Kutranpiwkeyecheaiñ Jewba reke
“Jewba, Jewba, kiñe Ngünechen kutranduamyechekelu, kutranpiwkeyechekelu” (ÉXODO 34:6).
1. 1) Jewba, ¿chumngechi kimfaluwi Moyse mu? 2) ¿Chumngelu (chemu) fente falin-ngey ñi femngechi femün Jewba?
KIÑE rupa, Jewba kimfaluwi ta Moyse mu, fey kimeli ñi üy ka ñi chumngen. Jewba doy wüldunguafuy ñi newen-ngen kam ñi nieel kimün, welu wüne nütramkay tañi kutranduamyechen ka kutranpiwkeyechen mu. Biblia feypi: “Feymu Jewba nagpay ti tromü mew ka elkünuwi chew ñi mülen ta Moyse ka Jewba wüldunguy ñi üy. Fey Jewba ruparpuy Moyse ñi adkiñ mew, feypilen mu: ‘Jewba, Jewba, kiñe Ngünechen kutranduamyechekelu, kutranpiwkeyechekelu, ka lladküfemkenolu, fentren nielu am ñi nor piwkeyechen ka ñi rüfngen, nor piwkeyekefilu ta warangkakechi pu che, wiñoduamtukefilu welulkan, weda femün ka ti kulpan, welu ngünewlayay ñi kastigayafiel feyti kulpakelu, kastigakefilu tati pu yall tañi chaw ñi welulkan mu, tati külangechi küpan mu ka tati melingechi küpan mu’” (Éxodo 34:5-7). Moyse küpa kimniefuy ñi kelluaetew Jewba. Feymu fente falin-ngey Jewba ñi kimelfiel ñi chumngen tañi pengelal ñi küpa kellufiel tañi pu che (Éxodo 33:13). Iñchiñ ka müna yafüluwkeiñ ngüneduamfiel Jewba taiñ duamtuetew. Tüfachi chillkatun mew inaduamaiñ ti kutranpiwkeyechen, pu che kutranpiwkeyechekelu am kuñillkefi ka küpa kellukefi ta kakelu.
2. Kom pu che kutranpiwkeyecheafuy, ¿chumngelu feypikeiñ tüfa?
2 Jewba kutranpiwkeyechekey ka elueiñmew taiñ inayentuafiel. Feymu kom pu che duamtucheafuy, pu kimnofilu kütu ta Jewba kutranpiwkeyecheafuy (Génesis 1:27). Biblia pengeli fentren che ñi kutranpiwkeyechen. Rakiduamnge ti epu domo yafkawlu iney ñi püñeñngen, fey amuyngu Salomon mu. Kidu feypi ñi katrüngeal ti pichiche epu trokiñ mew, fey ti domo rüf püñeñngen kutranpiwkeyefi ti we pichiche, feymu feypi ñi elungeal ti pichiche tati kangelu domo femngechi ñi langümngenoal (1 Reyes 3:23-27). Kafey Faraon ñi ñawe kutranpiwkeyechey. Pefilu ti pichiche Moyse, ngüneduami ñi ebrew tuwün-ngen, feymu mülefuy ñi langümngeal. Welu kidu kutranduamyefi ti pichiche, feymu püñeñyefi (Éxodo 2:5, 6).
3. ¿Chumngelu ngüneduamalu iñchiñ Biblia ñi feypin ti kutranpiwkeyechen mu?
3 ¿Chumngelu müley taiñ kutranpiwkeyecheal? Biblia feypilu am Jewba ayükey taiñ inayentuafiel (Efesio 5:1, TNM). Kutranpiwkeyechefengeafuiñ, femngechi am taiñ dewmaetew Jewba, welu kulpafe chengeiñ feymu kiñeke mu doyümkeiñ iñchiñ taiñ ayünieel müten. Küdawngeafuy dullial taiñ kellucheal kam kidutu duamuwal müten. Feymu, ¿chumngechi doy duamtucheafuiñ? Wünelu inaduamaiñ Jewba ka kiñeke che ñi kutranpiwkeyechen. Fey chillkatuaiñ chumngechi taiñ inayentuafiel ta Jewba ka chumngelu fente falin-ngey taiñ femngechi femal.
JEWBA DOY INAYENTUFALNGEY TAÑI KUTRANPIWKEYECHEN MU
4. 1) Jewba, ¿chumngelu werküy kümeke püllü Sodoma mu? 2) ¿Chem kimeltukeeiñmew Lot ñi rupan?
4 Biblia fentren rupa pengelkey Jewba ñi kutranpiwkeyechen. Rakiduamafuymi Lot ñi femün mu. Lot nor chengefuy ka kutrantupiwkekefuy ti wedake dungu mu ñi femkefel pu che Sodoma ka Gomora mu. Feychi pu che yamkelafi ta Chaw Dios, feymu kidu elkünuy ñi langümngeal engün (2 Pedro 2:7, 8). Jewba werküy kümeke püllü ñi ngüfetuafiel ta Lot ñi apümkangeal Sodoma ka Gomora, feymu mülefuy ñi lefmawal. Biblia feypiley: “Welu Lot am küdawtulu ñi tripayael, ti epu werken püllü küñatu entueyew, fey Ñidol am kutranpiwkeyeetew ta kisu. Ka femngechi küñatu entungey kisu ñi [domo] ka ñi epu ñawe, fey entukünungey ti waria mew femngechi tañi montuael” (Génesis 19:16). ¿Chem kimeltukeeiñmew Lot ñi rupan? Jewba küme kimniey chem küdawün-ngechi dungu mu taiñ rupameken (Isaías 63:7-9; Santiaw 5:11).
5. Biblia, ¿chumngechi kimeltueiñmu taiñ kutranpiwkeyecheal?
5 Jewba kimeltukefi tañi pu che ñi kutranpiwkeyecheal. Rakiduamnge kiñe ley mu Jewba ñi elufiel pu israelche. Biblia feypi: “Arelelfilmi plata tami chafche, ka müntuñmafilmi ñi takun femngechi tami kulliaetew, müley tami wiñoleltuafiel ñi takun nagle ti antü. Tüfa am tañi kiñen takun, ñi weshakelu tañi takuwal ñi kuerpu. ¿Chem mew kuduway tañi umawtual? Fey kidu llellipuelimew, allkütuafiñ, iñche am kutranpiwkeyechekelu” (Éxodo 22:26, 27). Feymu mülefuy ñi wiñoleltuafiel ti weshakelu, femngechi ti aretulu nieafuy ñi takuwam pun mew. Kiñe israelche kutranpiwkeyechenofule, pilayafuy chi ñi wiñoleltuafiel ti takun, feymew Jewba wüli tüfachi ley ñi kimeltuafiel tañi pu che ñi kutranpiwkeyecheal. Feymu, ¿chem kimeltun entuafuiñ iñchiñ tüfachi ley mu? Kiñe peñi kam lamngen rupamekele küdawün-ngechi dungu mu, ka pepi kellufiliyiñ, ¡femaiñ llemay! (Kolosense 3:12; Santiaw 2:15, 16; papeltunge 1 Juan 3:17.)
6. Ngüneduamliyiñ Jewba ñi kutranpiwkeyefiel pu israelche kulpalu, ¿chem kimürpuafuiñ?
6 Jewba kutranpiwkeyekefuy tati pu israelche, kulpalu engün rume. Feymu Biblia feypi: “Jewba [...] ngüfetukefi engün tañi pu werken mew, fentren rupa ngüfetukefi, kidu am kutranpiwkeyefilu ñi trokiñche” (2 Crónicas 36:15). Ka femngechi iñchiñ kutranpiwkeyeafiyiñ pu che petu kimnofilu ta Jewba, fey engün am elkünuafuyngün ñi weda femken ka weniyeafuyngün ta Chaw Dios. Kidu ayükelay iney no rume ñi layal apümkangele ti wedake dungu (2 Pedro 3:9). Feymew petu mülewele antü, eluwküleaiñ taiñ ngüfetuafiel itrokom che ka kelluafiyiñ ñi weniyeafiel ta Jewba, kidu am ñi kutranpiwkeyeetew.
7, 8. Kiñe reñma, ¿chumngechi ngüneduami ñi kutranpiwkeyeetew Jewba?
7 Famülke mu fentren kristiano ngüneduamingün ñi kutranpiwkeyeetew Jewba. Rakiduamnge tüfa: 1990 tripantu püle, Bosnia mew, pu che kakerume tuwün-ngelu kewatukefuyngün ka langümuwkefuyngün. Kiñe pichi wentru 12 tripantu nielu, Milan pingelu, üye mu mülefuy tañi pu che engüna (inaduamnge ti kimal dungu). Milan, tañi peñi, tañi pu chaw ka kakelu Dungukelu Iney Ngen Jewba, bus mew tripayngün Bosnia mu ñi puwal kiñe fütra trawün Serbia mew, chew ñi fawtisangeal Milan tañi pu chaw. Longkomen mew pu soltaw ngüneduamingün Milan ka tañi pu che ñi ka tuwünchengen, feymu nakümfi engün bus mew. Fey eluñmafingün pu kakelu peñi ka lamngen ñi amutual müten. Epu antü mew pu soltaw püresuntukufingün tüfachi reñma. Fey ti reñma ñi adkiñ mew, kiñe soltaw ramtufi tati longko soltaw: ‘¿Chumafiñ tüfachi pu che?’. Tati reñma allkütuy ti longko soltaw ñi feypiel: “¡Yetufinge ka langümfinge müten!”.
8 Petu nütramkawlu pu soltaw, epu wentru fültukuyngu ti reñma mew, welu kidu engün kimlaeyew. Fey ñochi dungun mu feypifingu ñi Dungukelu Iney Ngen Jewba ngen, ka ñi nütramkaetew pu miyawlu bus mew chem ñi rupan. Fey feypifingu ta Milan ka tañi peñi ñi pürayal ti auto mew ñi nometual, pu soltaw am ngüneduamkenofilu pu pichikeche ñi documento. Ka feypifingün tati pu chaw ñi amual furi püle ti ruka chew ñi mülen pu soltaw longkomen mu, fey ñi trawütuwal engün nometu mew. Milan llükalefuy, fey kimlafuy ñi ayüwküleal kam weñangküleal. Tañi pu chaw ramtuyngu: “¿Rakiduamkeymu pu soltaw tayu eluaetew ñi amutual?”. Welu lefmakawlu engu, pekenolu pu soltaw trokifingün. Fey wüla ti reñma trawütuwi nometu mew ka amuyngün ti fütra trawün mu. Kimniefuyngün Jewba ñi wiñoldungufiel tañi ngillatun engün. Welu Biblia feypi, kiñeke mu Jewba katrütukelay taiñ weda rupameken (Hecho 7:58-60). Femngellele rume, Milan feypi ñi rupan mew: “Rakiduamün pu kümeke püllü ñi trawmalfiel pu soltaw, fey Jewba montuleiñmew” (Salmo 97:10).
9. Jesus ngüneduamfilu pu che, ¿chum duamnagi? (Inaduamnge ti adentun ellaka mu mülelu.)
9 Jesus inayentufalngey tañi kutranpiwkeyechen mu. Ngüneduamfilu pu che, “kutranpiwkeyefi kisulelu engün am kiñe kechan ufisa reke nienolu tañi kamañnieaetew”. Fey, ¿chem chumi? “Jesus eluwi tañi kimeltuafiel fentren dungu” (Matew 9:36; papeltunge Marku 6:34). Welu tati pu fariseo kutranpiwkeyechekelafuy ka küpa kellukelafi pu che (Matew 12:9-14; 23:4; Juan 7:49). Feymew Jesus reke, ¿rüf küpa kellufimi pu che ñi kimafiel ta Jewba?
10, 11. ¿Kümepey may taiñ kutranpiwkeyecheal itrokom dungu mu? ¿Chumngelu?
10 Welu kümelayafuy taiñ kutranpiwkeyecheal itrokom dungu mu. Rakiduamnge tüfa: Jewba feypifi ta Saul ñi langümafiel itrokom tati pu amalekche ka tañi pu kulliñ. Welu Saul langümlafi ta Agag, tati longko ülmenkülelu Amalek mu, kayñetufilu rume Jewba ñi pu che, ka langümlafi itrokom pu kulliñ. Saul rakiduami chi ñi kutranpiwkeyefiel ta Agag, welu allkütunofilu am ta Jewba, kidu famentueyew ñi longko ülmen-ngen mu (1 Samuel 15:3, 9, 15). Jewba nor jusgachekey ka ngüneduamkey pu che ñi piwke, feymu kimniey chem dungu mew ñi kutranpiwkeyengenoal kiñe che (Lamentaciones 2:17; Ezequiel 5:11). Pichilewey Jewba ñi apümafiel kom tañi pu küpa allkütukenoetew (2 Tesalonisense 1:6-10, TNM). Feychi mew kutranpiwkeyelayafi pu wedake che. Doy may apümkafile engün, femngechi kutranpiwkeyeafi pu norngelu ka montulafi engün.
11 Welu iñchiñ mülelay taiñ jusgayafiel pu che ñi montulngeal kam apümkangeal. Feymu müley taiñ eluwküleal ñi kellucheal. Fey, ¿chumngechi pengelafuiñ taiñ kutranpiwkeyechen? Inaduamaiñ.
CHEM DUNGU MEW KUTRANPIWKEYECHEAFUIÑ
12. ¿Chumngechi pengelafuiñ taiñ kutranpiwkeyechen?
12 Kelluaiñ duamfalchi dungu mew. Jewba feypikeeiñmew taiñ kutranpiwkeyeafiel taiñ chafche ka taiñ pu peñi ka lamngen (Juan 13:34, 35; 1 Pedro 3:8). Kutranpiwkeyecheliyiñ, inaye kutrankawaiñ pu kutrankawkelu mew, ka eluwaiñ taiñ kelluafiel. Feymew müley taiñ kintual chumngechi taiñ kellucheal, fey küme elkünutuafuiñ ñi ruka kam kelluafuiñ kakelu duamfalchi dungu mew (Matew 7:12).
Kelluafiyiñ ta kakelu duamfalchi dungu mu, femngechi pengelaiñ taiñ kutranpiwkeyechen. (Inaduamnge parrafo 12).
13. Rupan mu kiñe nüyün kam femngechi kakelu weda dungu, ¿chem chumkey Jewba ñi pu che?
13 Kelluaiñ rupale wedake dungu. Rupan mu kiñe nüyün, mangin ko, kürüftuku mawün kam femngechi kakelu dungu, fentren che kutrankawkey, feymew kutranpiwkeyekefiyiñ. Jewba ñi pu che kimniengey tañi kellucheken tüfachi wedake dungu mu (1 Pedro 2:17). Ngüneduamafuymi ñi rupan kiñe lamngen mülelu chew ñi rupan ti nüyün ka ñi tripan ti lafken 2011 tripantu Japon mew. Feychi mu fentren pu peñi ka lamngen fillke waria mu ka kakelu trokiñ mapu mu tuwlu, eluwingün ñi küme elkünutual fillke ruka ka Trawünwe Ruka. Taiñ lamngen ngüneduamlu tüfa, müna yafültukuwi, fey feypi: “Tüfa kelluenew ñi ngüneduamafiel tunte taiñ duamtuetew Jewba ka pu Dungukelu Iney Ngen Jewba ñi welukentu kelluwken. Fentren lamngen wall Mapu mu ngillatukeyngün iñchiñ mu”.
14. ¿Chumngechi kelluafuiñ tati pu kutrankülelu ka füchalelu?
14 Kelluaiñ pu kutrankülelu ka pu füchalelu. Iñchiñ müna kutranpiwkeyekefiyiñ pu che weda rupamekelu ñi kutrankülen mu kam ñi füchalen mu. Pewmangen apümkangepe tüfachi wedake dungu, feymu ngillatukeiñ ñi küpayal Chaw Ngünechen ñi Ngünenien. Welu petu ñi akunon feychi antü, eluwküleaiñ ñi kelluafiel pu kutrankülelu ka füchalelu. Rakiduamafuymi ñi feypin kiñe wentru wirintukukelu lifru. Kidu ñi ñuke yem Alzheimer kutran niefuy, fey kiñe antü podmawi. Ti papay eluwlu ñi liftual, akuyngu epu lamngen Dungukelu Iney Ngen Jewba, kidu engu witranmakefeyew. Fey ramtufingu: ‘¿Kelluwafuyiñ tami liftuwal?’. Ti papay feypi: “Yewen-ngey, welu kellumuafun müten”. Tati epu lamngen kellufingu ñi muñetual. Fey pepikalelfingu are ko tañi pütokoal ka mülekayngu ñi nütramkayal ti papay engün. Tati wentru püñeñ rume mañumkülefuy, fey feypi: “Pu Dungukelu Iney Ngen Jewba femkeyngün chem ñi amuldunguken engün”. Eymi kay, ¿kutranpiwkeyeniefimi pu kutrankülelu ka füchalelu? ¿Eluwkeymi tami kelluafiel? (Filipense 2:3, 4.)
15. Taiñ amuldungun mu, ¿chumngechi kelluchekeiñ?
15 Kelluafiyiñ pu che ñi kimafiel ta Jewba. ¿Chumngechi doy kellucheafuiñ? Kimeltuafiyiñ pu che ta Chaw Dios mu ka chem ñi femal kidu ñi Ngünenien. Kafey kelluafiyiñ ñi kimal tunte tañi kümelkayaetew inafiel Jewba ñi ngülam (Isaías 48:17, 18). Amuldunguliyiñ, püramyeafiyiñ ta Jewba ka pengelaiñ taiñ kutranpiwkeyecheken. Feymu, ¿doy yafüluwafuymi ti amuldungun mu? (1 Timotew 2:3, 4.)
TAIÑ KUTRANPIWKEYECHEN KÜMELKAKEEIÑMEW
16. Taiñ kutranpiwkeyechen, ¿chumngechi kümelkayafeiñmew?
16 Fillke doctor feypikeyngün kutranpiwkeyecheliyiñ, küme feleaiñ ka küme yewaiñ pu che iñchiñ. Kellufiliyiñ kiñe che kutrankawkülelu, doy ayüwküleaiñ, küme rakiduam nieaiñ ka kidulelu trokiwlayaiñ. ¡Feyngey tati! Kutranpiwkeyecheliyiñ, kümelkaleaiñ llemay (Efesio 4:31, 32). Piwkeyefiliyiñ pu che ka eluwliyiñ taiñ kelluafiel, femngechi femaiñ Jewba ñi ayükeel, feymu taiñ rakiduam weda duamel-layaeiñmew. Kafey kutranpiwkeyecheliyiñ, doy küme yewaiñ taiñ afkadi iñchiñ, doy küme tremümafiyiñ taiñ pichikeche, ka doy küme weningerpuaiñ. Ka duamnieliyiñ kellun, kakelu che eluwküleay taiñ kelluaetew (papeltunge Matew 5:7; Luka 6:38).
17. ¿Chumngelu küpa kutranpiwkeyechekeymi?
17 Müna kümelkakeeiñmew taiñ kutranpiwkeyecheken, welu doy may kutranpiwkeyechekeiñ taiñ inayentuafiel ta Jewba ka taiñ püramyeafiel, kidu am ti doy piwkeyechefengelu ka kutranpiwkeyechekelu (Proverbios 14:31). Feymew eluwaiñ taiñ inayentuafiel. Femngechi femliyiñ, doy weniyeafiyiñ taiñ pu peñi ka lamngen, ka küme yewaiñ pu che iñchiñ (Galata 6:10; 1 Juan 4:16).
a Ka üy tukulelngey.