Luikë
1 -Kɛ ˈkɛ ˈyi ˈe lele ˈɲɔn -han ˈbuë -anunmanhɔɛ -shɛ, 2 tsabiɛ -kpe ˈnun -ba köe ˈkun ˈba lɛlɛ ˈe kɔ ˈe ˈyi -Zö ˈsɔnsɔ ˈba ˈwɛn ˈba -hën -kɛ ˈkɛ ˈˈyɛ ˈkpakpa -ba dzhu -ze -han -tɛn nɛn. 3 ˈEyɛ fɛn ˈpayi Teofilë, -e -nɔn -tshɔ ˈe ˈwɛnbo ˈlö -kɛ ˈkɛ ˈyi ˈe lele ˈkpakpa, ˈkun -mɛn kuö ˈe dzhi bɛɛn ˈla gbɛgbɛ ˈnun, -mɛn -shue -nɔn ˈkun ˈmɛn lɛlɛ bu -ye -bë ˈze ˈbu kë, 4 yɛle -bu nɔn -hën ˈkun -ka ˈyi -a -kɔfɛn kë bu -e -le -le -anunmanhɔɛ. 5 Hobi Erɔdë -wɔ nɔn ˈo kɔɛ -shɛ Juide ˈlö, tɛyisɛ ˈkö -o hɔn -bɔ, -a ˈo ˈˈkpɛ Zakari, -o -tshɔ Abia -woe ˈla. ˈO shi, -o -le Aarɔn -woe ˈla tsabi, ˈo ˈhɛn -she Elizabɛtë. 6 ˈBa ˈkɛmuan ˈkpakpa, -ba -le nɛnshunsɔ -Zö hian. ˈEkun Joova kue ˈˈkɛ ˈle, -kɛ ˈkɛ ˈyi -wɔ ˈbie ˈama, -ba ˈkɛ ˈho gbɛgbɛ ˈnun. 7 Maan -ba ˈˈho -bi mii, ˈekun ˈo shi Elizabɛtë -o ˈˈman -bi ho, nanmɛ ˈba ˈkɛmuan -ba -kuö. 8 Zakari -wɔ nɔn ˈo tɛyisɛ -gimaan -le -Zö hian, -da ˈo tsabiɛ ˈˈba ˈama nɛn, 9 kɔ ˈanannan tɛyisɔ ˈˈba -ba nɔn ˈe -le ˈnun, ˈo ˈwɛn maan -e bie ˈkun ˈo -wun Joova -sɔɛn ˈe -bo ˈfɛnfɛɛn nɛn ze tɔ ˈaman. 10 -A nɔn ˈamaan tɔ, logbɔ ˈˈba ˈkpakpa -ba -fuö lɔ -zösɔɛn ˈe -sawuaa fɛn -ba ˈsaka ˈyɛ. 11 Joova ˈwuënsɛɔ -o -tsa -sɔn Zakari hian, -o -tsho fɛn ˈaman tɛyinan ˈe bɔgbɔ fɛn. 12 Zakari -o -nɔn -hën kɛ, -pi’a -she ˈo, nanmɛ pɔɛ -ko ˈo dzhi -kpe ˈnun. 13 Maan ˈwuënsɛɔ -o -she kɛ bɛn ˈˈyi -nda: ‘Pɔɛ ˈˈman bu dzhi ko Zakari, ˈekun -Zö -o tɛn bu ˈsakayi. Bu shi Elizabɛtë ˈo -bë ho -bi sɛnbi ˈkö ˈze bu, ˈbu ko ˈo ˈhɛn Jan. 14 -A sɛ -ho ˈo, dzhi ˈe ˈˈlë bu -kpe ˈnun, tsabiɛ -bobobe ˈnun -ye ˈpɛ, ˈe tan ˈba dzhan, 15 ˈekun ˈo -bë -le tsabi -kaka Joova hian. Wɔ ˈˈmën divɛn mii, -aniin -tsën ˈyi ˈˈyɛ tsabi kuö. ˈO nɛn -pi’a ˈlö puën ˈwuënsɛ ˈfɛnfɛɛn ˈe -mën ˈo ˈla, 16 nanmɛ ˈo -bë nɔn Izraɛlë ˈˈve -bobobe ˈnun -bë Joova ˈo -le mmiɛ -Zö shɔ. 17 ˈE -nunmën, ˈo -bë nën -Zö hian, ˈo yaya, nanmɛ ˈo ˈpɔn sɛnhën kɔ Eli ˈnun, yɛle ˈo nɔn sheshe ˈˈve ˈle, -yɔ ˈama -tɔa bɛn, ˈo nɔn -le ˈze tsabiɛ ˈˈba ˈˈman tsa ho, ˈba nɔn -le -kɛ bɛnlɔ nɛn kɔ nɛnshunsɔ ˈnun, nanmɛ ˈo nɔn -le ˈze tsabiɛ ˈba koko ˈbakö ˈla du Joova.’ 18 Zakari -o bie ˈwuënsɛɔ: “Kë maan ˈmɛn -le lɔɛ ˈkun bɛn ˈyi -bɔ ˈˈdzhuɔ -e -le -nanhɔɛ? ˈEkun -mɛn -kuö, nanmɛ mɛn shi -ye ˈpɛ, ˈo ˈgbömëɛn -e -ze ˈˈpɛn -kpe ˈnun.” 19 ˈWuënsɛɔ -o -sho kɛ ˈˈmɛn: “ˈMɛn ˈhɛn -she Gabriɛlë, -mɛn hɔn -Zö dzhi, -mɛn ˈo hian -ka ˈˈlö, -a -ɲɛn mɛn -gbɛ -bë, yɛle ˈmɛn nɔn nɔn -nda gbɛgbɛ ˈˈyi ˈze bu.” 20 Maan ˈkun bɛn ˈkɛ ˈyi -mɛn dzhu -bu ˈˈbuö ˈe ˈˈshe -anunmanhɔɛ, bɔ ˈpa ˈsɛ ˈˈdzhuo bɛn ˈvɛtsuun lë ˈyi -kɛ ˈkɛ ˈˈyɛ ˈkpakpa ˈe -le kɔ ˈe nɛn ˈe ˈtsɛ.” 21 ˈE -dɔ ˈkɛ ˈˈyɛ ˈla, -logbɔ ˈˈba -ba Zakari duë, ˈekun -yɛ ˈba hian tan ˈkun kɛ ˈˈza sɛsɛ -zösɔɛn ˈe -bo ˈfɛnfɛɛn ˈla ˈlö. 22 -O -nɔn -tën bu, -o ˈˈman ˈpa sɛ bɛn ˈˈdzhu. -E -le -ze -ba -tɛn ˈe ˈla ˈkun kɛ -hën hiantan -ka -zösɔɛn ˈe -bo ˈfɛnfɛɛn ˈla ˈlö. ˈO bɔɛ nɛn maan -wɔ kɔ bɛn ˈˈdzhuɔ mmiɛ ˈze, ˈekun -o ˈˈman ˈpa sɛ bɛn ˈˈdzhu. 23 -O -nɔn -le -zösɔɛn ˈla -gimaan gbɛ, -o -ze -kɔa. 24 -E -nɔn za ˈtshɔke, ˈo shi Elizabɛtë -o -nɔn -pi. -O ˈˈtën bu ˈvɛtsuun -po ˈkɛbën. -Wɔ bɛn ˈˈyi ˈˈdzhuɔ: 25 “-Hën -kɛ ˈyi Joova -o -le -ze ˈmɛn man: -O -she ˈmɛn dzhi -akunda, nanmɛ -o -pɔn hɛnshɔ -ɲɛn ˈmɛn fɛn.” 26 Elizabɛtë -pii, -e nɔn -she -po ˈkɛmɔn, -Zö -ɲɛn ˈo ˈwuënsɛ Gabriɛlë -ze Galile ˈpɛmɛɛn fɛn, -kɔɛ ˈkö -a ˈˈkpɛ Nazarɛtë fɛn, 27 -o -ze -kan shimuɛn ˈkö ˈo ˈˈlɔ sɛn -sën. -A -bë nɔn ˈo ˈze sɛnbi ˈkö -a ˈˈkpɛ Jozɛfë, ˈo -le Davidë -woe ˈla tsabi ˈkun kɛ nɔn kɛ -le shi. Shikɛtshɔɔ ˈo ˈhɛn -she Mari. 28 ˈWuënsɛɔ -o -nɔn -wuën, -o -she Mari bɛn ˈˈyi -nda: “Shimuɛn ˈwɛn -Zö -yɛ ˈla -kpe ˈnun, -mɛn -le bu -ka, Joova -o hɔn bu -shɔ.” 29 Mari -o -nɔn -tɛn ˈe bɛn ˈˈyɛ, dzhɛn -e -mɔn ˈo ˈtshetshe fɛn, ˈakö -o köe ˈkun ˈo tɛn bɛn ˈˈyɛ ˈzɔ. 30 ˈAkö ˈˈwuënsɛɔ -o -she kɛ bɛn ˈˈyi -nda: “Pɔɛ ˈˈman bu dzhi ko, Mari, ˈekun -bu -kan -toɲɛn -Zö -shɔ. 31 -Hɛn! Bu -bë ˈpɔn -pi, ˈakö bu ho sɛnbi ˈˈtshɔ ˈkö, bu ko ˈo ˈhɛn Jesu. 32 ˈO -bë ˈˈkiɛ tsabi -kaka, ˈa -bë ˈˈkpɛ ˈo -Odɔmɛnga -Zö Biɛn. -Zö Joova ˈo -bë kpɔ kɛ lɔ ˈo yi Davidë hobi -mmeshaa fɛn. 33 ˈO -bë -shi -kɔɛ ˈtsɛ Jakɔbë ˈˈve ˈˈba fɛn ˈvɛtsuun ˈe -le ˈanannan, nanmɛ ˈo hobishii yɛ ˈˈgbɛ.” 34 Maan Mari -o -bie ˈwuënsɛɔ: “Kë maan ˈe ˈˈyɛ ˈe -le -le? ˈEkun lëke ˈmɛn ˈle, sɛnbi -man ˈhan ˈˈla.” 35 ˈWuënsɛɔ -o -sho kɛ ˈmɛɛn: “ˈWuënsɛ ˈfɛnfɛɛn ˈe -bë -bë bu fɛn, -Odɔmɛnga -Zö sɛnhëɛn, ˈe -bë ˈbuö bu lɔ. ˈE ˈwɛnfɛn -bi ˈwɛn ˈbu -bë ho, ˈa ˈkpɛ ˈo tsabi ˈfɛnfɛn, -Zö Biɛn. 36 -Hɛn ˈkun bu -wo ˈla tsabi Elizabɛtë ˈwɛn ˈo ˈˈman -bi ho, ˈo ˈku ˈla -bɛ -wo ˈo -ye -pi ˈpɔn, ˈe -po ˈkɛmɔn maan ˈe -le ˈe ˈˈyi, 37 ˈekun -e ˈˈpɔn -kɛ ˈyi -Zö wɔ ˈsɛ ˈˈle.” 38 ˈAkö Mari dzhu bɛn ˈˈyi: “-Mɛn -le Joova hian -kalöshi, bɛn ˈyi -bu dzhu ˈkpakpa, ˈe -le kɔ ˈe ˈyi -bu dzhu nɛn.” ˈAkö ˈwuënsɛɔ -o -ze. 39 -E -nɔn -le gbɛ, Mari -o -nɔn -bɔsɔɛ, ˈakö fafafa, -o -ze Juide -kɔɛ ˈkö ˈe hɔn -kui fɛn ˈlö fɛn. 40 -O -wuën Zakari -sawua fɛn, ˈakö -o kpɛ Elizabɛtë -ka. 41 Elizabɛtë -o -nɔn -tɛn -ka ˈyi Mari kɛ kpɛ ˈo, -bitshɔ ˈwɛn ˈo hɔn kɛ -pi’a -o tshe, ˈakö ˈwuënsɛ ˈfɛnfɛn -e -bë Elizabɛtë fɛn. 42 -O -mɔn ˈhö ko bɛn ˈˈyi ˈˈdzhu fɛn: “-Zö ɲɛn bu -to shɔmuan ˈˈba ˈkpakpa ya! -Bitshɔ ˈwɛn ˈo hɔn bu -pi’a -ye ˈpɛ, -Zö -o ɲɛn kɛ -to! 43 Kë -e -tsɛ -ba maan mɛn ˈnun, mɛn ˈPayi nɛn ˈkökögbɛ -o -bë ˈmɛn -hën ˈpa? 44 ˈEkun -mɛn -nɔn -tɛn -ka ˈyi -bu kpɛ ˈmɛn, -bitshɔ ˈwɛn ˈo hɔn mɛn -pi’a, -o tshe. 45 Bu -ye -lë ˈekun bɛn ˈyi Joova dzhu -ze bu, -bu -buö -she -anunmanhɔɛ, ˈe -bë -le kɔ ˈe nɛn.” 46 ˈAkö Mari dzhu bɛn ˈˈyi: “Mɛn timimiɔn ˈkpakpa, -mɛn Joova misɛɛ ˈhɛn ˈbua, 47 -Zö ˈo -le mɛn -Nkɔannɔnsɛ ˈwɛnfɛn, dzhi ˈyi ˈyɛ ˈmɛn ˈˈlë -e ˈˈle ˈe ˈˈtshɔ, 48 ˈekun -o -ko shimuɛn ˈˈtshɔ ˈwɛn ˈˈwɔ kɛ hian -ka ˈˈlö hɛn dzhi. -E -tshɔ nɛn -yɛ ze, tsabiɛ ˈkpakpa, ˈˈba -bë ˈˈdzhu ˈkun ˈmɛn -ye -lë, 49 ˈekun -Odɔminga -le -kɛ gbɛgbɛ -kpe ˈnun -ze ˈmɛn.ˈO ˈhɛn -e -le ˈe ˈfɛnfɛn, 50 -e -tshɔ ˈanannan ˈvɛtsuun ˈe -le ˈanannan, ˈba ˈwɛn ˈba ho kɛ -fuë, -wɔ mmiɛ ˈwɛnvö -hën. 51 -O -ye ˈo sɛnhën bɔɛ fɔn, ˈba ˈwɛn ˈˈba ˈbakö ˈˈkë, -o puën mmiɛ ˈpa. 52 -Wɔ ˈpɔn sɛnhënsɔ ˈˈba mmiɛ -mmesha ˈˈkɛ fɛn ɲɛn, ˈakö -wɔ ˈba ˈwɛn ˈˈba lɔbën -ka -le fɛn ˈko. 53 Tsabiɛ ˈba ˈwɛn -kuɛn -yɛ -kuën, -o -ze ˈba -ka -ba -she, nanmɛ ˈba ˈwɛn ˈba -pɔn -shika -kpe ˈnun, -o ɲɛn mmiɛ -ze bɔ -pi’a ˈvɛ. 54 -O -bë bokan ˈo -kalösɛ Izraɛlë, ˈo -le ˈeyɛ ˈnun -këɛ ˈkun ˈo -lɔ ˈwɛnvö, 55 kɔ -o -le dzhui -she sa nansɔ ˈˈba, Abraamën, nanmɛ ˈo ˈˈve ˈˈba -nda ˈnun.” 56 Mari -o -she -po ˈkɛhan ˈnun Elizabɛtë -shɔ ˈlö, ˈakö -o -ze ˈo -kɔa ˈlö ˈnɔn. 57 ˈE -bo Elizabɛtë -pi -tsɛ -kuö, -o -ho sɛn. 58 ˈO dzhisɔ ˈle, ˈo -wosɔ ˈama -ba -tɛɛn ˈkun Joova kɛ -lë kɛ -pi’a dzhi -kpe ˈnun. Elizabɛtë ˈle, ˈba ˈama, dzhi -e lë ˈba -kpe ˈnun. 59 ˈE lë -munkuɛɛ nɛn, -ba -bë -bitshɔ lete kɔ ˈpa, -ba -she -akunda ˈkun ˈba ko kɛ ˈhɛn Zakari kɔ kɛ yi ˈnun 60 Maan ˈo nɛn ˈwoayo: “-E ˈˈpɔɛn! ˈHɛn ˈyi ˈo -shi maan ˈe -le Jan.” 61 -Ba -sho kɛ ˈˈmɛn: “ˈMun -woe ˈla, tsako mii ˈˈshe ˈhɛn ˈˈyɛ -kpa o!” 62 -Ba -nɔn bɔ nɛn -bie kɛ yi kë maan kɛ -le -yɛ ˈla ˈkun ˈa ˈˈkpɛ bitshɔ. 63 -O -le -ze -a -nɔn -ka ˈhinfɔ -ze ˈo, ˈakö -o lɛlɛ ˈe fɛn: “ ˈO ˈhɛn -she Jan.” -E -tan tsabiɛ ˈˈba ˈkpakpa hian -kpe ˈnun. 64 ˈEnɛnbɔ ˈo ˈmɛɛn -e -gba, ˈakö -o -mɔn bɛn ˈˈdzhu fɛn. -Wɔ -Zö ˈhɛn ˈbua. 65 ˈE ˈwɛnfɛn tsabiɛ ˈba ˈwɛn ˈba hɔnhɔn mmiɛ dzhi, pɔɛ -mɔn ˈba dzhi ko fɛn. Nanmɛ Juide ˈpɛmɛɛn fɛn, ˈe bɛn ˈˈyɛ maan tsabiɛ ˈˈba -ba nɔn -zɔ -shɛ. 66 Tsabiɛ ˈkpakpa ˈba -tɛn ˈe bɛn ˈˈyɛ, -ba -mɔn ˈe dzhi -akunda -shi fɛn. -Ba ˈbakö ˈbiebie: “ˈˈƝan -kɛ maan -bitshɔ ˈˈwɛn ˈo -bë -le?” ˈEkun Joova bɔɛ -e hɔn ˈo fɛn gbɛkpo. 67 ˈWuënsɛ ˈfɛnfɛɛn -e -bë ˈo yi Zakari fɛn, ˈakö -o -bo -kete ˈˈyi: 68 ˈHɛntën ˈe -le Joova, ˈo -le Izraɛlë -Zö -ye, ˈekun -o -tsɛ ˈo tsabiɛ ˈˈba fɛn, nanmɛ -o -ɲɛn mmiɛ ˈˈpɛ. 69 Han ˈwɛnfɛn -o -tshɔ ˈo -kalösɛ Davidë -woe ˈla, -o -nɔn -nkɔannɔnsɛ sɛnhënsɛ ˈkö -ze ˈhan. 70 ˈEyɛ maan -o -kɔ ˈanannan ˈlö ˈo -ketebosɔ ˈfɛnfɛn ˈˈba ˈla dzhu. 71 -O dzhui ˈkun kɛ ˈpɔn ˈhan ˈɲɛn han hɛndasɔ ˈle, ˈba ˈwɛn ˈˈba han tshun ˈkpë ˈama bɔa. 72 Kɔ -o -le dzhui -she han nansɔ ˈˈba -nda ˈnun, ˈo -hën han ˈwɛnvö, nanmɛ ˈmɛn ˈyi -o -le -ze -ba -ko, yɛ ˈˈɲan ˈo hɛn. 73 bɛn ˈyi -o -tshu -kunmën dzhu -she sa nansɛ Abraamën -nda ˈkun 74 ˈo sɛ -ɲɛn tsa ˈˈpɛ -ɲɛn sa hɛndasɔ bɔa, ˈa -sɔn ˈo, a ˈˈle pɔɛ 75 yɛle ˈa nɔn -shi ˈo ˈmɛnkö dzhi, nanmɛ ˈa nɔn -le nɛnshun -ka ˈo hian lëfɛn ˈkpakpa. 76 Maan bu -yeɛ, mɛn bi, ˈa -bë ˈˈkpɛ bu -Zö ˈwɛn ˈo kɔa -kɛ ˈkpakpa ˈo -ketebosɛ, ˈekun ˈbu -bë nën Joova hian, yɛle ˈbu nɔn ˈhɔnhɔn -bosɔɛ, 77 ˈbu nɔn -le ˈze ˈo tsabiɛ ˈˈba ˈba lɔɛ ˈkun ˈo kɔ ˈba -kaɲanɲan ˈyi ˈo bɛn han mmiɛ nɛn ˈɲɛn mmiɛ ˈˈpɛ, 78 ˈo ˈwɛnvö -kpe ˈyi -wɔ -hën fɛnfɔ. ˈO ˈwɛnvö ˈˈyɛ fɛnfɔ, -kaniɛn ˈkö -tshɔ -Zö -shɔ -yɛ han dzhi ˈsɔn. -E -ba kɔ benɛɔn wɔ sɛ ˈsan -bë ˈnun. 79 ˈE -bë ˈsɔn ˈba ˈwɛn ˈba -kpɔ lɔ bobi ˈla ˈle, ˈba ˈwɛn ˈwi -kabëɛn -e buö lɔ ˈama dzhi, yɛle ˈhan nɔn -hën -miɛn nën kɔ telɔfu -bosɔɛ fɛn. 80 -Bitshɔɔ -o -bë sɛ mi, nanmɛ -Zö ˈˈwuënsɛɛ -e -ze ˈo sɛnhën -kpe ˈnun. -O -ze hɔn nɛnya ˈlö ˈvɛtsuun -e -tsɛ lë ˈyi -o -nɔn ˈokö kë Izraɛlësɔ ˈˈba.