñi feipimequefiel cümeque dungu, feipi:

“Pu Israel che eluule ñi cümelcacheal, feipipe engün tami üi, ca feipiai engün:

‘Chau Dios femaimu chumngechi ñi femfiel ta Efraín ca Manasés’”.

Femngechi Jacob cümeque dungu feipifilu ta Efraín ca Manasés, hunentucufi ta Efraín.

21 Fei hula Israel feipifi ta José: “Pichilehuei ñi layal, huelu Chau Dios afcadinieaimünmeu ca huiño yetuaimünmeu tamün cuifiqueche yem ñi mapu. 22 Caque quiñeque tami pu peñi elufiñ quiñe troquiñ mapu, huelu eimi eluayu epu troquiñ. Feitichi cangelu mapu tami eluafiel müntuñmafiñ* tati pu amorreo che tañi fütra cuchillo ca tañi arco mu”.

49 Jacob mütrümfi* tañi pu fotüm, feipifi: “Trahuluumün, feipihuayiñ chem tamün rupayal cüpalechi antü mu.* 2 Iñche ta Jacob, eimün iñche tañi pu fotüm. Trahuluumün ca allcütumuchi. Felei, iñche eimün tamün chau, iñche ta Israel, allcütumuchi.

3 Rubén, eimi tañi hunen fotüm ñi nieel iñche tañi nehuen-ngen. Eimi iñche tañi hunen cüpanche. Doi yamfalngefuimi ca doi nehuen-ngefuimi. 4 Huelu doicülelayaimi tami pu peñi meu. Quim ngünenieulaimi, cudumfimi tami chau ñi domo,* feimu trürümfalngeimi quiñe pofolcalechi leufü reque. Femngechi podümüñmaen ñi niehun tañi domo iñchiu. Felei, ¡femngechi femimi tati!

5 Simeón ca Leví peñihuen-ngeingu. Quehuatuchefengeingu, tañi fütra cuchillo mu langümchequeingu. 6 Quintulayafiñ ñi hueniyeafiel engu. Tañi piuque reyüconquinolpe* quisu engu ñi troquiñche mu. Fente tañi illcun* langümfingu pu huentru ca ayecan mu cüntrocünufingu pu toro. 7 Fente tañi illcun* huesa femingu. Ca illcunquechi langümcheingu, turpu cutranpiuqueyelafingu. ¡Müna huesa! Iñche elcünuhuayiñ huall püle Jacob ñi fillque troquiñche meu mülelu Israel mapu mu.

8 Eimi cai, Judá, tami pu peñi püramyeaimu. Huehuafimi tami pu caiñe.* Tami chau ñi pu fotüm pochongnagaingün* eimi mu. 9 Judá quiñe pichi trapialngei. Saquin fotüm, deu ifilmi tami nüelchi culliñ, fei amutuaimi. Pochongnagaimi ca notrümcahuaimi quiñe trapial reque. ¿Inei am eluhuafui tami trepeltuaeteu?* 10 Ti lonco ülmen ñi retrü* nentungelayai Judá mu ca rumel müleai tañi adquiñ mu* ti ngünenielu ñi retrü.* Huelu acule Siló,* com troquiñche allcütuaeyu. 11 Quisu trapelcünuafi ñi burro quiñe anümca ofad mu. Ca doi cüme anümca ofad trapelcünuafi ñi pichi coñi. Cüchacünuafi ñi tacun pulcu meu ca ofad co mu. 12 Tañi nge quelüngei pulcu mu, ca tañi foro ligngei* lichi mu.

13 Zabulón müleai ina lafquen mu cheu ñi pürocünungequen ti pu farcu. Sidón mapu püle fentepuhuai tañi mapu.

14 Isacar fei ta quiñe burro nehuen-ngechi foro nielu. Tranalei tañi epu cutama engu. 15 Peai ñi rume cümen cheu tañi cansatual ca ñi ayüfalngen ti mapu. Eluucüleai ñi meñcu yenieafiel fanechi chemcün ca dicümtucungeai* ñi rume cüdahual quiñe esclavo reque.

16 Dan, fei quiñe troquiñche Israel mu ca juzgayafi tañi pu che. 17 Quiñe cuñihun-ngechi filu ina rüpü mu mülelu ünatuñmaquefi ñi rüncoi namun tati cahuellu, fei pailatripaquei ti püracahuellulelu. Feitichi filu reque feleai ta Dan. 18 Ahuem Jehová, üngümcülean tami montulmuafiel.

19 Gad lefcontuaeyu pu hueñefe. Quisu incañpehuai, fei inantucuafi engün.

20 Aser nieai fentren iyael. Hulai cümeque iyael, pu lonco ülmen ayüafui ñi iyafiel.

21 Neftalí trürümngei quiñe domo huemul reque.* Ca müna cüme nentuquei ñi nütramcan.

22 José fei tati yul* tripalu quiñe fütra anümca hulquelu fün. Ina hufco mu* mülei feitichi anümca hulquelu fün, huente cura malal mu puhulquei tañi rou.* 23 Huelu pu adümquefilu ti arco, huesalcamequeyu ca quehuatumequeyu flecha mu. 24 Huelu mücüfcülei tañi arco. Tañi cuhu rume nehuen-ngei ca matu nengümuuquei. Tüfachi dungu rupai ti camañfe ñi duam mu, Israel ñi fütra cura, tati nehuen-ngelu quellufilu ta Jacob. 25 José cüpai tañi chau ñi Ngünechen mu. Fei Chau Ngünechen quelluaeyu, quisu mülei tati Com Nehuen Nielu mu. Chau Ngünechen cümelcayafi, eluafi ti co nagpalu huenu mu ca cüpalu miñche mapu mu. Ca eluafi fentren yall ca fentren culliñ. 26 Ti rumel mülequechi mahuida hulquei cümeque dungu ca tati afquenochi huincul hulquei falinque fillem. Huelu ti cümeque dungu ñi elueteu tañi chau doicüleai. José dullingei rangi tañi pu peñi meu, fei llounieafi* feitichi cümeque dungu.

27 Benjamín quiñe auca trehua reque* huirüfnieafi tañi nüelchi culliñ. Pulihuen mu iyafi ca rupan antü hudamcayafi tañi peel”.

28 Tüfa engün mu tripai Israel ñi mari epu troquiñche. Tañi chau com tüfachi dungu feipifi engün ñi cümelcayafiel. Caque quiñeque engün feipifi chem cüme dungu ñi llohual.

29 Fei hula feipifi tañi pu fotüm chem ñi chumal engün: “Pichilehuei ñi layal. Rüngaltucumuan tati lolo mülelu Efrón ñi mapu mu, tati Het che.* Üye mu rüngaltucungei ñi cuifiqueche yem. 30 Feitichi lolo mülei Macpelá ñi lelfün meu, fülcülerquei* ta Mamré, Canaán mapu mu. Abrahán ngillañmafi tüfachi lelfün ta Efrón, ti Het che, femngechi ñi nieal quiñe eltun.* 31 Tiye mu rüngaltucungei Abrahán ca tañi domo Sara. Cafei rüngaltucungei Isaac ca tañi domo Rebeca. Iñche ca rüngaltucufiñ ta Lea tiye mu. 32 Ti lelfün ca tati lolo ngillañmangei tati pu Het che”.

33 Femngechi Jacob fentecünui ñi feipiafiel tañi pu fotüm chem ñi femal. Fei huiño tucui tañi namun ñi ngütantu mu.* Aftucui tañi neyen ca rüngaltucungei tañi pu cuifiqueche reque.

50 José pancofi* tañi chau, trurufi,* fei ngümacahui. 2 Fei José huercüfi tañi pu cüdaufe, pu lahuentuchefe, ñi pepicayafiel* tañi chau em ñi cuerpo.* Fei pu lahuentuchefe pepicafingün ta Israel. 3 Meli mari antü pünengequei ñi deumangeal tüfachi cüdau. Feimu meli mari antü pepicafingün ti lachi cuerpo. Fei pu Egipto che 70 antü puhuli ñi ngümacahun engün Jacob mu.

4 Rupalu hula ñi huesa dunguñmahun, José mütrümfi* tati pu falinque huentru Faraón ñi ruca mu mülelu. Feipifi engün: “Cüme troquimuli, feipiafimün tüfachi huercün dungu ta Faraón: 5 ‘Eldungucünuaimi pieneu tañi chau. Feipieneu: “Pichilehuei ñi layal. Rüngaltucuen cheu ñi deumacünuel quiñe rüngan Canaán mapu mu”. Feimu füreneen, eluen ñi rüngaltucumeafiel tañi chau. Femli hula huiñotuan’”. 6 Fei Faraón huiñoldungui:* “Rüngaltucumefinge tami chau chumngechi tami feipicünufiel”.*

7 Feimu José rüngaltucumefi tañi chau. Compañnieyu Faraón ñi pu cüdaufe, pu loncolelu ñi ruca mu ca com pu loncolelu Egipto mapu meu. 8 Ca compañnieyu com pu che mülelu José ñi ruca mu, tañi pu peñi ca tañi chau ñi pu che. Gosén mapu mu elcünufingün tañi pu pichiqueche ca tañi pu ufisa, capüra, huaca ca toro. 9 Ca amulei carretela* ca pu cahuellutun. Fentren che amulerquei. 10 Fei puhuingün cheu ñi pünongequen quetran, Atad pingei ti lelfün, Jordán mapu püle mülei. Üye mu rume hueñancüingün ca ngümacahuingün. Regle antü José eluhunmafi tañi chau. 11 Pu Canaán che üye mu mülelu pefilu ti eluhun Atad mu, feipingün: “¡Fütra eluhun ürque ñi femün pu Egipto che!”. Feimu feitichi lelfün mülelu Jordán mapu mu, Abel-Mizraim* üituculelngei.

12 Jacob ñi pu fotüm femingün com ñi feipieteu ñi chau. 13 Fei tañi pu fotüm yefingün tañi chau Canaán mapu mu, rüngaltucufingün ti lolo mülelu Macpelá pingechi lelfün. Tüfa fülcülerquei Mamré mu. Abrahán ngillañmafi feitichi lelfün ta Efrón, ti Het che,* femngechi ñi nieal quiñe eltun.* 14 Deu rüngaltucufilu tañi chau, José, tañi pu peñi ca com tañi pu compañnieteu huiñotuingün Egipto mapu mu.

15 Lan mu tañi chau, José ñi pu peñi hueluquentu feipihuingün: “¿José petu lladcütuniepelaeiñmu? Huiñoleltuaiñmu chi com taiñ huesa femfiel”. 16 Feimu feipifalfingün ta José: “Petu ñi lanon, tami chau feipicünui: 17 ‘Tüfa mülei tamün feipiafiel ta José: “Tami pu peñi rume huesacünuingün. Huelu llellipueyu, füreneen, perdonafinge tami huesa femeteu”’. Feimu llellipuhuiyiñ José, rulpacünuñmamuiñ taiñ huesa femün. Iñchiñ ca serfiniefiyiñ tami chau ñi Ngünechen”. Feipingelu tüfachi dungu, José eluhui ñi ngümacahual. 18 Fei tañi pu peñi pemefingün ta José ca pochongnagingün* tañi adquiñ mu. Feipifingün: “¡Chem femmuaiñ rume! ¡Tami esclavongeiñ!”. 19 José feipifi engün: “Llicaquilmün, ¿Chau Dios am ta iñche? 20 Eimün cüpa huesalcamufun, huelu Chau Dios eli ñi cüme tripayal com tüfachi dungu, femngechi ñi montulafiel fentren che ñi mongen. Fei tüfa femmequei fachantü. 21 Feimu llicaquilmün. Eluniehuayiñ iyael ca tamün pu pichiqueche”. Femngechi ñi feipin mu yafültucufi ca tüngduamelfi engün.

22 José ca tañi chau ñi familia mülenagingün Egipto mu. José 110 tripantu mongelerpui. 23 Quimürpufi Efraín tañi pu lacu ca Makir tañi pu fotüm, fei ta Manasés ñi fotüm. Iñche ñi fotüm ca müten piquefui José. 24 Fei José feipifi tañi pu peñi: “Pichilehuei ñi layal. Huelu Chau Dios quelluaimünmeu. Fei rüfcünu entuaimünmeu tüfachi mapu mu, ca yeaimünmeu feitichi mapu ñi feipicünulelfiel ta Abrahán, Isaac ca Jacob”. 25 Fei José, eldungucünumuan feipifi ta Israel ñi pu fotüm. Feipifi engün: “Rüfcünu llemai Chau Ngünechen quelluaimünmeu. Feimu yetuafimün tañi foro tüfachi mapu meu”. 26 José nielu 110 tripantu lai. Fei pepicangei ñi cuerpo ca tucungei quiñe huampo mu Egipto mapu meu.

Cam: “Hudayafiel”.

Cam: “Hudape”.

Cam: “Hudafi”.

Hebreo quehun feipilei: “Miñche huenu mu mülelu”.

Tüfa tati antü, cüyen ca huangülen.

Tüfa adentulei rimü, puquem, pehu ca hualüng.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Cam: “Yallaimün”.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Cam: “Huingüdquiyauquelu, nengümquiyaulu”. Tüfa mu coneltulei chi filcun, lagarto cam caquelu culliñ coneltulenolu ñom culliñ ca auca culliñ meu.

Cam: “Aucan culliñ, caita culliñ”.

Cam: “Huingüdquiyauquelu”.

Hebreo quehun mu ca feipingeafui “deumayaiñ”.

Hebreo quehun mu ca feipingeafui “iñchiñ”.

Cam: “Huingüdquiyauquelu”.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Cam: “Hudacünufi”.

Tüfa tati hunen rupa ñi tripan Biblia mu Chau Ngünechen ñi üi. Hebreo quehun mu huirintucungefui יהוה (YHWH). Ngüneduamnge apéndice A4.

Cam: “Yiu”.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Cam: “Huitrucoquefilu”.

Cam: “Milla”.

Tüfa ta cüme nümün-ngechi resina quiñeque anümca mu tripalu.

Cam: “Tigris”.

Cam: “Aucan culliñ, caita culliñ”.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Cam: “Mülenagai”. Hebreo quehun mu cüpa feipi ñi pünantuculeal reque.

Cam: “Aucan culliñ, caita culliñ”.

Cam: “Lloudungui”.

Rüf traumalelafuingu. Doi mai cüpa feipi ñi nieal quimün engu.

Cam: “Feichi hora püle pimumequelu ti cürüf”.

Cam: “Chau Jehová ñi dungun miyaulu Edén lof mu”.

Hebreo quehun feipilei: “Rangi anümca ti adelcalechi lof meu”.

Cam: “Ngütrümnierquefi”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Huingüdquiyahuaimi”.

Cam: “Allfülmayaimu”.

Tüfachi üi cüpa feipi “huentru tuulu mapu mu” cam “pu che”.

Tüfachi üi cüpa feipi “mongelelu”.

Hebreo quehun feipilei: “Com tati mongelelu”.

Hebreo quehun mu ca feipingeafui “iñchiñ”.

Cam: “Quechanentufi”.

Cam: “Quechanentufi”.

Diccionario mu ngüneduamnge “querubin”.

Cam: “Ihudmequelu”.

Cam: “Füchotun”.

Cam: “Lladcüi”.

Hebreo quehun feipilei: “Cangehuenagi ñi ange”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lladcüleimi”.

Cam: “¿Püramyengelayaimi am?”.

Cam: “Yafcan”.

Cam: “Uhuamtunieimu”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Quechanentuayu”.

Cam: “Huitrunagün”.

Cam: “Yafcan”.

Cam: “Quechanentumequeen”.

Cam: “Nod ñi mapu”.

Cam: “Carpa ruca mu”.

Cam: “Caramillo”.

Cam: “Hierrongelu”.

Tüfachi üi cüpa feipi “üitucungelu”, “elcünungelu” cam “tucungelu”.

Cam: “Mütrümafiel”.

Cam: “Adán”, “Huentru”.

Cam: “Miyahui ti rüfngechi Ngünechen engu”. Diccionario mu ngüneduamnge “rüfngechi Ngünechen”.

Tüfachi üi cüpa feipi chi “ürcütual” cam “yafültucucheal”.

Cam: “Yafültucuaiñmu”.

Hebreo quehun mu femngechi feipingei pu püllü.

Cam: “Re yafcaquei müten”.

Hebreo quehun mu feipilei: “Nefilim”. Cüpa feipi chi “pu trantuchequelu”. Diccionario mu ngüneduamnge “nefilim”.

Hebreo quehun feipilei: “Rüfngechi Ngünechen ñi pu fotüm”.

Cam: “Huingüdquiyauquelu”.

Cam: “Miyahui ti rüfngechi Ngünechen engu”.

Tüfachi mamüll, ¿pino mu entungepelai?

Tüfa quiñe fütra pitaca reque felei, quenaiquiyauquefui co mu.

Hebreo quehun feipilei: “300 codo”. Ngüneduamnge apéndice B14.

Hebreo quehun feipilei: “50 codo”.

Hebreo quehun feipilei: “30 codo”.

Hebreo quehun feipilei: “1 codo”.

Hebreo quehun feipilei: “Tsóhar”. Ventana cam techo rulpadungungeafui chi, feiti mu conquefui pelon.

Cam: “Itrofill mongen neyülelu”.

Cam: “Huingüdquiyauquelu”.

Femngechi feipingequefui chi pu culliñ ñi chalintuculelngeal ta Chau Ngünechen.

Ca feipiafui chi: “Regle curehuen”.

Ca feipiafui chi: “Regle curehuen”.

Cam: “Aucan culliñ, caita culliñ”.

Cam: “Huingüdquiyauquelu”.

Cam: “Idum”.

Hebreo quehun feipilei: “Nielu neyen tañi mongelnieteu”.

Hebreo quehun feipilei: “15 codo”.

Cam: “Pu meli namun nielu”.

Cam: “Huingüdquiyauquelu”.

Cam: “Upelafi”. Hebreo quehun feipilei: “Acordafi”.

Cam: “Aucan culliñ, caita culliñ”.

Cam: “Idum”.

Cam: “Pihunagmequen”.

Cam: “Pu meli namun nielu”.

Cam: “Huingüdquiyauquelu”.

Cam: “Yallaingün”.

Cam: “Huingüdquiyauquelu”.

Diccionario mu ngüneduamnge “altar”.

Cam: “Tripai cüme nümün tüngduamelquelu”.

Cam: “Füchotun”.

Hebreo quehun feipilei: “Chau Dios”.

Hebreo quehun feipilei: “Hutrulfile quiñe huentru ñi mollfüñ”.

Cam: “Idum”.

Cam: “Pu meli namun nielu”.

Cam: “Conümpayafiñ, tuculpayafiñ”.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Cam: “Conümpayafiñ, tuculpayafiñ”.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Cam: “Carpa ruca mu”.

Cam: “Hombro”.

Cam: “Nepei”.

Hebreo quehun feipilei: “Nehuen-ngelu”.

Cam: “Che”.

Cam: “Püllelei”.

Ca feipiafui chi: “Hunen peñi”.

Tüfachi üi cüpa feipi “hudahun”.

Hebreo quehun feipilei: “Hudanentungei ti mapu”.

Hebreo quehun feipilei: “Betun”.

Hebreo quehun mu ca feipingeafui “amuaiñ”.

Tüfachi üi cüpa feipi “huelulcahun”.

Hebreo quehun feipilei: “Ca Lot, tañi peñi ñi fotüm”.

Cam: “Püllelerquei”.

Cam: “Carpa ruca”.

Cam: “Ñi müleal catripanche reque”.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Milla”.

Cam: “Carpa ruca”.

Hebreo quehun feipilei: “Chemcün”.

Cam: “Hudahuayu”.

Cam: “Hudahuingu”.

Cam: “Pülleleal”.

Cam: “Yafcaquefuingün”.

Cam: “Hudaulu”.

Cam: “Norte püle”.

Cam: “Sur püle”.

Tüfa Lachi lafquen pingei.

Cam: “Püllelei”.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Cam: “Montuñmafingün”.

Hebreo quehun feipilei: “Betun”.

Hebreo quehun feipilei: “Tañi peñi ñi fotüm”.

Cam: “Mülefui tolto ruca mu”.

Hebreo quehun feipilei: “Peñi”.

Cam: “Norte püle”.

Hebreo quehun feipilei: “Peñi”.

Cam: “Cuyalltuayu”.

Hebreo quehun feipilei: “Quiñe füu ca cheu ñi püroquen ti ocota no rume”.

Hebreo quehun feipilei: “Iñche ta quiñe escudo eimi mu”.

Cam: “Lloudungui”.

Hebreo quehun feipilei: “Fotüm”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Carnero”.

Cam: “Idum”.

Cam: “Quisuque trapümcünufi”.

Cam: “Quechaniefi”.

Cam: “Ca cüpanchengeaingün”.

Hebreo quehun feipilei: “Amuaimi tami pu chau mu”.

Cam: “Yom lacu”.

Cam: “Rono”.

Cam: “Pitrun”.

Cam: “Hitita”.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Cam: “Huitrunco, huidco”.

Cam: “Lloudungui”.

Tüfachi üi cüpa feipi “Chau Dios allcütuquei”.

Cam: “Aucan cahuellu, caita cahuellu”. Ismael ayüquefui chi ñi quisu ngüneniehual, feimu femngechi trürümngepelafui.

Cam: “Hudaleai”. Ca feipiafui chi: “Chaftuafi”.

Cam: “Eimi am ta Chau Ngünechen tañi penieteu”, “eluuquelu tañi pengeal”.

Cam: “Hufco, pozoco”.

Tüfachi üi cüpa feipi “tati Mongelelu ñi pequeteu ngen-ngei ti rünganco”.

Cam: “Huechunentuafiñ”.

Hebreo quehun feipilei: “Fentren troquiñche ñi chaungeaimi”.

Hebreo quehun feipilei: “Fentren troquiñche ñi chaungeaimi”.

Tüfachi üi cüpa feipi “ti chau alüpüralei (püramyengei)”.

Tüfachi üi cüpa feipi “fütra troquiñche ñi chau” cam “fentren pu che ñi chau”.

Diccionario mu ngüneduamnge “circuncision”.

Tüfachi üi cüpa feipi chi “chaftuquelu”.

Tüfachi üi cüpa feipi “princesa”. Adentulei ñi cüpan quiñe lonco ülmen ñi pu che mu.

Tüfachi üi cüpa feipi “ayecahun”.

Cam: “Ñidol”.

Cam: “Carpa ruca”.

Cam: “Lloyünagi”.

Hebreo quehun feipilei: “Ñi nehuencontual tamün piuque”.

Hebreo quehun feipilei: “3 sea”. Ngüneduamnge apéndice B14.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Yafcaingu”.

Cam: “Pülleconi”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Lladcülayaimi”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Lladcüquilnge”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Hebreo quehun feipilei: “Puerta”.

Cam: “Ngütrümfingün”.

Cam: “Ca cüpanche”.

Cam: “Culngen”.

Cam: “Yafcan”.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Tüfachi üi cüpa feipi “pichingelu”.

Tüfa mu azufre pingequei feitichi cura üicülelu.

Cam: “Quiñe chadi estatua reque felehuetui”.

Cam: “Pitrupürai”.

Cam: “Rono mu”.

Cam: “Upelai”.

Cam: “Petu catripanchengelu”.

Hebreo quehun feipilei: “Fülmalafi”.

Cam: “Norngelu, yafcanolu”.

Cam: “Yafcanoal”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Respetaquelafingün”.

Hebreo quehun mu feipi piuqueyechen ca fürenechen afquenolu. Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Cam: “Mil”.

Quiñe siclo fanei 11,4 gramo. Ngüneduamnge apéndice B14.

Ca feipiafui chi: “Ayentuaeneu”.

Cam: “Quechanentufinge”.

Tüfa ta Ismael.

Cam: “Cuntra, trongtrong”.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Cam: “Cuntra, trongtrong”.

Cam: “Peltrintucufi, rütrentucufi”.

Cam: “Cheu ñi ütrüfpuhulafiel ti flecha quiñe che”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Hufco, pozoco”.

Cam: “Cuntra, trongtrong”.

Cam: “Quehuafe”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Cam: “Montuñmayafiel”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungufi”.

Tüfachi üi cüpa feipi chi “rünganco cheu ñi eldungungeel” cam “regle [ufisa] ñi rünganco”.

Cam: “Catripanchengetui, ca cüpanchengetui”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Füchotun”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Hebreo quehun feipilei: “Cütral”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Respetaniefiel”.

Cam: “Carnero”.

Tüfachi üi cüpa feipi “Jehová hulai” cam “Jehová peai”.

Cam: “Cuyalltuayu”.

Cam: “Concubina”. Diccionario mu ngüneduamnge “concubina”.

Cam: “Hitita”.

Cam: “Pantion”.

Ca feipiafui chi: “Quimnieiñ tami fütra loncongen”.

Cam: “Lloyünagi”.

Quiñe siclo fanei 11,4 gramo. Ngüneduamnge apéndice B14.

Cam: “Püllelerquei”.

Femngechi quiñe che pengelquefui ñi femal chem tañi feipicünuel.

Cam: “Cuyalltuen”.

Cam: “Lloudungufi”.

Cam: “Püllelelu”.

Cam: “Hufco, pozoco”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Huitrulfi”.

Cam: “Milla anillo”.

Cam: “Yiu mu”.

Hebreo quehun feipilei: “1 beka”. Ngüneduamnge apéndice B14.

Hebreo quehun feipilei: “10 siclo”. Ngüneduamnge apéndice B14.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Cachu”.

Cam: “Lloyünagi”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Cachu”.

Cam: “Tañi chau ñi familia mu”.

Cam: “Lloudungui”.

Hebreo quehun feipilei: “Ñahue”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Cam: “Lloudunguingu”.

Cam: “Cümelu cam cümenolu”.

Cam: “Pütocoingün”.

Cam: “Ngütrümafiyiñ”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Tañi cuñiutucuqueteu”. Tüfa ti domo ñi moyolfiel ta Rebeca, fei tremlu hula serfiquefi.

Cam: “Mil”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Carpa ruca mu”.

Cam: “Huentru püñeñ”.

Hebreo quehun feipilei: “Pu concubina”. Diccionario mu ngüneduamnge “concubina”.

Cam: “Hitita”.

Cam: “Püllelefui”.

Cam: “Cheu ñi anücünun tañi tolto ruca engün”.

Ca feipiafui chi: “Chaftuuquefuingün”.

Cam: “Anca”.

Cam: “Chemu”.

Hebreo quehun feipilei: “Epu troquiñche”.

Cam: “Nierquei gemelo”.

Tüfachi üi cüpa feipi “munilelu cal mu”.

Tüfachi üi cüpa feipi “tati nüniefilu ti rüncoi namun” cam “huelucontuquelu”.

Cam: “Carpa ruca mu”.

Cam: “Rume ngüñülen”.

Tüfachi üi cüpa feipi “quelü”.

Cam: “Cuyalltuaen”.

Cam: “Ca cüpanche”.

Cam: “Cuyalltufiel”.

Cam: “Ayücamequefiel, rofülmequefiel”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Yafcan dungu”.

Cam: “Hufco, pozoco”.

Cam: “Anücünui tañi tolto ruca”.

Tüfachi üi cüpa feipi “yafcahun” cam “notucadungun”.

Tüfachi üi cüpa feipi “dalluntucun”.

Tüfachi üi cüpa feipi “alürupachi mülehue”.

Cam: “Anücünui tañi tolto ruca”.

Cam: “Quehuafe”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Pütocoingün”.

Cam: “Hitita”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Lloudungufi”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Pülleconi”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Pütocoi”.

Cam: “Pechituen, truyuen, trepetuen”.

Cam: “Pechitufi, truyufi, trepetufi”.

Cam: “Mülfen”.

Cam: “Lloyünagai”.

Cam: “Lloudungui”.

Tüfachi üi cüpa feipi “tati nüniefilu ti rüncoi namun” cam “huelucontuquelu”.

Cam: “Montuñmaeneu”.

Cam: “Lloudungufi”.

Cam: “Lloudungufi”.

Cam: “Lladcülei”.

Cam: “Lladcün”.

Cam: “Upenentule”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Hebreo quehun feipilei: “Tami ñuque ñi chau”.

Cam: “Ca cüpanche”.

Cam: “Tripahue antü, conhue antü, picun ca huaihuen”.

Cam: “Nepelu”.

Tüfachi üi cüpa feipi “Chau Dios ñi ruca”.

Cam: “Tüngcülen huiñotuli”.

Feitichi mapu mülei Canaán ñi tripahue antü püle.

Cam: “Hufco, pozoco”.

Cam: “Lloudunguingün”.

Cam: “Pechitufi, truyufi, trepetufi”.

Hebreo quehun feipilei: “Ñi peñiyefiel”.

Cam: “Rofülcafi”.

Cam: “Pechitufi, truyufi, trepetufi”.

Hebreo quehun feipilei: “Peñingeyu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Hebreo quehun feipilei: “Tañi üdengen”.

Tüfachi üi cüpa feipi “¡ngüneduamaimün, quiñe huentru püñeñ!”.

Tüfachi üi cüpa feipi “allcütual”.

Tüfachi üi cüpa feipi “quiñeucülelu” cam “pünalelu”.

Tüfachi üi cüpa feipi “tati püramyengelu”.

Cam: “Lladcütufi”.

Tüfachi üi cüpa feipi “juez”.

Tüfachi üi cüpa feipi “tañi fillque quehuan”.

Tüfachi üi cüpa feipi “cüme tripan”.

Tüfachi üi cüpa feipi “ayühun”.

Pu domo raquiduamquefuingün tüfachi fün quelluqueyu tañi niepüñeñal, feimu iquefingün.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Montuñmaen”.

Tüfachi üi cüpa feipi “fei tati cullitu”.

Tüfachi üi cüpa feipi “cüme llohual”.

Cam: “Upenentulafi”.

Femngechi feipingequefui pu Josifías pingelu. Tüfachi üi cüpa feipi “Jah doi elupe” cam “Jah fentrencünupe”. Diccionario mu ngüneduamnge “Jah”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Hudayafimi”.

Cam: “Mancha”.

Cam: “Carnero”.

Cam: “Cafengelu”.

Cam: “Cafengenolu”.

Cam: “Hudafi”.

Cam: “Plangque”.

Cam: “Cafengelu”.

Cam: “Chamida”.

Plátano oriental ca pingequei tüfachi anümca.

Cam: “Chamida”.

Cam: “Chamida”.

Cam: “Hudacünuquefi”.

Cam: “Cafengelu”.

Cam: “Deyüconcülenoal”.

Cam: “Chamida”.

Cam: “Chamida”.

Cam: “Montuñmafi”.

Cam: “Culliñ nielu mancha”.

Cam: “Chivo”.

Cam: “Ca cüpanchengetuyu”.

Cam: “Ti familia ñi pu dios”. Hebreo quehun feipilei: “Terafim”.

Tüfa tati Éufrates leufü.

Cam: “Tañi pu pariente”.

Cam: “Anücünurquei tañi tolto ruca”.

Cam: “Püllecontufi”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Quehuan”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Pechituafiel, truyuafiel, trepetuafiel”.

Hebreo quehun feipilei: “Yall”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Carpa ruca mu”.

Cam: “Llumcünufi”.

Feitichi chilla niepelafui cheu ñi guardacünual chemcün.

Cam: “Lladcüquilnge”.

Cam: “Lladcülen mu”.

Cam: “Yafcan”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Carnero”.

Cam: “Respetaniefielchi”.

Cam: “Lloudungufi”.

Hebreo quehun feipilei: “Testigo reque feleai inchiu mu”.

Arameo quehun mu cüpa feipi “rentrülechi cura testigo reque felei”.

Hebreo quehun mu cüpa feipi “trücolechi cura testigo reque felei”.

Cam: “Uhuamtunieayumeu”.

Cam: “Cuyalltui”.

Cam: “Füchotun”.

Cam: “Pechitufi, trurufi, trepetufi”.

Hebreo quehun feipilei: “Yall”.

Cam: “Quehuafe”.

Tüfachi üi cüpa feipi “epu troquiñche”.

Cam: “Mülequefun catripanche reque ”.

Cam: “Lacu”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Cam: “Chivo”.

Cam: “Carnero”.

Cam: “Hudalen amulepe”.

Cam: “Cheu ñi anücünun tañi tolto ruca engün”.

Cam: “Huentelli mu”.

Cam: “Huelngiluhui”.

Cam: “Lloudungufi”.

Cam: “Lloudungui”.

Tüfachi üi cüpa feipi “tati quehualu Chau Dios engu” cam “Chau Dios quehuaquei”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Chemu”.

Tüfachi üi cüpa feipi “Chau Dios ñi ange”.

Cam: “Peniel”.

Cam: “Lloyünagi”.

Cam: “Rofülcafi”.

Cam: “Pechitufi, truyufi, trepetufi”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Püllecontufingün”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudungufi”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Chücütuam, ñücümtuam”.

Tüfachi üi cüpa feipi “cüni ruca” cam “chellcomtuhue”.

Cam: “Anücünui tañi tolto ruca”.

Cam: “Lloudunguingün”.

Cam: “Montuñmafingün”.

Cam: “Quehuayaeteu”.

Cam: “Lloudunguingu”.

Cam: “Ñihua domo”.

Cam: “Imagen”. Diccionario mu ngüneduamnge “adentun”.

Cam: “Cangelu tacun tucuhuaimün”.

Cam: “Ellcacünufi, llumcünufi”.

Cam: “Püllelelu”.

Tüfachi üi cüpa feipi “Chau Ngünechen mülei Betel mu”.

Cam: “Ñi cuñiutucuquefiel”.

Cam: “Roble”.

Tüfachi üi cüpa feipi “coyam cheu ñi ngümangeel”.

Cam: “Huitrulelfi”.

Cam: “Libacion”.

Cam: “Füchotun”.

Hebreo quehun feipi néfesh. Diccionario mu ngüneduamnge “mongen”.

Tüfachi üi cüpa feipi “püñeñ ñi choyüfiel cutrancahun meu”.

Tüfachi üi cüpa feipi “fotüm man cuhu mu”. Ñi pifel tañi saquin fotüm.

Cam: “Pantion”.

Cam: “Anücünui tañi tolto ruca”.

Cam: “Concubina”. Diccionario mu ngüneduamnge “concubina”.

Cam: “Ca cüpanche”.

Cam: “Hitita”.

Cam: “Püllelelu”.

Cam: “Hudaluhual”.

Cam: “Concubina”. Diccionario mu ngüneduamnge “concubina”.

Cam: “Samah”. Ngüneduamnge apéndice A2.

Hebreo quehun feipilei: “Jeque”. Feitichi pu huentru loncolefuingün quiñe troquiñche meu.

Cam: “Samah”. Ngüneduamnge apéndice A2.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Cam: “Aqán”. Ngüneduamnge apéndice A2.

Cam: “Cucu”.

Cam: “Elah”. Ngüneduamnge apéndice A2.

Cam: “Ca cüpanche”.

Cam: “Quiñe cüme adngechi fütra tacun”.

Cam: “Lladcünquechi”.

Cam: “Trarimequefiyiñ”.

Cam: “Lloyünagingün”.

Cam: “Püllelelu”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Hufco, pozoco”.

Tüfa cüpa feipilei quiñe troquiñ mapu ñi epe mülenon che.

Cam: “Huesalcalayafiyiñ rume”.

Cam: “Montuñmaeyu”.

Cam: “Ancülei”.

Hebreo quehun feipilei: “Ladano, balsamo ca trolüf nielu resina”.

Cam: “Huicürcai”.

Cam: “Chivo”.

Cam: “Huicürcai”.

Cam: “Seol”. Diccionario mu ngüneduamnge “Seol”.

Cam: “Anücünui tañi tolto ruca”.

Hebreo quehun feipilei: “Quisu mülerquei”. Fei tüfa ta Judá.

Cam: “Ngünamcaquefi”.

Cam: “Semen”.

Cam: “Timnah”. Ngüneduamnge apéndice A2.

Cam: “Timnah”. Ngüneduamnge apéndice A2.

Cam: “Timnah”. Ngüneduamnge apéndice A2.

Cam: “Ñi ñihua domongen”.

Cam: “Pülleconi”.

Cam: “Lloudungueyu”.

Cam: “Chivo”.

Cam: “Anillo”. Tüfachi yihul cuhu mu sellacünungequefui falinque papel.

Cam: “Lloudunguingün”.

Cam: “Gemelo”.

Hebreo quehun feipilei: “Huicürcafimi, huichafcafimi”.

Tüfachi üi cüpa feipi “huichafcahun”. Ti ñuque choyülu huichafcai ñi fün, feimu peno femngechi üituculelngei ti pichiche.

Cam: “Yafcayafun”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Lladcüi”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Cam: “Lladcüi”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudunguingu”.

Cam: “Chamida”.

Cam: “Choyoi”.

Cam: “Chamida”.

Cam: “Conümpayaen, tuculpayaen”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Cam: “Chaihue”.

Cam: “Chaihue”.

Cam: “Idum”.

Cam: “Chaihue”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Upenentufi”.

Cam: “Nepei”.

Cam: “Nepei”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Yafcan”.

Cam: “Lladcütufimi”.

Hebreo quehun mu ca feipiafui ñi cupilfiel com tañi lonco.

Cam: “Cangelu tacun tucuhui”.

Cam: “Nepen”.

Cam: “Upenentungeai”.

Cam: “Conümpahuelayai, tuculpahuelayai”.

Cam: “Anillo”. Tüfachi yihul cuhu mu sellacünungequefui falinque papel.

Cam: “Milla collar”.

Cam: “Carro”.

Cam: “Lloyünagaimün”.

Hebreo quehun feipilei: “¡Avrékh!”. Feitichi dungun meu feipingepelai ta che ñi yamnieafiel ta José.

Heliópolis ca pingei.

Cam: “Püllelelu”.

Heliópolis ca pingei.

Tüfachi üi cüpa feipi “tati femcünulu ñi ngüyünentual”.

Tüfachi üi cüpa feipi chi “epungechi alün-ngetui pu yall”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloyünagingün”.

Cam: “Lladcünquechi”.

Cam: “Lloudunguingün”.

Cam: “Conümpai, tuculpai”.

Cam: “Ngüneduamafiel müten”.

Cam: “Lloudunguingün”.

Cam: “Mülelai iñchiñ mu”.

Cam: “Respetaquefiñ”.

Hebreo quehun feipilei: “Culpalayaimün ti hueche mu”.

Cam: “Conümpaimün, tuculpaimün”.

Cam: “Yafcaiñ”.

Cam: “Hudatripai”.

Cam: “Lladcünquechi”.

Cam: “Montuñmamequemun”.

Cam: “Ñi nagal Seol mu”. Diccionario mu ngüneduamnge “Seol”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudunguingün”.

Cam: “Yafcayan”.

Cam: “Moshcon, mishqui”.

Feitichi fün mani reque quechilei, huelu carüngei.

Hebreo quehun feipilei: “Ladano, balsamo ca trolüf nielu resina”.

Cam: “Montuñmayaiñmeu”.

Cam: “Püllecontufingün”.

Cam: “Lloyünagingün”.

Cam: “Lloudunguingün”.

Cam: “Lloyünagingün”.

Cam: “Nengümcahui”.

Cam: “Cotui”.

Cam: “Quiñe troquiñ iyael ñi huercülelfiel tañi pu peñi, quechu troquiñ huercülelfi ta Benjamín”.

Cam: “Pütocon”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Lloudunguingün”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Milla”.

Cam: “Huicürcaingün”.

Cam: “Lloyünagingün”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Yafcan”.

Cam: “Püllecontufi”.

Cam: “Lladcütuquenoeli”.

Cam: “Hudaquelai”.

Cam: “Ñi nagal Seol mu”. Diccionario mu ngüneduamnge “Seol”.

Cam: “Ñi nagal Seol mu”. Diccionario mu ngüneduamnge “Seol”.

Cam: “Yafcayan”.

Cam: “Pülleconpamün”.

Cam: “Rofülcahuingu”.

Cam: “Pechitufi, trurufi, trepetufi”.

Cam: “Rofülcafi engün”.

Cam: “Yihuiñ”.

Cam: “Carro”.

Cam: “Com tañi pu che”.

Cam: “Lloudungui”.

Hebreo quehun feipilei: “Tucuai tañi cuhu tami nge mu”. Femngechi ñi cerrayafiel tañi nge.

Hebreo quehun feipilei: “Israel tañi pu fotüm”.

Cam: “Carro mu”.

Cam: “Imnah”. Ngüneduamnge apéndice A2.

Cam: “Cüpanche”.

Heliópolis ca pingei.

Cam: “Cüpanche”.

Cam: “Cüpanche”.

Cam: “Rofülfi”.

Cam: “Ngütrümaimünmeu”.

Cam: “Lloudunguingün”.

Cam: “Ca cüpanche”.

Cam: “Lloudungufi”.

Cam: “Ca cüpanche reque”.

Hebreo quehun feipilei: “Cofque”.

Cam: “Chemu”.

Cam: “Püllelepalu”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Femngechi quiñe che pengelquefui ñi femal chem tañi feipicünuel.

Cam: “Cuyalltuen”.

Diccionario mu ngüneduamnge “piuqueyen afquenolu”.

Cam: “Lloyücünui”.

Cam: “Cahuitu mu”.

Cam: “Cahuitu”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Püllentuculelen”.

Cam: “Pechitufi, truyufi, trepetufi”.

Cam: “Rofülfi engu”.

Hebreo quehun feipilei: “Israel tañi lucu meu”.

Cam: “Lloyünagi”.

Cam: “Montuñmafiñ”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Hebreo quehun feipilei: “Afaelchi antü”.

Hebreo quehun feipilei: “Püraimi tami chau ñi cahuitu meu”.

Cam: “Deyüconquinolpe”.

Cam: “Lladcün”.

Cam: “Lladcün”.

Hebreo quehun feipilei: “Tami cuhu müleai tami pu caiñe ñi pel mu”.

Cam: “Lloyünagaingün”.

Cam: “Nepeltuaeteu”.

Adentulei ñi nieel ti yamfalngechi lonco ülmen.

Hebreo quehun feipilei: “Rangi tañi namun”.

Adentulei ñi ngüneniechequen.

Tüfachi üi cüpa feipi “tati ngen-ngelu”.

Cam: “Plang-ngei”.

Cam: “Fülümtucungeai, obligangeai”.

Cam: “Cierva culliñ”.

Cam: “Choyün”.

Cam: “Huitrunco, huidco”.

Cam: “Chamida”.

Hebreo quehun feipilei: “Amuleai José ñi huente lonco mu”.

Cam: “Aucan trehua, caita trehua”.

Cam: “Hitita”.

Cam: “Püllelerquei”.

Cam: “Pantion”.

Cam: “Cahuitu”.

Cam: “Rofülfi”.

Cam: “Pechitufi, truyufi, trepetufi”.

Cüme nümün-ngechi aceite tuculelngequefui ti la ñi cuerpo, femngechi tañi funanoal.

Cam: “Calül”.

Cam: “Ngütrümfi”.

Cam: “Lloudungui”.

Cam: “Cuyalltufiel”.

Cam: “Carro”.

Tüfachi üi cüpa feipi “pu Egipto che ñi eluhun”.

Cam: “Hitita”.

Cam: “Pantion”.

Cam: “Lloyünagingün”.

    Fillque chillca mapudungun mu (1993-2025)
    Tripayaimi
    Conaimi
    • mapudungun
    • Huercülelngeal
    • Chumcünuafimi ti pagina
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Términos y Condiciones de Uso
    • Política de privacidad
    • Configuraciones de privacidad
    • JW.ORG
    • Conaimi
    Huercülelngeal