Watchtower INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Watchtower
INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Aymara
ʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • pʼ
  • chʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • QELLQATANAKA
  • TANTACHÄWINAKA
  • nwt Hechos 1:1-28:31
  • Hechos

Janiw videojj utjkiti

Disculpapjjeta, janiw aka video uñjañjamäkiti

  • Hechos
  • Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
Hechos

HECHOS
APOSTOLONAKAN LURATANAKAPA

1 Teófilo, nayrïr qellqatanjja, taqe kunanaktï Jesusajj lurañ qalltkäna, yatichkarakïna ukanakatwa nayajj qellqta,+ 2 kunürutï jupajj alajjpachar aptatäjjäna ukürkama.+ Ajllit apostolonakarojj espíritu santo taypi ewjjkäna uka qhepatwa jupajj aptatäjjäna.+ 3 Tʼaqesiwaykäna uka qhepatjja, walja kutiw jupanakar uñstäna, ukhamat jupajj cheqpachapuni jakaskatap jan payachasis yatipjjañapataki.+ Jupanakajj 40 urunakaw jupar uñjapjjäna, jupasti Diosan Reinopatwa* parlarakïna.+ 4 Jupanakamp tantachatäskäna ukhajja, akham sasaw jupanakar säna: “Jan Jerusalenat mistupjjamti,+ antisas kuntï alajjpachankir Awkejj arskäna,+ kuntï nayajj sapksma uks suyasipkakim. 5 Juanajj umampiw bautisäna, ukampis jumanakajj akat mä qhawqha urunakat espíritu santompi+ bautisatäpjjätawa” sasa.

6 Tantachatäsipkäna ukhajja, akham sasaw jupar jisktʼapjjäna: “Tata, ¿aka tiemponti Israel markatakejj reino* wasitat uttʼayaskta?”+ sasa. 7 Jupajj sarakïnwa: “Alajjpachankir Awkejj munañaparjamaw tiemponaksa señalat urunaksa uskuwayi, ukanak yatiñajj janiw jumanakar waktʼapktamti.+ 8 Espíritu santojj jumanakjjar jutkani ukhaw chʼam katoqapjjäta,+ Jerusalén markanwa+ nayat qhanañchapjjarakïta,+ taqe Judeana, Samariana+ ukhamarak taqe aka oraqpachana”+ sasa. 9 Ukanak parlañ tukuyatatjja, arkirinakapajj uñchʼukisipkänwa, ukhamaruw jupajj alajjpachar aptatäjjäna, jupanakan uñjkatarakiw mä qenayajj chhaqtayjjäna.+ 10 Jupajj sarjjäna ukhajja, jan chʼipjjtasaw jupanakajj alajjpach uñchʼukisipkäna. Ukhamaruw mä akatjamat janqʼo isini+ pä jaqenakajj jupanak jakʼan uñstäna, 11 sapjjarakïnwa: “Galileankir tatanaka, ¿kunatsa alajjpach uñtat sayasipkta? Jumanak taypit alajjpachar aptatäjje uka Jesusajja, kunjamtï jumanakajj alajjpachar sarir uñjapktajj ukhamarakiw jutani” sasa.

12 Ukatjja Olivos qollu satäki uka qollutwa jupanakajj Jerusalenar kuttʼjjapjjäna.+ Uka qollusti Jerusalén jakʼankiwa, qhawqhatï mä sábado urun sarañäki ukha jayankakiwa. 13 Jupanakajj markar purjjapjjäna ukhajja, mä altus utaruw makatapjjäna, kawkintï alojasipkäna uka utaru. Ukansti akïrinakaw ukankapjjäna: Pedro, Juan, Santiago, Andrés, Felipe, Tomás, Bartolomé, Mateo, Alfeon Santiago yoqapa, Simón, jupajj taqe chuym lurtʼirit uñtʼatänwa, ukatjja Judas, jupajj Santiagon yoqapänwa.+ 14 Jupanakajj mä amtakiw taqenis walja kuti oración lurapjjäna, mä qhawqha warminakampi,+ Jesusan jilanakapampi, María mamapampi.+

15 Uka urunakanjja jilatanak taypinwa Pedrojj saytʼasïna (ukankir jaqenakajj niya 120 ukhanïpjjänwa), sarakïnwa: 16 “Jilanaka, espíritu santow David taypejj Judasat mä profecía arsüna, uka qellqatan phoqasiñapajj wakisïnwa.+ Uka Judasarakiw Jesusar katuntapkäna uka jaqenakar irpäna.+ 17 Jupajj jiwas taypin jakhutänwa,+ jiwasamp chik serviñatak ajllitarakïnwa. 18 (Ukhamasti uka pachpa jaqew jan cheqapar luratapat pago katoqäna,+ ukampirakiw mä oraqe aläna. Pʼeqet kayuni jalaqtasasti, purakapajj phallänwa* jiphillapas allstarakïnwa.+ 19 Jerusalenan jakir jaqenakajj taqpachaniw uk yatipjjäna, uka oraqerojj Akéldama suti uchapjjäna, arupanjja ukajj ‘wilampi alat oraqe’ sañ muni). 20 Salmos libronjja akham sasin qellqatawa: ‘Kawkintï jupajj jakaski ukajj ina chʼusar tukuyatäpan, janiraki khitis ukan jakpanti’,+ ‘kuna lurañtï jupajj katoqki ukajja* yaqhar katuyatäpan’+ sasa. 21 Ukhamajj maynir ajlliñaw wakisi, Tatit Jesusajj jiwas taypin luräwinakap phoqaskäna uka tiempojj kawkïr chachanakatï jiwasamp chik sarnaqapkäna ukanakat maynïrïñapawa. 22 Jesusajj Juanampi bautisayaskäna+ ukapachat qalltasin alajjpachar jiwasanak taypit aptatäjjäna+ ukhakamajj khititï jiwasamp chik sarnaqkäna ukar ajlliñaw wakisi. Kawkïritejj Jesusan jaktanitap jiwasamp chik uñjkäna ukäñapawa”+ sasa.

23 Ukhamasti jupanakajj pä chachanakan sutinakap aytapjjäna: Barsabás sat Josearu, jupajj Justo satarakïnwa, Matías chachampiru. 24 Ukatjja akham sasaw oración lurapjjäna: “Jehová* Dios Tata, jumaw taqenin chuymap yattajja,+ khitirus aka paninit ajllta ukaruy uñachtʼayapjjeta, 25 ukhamat jupajj serviñapataki ukhamarak apostolot uttʼayatäñapataki. Uka luräwinakat maysaruw Judasajj saranuküna, ukhamat munañap lurañataki”+ sasa. 26 Ukatwa uka paninit maynir ajlliñatakejj suertenak willtapjjäna,+ suertejj Matiasaruw waktʼäna. Ukhamasti jupajj 11 apostolonakamp chikäjjänwa.*

2 Pentecostés Fiesta+ urunsti, taqeniw mä cheqanak tantachatäsipkäna. 2 Ukhamaruw mä akatjamat wali chʼaman thayas thaytʼankaspa ukham alajjpachat istʼasïna, kawkjantï qontʼatäsipkäna uka utansa wal suynarakïna.+ 3 Ukatjja lajjranakar uñtat nakhaskir ninanakwa jupanakajj uñjapjjäna, jaljtasasti sapaqat mayni patjjaruw mayakam purïna. 4 Taqenirakiw espíritu santompi phoqtʼatäpjjäna,+ jupanakajj kunayman arunakat* parlañwa qalltapjjäna, kunjamtï espíritu santojj parlaykäna ukarjama.+

5 Uka urunakanjja oraqpachankir taqe markanakat jutir Dios chuyma judionakaw Jerusalenankasipkäna.+ 6 Wal suynir istʼasajja walja jaqenakaw tantachasipjjäna. Sapa mayniw pachpa arupat parlir istʼapjjäna, ukatwa jupanakajj walpun musparapjjäna. 7 Cheqas jupanakajj walpun musparapjjäna, sapjjarakïnwa: “Uñjapjjam, taqe khitinakatï akan parlasipki ukanakajj ¿janit galileonakäpki?+ 8 ¿Kunjamarak nasïwitpach parlktan uka pachpa arusat parlir sapa maynis istʼasktansti? 9 Partiankirinaka, Mediankirinaka,+ Elamankirinaka+ ukhamarak Mesopotamia, Judea, Capadocia, Ponto toqen jakirinaka, Asia+ provinciankirinaka, 10 Frigia, Panfilia, Egipto markankirinaka, Cirene jakʼankir Libia toqenkirinaka, judiöpasa judionakan religionapar mantirïpasa+ Roma markat jutasin Jerusalenar visitirinaka, 11 Cretankirinaka, Arabiankirinaka, taqeniw jiwasajj pachpa arunakasat parlir jupanakar istʼtanjja, jupanakajj Diosan musparkañ luräwinakapatwa parlapjje” sasa. 12 Cheqas jupanakajj taqeniw wal musparapjjäna, akham sasaw jupanakkam jisktʼasipjjäna: “¿Kunarak akasti?” sasa. 13 Ukampis yaqhepanakajj jupanakat sawkasipjjänwa, sapjjarakïnwa: “Jupanakajj mojjsa vinompi* machantatäpjjewa” sasa.

14 Ukampis Pedrojj Tunka Mayani apostolonakamp+ chikaw saytʼasïna, jupanakarojj akham sasaw jachʼat säna: “Judean jakirinaka, Jerusalenan jakirinaka, arunakaj sum istʼapjjam, ak yatipjjarakim. 15 Cheqpachansa janiw jupanakajj machatäpkiti, kunjamtï jumanakajj amuyapkta ukhama. Jichhaw niya llätunka alwa horasäski.* 16 Antisas kuntï Joel profetajj siskän ukaw pasaski, jupajj akham sänwa: 17 ‘Diosajj akham siwa: “Qhepa urunakanjja, kunayman jaqenakjjaruw nayajj espíritu santojat warjjatanëjja. Yoqanakamas phuchanakamas profecía arunak parlapjjani, jumanak taypinkki uka waynanakas visionanak uñjapjjani, jilïr jaqenakas samkanak samkasipjjarakini.+ 18 Esclavojäpki esclavajäpki ukanakjjarojj espíritu santojwa uka urunakan warjjatanëjja, jupanakajj profecía arunak arsupjjani.+ 19 Alajjpachanjja musparkañanak luräjja, oraqensti señalanak uñachtʼayäjja: wilampi, ninampi, jewqʼe qenayampiw utjani. 20 Jehová* Diosan kʼajkir jachʼa urupajj janïra jutkani ukhajja, intejj chʼamaktʼayatäniwa, phajjsis wilar tukuyatarakïniwa. 21 Taqe khititï Jehová* Diosan sutip artʼaski ukajj salvatäniwa”+ sasa’.

22 ”Israel markankirinaka, aka arunak istʼapjjam: kunjamtï jumanakajj yatipktajja, Diosajj Jesús taypiw milagronaksa, musparkañanaksa, señalanaksa jumanak taypin luräna,+ ukhamatwa jupajj Nazareno Jesusar khitanitap wali qhan uñachtʼayapjjtamjja. 23 Kunjamtï Diosajj amtkäna, janïräkipan jupajj yatkäna ukarjamaw Jesusajj apjjaruyat uñjasïna.+ Jumanakajj jan wali* jaqenakan amparapar apjjaruyasaw mä lawar chʼakkatapjjtajja,* jiwayapjjaraktajja.+ 24 Ukampis Diosajj jiwañan tʼaqesiñanakapat* salvasaw jupar jaktayi,+ jiwañan katuntatäñapajj jan wakisitap layku.+ 25 Ukatwa Davidajj Jesusat akham säna: ‘Jehová* Diosajj sapüruw nayraqatajankaski. Niyakejjay jupajj kupëjjajankchejja, janipuniw khitis nayarojj khatatiykitaniti. 26 Ukatwa jichhajj chuymajas kusisi, lajjrajas wal kusisiraki. Nayajj Diosar suytʼasaw jakarakëjja, 27 janiw nayarojj* Sepulturar* jaytkitätati, khititï jumat jan jitheqtki ukan cuerpopan ñusantañapsa janirakiw munkätati.+ 28 Jakañan thakinakapsa jumarakiw uñtʼayistajja, nayraqatamansa wali kusisiñampiw phoqtʼayarakitäta’+ sasa.

29 ”Jilatanaka, David nayra awkisat jumanakar qhan parltʼapjjäma. Jupajj jiwjjänwa, imantatäjjarakïnwa.+ Jichhürkamas sepulturapajj akankaskiwa. 30 Jupajj mä profetänwa, kuntï Diosajj jupar juramentompi siskäna uksa yatirakïnwa, wawanakamatjja mayniw tronoman qontʼasini sasaw Diosajj jupar säna.+ 31 Jupasti janïräkipanwa Criston jaktanitap uñjäna, janiw jupajj Sepulturar* jaytjatäkaniti, ni cuerpopas ñusantkaniti sasaw sarakïna.+ 32 Diosaw uka Jesusarojj jaktayäna, uksti nanakajj taqpachaniw uñjapjjarakta.+ 33 Jupasti Diosan kupëjjapar aptatäjjewa,+ alajjpachankir Awkit katoqañapäkäna uka espíritu santo katoqaraki.+ Ukatwa jupajj espíritu santo warjjatani, jichhajj ukwa jumanakajj uñjapjjtajja, istʼapjjaraktajja. 34 Cheqansa Davidajj janiw alajjpachar makatkiti, jan ukasti jupajj akham siwa: ‘Jehová* Diosajj akham sasaw Tatitujar säna: “Kupëjjajar qontʼasim, 35 enemigonakamaru kayunakamampi takjjataykäma ukapachkama”*+ sasa’. 36 Ukhamasti taqe Israel markpachaw yatiñapa, Diosaw juparojj Tatituta ukhamarak Cristot uttʼayi,+ kawkïr Jesusarutï jumanakajj mä lawar chʼakkatasin* jiwayapkta ukaru”+ sasa.

37 Ukanak istʼasasti, jupanakajj chuymanakapan wali llaktʼatapuniw uñjasipjjäna, Pedrompiru mayni apostolonakampirojj akham sapjjarakïnwa: “Jilanaka, ¿kun lurapjjañajas wakisispa?” sasa. 38 Pedrosti jupanakar sarakïnwa: “Arrepentisipjjam,+ sapa maynis Jesucriston sutipjjar bautisasipjjam,+ ukhamat juchanakamat perdonatäpjjañamataki.+ Kuntï Diosajj gratisak churki uka espíritu santo jumanakajj katoqapjjäta. 39 Diosajj churapjjämaw siskäna+ ukajj jumanakatakiwa, wawanakamataki, jayankapki ukanakataki. Taqe khitinakarutï Jehová* Dios Awkisajj jupan ukar jawski ukanakatakiwa”+ sasa. 40 Ukatjja yaqha walja arunakampiw phoqatpach yatiyäna, jupanakarojj ewjjtʼänwa, akham sasa: “Aka jan wali jaqenakampejj jan chikachasipjjamti, ukhamat jan tukjatäpjjañamataki”+ sasa. 41 Ukhamasti khitinakatï arunakap taqe chuyma katoqasipkäna ukanakajj bautisasipjjänwa.+ Uka urunjja mä 3.000 jaqenakaw jupanakar yaptʼasïna.+ 42 Jupanakajj wali amuyumpiw apostolonakan yatichäwinakap istʼasipkäna, juntukiw tantachtʼasipjjäna, manqʼanaksa manqʼasipjjäna,+ Diosatsa mayisipjjarakïnwa.+

43 Cheqpachansa taqe jaqenakaw wal ajjsarapjjäna, apostolonakajj walja musparkañanakampi milagronakampi* lurapjjäna.+ 44 Taqe khitinakatï creyentëjjapjjäna ukanakajja, juntukiw tantachasipjjäna, taqe kunanakatï jupanakan utjkäna ukanakajj taqenitakïnwa, 45 utjirinakapsa oraqenakapsa aljapjjänwa,+ qhawqtï aljatampejj jikjjatapkäna ukjja taqeniruw lakinoqapjjäna, qhawqhatï sapa maynitak munaski ukarjama.+ 46 Mä amtakiw jupanakajj templor sapüru sarapjjäna, maynin maynin utanakapanwa manqʼasipjjäna, taqe chuyma, wali kusisita ukhamaw manqtʼasipjjäna, 47 Diosar jachʼañchasina ukhamarak taqe jaqenak nayraqatan suma uñjatäsina. Jehová* Diosajj sapüruw jaqenakar salvaskäna, jupanakasti discipulöjjapjjänwa.+

3 Ukatjja oración mayisiña horasaruw Pedrompi Juanampejj templor makatasipkäna, niya kimsa jaypʼu horasaru.* 2 Uka horasansti nasïwitpach mä cojo jaqeruw templo punkur apasipkäna. Uka jaqerojj sapüruw templo punku jakʼar jaytapjjerïna, Suma Uñtani satäkän uka punku jakʼaru, ukhamat templor mantir jaqenakat limosna mayjasiñapataki. 3 Pedrompi Juanampejj templor niya mantañampïsipkäna ukhajja, uka jaqejj jupanakar uñjasajj limosna mayiñ qalltäna. 4 Pedrojj Juanamp chikaw uka jaqer uñkattʼäna, sarakïnwa: “Uñkatapjjeta” sasa. 5 Uka jaqejj inach kuns churaskitani sasaw jupanakar sum uñkatäna. 6 Pedrojj jupar sarakïnwa: “Janiw qollqes qoris utjkituti, kunatï nayan utjkitu ukwa churäma. ¡Nazareno Jesucriston sutipjjaruw nayajj sissma, sarnaqam!”+ sasa. 7 Ukatsti kupi amparat kattʼasaw uka jaqer waytäna,+ ukaratpachaw kayupasa kayu moqonakapas sum taktʼjjarakïna.+ 8 May thoqtasaw jupajj sarnaqañ qalltäna,+ jupanakamp chikaw templor mantarakïna, sarnaqasa, thoqtas thoqtasa, Diosar jachʼañchasa. 9 Taqe jaqenakaw juparojj sarnaqaskirsa Diosar jachʼañchaskirsa uñjapjjäna. 10 Templon Suma Uñtani Punku jakʼan qontʼasis limosna mayjasirïtapsa amuyapjjarakïnwa.+ Ukhamajj kunatï uka jaqer paskäna uk uñjasajja, walpun jaqenakajj musparapjjäna.

11 Uka jaqejj Pedrompit Juanampit katuntasitäskäna ukhamaruw taqe jaqenakajj jupanakan ukar tʼijupjjäna, Salomonan Columnanakapa+ satäkäna uka cheqaru. Ukatjja walpun jaqenakajj musparapjjäna. 12 Uk uñjasasti Pedrojj akham sasaw uka jaqenakar säna: “Israel markankir tatanaka, ¿kunatsa jumanakajj akat musparapjjta, kunatsa chʼamanakajampisa jan ukajj Dios chuymäpjjataj laykus aka jaqer sarnaqayapkirista ukham uñjapjjesta? 13 Khititï Abrahanana, Isaacana, Jacobun+ Diosapäki, nayra awkinakasan Diosapäkaraki ukaw Jesús+ Serviripar+ jachʼañchawayi, juparuw jumanakajj apjjaruyapjjtajja,+ Pilatojj jupar antutañsa amtkchïnjja, jan uñtʼiriw jupa nayraqatan* tukupjjtajja. 14 Niyas ukhamawa, jumanakajj uka santo cheqapar sarnaqeri jaqeruw jan uñtʼir tukupjjtajja. Khititï jaqe jiwayirïkäna ukar antutañapatakiw Pilator mayipjjtajja,+ 15 jakañ churañataki Jachʼa Irpirïki ukarojj jiwayapjjtawa.+ Ukampirus Diosaw juparojj jiwatanak taypit jaktayäna, nanakajj ukat testigöpjjtwa.+ 16 Jumanakajj uñjapkta, uñtʼapkarakta uka jaqejja, Jesusan sutip taypi ukhamarak sutipar confiyapjjataj* laykuw chʼaman tuku. Jesusar confiyapjjataj* laykurakiw aka jaqejj taqe jumanak nayraqatan suma qollatäjje. 17 Jilatanaka, nayajj yatisktwa, jumanakajj jan yatkasaw uk lurapjjtajja,+ kunjamtï marka apnaqerinakamajj lurapkaraki ukhama.+ 18 Ukhamatwa Diosajj kunanaktï taqe profetanakan lakap taypi janïräkipan yatiykäna ukanak phoqe, jupajj Criston tʼaqesiñapatwa yatiyäna.+

19 ”Ukhamajj arrepentisipjjam,+ kuttʼanjjapjjarakim+ juchanakamajj qʼomachatäñapataki,+ ukhamat samarañ tiemponakajj Jehová* Diosat jutañapataki, 20 jumanakatak uttʼayatäki uka Cristor jupajj khitaniñapataki, ukajj Jesusawa. 21 Taqe kun askichañataki tiemponakajj purinkani ukapachkamaw jupajj alajjpachankañapa, uksti nayra santo profetanakan lakap taypiw Diosajj arsüna. 22 Moisesajj akham sasaw säna: ‘Jehová* Diosamajj nayjam mä profetwa jilanakam taypit jumanakar churapjjätam.+ Kunanaktï jupajj sapkätam uk istʼapjjañamawa.+ 23 Cheqpachansa kawkïritejj* uka Profetar jan istʼkani ukajja, marka taypit qʼala tukjataw uñjasini’+ sasa. 24 Cheqas Samuel profetat qalltasinjja, taqe profetanakaw aka urunakat qhan parlapjjarakïna.+ 25 Jumanakajj profetanakan wawanakapäpjjtawa, nayra awkinakamampi Diosajj mä pacto lurkäna+ ukan wawanakapäpjjaraktawa, jupajj akham sasaw Abrahanar säna: ‘Ukatjja wawanakam taypiw oraqpachankir taqe familianakajj bendisitäpjjani’+ sasa. 26 Diosajj Serviripar uttʼaykäna uka qhepatjja, jumanakan ukaruw nayraqat khitani,+ ukhamat jumanakar bendisiñapataki, sapaqat maynir jan wali luräwinakamat jitheqtayasa”.

4 Pedrompi Juanampejj jaqenakaruw parlasipkäna, ukhamaruw sacerdotenakampi, templo uñjir capitanampi, saduceonakampejj+ jupanakan ukar purinipjjäna. 2 Apostolonakajj jaqenakaruw yatichasipkäna, Jesusan jiwatanak taypit jaktanitapsa qhan yatiyasipkarakïna, ukatwa jupanakajj wali coleratäpjjäna.+ 3 Niya arumäjjatap laykojja, jupanakar preso katuntasajj+ qhepürkamaw llawintapjjäna. 4 Ukampis khitinakatï uka arstʼäwi istʼapkäna ukanakatjja, waljaniw creyipjjäna, mä 5.000 chachanakäpjjänwa.+

5 Qhepürusti judionakan marka apnaqerinakapampi, ancianonakampi,* escribanakampiw Jerusalén markan tantachasipjjäna. 6 Anás+ sat jilïr sacerdotesa, Caifasasa,+ Juanasa, Alejandrosa, jilïr sacerdoten taqe familiaranakapas ukankapjjarakïnwa. 7 Jupanak taypir Pedrompiru Juanampir saytʼayasajja, akham sasaw jisktʼañ qalltapjjäna: “¿Jumanakajj kuna munañampisa jan ukajj khitin sutipjjarus uk lurapjjta?” sasa. 8 Pedrosti espíritu santompi phoqtʼataw+ jupanakar akham säna:

“Marka apnaqerinaka, ancianonaka, 9 ¿kuna suma luräwtejj nanakajj aka cojo jaqer qollasajj lurapkta uk yatiñti munapjjta?+ ¿Kunjamats aka jaqejj walipti uk yatiñti munapjjarakta? 10 Taqe jumanakasa Israel markankir taqe jaqenakasa ak yatipjjam, khitirutï jumanakajj mä lawar chʼakkatas* jiwayapkta,+ Diosajj jiwatanak taypit jaktaykaraki+ uka Nazareno+ Jesucriston sutipjjaruw aka jaqejj walipti, ukatwa aka jaqejj jumanak nayraqatans kʼumarak saytʼatäskaraki. 11 ‘Kawkïr qalarutï jumanakajj uta lurirïkasin janis kuna valoranïkaspa ukham uñjapkta, ukampis esquin jachʼa qalar tukki’ ukajja, Jesusawa.+ 12 Ukhamarus jupat sipanjja yaqha salvirejj janiw utjkiti,+ janirakiw Diosan ajllit yaqha sutejj aka oraqen utjkiti, ukhamat jiwasan salvasiñasataki”+ sasa.

13 Ukhamajja Pedrompir Juanampir jan ajjsartʼas parlir uñjasasa, jan yatjjatata* aleq jaqekïpjjatap amuyasasa,+ wal musparapjjäna. Jesusamp chik sarnaqerïpjjatapwa amuyapjjarakïna.+ 14 Qollatäjjäna uka jaqer jupanakamp chika saytʼat uñjasajja,+ janiw jupanakar kamsirjamäpkänsa.+ 15 Ukhamasti Sanedrinan* salapatwa jupanakar khitsupjjäna, jupanakkamaw parlakipañ qalltapjjarakïna, 16 akham sasa: “¿Kunsa aka jaqenakamp lurañäni?+ Cheqas jan imtʼkaña mä musparkañ milagro* jupanakajj lurapjje, Jerusalenan jakir jaqenakas taqeniw uk yatipjje,+ janirakiw jiwasas janis ukajj cheqäkaspa ukham sisksnati. 17 Ukhamasti jaqenak taypin ukjjat jan jukʼampi parlasiñapatakejj jupanakar ajjsarayapjjañäni. Janiw khitirus jukʼampejj uka jaqen sutipjjar parlapjjätati sasin jupanakar sapjjañäni”+ sasa.

18 Ukatjja jupanakar jawsasajj akham sasaw sapjjäna: “Janipuniw uka Jesusan sutipjjarojj kunsa arsupjjätati ni yatichapjjätasa” sasa. 19 Uk satajja akham sasaw Pedrompi Juanampejj jupanakar sapjjäna: “Diosar istʼañat sipans jumanakar istʼañatejj Dios nayraqatan walïchejja, jumanak uk amuytʼjjapjjam. 20 Kunanaktï nanakajj uñjapkta, istʼapkarakta ukanakat parlañ janiw amuktʼapkiristti”+ sasa. 21 Ukatwa mä kutimpi jupanakar ajjsarayasajj khitanukjjapjjäna, janirakiw castigañatakejj kuna juchsa jikjjatapkänti, jaqenakarus ajjsarapjjarakïnwa,+ uka jaqenakajj kunatï paskäna uk yatisin taqeni Diosar jachʼañchasipkatap layku. 22 Kuna laykutejj milagrompi* qollatäkäna uka jaqejj 40 jila maranïnwa.

23 Antutatäjjapjjäna uka qhepatjja, mayni discipulonakan ukaruw jupanakajj sarapjjäna, kuntï jilïr sacerdotenakas ancianonakas sapkäna ukanakwa jupanakar yatiyapjjäna. 24 Uk istʼasasti mä amtakiw taqe jupanakajj Diosar orasipjjäna, akham sasa:

“Taqe Kunjjar Munañani Tatitu, jumaw alajjpachsa, oraqsa, lamar qotsa lurtajja, kunanakatï ukanakan utjki ukanakas juman luratarakiwa.+ 25 Jumarakiw espíritu santo taypejj David+ nanakan nayra awkijan lakapat arsuwaytajja, uka servirim taypejj akham sistawa: ‘¿Kunatsa markanakajj chʼajjwasipki? ¿Kunatsa jaqenakajj inamayäki ukanakat lupʼisipki? 26 Oraqenkir reyinakajj saytʼasipjjewa, marka apnaqerinakas Jehová* Dios contra, ajllitap contra* nuwasiñatakiw mayachtʼat tantachasipjje’+ sasa. 27 Cheqpachansa Herodesasa Poncio Pilatosa+ yaqha markankir chachanakampi Israel markankir jaqenakampiw aka markan tantachasipjjäna. Khitirutï jumajj ajlliskta+ uka santo servirim Jesús contraw jupanakajj tantachasipjjäna, 28 ukhamat kunanaktï chʼamamasa* amtamasa ukanakan pasañapatakejj janïräkipan siskäna ukan phoqasiñapataki.+ 29 Jichhasti Jehová* Dios, kunjamsa jupanakajj ajjsarayapjjetu uk istʼam, nanaka esclavonakamarojj yanaptʼapjjeta, ukhamat arunakamat jan ajjsaras parlasipkakiñajataki. 30 Jumajj usutanak qollañatakejj amparam loqtaskakim, santo serviriman Jesús sutipjjarojj+ milagronakas* musparkañanakas+ lurasiskakpan” sasa.

31 Jupanakajj Diosar taqe chuyma ruwtʼasiñ tukuyapjjäna ukhajja, kawkintï tantachasipkäna uka cheqajj walpun khatatïna. Taqpachaniw espíritu santompi phoqtʼatäpjjäna,+ jan ajjsarasarakiw Diosan arunakapat parlapjjäna.+

32 Ukhamarus creyipkäna uka walja jaqenakajj mä chuymakïpjjänwa, mä amtakïpjjarakïnwa. Janiw maynis taqe utjirinakapat nayankiw sirejj utjkänti, taqe kunanakapas taqenitakïnwa.+ 33 Apostolonakajj wali chʼamampiw Tatit Jesusan jaktäwipat qhanañchasipkäna.+ Jupanakajj Diosan jachʼa khuyapayasiñapamp bendisitäpjjarakïnwa. 34 Cheqas janiw jupanak taypin khiti pistʼayasiris utjkänti.+ Taqe khitinakatï oraqenakanïpkäna, utanakanïpkäna ukanakajja, aljasaw uka qollqe apapjjäna, 35 apostolonakan nayraqataparuw uchapjjarakïna.+ Ukatsti qhawqhatï sapa maynitakejj munaski ukarjamaw jalanoqasïna.+ 36 José sutini mä jaqew utjäna, juparojj Bernabé+ sasaw apostolonakajj sapjjerïna (uka sutejj “chuymachasirin wawapa” sañ muni), Chipre markan nasiri mä levita jaqerakïnwa, 37 jupan mä oraqepaw utjäna, uka oraqe aljasasti apostolonakan ukaruw uka qollqe aparakïna.+

5 Ukatjja Ananías sutini mä chachaw Safira sat warmipamp chikajj oraqe aljapjjäna. 2 Jupasti jamasatwa aljat qollqet mä qhawqha apaqäna, warmipajj uk yatirakïnwa. Qhawqhatï jiltʼkäna uk apasasti, apostolonakan nayraqataparuw uchäna.+ 3 Pedrojj jupar sarakïnwa: “Ananías, ¿kunatsa Supayajj* espíritu santor+ kʼarintañamatakisa,+ oraq aljat qollqet mä qhawqha jamasat apaqañamatakis amtaytamjja? 4 Uka oraqejj amparamankaskäna ukhajja, ¿janit jumankkänjja? Aljatäjjäna ukhasa, ¿janit uka qollqempejj munañamar kuns lurkasmänjja? ¿Kunatsa jumajj chuymaman uk lurañ amtta? Janiw jaqenakar engañktati, jan ukasti Diosaruw engañasktajja” sasa. 5 Uka arunak istʼasasti, Ananiasajj may jaqotattasaw jiwjjäna. Taqe khitinakatï uk istʼapkäna ukanakajj walpun ajjsarapjjarakïna. 6 Ukatsti mä qhawqha waynanakaw jutasin telanakamp jupar llawuntapjjäna, ukatjja apsusaw imtʼanjjapjjäna.

7 Niya kimsa horanak qhepatjja, warmipaw mantarakïna, kunatï paskäna uk janiw jupajj yatkänti. 8 Pedrojj akham sasaw jupar säna: “Sitaya, ¿ukharupunit uka oraq aljapjjta?” sasa. Jupajj sarakïnwa: “Jïsa, ukharupuniw aljapjjta” sasa. 9 Ukatwa Pedrojj jupar säna: “¿Kunatsa jumanakajj Jehová* Diosan espiritupar yantʼañ amtapjjta? ¡Uñtam! Chachamar imantanipki uka jaqenakajj punkunkasipkiwa, jupanakaw jumar apsupjjarakïtam” sasa. 10 Ukaratpachaw jupajj Pedron kayup nayraqatar jaqotattasin jiwjjäna. Waynanakajj mantanipjjäna ukhajja, jiwatak katjjapjjäna, apsusaw chachap jakʼar imtʼanjjapjjäna. 11 Ukhamasti congregacionankirinakasa khitinakatï ukanak istʼapkäna ukanakas taqeniw wal ajjsarapjjäna.

12 Ukhamarus apostolonak taypejj walja milagronakampi* musparkañanakampiw jaqenak taypin lurasïna.+ Jupanakajj taqeniw Salomonan Columnanakapa+ sat cheqan tantachasipjjerïna. 13 Cheqas ajjsarañat janiw mayninakat khitis discipulonakar mayachasiñ munkänti, ukampirus jaqenakajj wali sum discipulonakat parlapjjäna. 14 Khitinakatï Tatitur creyipkäna ukanakatjja, waljanipuniw chachanakatsa warminakatsa jiljjattaskäna.+ 15 Usutanakar kunaw jachʼa thakinakar apsunipjjäna, jiskʼa ikiñanakaru, camillanakaruw apnoqapjjäna, ukhamat Pedrojj uka cheq paskasin jupanakat mä qhawqhanir chʼiwipampikis puriyañapataki.+ 16 Jerusalén jakʼankir markanakatsa waljaniw jutapjjäna, usutanakaru, demonionakan tʼaqesiyat jaqenakaruw apanipjjäna, taqpachanirakiw qollatäpjjäna.

17 Jachʼa jilïr sacerdotesa, jupamp chikäsipkäna uka saduceonakan sectapankiri taqe jaqenakasa, wali colerataw saytʼasipjjäna. 18 Apostolonakar katuntasajj* markankir carcelaruw llawintapjjäna.+ 19 Arumasti Jehová* Diosan angelapaw carcelan punkunakap llawiräna,+ jupanakar irpsjjasajj akham sänwa: 20 “Templor sarapjjam, jakañat parlir suma yatiyäwinak jaqenakar yatiyasipkakim” sasa. 21 Uk istʼasasti willjtatwa jupanakajj templor mantasin yatichañ qalltapjjäna.

Kunapachatï jachʼa jilïr sacerdotesa jupamp chikäsipkäna ukanakas puripjjäna ukhajja, Sanedrinankirinakaru Israel markankir ancianonakaruw jawsthapipjjäna, ukatjja carcelaruw guardianak khitapjjäna, ukhamat apostolonakar jupanak nayraqatar irptanipjjañapataki. 22 Guardianakajj ukar puripjjäna ukhajja, janiw jupanakar carcelan jikjjatapkänti, ukatwa kuttʼanisajj jupanakar yatiyapjjäna, 23 akham sasa: “Carceljj suma llawintat jikjjatapjjta, cárcel uñjir guardianakas punkun saytʼatäsipkänwa, llawirasajj janiw khitis uka manqhan utjkänti” sasa. 24 Templonkir capitanasa jilïr sacerdotenakasa uka arunak istʼasajja, kunak paskani sasaw wal musparapjjäna. 25 Ukatjja mayniw purisin jupanakar akham sas yatiyäna: “Carcelar llawintapkta uka chachanakajj jaqenakaruw templon yatichasipki” sasa. 26 Ukhamasti capitanajj guardianakapamp chik sarasaw apostolonakar irptanipjjäna. Jaqenakan qalanakampi jaqjatäñ ajjsarasajja, sumatakwa jupanakar irptanipjjäna.+

27 Jupanakar irptanisajja Sanedrinan salaparuw saytʼayapjjäna. Ukatjja jachʼa jilïr sacerdotew jupanakar jisktʼäna, 28 sarakïnwa: “Janipuniw uka jaqen sutipjjar jukʼamp yatichapjjätati sasarakis jumanakar qhan sapjjsmajjä,+ ukampis jumanakajj Jerusalén markpacharuw yatichäwinakamamp phoqantapjjtajja. Uka jaqen jiwatapatjja nanakaruw juchañchañ munapjjestajja”+ sasa. 29 Uk satasti Pedrompi mayni apostolonakampejj akham sasaw jupanakar sapjjäna: “Jaqenakar istʼañat sipansa Diosar istʼapjjañajawa.*+ 30 Nanakan nayra awkinakajan Diosapaw Jesusar jaktayi, khitirutï jumanakajj mä lawar* warkkatasin jiwayapkta ukaru.+ 31 Juparuw Diosajj Jachʼa Irpiritsa+ Salviritsa+ kupëjjapar jachʼañchi,+ ukhamat Israel markankirinakajj arrepentisipjjañapataki, juchanakat perdón katoqapjjañapataki.+ 32 Nanak pachpaw ukanakat testigöpjjta,+ espíritu santos+ ukhamaraki. Diosaw khitinakatï juparojj istʼapki* taqe ukanakarojj uka espíritu santo churi” sasa.

33 Jupanakajj uk istʼapjjäna ukhajja, walpun colertʼasipjjäna, jupanakar jiwarayañwa munapjjarakïna. 34 Sanedrinanjja, Gamaliel+ sutini mä fariseo jaqew saytʼasïna, jaqenakans wali respetata, Ley yatichiri ukham jaqënwa. Jupajj apostolonakar mä rato anqar irpsupjjañapatakiw mayïna. 35 Jupanakar sarakïnwa: “Israel markankir tatanaka, kuntï aka jaqenakar lurañ amtapkta ukat wal amuyasipjjam. 36 Akat mä qhawqha tiempo nayrakiw Teudas sat mä jaqejj sartäna, nayajj mä jilïrïtwa sasaw jupajj säna, niya 400 chachanakaw jupar mayachasipjjäna. Jupajj jiwayat uñjasïna ukhajja, jupar arkirinakajj taqeniw aywitatjjapjjäna, ina chʼusaruw tukusjjapjjarakïna. 37 Jupa qhepatjja Judas sat mä galileo jaqerakiw censo urunakan sartäna. Walja jaqenakaw jupar arkapjjarakïna. Jupajj jiwjjäna ukhajja, taqe arkirinakapajj taqe toqeruw aywitatjjapjjäna. 38 Ukhamajj kunanakatï jichhajj pasaski ukanak amuyasajja, nayajj sapjjsmawa, jan aka jaqenakar kuns lurapjjamti, antisas antutjjapjjam. Kuntï jupanakajj amtasipki jan ukajj lurasipki ukanakatï jaqenakat jutchi ukhajja, tukusiniwa, 39 Diosat jutchi ukhajja, janiw jumanakajj ukanak tukjapkasmati.+ Ukatarak jumanakajj Dios contra nuwasisipkasma”+ sasa. 40 Jupanakajj arsutapar istʼapjjänwa, ukatjja apostolonakar jawsayasaw jawqʼjapjjäna,*+ janiw Jesusan sutipjjarojj jukʼampi parlapjjätati sasaw ewjjapjjäna, ukatsti antutjjapjjarakïnwa.

41 Ukhamasti jupanakajj Sanedrinankir jaqenakan nayraqatapatjja wali kusisitaw sarjjapjjäna.+ Kuna laykutejj Jesusan sutip layku phenqʼachat uñjasipjjatapat Diosajj wali sum jupanakar uñjäna. 42 Jupanakajj sapüruw templonsa utat uta+ sarasinsa yatichasipkakïna, Cristo Jesusjjat suma yatiyäwinaksa yatiyasipkarakïnwa.+

6 Discipulonakajj uka urunakan wal jiljjattaskäna ukhajja, griego arut parlir judionakaw hebreo arut parlir judionak contrajj parlañ qalltapjjäna, sapür lakiraskäna uka manqʼat viudanakapajj jan katoqapjjatap layku.+ 2 Ukatwa Tunka Payani apostolonakajj taqe discipulonakar jawsthapipjjäna, ukatjja akham sasaw sapjjäna: “Janiw nanakatakejj walïkiti Diosan arunakap jaytasin manqʼanak mesanakan lakiskañajja.+ 3 Jilatanaka, ukhamajj jumanak taypitjja suma sarnaqerit uñtʼata paqallqo chachanak+ ajllisipjjam, espíritu santompi yatiñampi phoqtʼat chachanakaru,+ ukhamat uk lurapjjañapatakejj jupanakar uttʼayapjjañajataki.+ 4 Nanakajj oración lurañaru Diosan arunakapat yatichañaruw uchasipjjäjja” sasa. 5 Kuntï jupanakajj sapkäna ukajj taqe discipulonakatakejj walikïnwa, ukatwa Diosar taqe chuyma confiyiri,* espíritu santon phoqtʼata Estebanar ajllipjjäna, ukhamarak Felipe,+ Prócoro, Nicanor, Timón, Parmenas, judionakan religionapar mantir Nicolás, jupajj Antioquía markatänwa. 6 Jupanakarojj apostolonakan ukaruw irpanipjjäna, apostolonakajj oración lurasaw jupanakar amparamp loqjjatapjjäna.+

7 Diosan arunakapajj yatiyasiskakïnwa,+ discipulonakas walipuniw Jerusalén markan jiljjattaskäna.+ Walja sacerdotenakaw creyentëjjapjjarakïna.+

8 Estebanajj Diosamp sumat uñjatänwa, Diosaw juparojj chʼam churäna. Jupajj jachʼa milagronakampi* wali musparkañanakampi jaqenak taypin luräna. 9 Libre* Jaqenakan Sinagogapa* satäki ukankir mä qhawqha jaqenakaw Estebanamp jiskhisiñatak sarapjjäna, Cirene, Alejandría, Cilicia, Asia markankir mä qhawqha jaqenakas sarapjjarakïnwa. 10 Estebanajj wali yatiñampi espíritu santon yanaptʼapampi parlatap laykojja, jupanakajj janiw jupa contrajj kamsirjamäpkänsa.+ 11 Ukatwa jupanakajj jaqenakar jamasat yatichapjjäna, akham sapjjañapatakiw iyawsayapjjäna: “Moisés contra ukhamarak Dios contra jan walinak parlaskirwa jupar istʼapjjta” sasa. 12 Ukjjarusti jaqenakana, ancianonakana, escribanakan saytʼasipjjañapatakiw jupanakajj chʼamañchapjjarakïna. Estebanan ukar mä akatjamat purisajj munkir jan munkir katuntasaw Sanedrinar apapjjäna. 13 Ukatjja falso testigonakaruw puriyanipjjarakïna, jupanakajj akham sasaw sapjjäna: “Aka jaqejj walpun Diosan templop contrasa Ley contras parli, janiw amuktʼirjamäkiti. 14 Nazareno Jesusaw Diosan aka templop allthapini, Moisesajj jaytawaykistu uka costumbrenaksa juparakiw mayjtʼayani sasin parlirwa aka jaqer istʼapjjta” sasa.

15 Taqe khitinakatï Sanedrinan qontʼatäsipkäna ukanakajja, walpun Estebanar uñchʼukipjjäna, jupan ajanupajj mä angelan ajanupäkaspas ukhamwa uñjapjjarakïna.

7 Jachʼa jilïr sacerdotejj akham sasaw säna: “¿Ukanakajj cheqäskapuniti?” sasa. 2 Estebanajj sarakïnwa: “Awkinaka, jilatanaka, istʼapjjam. Kunapachatï Abrahán sat nayra awkisajj Mesopotamia lugarankaskäna, Harán+ oraqen janïr jakkäna ukhaw Jachʼa Diosajj jupar uñstäna, 3 akham sasaw jupar säna: ‘Markamat mistjjam, familiaranakams jaytjjam, nayajj uñachtʼaykäma uka oraqer saram’+ sasa. 4 Ukatwa jupajj caldeonakan oraqepat sarjjasin Harán markan jakäna. Awkipajj jiwjjäna+ uka qhepatjja, kawkintï jichhajj jumanakajj jakapkta uka oraqen jakañapatakiw Diosajj jupar irpanirakïna.+ 5 Ukhamarus ukanjja janiw kuna oraqsa juparojj herenciat churkänti, ni kayu taktʼasiñ ukchʼaksa churkänti. Ukampis uka oraq jupar churañataki, uka qhepatjja wawanakapar churañatakiw Diosajj arsüna,+ uksti janïr Abrahanajj wawanïkäna ukhaw arsüna. 6 Wawanakamajj yaqha markanwa extranjeronakjam jakapjjani, jaqenakan esclavopar tukuyatäpjjaniwa, jupanakajj 400 maranakaw+ tʼaqesipjjani sasaw Diosajj jupar sarakïna. 7 Ukatjja Diosajj akham sasaw säna: ‘Kawkïr markarutï jupanakajj esclavot servipkani uka markarojj nayaw castigäjja’+ sasa. Ukatjja saskakïnwa: ‘Ukanak qhepatsti jupanakajj mistunipjjaniwa, aka cheqanwa nayar servipjjarakitani’+ sasa.

8 ”Diosajj circuncisión* pacto Abrahanar churarakïna,+ ukhamatwa Abrahanajj Isaacan awkipäjjäna,+ kimsaqallqo urutwa jupar circuncidäna.+ Isaacasti Jacobun awkipänwa, Jacobojj 12 familianak pʼeqtʼiri chachanakan awkiparakïnwa.* 9 Familia pʼeqtʼirinakajja José contraw wal colerasipjjäna,+ Egipto markaruw aljapjjarakïna.+ Ukampis Diosajj jupampïskänwa.+ 10 Jupaw taqe tʼaqesiñanakapat Josear salväna, juparakiw Egipto marka apnaqeri faraón rey nayraqatan suma uñjatäñsa yatiñsa churäna. Uka faraonaw Egipto marka apnaqañapatakisa taqpach utap apnaqañapatakis jupar uttʼayäna.+ 11 Ukampis manqʼat pistʼañaw taqe Egipto markansa Canaán oraqensa utjäna, cheqas wali tʼaqesiñaw utjäna. Nayra awkinakasajj janiw kuna manqʼañanïpkänsa.+ 12 Ukampis Egipto markan manqʼañanak utjaskatapwa Jacobojj istʼäna, ukatwa jupajj nayra awkinakasar nayrïr kutejj khitäna.+ 13 Payïr kutin sarapkäna ukhaw Joseajj jilanakapamp uñtʼayasjjäna, faraonas Josean familiapar uñtʼjjarakïnwa.+ 14 Ukatwa Joseajj mä yatiyäwi apayäna, uka lugarat jutjjapjjañapatakiw Jacob awkiparusa familiaranakaparus jawsayäna,+ jupanakasti 75 jaqenakäpjjänwa.+ 15 Ukhamasti Jacobojj Egipto markaruw saraqäna,+ ukanwa jupajj jiwjjäna,+ nayra awkinakasas ukanwa jiwjjapjjarakïna.+ 16 Jupanakajj Siquem markar apatäjjapjjänwa, Abrahanajj qollqemp* alaskäna uka sepulturar imatäjjapjjänwa, uksti Siquem markanwa Hamor sat jaqen yoqanakapat jupajj aläna.+

17 ”Kuntï Diosajj Abrahanar siskäna uka promesan phoqasiñapatak tiempojj jakʼachasinjjäna ukhajja, walpun Israel markajj Egipton jiljjattäna, waljaptarakïnwa, 18 Egipto markan yaqha reyin uttʼasiñapkama. Uka reyejj janiw Josear uñtʼkänti.+ 19 Jupajj nayra awkinakas contraw jan walinak lurañ amtäna. Munkir jan munkirwa nayra awkinakasarojj asu wawanakap apanukuyäna, ukhamat jiwarapjjañapataki.+ 20 Uka tiemponwa Moisesajj nasirakïna, jupajj wali suma uñnaqtʼanïnwa.* Juparojj awkipan utapanwa kimsa phajjsinak uywapjjäna.+ 21 Jupajj apanukutäjjäna+ ukhajja, faraonan phuchapaw jupar ichtasïna, pachpa wawaparjamaw uywasirakïna.+ 22 Ukhamasti Moisesajj Egipto markankir jaqenakan taqe yatiñapampi yatichatänwa. Cheqas arunakapansa luratanakapansa wali chʼamanïnwa.+

23 ”Jupajj 40 maranëjjäna ukhajja, Israelan wawanakapäkäna uka jilanakapar tumptʼañwa chuymapan amtäna.*+ 24 Kunjamsa mä egipciojj jupanakat mayniru ina chʼusat tʼaqesiyaskäna uk uñjasajja, jupat arjjatasïnwa, ukatwa uka tʼaqesiyir egipcio jaqerojj jiwayäna, ukhamatwa uka jilapat vengasïna. 25 Moisesajj akham amuyäna: jupa taypiw Diosajj salvistani sasaw jilanakajajj nayat amuyapjjani sasa. Ukampis jilanakapajj janiw uk amuyapkänti. 26 Qhepürojja jupanakan ukar saräna ukhajja, nuwasirinakaruw uñjäna, ukatwa sumankthapipjjañapatakejj jupanakar akham säna: ‘Tatanaka, jumanakajj jilapuräpjjtawa, ¿kunatsa jumanakkam jan wal lurasipjjta?’ sasa. 27 Ukampis kawkïritejj masipar jan wal luraskäna ukajja, may nuktʼasaw jupar akham säna: ‘¿Khitis jumarojj apnaqeritsa juezatsa nanakjjar uttʼaytam? 28 ¿Kunjamtï masürojj egipcio jaqer jiwaykta ukhamti nayar jiwayañ munista?’ sasa. 29 Uk istʼasasti Moisesajj escapjjänwa, Madián oraqenwa jupajj mä extranjerjam jakasjjäna, ukanwa jupatakejj pä yoqall wawanakajj nasirapïna.+

30 ”Kunapachatï 40 maranak pasjjäna ukhajja, Sinaí qollu wasaranwa mä angelajj jupar uñstäna, nina aqaskir chʼapi taypina.+ 31 Uk uñjasasti Moisesajj wal musparäna, uk sum uñjañatak jakʼachasïna ukhajja, Jehová* Diosan arupaw istʼasïna, akham siri: 32 ‘Nayajj nayra awkinakaman Diosapätwa, Abrahanana, Isaacana, Jacobun Diosapätwa’+ sasa. Moisesajj wal khatatïna, janirakiw jukʼamp uñakipirejj sarañ munjjänti. 33 Jehová* Diosajj akham sasaw jupar säna: ‘Kayumat wiskhunak* apsusim, kawkjantï jumajj saytʼatäskta uka oraqejj sagrado oraqewa. 34 Egiptonkki uka markajan tʼaqesitapjja cheqpachapuniw uñjta, ayqotapsa istʼaraktwa,+ jupanakar salvañatakiw nayajj saraqanta. Jichhajj jutam, Egipto markaruw khitäma’ sasa. 35 Uka Moisesarojj rechazapjjänwa, sapjjarakïnwa: ‘¿Khitis jumarojj apnaqeritsa juezatsa uttʼaytam?’+ sasa. Ukampis Diosaw juparojj apnaqerjama salvirjama khitäna,+ nina aqaskir chʼapi taypin jupar uñstkäna uka ángel taypiw khitäna. 36 Jupaw Egipto+ markansa Mar Rojo+ sat qotansa israelitanakarojj musparkañanaka milagronak* lurasin irpsunïna,+ ukhamarakiw wasaransa 40 maranakajj luräna.+

37 ”Uka Moisesaw Israelan wawanakaparojj akham säna: ‘Diosaw jumanakatakejj nayjam mä profeta jilanakam taypit churapjjätam’+ sasa. 38 Moisesaw Israel marka taypin wasarankäna, Sinaí qollun parlkäna uka angelampi+ nayra awkinakasamp chika.+ Juparakiw Diosan jakkir yatiyäwinakapsa jiwasar churañatakejj katoqäna.+ 39 Ukampis nayra awkinakasajj janiw jupar istʼañ munapkänti, juparojj rechazapjjänwa,+ chuymanakapansa Egiptoruw kuttʼjjapjjäna.+ 40 Ukatjja akham sasaw Aaronar sapjjäna: ‘Diosanak lurarapipjjeta, ukhamat nanak nayraqat sarapjjañapataki. Egipto oraqet irpsunipkitu uka Moisesampejj kunapun kamachjjchi, janiw yatipkti’+ sasa. 41 Ukhamasti jupanakajj mä vaca qallu uka urunakan lurapjjäna, uka idoloruw sacrificionak loqtapjjarakïna, mä fiesta lurasaw kuntï lurapkäna uk fiestachapjjäna.+ 42 Ukatwa Diosajj jupanakat jitheqtjjäna, alajjpachankir ejercitor servipjjañapatakiw jupanakar katuyjjarakïna,+ kunjamtï Profetanakan libropan qellqatäki ukhama, ukansti akham siwa: ‘Israel marka, 40 maranaka wasarankkasinjja, jumanakajj janiw ofrendanaksa ni sacrificionaksa nayarojj loqtapkistati, ¿janich ukhamäki? 43 Jumanakajj Moloc diosan carpapampi+ Refán diosan warawarapampwa apnaqapjjtajja, adorañatakiw* uka idolonak lurapjjtajja, ukatwa nayajj Babiloniat jukʼamp jayar apapjjäma’+ sasa.

44 ”Nayra awkinakasajj wasarankapjjäna ukhajja, tabernaculow* jupanakan utjäna, ukajj kunjamtï Diosajj Moisesar siskäna, uñachtʼaykarakïna ukarjam luratänwa.+ 45 Uka tabernáculo katoqasasti nayra awkinakasajj Josué tatamp chikaw markanakan katuntat oraqer apapjjäna.+ Diosaw nayra awkinakasan nayraqatapatjja uka markanakar alisnuküna.+ Ukatsti uka tabernaculojj Davidan urunakapkamaw ukankaskäna. 46 Davidajj Dios nayraqatan sumat uñjatänwa, Jacobun Diosapatakiw mä uta lurañ mayirakïna.+ 47 Ukampis janiw jupajj uka uta lurkänti, jan ukasti Salomonaw uka uta luräna.+ 48 Ukhamarus Jachʼa Diosajj janiw jaqen lurat utan jakkiti.+ Kunjamtï mä profetajj siskejja, 49 Jehová* Diosajj akham siwa: ‘Alajjpachajj tronojawa,+ oraqejj kayunakajan taktʼasiñaparakiwa.+ ¿Kunjam utaraki nayatak lurapjjasmasti? Jan ukajj ¿kawkinkisa samarañ lugarajajja? 50 ¿Janit amparajajj taqe ukanak lurki?’+ sasa.

51 ”Jan istʼasir jaqenaka, qala chuymani jiñchu llupantat jaqenaka,* jumanakajj sapa kutiw espíritu santotak saytʼasipjjtajja. Kunjamtï nayra awkinakamajj lurapkänjja, ukhamarakiw jumanakajj lurapjjtajja.+ 52 ¿Kawkïr profetarus nayra awkinakamajj jan arknaqapkänjja?+ Cheqas khitinakatï cheqapar sarnaqerin jutañapjjat janïräkipan yatiyapkäna ukanakaruw jupanakajj jiwayapjjäna.+ Jichhasti juparuw jumanakajj aljantapjjtajja, jiwayapjjaraktajja.+ 53 Angelanak taypiw Diosajj Ley churapjjtamjja,+ ukampis janiw jumanakajj ukarjam phoqapktati” sasa.

54 Ukanak istʼasasti jupanakajj walpun chuymanakapan colerasipjjäna, Estebanar uñkatasajj laka chʼakhanaks walpun tʼurusipjjäna. 55 Jupasti espíritu santon phoqtʼatajj alajjpach uñtäna, Diosan kʼajkir qhanap uñjäna, Jesusarojj Diosan kupëjjapan saytʼata uñjarakïna,+ 56 ukat sarakïnwa: “¡Uñtapjjam! Alajjpach jistʼartat uñjta, jaqen Yoqaparus+ Diosan kupëjjapar saytʼatwa uñjarakta”+ sasa. 57 Ukatwa jupanakajj wali jachʼat arnaqasipjjäna, jiñchunakapsa amparampiw llupantasipjjäna, taqenirakiw jupar chhukjjatapjjäna. 58 Ukatsti marka anqäjjar wayunukusaw juparojj qalanakampi jaqjapjjäna,+ falso testigonakajj+ patjja isinakapwa Saulo sat waynan kayupar uchapjjäna.+ 59 Estebanar qalanakampi jaqjasipkäna ukhajja, akham sasaw jupajj ruwtʼasïna: “Tatit Jesús, espirituj katoqtʼasita” sasa. 60 Ukatsti qonqortʼasisaw jupajj wali jachʼat akham sasin artʼasïna: “Jehová* Dios, aka juchatjja janikiy jupanakar juchañchamti”+ sasa. Ukanak arsusasti jiwañanwa jupajj iktʼawayjjäna.

8 Saulotakejj Estebanar jiwayañajj walikïskänwa.+

Uka uruw Jerusalenankir congregacionar wal arknaqañajj qalltasïna. Taqeniw Judea ukhamarak Samaria uksa toqenakar ananukut uñjasipjjäna,+ apostolonakakiw Jerusalenan quedasipjjäna. 2 Dios chuyma chachanakaw Estebanar imtʼanjjañatak apjjapjjäna, walpun jupatjamajj jachapjjarakïna. 3 Ukhamarus Saulojj añchapuniw congregacionar tʼaqesiyañ qalltäna, utanakarus mantaskakïnwa, ukhamat chachanakar warminakar qatatsusin carcelar llawintañataki.+

4 Khitinakatï ananukut uñjasipkäna ukanakajja, Diosan arunakapat suma yatiyäwinak yatiyasaw taqe uka cheqanakar sarapjjäna.+ 5 Felipejj Samaria+ markar* saraqasaw jupanakar Cristot yatiyañ qalltäna. 6 Jaqenakajj wali amuyumpiw kunanaktï Felipejj siskäna ukanak istʼapjjäna. Juparusti istʼapjjänwa, milagronak* lurirsa uñjapjjarakïnwa. 7 Waljaniw demonionïpjjäna, ukanakajj wali jachʼat wararisaw jaqenakat mistupjjäna.+ Ukhamarus walja suchunaka* cojonakaw qollatäpjjarakïna. 8 Ukhamajj wali kusisiñaw uka markan utjäna.

9 Simón sutini mä chachaw uka markan utjarakïna, uka nayrasti jupajj magianak lurirïnwa, Samaria markankirinakar wal musparayäna, janiw khitis nayjam jachʼajj utjkiti sarakirïnwa. 10 Jiskʼanakasa jachʼanakasa taqeniw jupar istʼapjjäna, sapjjarakïnwa: “Aka jaqejj Diosan Chʼamapawa, jupajj Wali Chʼamani satawa” sasa. 11 Ukhamasti jupanakajj wal jupar istʼapjjäna, magianak walja tiempo lurasin jupanakar musparayatap layku. 12 Feliper creyipjjäna ukhajja, chachanakamp warminakampiw bautisasipjjäna.+ Felipejj Diosan Reinopata*+ Jesucriston sutipat suma yatiyäwinak jupanakar yatiyatap layku. 13 Simón pachpaw creyentëjjäna. Bautisasjjäna uka qhepatjja, Felipemp chikaw jupajj quedasïna,+ milagronaka* wali musparkañanak uñjasajj walpun jupajj musparäna.

14 Samaria markankir jaqenakajj Diosan arunakap katoqapjjatap apostolonakajj Jerusalenan istʼapjjäna+ ukhajja, Pedrompir Juanampiruw jupanakan ukar khitapjjäna. 15 Jupanakajj Samaria markar saraqasaw oración lurapjjäna, ukhamat uka jaqenakajj espíritu santo katoqapjjañapataki.+ 16 Janïraw jupanakat maynis espíritu santo katoqkänti, jan ukasti Tatit Jesusan sutipjjarukiw bautisasipjjäna.+ 17 Ukhamajj Pedrompi Juanampejj amparampiw jupanakar loqjjatapjjäna,+ jupanakasti espíritu santo katoqañ qalltapjjäna.

18 Kunjamsa apostolonakajj amparampi loqjjatasin espíritu santo churapjjäna uk uñjasajja, Simonajj qollqwa jupanakar churañ munäna, 19 akham sasa: “Uka chʼam nayar churapjjarakita, ukhamat khitirutï nayajj amparamp loqjjatkä ukajj espíritu santo katoqañapataki” sasa. 20 Ukampis Pedrojj akham sasaw jupar säna: “Qollqemajj jumamp chik tukuspan. ¿Kuntï Diosajj gratisak churki uk qollqempiw jikjjatäjja sasat amuyta?+ 21 Chuymamajj Dios nayraqatan jan cheqapätap laykojja, janiw uka toqet juman kuna yatiñamas ni kuna lurañamas utjkiti. 22 Ukhamajj uka jan wali amuyunakamat arrepentisim, Jehová* Diosarus wal ruwtʼasim, inas ukhamat chuymaman utjki uka jan wali amtamat perdonatächïta. 23 Nayajj amuytwa, jumajj mä kʼallkʼu venenötawa,* kunatï jan cheqapäki ukan esclavoparakïtawa”* sasa. 24 Uk satasti Simonajj akham sasaw säna: “Jumanakay Jehová* Diosar ruwtʼarapipjjeta, ukhamat kuntï jumanakajj sapkta ukanakajj jan nayjjar pasañapataki” sasa.

25 Ukhamasti Jehová* Diosan arunakap parlasina ukhamarak taqe uka cheqanakan phoqatpach yatiyasinjja, jupanakajj Jerusalén markaruw kuttʼanjjapjjäna, suma yatiyäwinak yatiyasaw Samariankir walja jiskʼa markanak sarapjjäna.+

26 Ukampis Jehová* Diosan angelapaw+ Feliper parläna, akham sasa: “Wakichtʼasisajj aynach toqer* saram, Jerusalenat Gaza markar saraqki uka thakir saram” sasa. (Ukajj wasarankir thakiwa). 27 Ukatwa jupajj wakichtʼasisin saräna. Etiopía markankir mä eunuco* jaqempiw jikisïna, jupajj autoridadan jaqënwa, Etiopía marka apnaqer Candace reinan serviripänwa, juparakiw taqpach qollqep apnaqäna. Jupajj Diosar adoririw* Jerusalén markar saratayna.+ 28 Kuttʼaskäna ukhajja, carropan qontʼataw jupajj Isaías profetan qellqatanakap jachʼat liytʼaskäna. 29 Ukatsti espíritu santojj akham sasaw Feliper säna: “Saram, uka carror jakʼachasim” sasa. 30 Ukatwa Felipejj uka carror jakʼachasisajj carromp chik tʼijüna, Isaías profetan qellqatanakapat jachʼat liytʼaskir istʼarakïna, ukatjja akham sasaw jupar jisktʼäna: “¿Kuntï jumajj liyiskta uk cheqpachapunit amuyta?” sasa. 31 Jupajj sarakïnwa: “¿Cheqpachans jan khitin yatichatajj kunjamarak amuyiriststi?” sasa. Ukatwa Feliperojj jupan ukar makatañapataki ukhamarak jupamp chik qontʼasiñapatak wal ruwtʼäna. 32 Kuntï jupajj liytʼaskäna uka Qellqatanakan mä cheqajj akham sänwa: “Juparusti ovejar uñtataw jiwayañatak apapjjäna, kunjamtï mä corderojj tʼarwa yawiripatak amukïkejja, ukhamarakiw jupajj jan kuns arskänti.+ 33 Jupar jiskʼachasipkäna ukhajja, janiw cheqapar uñjatäkänti.+ ¿Khitirak tiempopan jakir jaqenakat parlanisti? Vidapajj aka oraqet apaqatäjjatap layku”+ sasa.

34 Ukatjja uka eunucojj akham sasaw Feliper säna: “Mirä amp suma, sitaya, ¿khititsa profetajj uk parli? ¿Jupa pachpatti, jan ukajj yaqha jaqetcha?” sasa. 35 Felipejj uka qellqatamp qalltasaw Jesusjjat suma yatiyäwinak jupar qhanañchäna. 36 Thaknam sarkasasti kawkjantï walja umajj utjkäna uka cheqar purisajj akham sasaw eunucojj säna: “¡Uñtam! Akajjay umajja, ¿kunarak bautisasiñajatak jarkʼitaspasti?” sasa. 37 *⁠—— 38 Ukatwa jupajj carro saytʼayäna, Felipes eunucos panpachaniw umar mantapjjäna, ukhamatwa Felipejj jupar bautisäna. 39 Umat mistjjapjjäna ukhajja, Feliperojj jankʼakiw Jehová* Diosan espíritu santopajj yaqha cheqar irpjjäna, eunucojj janiw jupar jukʼamp uñj-jjänti, wali kusisitaw sarañapäkäna uka thaki sarjjäna. 40 Felipejj Asdod markaruw saräna, taqe uka lugaranakar sarasaw suma yatiyäwinak taqe markanakan yatiyaskäna, Cesarea markar puriñkama.+

9 Ukampis Saulojj Tatitun discipulonakapar tʼaqesiyañsa jiwayañsa munaskakïnwa,+ ukatwa jachʼa jilïr sacerdoten ukar saräna, 2 ukatjja Damasco markankir sinagoganakatakiw cartanak mayïna, ukhamat khitinakatï Diosan Thakipankapki+ uka chachanakar warminakar ñachʼantasin* Jerusalenar apañataki.

3 Jupajj thak sarkasin Damasco markar jakʼachasïna ukhajja, akatjamatwa mä qhanajj alajjpachat jupjjar wal qhantʼanïna.+ 4 Jupajj oraqeruw jaqosïna, ukatjja mä aru istʼarakïna, akham siri: “¿Saulo, Saulo, kunatsa nayar arknaqesta?” sasa. 5 Jupasti akham sasaw jisktʼarakïna: “¿Tata, jumajj khitïtasa?” sasa. Ukjjarojj jupajj sarakïnwa: “Nayajj Jesusätwa,+ nayaruw jumajj arknaqaskistajja.+ 6 Jichhasti sartasajj markar mantam, ukanwa kun lurañamas wakisi uk yatiyapjjätam” sasa. 7 Jupamp chik sarasipkäna uka chachanakajja, jan aruniw ukan uñjasipjjäna. Cheqas jupanakajj mä aru istʼapjjäna, ukampis janiw kuna jaqsa uñjapkänti.+ 8 Ukatsti Saulojj oraqetwa sarthapïna, nayranakapajj jistʼaratäkchïnsa, janiw kuns uñjkänti. Ukatwa jupanakajj amparat kattʼasin Damasco markar irpapjjäna. 9 Kimsa urunakaw jupajj jan kuns uñjkänti,+ janirakiw manqʼkänsa ni umkänsa.

10 Damasco markanjja Ananías+ sutini mä discipulow utjäna, Tatitojj akham sasaw jupar mä visionan säna: “¡Ananías!” sasa. Jupasti sarakïnwa: “Akäsktwa Tata” sasa. 11 Tatitusti jupar sarakïnwa: “Sartam, Recta sat caller saram, Judasan utapanwa Tarso+ markankir Saulo sutini mä jaqer thaqäta. Anchhitajj jupajj oración luraski. 12 Ananías sutini mä jaqeruw jupajj mä visionan uñji, jupan ukar mantasaw amparapamp loqjjati, ukhamat wasitat uñj-jjañapataki”+ sasa. 13 Uk satasti Ananiasajj sarakïnwa: “Tata, waljaniruw uka jaqet parlir istʼta, qhawqha jan walinaksa jupajj santo servirinakamarojj Jerusalenan luri uks waljaniw parlapjje. 14 Jilïr sacerdotenakan khitanitaw akar purini, ukhamat taqe khitinakatï sutimjjar artʼasipki ukanakar katuntañataki”*+ sasa. 15 Tatitojj jupar sarakïnwa: “Jumajj saraskakim, jupasti nayatakejj mä ajllit vasowa,+ ukhamat yaqha markanakaru+ reyinakaru+ ukhamarak Israel markaru sutij apañapataki. 16 Qhawqsa nayan sutij laykojj tʼaqesiñapa ukjja, nayaw jupar qhan uñachtʼayäjja”+ sasa.

17 Ukatwa Ananiasajj sarasin utar mantäna, amparamp loqjjatasajj akham sasaw jupar säna: “Saulo, jilata, thak jutkasin uñstkayätam uka Tatit Jesusaw khitanitu, ukhamat wasitat uñj-jjañamataki ukhamarak espíritu santompi phoqtʼatäñamataki”+ sasa. 18 Ukspachaw nayranakapat chawlla escamanakar uñtatajj willirtäna, ukhamatwa jupajj wasitat uñj-jjäna. Sartjjepansti jupajj bautisatäjjarakïnwa. 19 Ukatjja manqtʼasisaw jupajj chʼam katjjatäna.

Mä qhawqha urunakaw Damasco+ markan utjkäna uka discipulonakampejj quedasïna, 20 jankʼakiw jupajj sinagoganakan Jesusat yatiyañ qalltäna, Diosan Yoqapaw sasaw yatiyäna. 21 Ukampis taqe khitinakatï jupar istʼapkäna ukanakajja, wal musparapjjäna, sapjjarakïnwa: “¿Janit aka jaqejj Jesusan sutip artʼasipki ukanakar Jerusalén markan wal tʼaqesiykänjja?+ ¿Janit jupanakar katuntañ amtamp akar jutkaraki, ukhamat jilïr sacerdotenakan ukar apañataki?”*+ sasa. 22 Ukampirus Diosaw Saulorojj chʼam churäna, Damasco markan jakir judionakarus walpun musparayäna, Jesusajj Cristow sasaw jupanakar qhan uñachtʼayäna.+

23 Walja urunak pasjjäna ukhajja, jupar jiwayañatakiw judionakajj amtapjjäna.+ 24 Ukhamarus kuntï jupa contrajj lurañ amtapkäna ukjja, Saulojj yatisjjänwa. Ukampirus jupanakajj uruy arumaw punkunak vigilapjjäna, ukhamat jupar jiwayañataki. 25 Ukatwa discipulonakapajj jupar yanaptʼapjjäna, arum toqeruw murallankir ventanat mä canastat warkoqapjjäna.+

26 Jupajj Jerusalenar purïna+ ukhajja, discipulonakamp jikisiñatakiw chʼamachasïna. Ukampis taqeniw jupar wal ajjsarapjjäna, janiw Jesusan discipulopätap creyipkänti. 27 Ukatwa Bernabeajj+ jupar yanaptʼañatak jutäna, apostolonakan ukaruw irparakïna. Kunjamsa jupajj Tatitur thakin uñjäna,+ kunjamsa Tatitus jupar parljjayäna, kunjamsa Damasco markan Jesusan sutipjjar jan ajjsartʼas parlarakïna ukanaksa phoqatpachwa jupanakar yatiyäna.+ 28 Ukhamasti jupanakamp chikaw jupajj quedasïna, Jerusalén markans librew sarnaqäna,* jan ajjsarasaw Tatitun sutipjjarojj parlarakïna. 29 Ukatsti griego aru parlir judionakampiw jupajj parläna, jupanakampejj jiskhisirakïnwa. Uka jaqenakajj jupar jiwayañwa munapjjäna.+ 30 Jilatanakajj uk amuyapjjäna ukhajja, Cesarea markaruw irpapjjäna, Tarso markaruw khitjjapjjarakïna.+

31 Cheqpachansa taqe Judeankiri, Galileankiri, Samariankiri+ discipulonakajj* sumankañ tiemporuw mantapjjäna, wali chʼamañchtʼatäpjjarakïnwa. Niyakejjay jupanakajj Jehová* Diosar ajjsarasa, espíritu santon chuymachtʼat sarnaqapchïnjja,+ walirakiw jiljjattasipkäna.

32 Pedrojj taqe uka lugaranakaruw saräna, Lida+ markan jakir santo jilatanakar visitiris saraqarakïnwa. 33 Ukanjja Eneas sutini mä jaqeruw jupajj uñjäna, uka jaqejj suchünwa,* kimsaqallqo maranakaw ikiñan jaqontatäjjäna. 34 Pedrojj akham sasaw jupar säna: “Eneas, Jesucristow jumar qollastamjja,+ sartjjam, uka ikiñam janjjatarakim”+ sasa. Jupajj ukspachaw sartjjäna. 35 Lida markankirinakasa Sarón pampanakan jakir jaqenakasa taqeniw jupar uñjasajj Tatitur creyjjapjjäna.

36 Jope markanjja Jesusan mä discipulapaw utjäna, Tabita sutini, griego arunjja “Dorcas”.* Jupajj walja suma luräwinakwa luräna, pobrenakarus khuyapayasiñatwa yanaptʼäna. 37 Ukampis uka urunakanjja, usuntasaw jupajj jiwjjäna. Ukhamasti cuerppach jareqasaw jupanakajj mä altus utar uchapjjäna. 38 Niyakejjay Lida markajj Jope marka jakʼankchïnjja, discipulonakajj Pedrow uka markankaski sasin parlir istʼasajj pä chachanakaruw khitapjjäna, akham sasin jupar ruwtʼapjjañapataki: “Mirä amp suma, jankʼakiy nanakan ukarojj jutam” sasa. 39 Ukatwa Pedrojj sartasin jupanakamp chik saräna. Purïna ukhajj altus utaruw irpkatapjjäna. Ukatjja taqe viuda warminakajj jachtʼasisaw jupar jakʼachasipjjäna, kawkïr isinaktï Dorcasajj jakkasin lurkäna ukanakatsa waljanakwa jupar uñachtʼayapjjarakïna. 40 Pedrojj taqeniruw anqar khitsüna,+ qonqortʼasisaw jupajj oración lurarakïna, jiwat cuerpo toqer kutikipstasajj akham sasaw säna: “Tabita, ¡sartam!” sasa. Jupajj uñatatänwa, Pedror uñjasasti qonthapirakïnwa.+ 41 Pedrojj amparat kattʼasaw jupar saytʼayäna. Ukatjja santo jilatanakampiru viudanakampiruw jupajj jawsäna, Tabitarojj jakaskirwa jupanakar irpkatäna.+ 42 Taqpach Jope markanwa uk yatipjjäna, waljanirakiw Tatitur creyipjjäna.+ 43 Pedrojj walja urunakaw Simón sutini mä jaqemp chikajj Jope markan quedasïna, Simonasti lipʼichinak qoñachasaw trabajirïna.+

10 Cornelio sutini mä jaqew Cesarea markan utjäna, jupajj ejerciton mä oficialapänwa,* italiano tropankarakïnwa.* 2 Jupajj Dios chuyma jaqënwa, utapankirinakas taqeniw jupamp chikajj Diosar ajjsartʼapjjäna. Pisinkir jaqenakarus wajjtʼapunirïnwa, Diosarus ruwtʼasipunirïnwa. 3 Niya kimsa jaypʼu horasäjjäna*+ ukhajja, Diosan mä angelaparuw jupajj mä visionan qhan uñjäna, uka angelajj jupan ukar mantasaw akham säna: “¡Cornelio!” sasa. 4 Corneliojj wali sustjataw jupar uñkatäna, sarakïnwa: “¿Kunas Tata?” sasa. Angelajj jupar sarakïnwa: “Diosajj oracionanakam istʼiwa, pobrenakar yanaptʼatams jupajj uñjiwa, amtarakiwa.+ 5 Jichhajj Jope markar mä qhawqha chachanak khitam, Pedro sasin uñtʼatäki uka Simonar jawsayanim. 6 Jupajj lipʼichinak qoñachasa trabajir Simonan utapan alojatäskiwa, uka Simonajj qota jakʼan mä utaniwa” sasa. 7 Cornelior parljjayir angelajj sarjjäna ukhajja, jankʼakiw Corneliojj pä servirinakapar jawsäna, jupar serviri jaqenak taypitsa Dios chuyma mä soldadoruw jawsarakïna. 8 Taqe kunwa jupanakar yatiyäna, ukatjja Jope markaruw khitarakïna.

9 Qhepürusti kunapachatï jupanakajj thak sarasipkäna, markarus jakʼachasisipkäna ukhajja, oración luririw Pedrojj terrazar* makatäna, niya chika uröjjäna* ukhaw jupajj makatäna. 10 Ukampis manqʼat wal awtjayasisajj jupajj manqtʼasiñ munäna. Manqʼa wakichasipkäna ukañkamajja, jupajj mä visión uñjäna,+ 11 alajjpach jistʼartatwa uñjäna. Linot lurat mä jachʼa mantelar uñtataw alajjpachat oraqjjarojj pusi esquinapat warkoqtanïna. 12 Ukanjja oraqenkir kunayman animalanakaw utjäna, pusi kayuninaka, asirunaka,* jararankhunaka,* jamachʼinakas ukhamaraki. 13 Ukatjja mä aru istʼarakïna, akham siri: “¡Pedro, sartam, kharinukusin manqʼantam!” sasa. 14 Pedrojj sarakïnwa: “Janipuniw manqʼantkiristti Tata, kunatï qʼañüki, jan qʼomachatäkaraki uk janipuniw kunapachas manqʼerïkti”+ sasa. 15 May kutimpiw uka arojj istʼasïna, ukampejj pä kutiw istʼasjjäna, akham siri: “Kunanaktï Diosajj qʼomachki ukanakarojj jan qʼañuw sisjjamti” sasa. 16 Uka arojj kimsa kuti istʼasjjäna ukhajja, jankʼakiw jachʼa mantelar uñtatäkäna ukajj alajjpachar aptatäjjäna.

17 Uka visión uñjasasti, kamsañsa ukajj munpacha sasaw Pedrojj musparaskäna. Ukhamaruw Cornelion khitat jaqenakajj Simonan utapajj kawkinkisa sasin jisktʼapjjäna, punkun saytʼatäjjapjjarakïnwa.+ 18 Jupanakajj jachʼatwa artʼapjjäna, ¿Pedro sutini Simonajj akan alojatäskiti? sasaw jisktʼapjjarakïna. 19 Pedrojj uka visionjjat lupʼiskäna ukhajja, akham sasaw espíritu santojj+ säna: “Kimsa chachanakaw jumar thaqasipktam. 20 Ukhamajj sartasin saraqam, jan payachasis jupanakamp chik saraskakim, nayaw jupanakar khitanta” sasa. 21 Ukatwa Pedrojj jupanakan ukar saraqäna, sarakïnwa: “Thaqapkta ukajj nayätwa. ¿Kunarus jutapjjta?” sasa. 22 Jupanakajj sapjjarakïnwa: “Corneliojj+ ejerciton mä oficialapawa, jupajj cheqapar sarnaqeriwa, Diosar ajjsartʼiriwa, taqe judionakas wali sum jupat parlapjjaraki. Juparuw Diosajj mä santo ángel taypejj parlatayna, ukhamat jumar jawsayañataki, jumas utapar sarañamataki, kuntï siskäta uk jupajj istʼarakïtam” sasa. 23 Ukatwa Pedrojj mantanipjjam sasin jupanakar irpantäna, ukanwa alojarakïna.

Qhepürusti sartasaw Pedrojj jupanakamp chik saräna, jupamp chikajj Jope markankir mä qhawqha jilatanakaw sarapjjarakïna. 24 Qhepürojj Cesarea markaruw jupajj mantäna. Cheqansa Corneliojj wal jupanakar suyaskäna, familianakaparu munat amigonakaparuw jawsthapiyäna. 25 Pedrojj mantäna ukhajja, Corneliojj jupar katoqeriw mistüna, ukatjja nayraqatapar qonqortʼasisaw jupar jachʼañcharakïna. 26 Pedrosti akham sasaw jupar waytäna: “Saytʼasim, nayajj mä jaqekirakïtwa”+ sasa. 27 Jupamp parlkasajja Pedrojj utar mantasaw tantachtʼat walja jaqenak uñjäna. 28 Jupanakarojj sarakïnwa: “Mä judío jaqetakejj yaqha markankir jaqemp chikachasiñasa jan ukajj jakʼachasiñas ley contrawa, uk jumanakajj sum yatipjjtajja.+ Ukhamarus Diosaw nayar uñachtʼayitu, janiw khitirus qʼañuchata jan ukajj jan qʼomachata sasajj sañajäkiti.+ 29 Ukatwa nayajj jumanakan jawsayatajj iyaw sasin jutta, jichhajj sapjjetaya, ¿kunats jawsayapjjesta?” sasa.

30 Ukhamasti Corneliojj akham sasaw säna: “Akat pusi urunak nayrajja, nayajj aka pachpa horasaruw niya kimsa jaypʼu horasar* utajan oración luraskayäta, ukhamaruw wali llijkir isini mä jaqejj nayraqatajar saytʼasi, 31 sarakituwa: ‘Cornelio, Diosajj oracionam istʼiwa, pobrenakar yanaptʼatams Diosajj amtarakiwa. 32 Ukhamajj Jope markar khitam, Pedro sasin uñtʼatäki uka Simonar jawsayanim. Kawkïritejj lipʼichinak qoñachas trabajki, qota jakʼan mä utanïki uka Simonan utapan alojatäskiwa’+ sasa. 33 Ukatwa jumar jawsayañatakejj jankʼak khitanta, walikpun juttajja. Nanakajj taqeniw jichhajj Dios nayraqatankapjjta, ukhamat taqe kunanaktï Jehová* Diosajj juman arsuñamataki sisktam ukanak istʼapjjañajataki” sasa.

34 Ukatwa Pedrojj parlañ qalltäna, akham sasa: “Jichhajj cheqpachapuniw nayajj amuyta, Diosajj janiw khitirus yaqhachkiti.+ 35 Jan ukasti khitinakatï taqe markanakan jupar ajjsartʼapki, kunatï cheqapäki ukarjam lurapki ukanakarojj Diosajj katoqewa.+ 36 Jupaw Israel markarojj arunakap apayani, ukhamat sumankañjjat suma yatiyäwinak+ Jesucristo taypi jupanakar yatiyasiñapataki. Jupajj taqenin Tatitupawa.+ 37 Juanajj bautisasiñat yatiykäna uka qhepatjja, kuna toqetsa Galileat+ qalltasin taqe Judean parlasïna ukjja jumanakajj yatipjjtawa: 38 Nazaretankir Jesusatwa parlasïna. Diosaw juparojj espíritu santompi+ ajllïna, chʼamsa churarakïna. Diosajj jupampïskänwa,+ ukatwa jupajj taqe uka lugaranakar saräna, suma luräwinak lurasa ukhamarak taqe khitinakatï Diablon tʼaqesiyatäpki+ ukanakar qollasa. 39 Taqe kunanaktï jupajj judionakan markanakapansa Jerusalenansa lurkäna ukanakjja, nanakajj uñjapjjtwa. Ukhamäkipansa jupanakajj mä lawar* warkkatasaw jupar jiwayapjje. 40 Diosaw juparojj kimsïr urun jaktayäna,+ ukhamat jaqenakajj jupar uñjapjjañapataki. 41 Jupajj janiw taqe jaqenakar uñstkänti, jan ukasti khitinakarutï Diosajj janïräkipan testigonakat uttʼaykäna ukanakaruw uñstäna. Nanakaruw uñstapjjetu, khitinakatï jiwatat jaktanitap qhepat jupamp chik manqʼapkta, umapkarakta ukanakaru.+ 42 Jupajj akham sasaw nanakar sapjjarakitu: ‘Khitirutï Diosajj jakirinakampin jiwatanakampin juezapat uttʼayki+ ukjjat markar yatiyanipjjam, phoqatpach yatiyanipjjam’+ sasa. 43 Cheqas taqe profetanakaw jupat qhanañchapjje,+ taqe khitinakatï jupar confiyapki* ukanakajj jupan sutipjjaruw juchanakat perdón katoqapjjani sasaw qhanañchapjje”.+

44 Pedrojj uka toqenakat parlaskäna ukhajja, taqe khitinakatï Diosan arunakap istʼasipkäna ukanakjjaruw espíritu santojj jutäna.+ 45 Pedromp chik jutapkäna uka circuncidat* creyentenakajj* walpun musparapjjäna, yaqha markankir jaqenakajj kuntï Diosajj gratisak churki uka espíritu santo katoqapjjatap layku. 46 Ukatjja yaqha arunakat* parlaskiri Diosar jachʼañchaskiri jupanakar istʼapjjäna.+ Ukatwa Pedrojj akham säna: 47 “Jupanakajj jiwasjamarakiw espíritu santo katoqapjje. Ukhamajj ¿khitirak janiw jupanakajj umamp bautisasipkaspati+ sasin saspasti?” sasa. 48 Ukatjja Jesucriston sutipjjar bautisasipjjpan+ sasaw jupajj säna. Jupanakajj mä qhawqha urunak quedasiñapatakiw jupar mayipjjarakïna.

11 Yaqha markankir jaqenakas Diosan arunakap katoqapjjarakiwa sasaw Judeankasipkäna uka jilatanakarus apostolonakarus yatiyapjjäna. 2 Ukatwa Pedrojj Jerusalenar makatkän ukhajj circuncisión* toqet saytʼasirinakajj+ jupa contra parlañ qalltapjjäna,* 3 akham sasa: “Jan circuncidat jaqenakan utaparuw jumajj manttajja, jupanakamp chikarakiw manqʼtajja” sasa. 4 Ukatwa Pedrojj jupanakar taqe kunatï paskäna ukanak qhanañchañ qalltäna, akham sasa:

5 “Nayajj Jope markanwa oración luraskayäta, ukhamaruw mä visión uñjta, ukansti linot lurat mä jachʼa mantelar uñtataw alajjpachat pusi esquinapat nayan ukar warkoqtanïna.+ 6 Sumpach uk uñjasasti, oraqenkir pusi kayuni animalanaka, salvaje animalanaka, asirunaka,* jararankhunaka,* jamachʼinaka nayajj uñjta. 7 Ukatjja mä aru istʼarakta, akham siri: ‘¡Pedro, sartam, kharinukusin manqʼantam!’ sasa. 8 Nayajj akham saraktwa: ‘Janipuniw manqʼantkiristti Tata, kunatï qʼañüki, jan qʼomachatäkaraki ukajj janipuniw kunapachas lakajar mantirïkiti’ sasa. 9 May kutimpiw arojj alajjpachat istʼasirakïna, ukampejj pä kutiw istʼasjjäna, akham siri: ‘Kunanaktï Diosajj qʼomachki ukanakarojj jan qʼañuw sisjjamti’ sasa. 10 Kunapachatï uka arojj kimsa kuti istʼasjjäna ukhajja, taqe ukanakajj mayampiw alajjpachar aptatäjjäna. 11 Ukhamaruw kimsa chachanakajj purinipjjäna, kawkintï nanakajj alojasipkayäta uka utaru, jupanakajj Cesarea markat khitanitaw nayan ukar jutapjjatayna.+ 12 Jan akchʼas payachasimti, jupanakamp chik saraskakim sasaw espíritu santojj nayar situ. Mayni sojjta jilatanakas nayamp chikaw sarapjjäna, uka jaqen utaparuw mantapjjarakta.

13 ”Kunjamsa jupajj utapan saytʼat mä angelar uñjatayna ukwa yatiyapjjetu, uka angelajj akham sasaw jupar satayna: ‘Jope markar mä qhawqha chachanak khitam, Pedro sutimp uñtʼatäki uka Simonar irptanipjjañapataki,+ 14 salvasiñatakejj kunanaks jumasa familiamasa lurapjjañama ukanak jupaw sätam’ sasa. 15 Kunapachatï nayajj parlañ qalltaskayäta ukhajja, espíritu santow jupanakjjar purïna, kunjamtï qalltan jiwasjjar purinkäna ukhama.+ 16 Ukapachaw nayajj kuntï Tatitojj siskäna uk amtta, jupajj akham sirïnwa: ‘Juanajj umampiw bautisäna,+ ukampis jumanakajj espíritu santomp bautisatäpjjätawa’+ sasa. 17 Ukhamajj kuntï Tatit Jesucristor creyirinakajj katoqktanjja, uka pachpa regalorak* katoqapjje. Ukhamajj ¿khitirakït nayajj Dios conträñatakisti?”.+

18 Ukanak istʼasajj janiw jupanakajj kamsjjapjjänsa, Diosarus jachʼañchapjjarakïnwa, akham sasa: “¡Ukhamajj Diosaw yaqha markankir jaqenakan arrepentisipjjañap munaraki, ukhamat jakañ katoqapjjañapataki!”+ sasa.

19 Estebanar jiwayapkäna uka qhepatjja, jupanakajj yaqha creyentenakaruw tʼaqesiyapjjarakïna. Ukatwa anatatat uñjasipkäna+ ukanakajj Fenicia, Chipre, Antioquía uksanakar sarjjapjjäna, ukampis judío jaqenakarukiw Diosan arunakapat parlapjjäna.+ 20 Ukampirus jupanak taypit mä qhawqha chachanakaw Chipre ukhamarak Cirene markanakat Antioquía markar sarapjjäna, griego aru parlir jaqenakaruw yatiyapjjarakïna, Tatit Jesusan suma yatiyäwinakap qhanañchasa. 21 Ukhamarus Jehová* Diosan amparapaw jupanakampïskäna, ukatjja walja jaqenakaw creyipjjäna, Tatitun arkiripäjjapjjarakïnwa.+

22 Jupanakjjat yatiyäwejj Jerusalén markankir congregacionaruw purirakïna, jupanakasti Antioquía markakamaw Bernabear+ khitapjjäna. 23 Jupajj purïna ukhajja, Diosan wali khuyapayasirïtap uñjasajj wal kusisïna. Tatitur taqe chuym arkasipkakim sasaw taqe jupanakar chʼamañchtʼäna.+ 24 Bernabeajj Diosar taqe chuyma confiyiri,* espíritu santomp phoqtʼat suma jaqënwa. Walja jaqenakarakiw Tatitun arkirinakapar yapjjattapjjäna.+ 25 Ukatsti Bernabeajj Saulor katuñkamaw Tarso markar thaqer saräna.+ 26 Jupar jikjjatasajja Antioquía markaruw irpanïna. Ukhamajj marpachaw congregacionamp chikajj tantachasipjjäna, walja jaqenakarupuniw yatichapjjarakïna. Tatitun discipulonakapajj Antioquía markanwa nayraqatajj cristianonaka sasin uñtʼatäjjapjjäna,+ Diosatwa uka suti katoqapjjäna.

27 Uka urunakanjja mä qhawqha profetanakaw+ Jerusalenat Antioquía markar saraqapjjäna. 28 Uka profetanakat Ágabo+ satäki ukajja, niyaw oraqpachan wali manqʼat pistʼañajj utjani+ sasaw espíritu santon yanaptʼatajj yatiyäna. Claudion* tiempopanwa ukajj phoqasïna. 29 Ukatwa discipulonakajj Judean jakir jilatanakar yanaptʼanak+ apayañ amtapjjäna, qhawqhatï sapa maynin utjkäna+ ukarjama. 30 Cheqas ukarjamaw lurapjjäna, ukatwa Bernabeampir Saulompirojj uka yanapanak ancianonakar apayapjjäna.+

12 Uka tiemponjja, Herodes reyejj congregacionankir yaqhep jilatanakaruw arknaqañ qalltäna.+ 2 Espadampiw Juanan+ Santiago jilaparojj jiwayäna.+ 3 Ukham luratapat judionakajj wal kusisipjjäna, ukatwa Herodesajj Pedror katuntayarakïna. (Ukajj Jan Levadurani Tʼantʼa Manqʼañ Fiesta urunakanwa pasäna).+ 4 Katuntasasti carcelaruw llawintarakïna.+ Niyakejjay Pedrorojj Pascua qhepat judionakan nayraqatapar apsuniñ amtchïnjja,* maykip uñjapjjañapatakiw pusi grupo soldadonakar katuyäna, sapa gruponsti pusi soldadonakaw utjarakïna. 5 Ukatwa Pedrojj carcelan llawintatäskäna, congregacionankirinakajj taqe chuymaw jupatakejj Diosat orarapipjjarakïna.+

6 Herodesajj jupar niya irpsuñampïskäna uka arumajja, Pedrojj pä soldadonak taypinwa ikiskäna, pä cadenanakampi chinuntata. Cárcel punku nayraqatan guardianakaw vigilasipkarakïna. 7 Ukampis mä akatjamatwa Jehová* Diosan angelapajj ukan uñstäna,+ mä qhanaw cárcel manqhan wal qhantarakïna. Uka angelajj kallachit llamktʼasaw Pedror akham sasin sartayäna: “¡Jankʼak sartam!” sasa. Cadenanakas amparanakapat jalaqtjjarakïnwa.+ 8 Angelajj jupar saskakïnwa: “Isthapisim, wisktʼasirakim”* sasa. Jupajj ukarjamaw luräna. Qheparusti angelajj sarakïnwa: “Patjja isim uchasim, arktanirakita” sasa. 9 Ukatwa Pedrojj mistusin jupar arkjjaruwayäna. Kuntï angelajj luraskäna ukan cheqätap jupajj janiw amuyaskänti, mä visions uñjkaspa ukhamak amuyasïna. 10 Nayrïr guardianaka ukhamarak payïr guardianak pasasajja, markar mistuñäki uka hierrot lurat punkuruw puripjjäna, uka punkojj justupakiw jupanakatak llawirtäna. Mistusasti jupanakajj mä calle sarapjjäna. Uka angelajj mä akatjamatwa jupar jaytjjäna. 11 Ukapachaw Pedrojj kunatï pasaskäna uk amuyasajj akham säna: “Cheqpachapuniw jichhajj amuytjja, Jehová* Diosaw angelapar khitani, jupaw Herodesan amparapatsa taqe kunanaktï judionakajj nayar pasañap suyapkän ukanakats salvitu”+ sasa.

12 Ukanak sum amuyjjäna uka qhepatjja, Marian utaparuw saräna, jupajj Marcos+ sutimp uñtʼatäki uka Juanan mamapänwa. Walja discipulonakaw ukan tantachatäsipkäna, oración lurasipkarakïna. 13 Jupajj sawan punk leqtʼäna ukhajja, Rode sutini mä sirvienta tawaqow punk uñjirejj saräna. 14 Pedron arupätap amuyasajja, walpun kusisisajj janiw punks llawirkänti, jan ukasti manqharuw tʼijuntawayäna, ukatjja Pedrow sawan punkunkaski sasaw yatiyäna. 15 Jupanakajj sapjjarakïnwa: “Jumajj loqhëjjpachätawa” sasa. Jupasti Pedröskapuniw sasaw säna. Ukatwa jupanakajj sapjjäna: “Mä angeläpachawa”* sasa. 16 Ukañkamasti Pedrojj punk leqtʼaskakïnwa. Punk llawirapjjäna ukhajja, jupanakajj walpun jupar uñjasajj musparapjjäna. 17 Jupajj amparamp señal lurasaw jupanakar amuktʼayäna, kunjamsa Jehová* Diosajj carcelat jupar irpsüna ukjja phoqatpach jupanakar yatiyäna, jupajj sarakïnwa: “Santiagompiru+ jilatanakampir ukanak yatiyanipjjam” sasa. Ukatsti mistusajj yaqha cheqaruw jupajj sarjjäna.

18 Uröjjäna ukhajja, kunarak Pedromp kamachpacha sasaw soldadonakajj wali sustuk uñanaqasipjjäna. 19 Herodesajj walpun jupar thaqtäna, janirakiw katkänti, ukatwa guardianakar wal jisktʼäna, ukatjja guardianakajj castigor apatäpjjpan sasaw sarakïna.+ Ukatjja Herodesajj Cesarea markaruw Judeat saraqäna, ukanwa mä qhawqha tiempo quedasirakïna.

20 Herodesajja Tiro ukhamarak Sidón markanakan jakir jaqenakatakejj wali coleratänwa.* Ukampis niyakejjay jupanakajj Herodes reyin markapat manqʼañanak katoqapjjchïnjja, uka reyin ukar sarasaw sumar mantjjañäni sasin mayipjjäna. Nayraqatajj Blasto sat jaqeruw reyimp jikisiñatakejj iyawsayañkam ruwtʼapjjäna, jupasti reyin utapat* encargatänwa. 21 Mä urojja, kunapachatï walja jaqenakajj tantachasipjjäna ukhajja, reyi isimpiw Herodesajj isthapisïna, juzgañatak qonuñar qontʼasisaw jaqenakar parlañ qalltarakïna. 22 Tantachasipkäna uka jaqenakajj akham sasaw jachʼat arnaqasipjjäna: “¡Ukajj mä diosan arupawa, janiw jaqen arupäkiti!” sasa. 23 Ukaratpachaw Jehová* Diosan angelapajj Diosar jan jachʼañchatap laykojj jupar usuntayäna. Ukatsti laqʼonakan manqʼantataw jupajj jiwjjäna.

24 Ukampis Jehová* Diosan arunakapajj taqe cheqanwa yatiyasïna, waljaniw creyentëjjapjjäna.+

25 Bernabeampi+ Saulompisti jilat kullakanakar Jerusalenan+ yanaptʼañ tukuyjjapjjäna ukhajja, Antioquía markaruw kuttʼapjjäna, Marcos sutimp uñtʼatäkaraki uka Juanaruw+ irpapjjarakïna.

13 Profetanakampi yatichirinakampiw Antioquía markankir congregacionan utjäna,+ jupanakajj akïrinakäpjjänwa: Bernabé, Niger sat Symeón, Cirene markankir Lucio, Herodes reyin yatichatäki uka Manaén ukhamarak Saulo. 2 Jupanakajj Jehová* Diosar adorasipkäna,* ayunasipkarakïna ukhajja, akham sasaw espíritu santojj säna: “Bernabeampir Saulompir nayatak yaqhacharapipjjeta,+ ukhamat kuna lurañarutï jupanakar jawskta uk lurapjjañapataki”+ sasa. 3 Jupanakajj ayunapjjänwa, oracionsa lurapjjarakïnwa, Saulompir Bernabeampir amparampi loqjjatasajj khitjjapjjarakïnwa.

4 Ukhamajj espíritu santon khitataw jupanakajj Seleucia markar saraqapjjäna, uka cheqatwa Chipre islarojj mä barcot sarapjjarakïna. 5 Salamina sat markar puripjjäna ukhajja, judionakan sinagoganakapanwa Diosan arunakapat yatiyañ qalltapjjäna. Juanaw* jupanakar yanaptʼarakïna.+

6 Uka isla pasasajja, Pafos markaruw puripjjäna, ukansti Bar-Jesús sutini mä judío jaqempiw jikisipjjäna, jupajj layqasiri jaqënwa, falso profetarakïnwa. 7 Sergio Paulo sat proconsulamp* chikaw jupajj ukankaskäna. Uka proconsulajj suma amuytʼasir jaqënwa, Diosan arunakapsa wal istʼañ munäna, ukatwa jupajj Bernabeampir Saulompir jawsayäna. 8 Ukampis layqa Elimasajj jupanak contraw saytʼañ qalltäna, ukhamat proconsularojj Tatitur confiyañat* jitheqtayañataki. (Cheqas Elimas sutejj “layqa” sañ muni). 9 Pablo satäki uka Saulojja, espíritu santompi phoqtʼataw jupar wal uñkatäna, 10 akham sasa: “Taqe kasta engañonakampi, taqe kasta jan walinakamp phoqantat jaqe, Diablon wawapa,+ taqe kunatejj cheqapäki ukan enemigopa, ¿kunapachas Jehová* Diosan cheqa thakinakap qʼewikipañ jaytäta? 11 Jichhajj Jehová* Diosaw jumar castigätam:* juykhuptätawa, janirakiw intin qhanaps mä tiempojj uñjkätati” sasa. Ukaratpachaw jupajj nayrapan chhayptʼataps* chʼamaktʼataps amuyasïna, amparat irpayasiñatakiw maynir thaqarakïna. 12 Proconsulasti kunatï paskäna uk uñjasajj creyiñwa qalltäna, Jehová* Diosan yatichäwipat wal musparatap layku.

13 Pablojj jupamp chik saririnakampiw barcor sarjjatasin Pafos markat sarjjapjjäna, Panfiliankir Perga markaruw puripjjäna. Ukampis Juanajj+ jupanakar jaytasaw Jerusalenar kuttʼjjäna.+ 14 Ukampirus jupanakajj Pergat sarasipkakïnwa, Pisidiankir Antioquía markaruw puripjjäna. Ukatjja sábado urunwa sinagogar+ mantasin qontʼasipjjäna. 15 Leyimpi+ Profetanakan Qellqatanakapampi* liyiñ tukuyasajja, sinagogan pʼeqtʼirinakajj Pablompir Bernabeampiruw akham sasin awisayanipjjäna: “Jilanaka, jumanakantï jaqenakar chuymachtʼir arunakajj utjchejja, arstʼapjjasmawa” sasa. 16 Pablosti saytʼasisaw amparampi señanak luräna, sarakïnwa:

“Israelitanaka ukhamaraki Diosar ajjsartʼiri jan judionaka, istʼapjjam. 17 Aka Israel markan Diosapaw nayra awkinakasar ajllïna, Egipto oraqen extranjerjam jakapkäna ukhajja, juparakiw markarojj jachʼañchäna, jachʼa chʼamapampiw* jupanakar uka oraqet apsunïna.+ 18 Niya 40 maranakaw jupanakarojj wasaran aguantäna.+ 19 Canaán oraqen paqallqo markanakar tʼunjäna uka qhepatjja, israelitanakaruw uka oraqenak herenciat churjjäna.+ 20 Taqe ukanakajj niya 450 maranakanwa pasäna.

”Uka qhepatjja juezanak jupanakar churäna, Samuel profetkama.+ 21 Qheparusti mä rey jupanakajj wal mayipjjäna.+ Ukatwa Diosajj Quis sat chachan Saúl yoqap jupanakar churäna, jupasti Benjamín+ sat tribunkirïnwa, 40 maranakaw jupanakjjar apnaqarakïna. 22 Jupar reyïñat apaqäna uka qhepatjja, Davidaruw jupanakatakejj reyïñapatak ajllïna.+ Jupjjat qhanañchasasti, akham sarakïnwa: ‘Jesé chachan David yoqapajj+ chuymajar purtʼkiriwa,+ juparakiw taqe kuntï nayajj munkta ukanak lurani’ sasa. 23 Diosajj promesaparjamaw Israel markatakejj mä salvir utjayi, jupajj Davidan wawanakapat jutiri Jesusawa.+ 24 Jupajj janïr purinkäna ukhajja, Juanajj taqe Israel markpacharuw bautisasipjjañapatak yatiyäna, ukhamat arrepentisipjjatap uñachtʼayapjjañapataki.+ 25 Juanajj kuntï lurañapäkäna ukanak tukuyaskäna ukhajja, akham sasaw säna: ‘¿Jumanakajj khitiw sapjjestasa? Janiw nayajj jupäkti. Ukampis mayniw nayan qhepaj jutaski, jupan wiskhup* jararañas janiw nayar waktʼkituti’+ sasa.

26 ”Jilanaka, Abrahanan familiapat jutirinaka, Diosar ajjsartʼirinaka, aka salvasiñ arunakjja Diosaw jiwasar apayanistu.+ 27 Ukampis Jerusalenan jakir jaqenakasa marka apnaqerinakapasa janiw uka salvirirojj katoqapkänti. Juezanakjam juzgasaw kuntï Profetanakan Qellqatanakapajj siski uk phoqapjjäna,+ ukanakasti sapa sábado urunakaw jachʼat liytʼasiraki. 28 Jupar jiwayañatakejj janis kuna juchsa jikjjatapkchïnjja,+ jiwayatäpan sasaw Pilator wal mayipjjäna.+ 29 Ukatjja taqe kunanakatejj jupjjat qellqaskäna ukanak phoqasajja, lawat* apaqasaw mä sepulturar uchapjjäna.+ 30 Ukampis Diosaw juparojj jiwatanak taypit jaktayäna.+ 31 Khitinakatï jupamp chikajj Galileat Jerusalenar makatapkäna ukanakaruw jupajj walja urunak uñstarakïna. Jupanakaw jichhajj jaqenakar jupjjat qhanañchasipki.+

32 ”Ukhamajj Diosajj nayra awkinakasar mä promesa lurkäna uka toqetwa nanakajj suma yatiyäwinak jumanakar yatiyapjjsma. 33 Khitinakatejj jupanakan wawapäktan ukanakatakiw Diosajj uka arsutaparjam sumpach phoqawayi, Jesusar jaktayasaw uk phoqe.+ Kunjamtï payïr salmon qellqatäki ukhama, ukanjja akham siwa: ‘Jumajj nayan wawajätawa, aka urunwa nayajj juman awkimar tukta’+ sasa. 34 Diosarakiw juparojj jiwatat jaktayäna, jupajj janipuniw mayampis jiwiri ñusantiri cuerpon jaqerojj tukjjaniti. Uksti akham sasaw Diosajj säna: ‘Kunjamtï Davidar satäkänjja, ukarjamaw nayajj jumanakar munasiñat jan jaytjasirïtaj uñachtʼayapjjäma, uka promesajj confiykañawa’+ sasa. 35 Ukatwa jupajj yaqha salmon akham saraki: ‘Khititï jumat jan jitheqtki ukan cuerpopan ñusantañapjja janiw munkätati’+ sasa. 36 Mä toqetjja Davidajj tiempopan jakir jaqenak taypinwa Diosar servïna,* jiwañan iktʼjjäna ukhajja, nayra awkinakapamp chik imantatäjjänwa, cuerpopas ñusantjjarakïnwa.+ 37 Maysa toqetjja, khitirutï Diosajj jaktaykäna ukan cuerpopajj janiw ñusantkänti.+

38 ”Jilanaka, ukhamajj ak yatipjjam, juchanakat perdón katoqañajj jupa taypikiw utji, ukaw jichhajj jumanakar yatiyasiski.+ 39 Moisesan Leyiparjamajja,+ janiw jumanakajj jan juchani uñjatäpkasmänti, ukampis taqe khitinakatï creyipki ukanakajja Jesús taypiw jan juchani uñjatäpjje.+ 40 Ukhamajj wal amuyasipjjam, ukhamat kuntï Profetanakan Qellqatanakapajj siski ukanakajj jan jumanakjjar jutañapataki, ukan akham siwa: 41 ‘Jiskʼachasir jaqenaka, jumanakajj uñjapjjam, musparapjjam, jiwapjjarakim. Jumanakajj kunanaktï nayajj urunakaman luraskta ukanakjja, janiw creyipktati, maynin phoqatpach yatiyatas janipuniw ukanak creyipktati’+ sasa”.

42 Jupanakajj sinagogat mistusipkäna ukhajja, jutir sábado urun ukanakat parlapjjakitaya sasaw jaqenakajj ruwtʼasipjjäna. 43 Ukhamajj sinagogan tantachäwejj tukuyjjäna ukhajja, Diosar adorir* judionakatsa judionakan religionapar mantirinakatsa waljaniw Pablompir Bernabeampir arkapjjäna. Jupanakajj uka jaqenakampi parlkasajj Diosan wali khuyapayasiñapan sarnaqasipkakim sasaw chʼamañchapjjäna.+

44 Jutir sabadonjja, niya markpachaw Jehová* Diosan arunakap istʼañatakejj tantachasipjjäna. 45 Walja jaqenak uñjasajja, walpun judionakajj colertʼasipjjäna, kunanaktï Pablojj siskäna ukanak contraw jan walinak parlañ qalltapjjäna.+ 46 Ukatwa Pablompi Bernabeampejj jan ajjsartʼas jupanakar akham sapjjäna: “Nayraqatajj jumanakaruw Diosan arunakapat parlañajj wakisïna.+ Jumanakajj janiw uk istʼañ munapktati, wiñay jakañ katoqañataki jan walïpjjatamsa jumanak pachpaw juchañchasipjjtajja, ukatwa nanakajj yaqha markankirinakar yatiyir sarasipkta.+ 47 Jehová* Diosajj aka arunakampiw nanakar khitapjjetu: ‘Nayaw jumarojj markanakan qhanapjam uttʼaysma, ukhamat oraq tukuykam salvación apañamataki’+ sasa”.

48 Uk istʼasajja yaqha markankirinakajj wal kusisipjjäna, Jehová* Diosan arunakaparus jachʼañchapjjarakïnwa. Taqe khitinakatï wiñay jakañatak suma chuymanïpkäna ukanakajj creyentëjjapjjänwa. 49 Jehová* Diosan arunakapajj taqe uka markanakanwa yatiyasiskäna. 50 Judionakajja Pablo contra Bernabé contra saytʼapjjañapatakiw Diosar adorir* wali respetat warminakampiru markankir wali importante jaqenakampirojj amtayapjjäna, ukatwa jupanakajj Pablompir Bernabeampirojj arknaqapjjäna,+ marka anqäjjkamaw jupanakarojj alissupjjarakïna. 51 Ukatwa jupanakajj uka jaqenak contrajj laqʼa polvonak kayunakapat thalarasipjjäna, Iconio markaruw sarjjapjjarakïna.+ 52 Discipulonakasti kusisiñampi+ espíritu santompi phoqtʼatäsipkakïnwa.

14 Iconio markanjja, Pablompi Bernabeampejj judionakan sinagogaparuw mantapjjäna, niyakejjay jupanakajj sum parlapjjchïnjja, judionakatsa griegonakatsa waljanipuniw creyentëjjapjjäna. 2 Ukampis jan creyipkäna uka judionakajja, jilatanak contraw yaqha markanakankir jaqenakar wiytapjjäna, jan walinak amtayapjjarakïna.+ 3 Jehová* Diosat autoridad katoqasajj walja tiempow jupanakajj jan ajjsartʼas parlapjjäna. Amparanakap toqew Diosajj milagronaksa* musparkañanaksa luräna, ukhamatwa jupajj jachʼa khuyaptʼayasiñapat parlki uka arunak qhanañchäna.+ 4 Ukampis markankir jaqenak taypinjja tʼaqjtañaw utjäna, yaqhepajj judionak toqet saytʼasipjjäna, yaqhepasti apostolonak toqet saytʼasipjjarakïna. 5 Kunapachatï yaqha markanakankir jaqenakasa, judionakasa, marka apnaqerinakapasa jupanakar tʼaqesiyaña qalanakamp jaqjañ amtasipkäna ukhajja,+ 6 jupanakajj ukanak yatiyataw Licaoniankir Listra, Derbe markanakaru ukhamarak uka jakʼankir markanakar escapjjapjjäna.+ 7 Ukansti jupanakajj suma yatiyäwinak yatiyasipkakïnwa.

8 Listra markanjja kayut suchuptat* mä jaqew qontʼatäskäna, jupajj janipuniw nasïwitpach sarnaqkänti. 9 Kuntï Pablojj parlaskäna ukanakwa uka jaqejj istʼaskäna, Pablosti juparojj sum uñkatarakïna, qollayasiñatak Diosar confiyatap* amuyasajja,+ 10 akham sasaw jupar jachʼat säna: “Kayut saytʼasim” sasa. Ukatwa uka jaqejj may thoqthapisin sarnaqañ qalltäna.+ 11 Kuntï Pablojj lurkäna uk uñjasajja, akham sasaw jaqenakajj licaonio arut arnaqasipjjäna: “¡Jaqer tukusaw diosanakajj jiwasan ukar saraqanipjjatayna!”+ sasa. 12 Bernabearojj Zeus* sasaw sapjjäna, Pablorusti parlañan nayrankatap laykojj Hermes* sasaw sapjjarakïna. 13 Zeus diosan sacerdotepajja, toronaka ukhamarak panqar pillunakwa* markan punkunakapar apanïna, uka diosan templopajj markar mantañawjankänwa. Jupajj jaqenakamp chikaw sacrificionak loqtañ munäna.

14 Apóstol Bernabeampi apóstol Pablompi uk istʼapjjäna ukhajja, isinakap chʼiyanoqasipjjäna, jaqenak taypir thoqontasaw wali jachʼat arnaqasipjjarakïna, akham sasa: 15 “Tatanaka, ¿kunatsa akanak lurasipkta? Nanakajj jumanakjam tʼaqesir jaqekïpjjaraktwa.+ Nanakajj suma yatiyäwinakwa jumanakar yatiyapjjsma, ukhamat jumanakajj jan kunatak servirinakar adorañat* sipansa jakkir Diosar kuttʼanjjapjjañamataki. Uka Diosaw alajjpachsa, oraqsa, lamar qotsa, taqe kunanakatï ukanakan utjki ukanaksa luri.+ 16 Nayra tiemponakanjja, amtanakaparjam sarnaqañ munir taqe markanakarus janirakiw jarkʼkänti.+ 17 Ukhamarus jupajj suma luräwinak lurasaw jupa pachpat qhanañchasïna,+ alajjpachat jallunaka apayanisa, suma cosecha tiemponak churasa,+ manqʼañanakampi sistʼayasa, chuymanakams wal kusisiyasa”+ sasa. 18 Ukanak satas pinapuniw jupanakar sacrificionak jan loqtapjjañapatakejj uka jaqenakar jarktʼapjjäna.

19 Ukampis judionakaw Antioquía, Iconio markanakat purinisajj jaqenakar wiytapjjäna,+ qalanakampiw jupanakajj Pablor jaqjapjjäna, jiwatäpachaw sasin amuyasajja marka anqäjjaruw qatatsupjjäna.+ 20 Discipulonakajj Pablor muyuntapjjäna ukhajja, sartasaw jupajj markar mantäna. Qhepürojj Bernabeamp chikaw Derbe markar sarjjäna.+ 21 Uka markanwa jupanakajj suma yatiyäwinak yatiyapjjäna, waljaniruw Jesusan discipulopar tukuyapjjarakïna. Uka qhepatjja Listra, Iconio, Antioquía markanakaruw kuttʼapjjäna. 22 Ukansti discipulonakaruw chʼamañchtʼapjjäna,+ Tatitur confiyasipkakiñapatakiw* jupanakar chʼamañchtʼapjjäna, akham sasa: “Diosan Reinopar* mantañatakejj walja tʼaqesiñanakan uñjasiñasawa”+ sasa. 23 Ukatjja sapa congregacionanwa ancianonak* uttʼayapjjäna,+ oración lurasa, ayuno lurasa+ ukhamaw jupanakajj khitirutï creyipkäna uka Jehová* Diosar katuyapjjäna.

24 Pisidia marka pasasasti Panfilia markaruw jupanakajj mantapjjarakïna.+ 25 Perga markan Diosan arunakap yatiyasajja, Atalia markaruw saraqapjjäna. 26 Uka markatsti Antioquía markaruw barcot sarapjjäna, nayrajj ukanwa jilatanakajj Diosan bendicionap* katoqapjjañapatakejj jupanakatak mayirapipjjäna, ukhamat kuna lurañtï jichhajj phoqasipkäna uk lurapjjañapataki.+

27 Jupanakajj Antioquiar puripjjäna ukhajja, congregacionaruw jawsthapipjjäna, taqe kunanaktï Diosajj jupanak taypejj lurkäna ukanakwa jupanakar yatiyapjjäna, kunjamsa Diosajj jupar confiyapjjañapatakejj* yaqha markanakatak mä punku llawiräna uksa yatiyapjjarakïnwa.+ 28 Ukhamasti walja tiempow jupanakajj discipulonakamp chik quedasipjjäna.

15 Ukatjja mä qhawqha chachanakaw Judeat saraqanipjjäna, akham sasaw jilatanakar yatichapjjarakïna: “Janitï jumanakajj Moisesan Leyiparjam circuncidasipkätajja,*+ janiw salvasipkasmati” sasa. 2 Pablompi Bernabeampejj wal jupanakamp chʼajjwapjjäna, jiskhirasipjjarakïnwa, ukatwa Pablompiru, Bernabeampiru, jilatanak taypit mä qhawqhanimpir khitañ amtapjjäna, ukhamat Jerusalenar+ makatasinjja apostolonakaru ancianonakar* uka toqet yatiyapjjañapataki.

3 Congregacionankirinakajj jupanakamp chikaw thaknam mä qhawqha sarapjjarakïna. Pablompi Bernabeampi mayni jilatanakampejj Fenicia, Samaria markanak pasasaw sarapjjäna, kunjamsa yaqha markanakankir jaqenakajj Diosar adorañ* qalltapjjäna ukanak phoqatpach yatiyasaw sarapjjäna, uk istʼasajj taqe jilatanakaw wal kusisipjjäna. 4 Jerusalenar puripjjäna ukhajja, wali munasiñampiw congregacionankirinakasa, apostolonakasa, ancianonakas jupanakar katoqapjjäna, taqe kunanaktï Diosajj jupanak taypejj lurkäna ukanakwa jupanakar yatiyapjjarakïna. 5 Fariseonakan sectapankirinakat creyentëjjapjjäna ukanakajja, mä qhawqhaniw qonuñanakapat sartasipjjäna, sapjjarakïnwa: “Jupanakar circuncidañajj wakisiwa, Moisesan Leyip phoqapjjam sasin mayiñas wakisirakiwa”+ sasa.

6 Ukatwa apostolonakampi ancianonakampejj uka toqet parlañatak tantachasipjjäna. 7 Wali jaypach jiskhisjjapjjäna* ukhajja, Pedrow saytʼasisin jupanakar akham säna: “Jilanaka, jumanakajj askiw yatipjjtajja, qallta urunakatpachwa Diosajj jumanak taypit nayar ajlliwayitu, ukhamat yaqha markanakankir jaqenakajj suma yatiyäwi arunak lakajat istʼapjjañapataki, creyipjjañapatakiraki.+ 8 Chuymanak uñtʼir Diosajj+ espíritu santo churasaw jupanakar katoqatap qhanañchäna,+ kunjamtï jiwasampejj lurkäna ukhama. 9 Jupajj janiw jiwasarus ni jupanakarus yaqh yaqha uñjkistuti,+ jan ukasti jupar confiyapjjatap* laykuw chuymanakap qʼomachäna.+ 10 Ukhamajj ¿kunatsa jumanakajj discipulonakan kunkaparu mä yukumpi+ apjjatasin Diosar yantʼasipkta? Nayra awkinakasajj janiw uk apirjamäpkänti, ni jiwasas apirjamäktanti.+ 11 Kunjamatï jiwasajj salvatäktanjja, uka pachparakiw jupanakajj+ Tatit Jesusan+ wali khuyapayasiñapat salvatäpjjani sasin confiytanjja”* sasa.

12 Uk istʼasajja taqeniw amuktʼapjjäna, Bernabeampir Pablompiruw istʼañ qalltapjjarakïna. Ukatjja kunjamsa Diosajj yaqha markanakan walja milagronaka* musparkañanaka jupanak taypejj luräna ukanakwa yatiyapjjäna. 13 Parlañ tukuyjjapjjäna ukhajja, akham sasaw Santiagojj sarakïna: “Jilanaka, istʼapjjeta. 14 Kunjamsa Diosajj yaqha markanakar jichhajj katoqe, kunjamsa sutipatakejj uka markanak taypit mä marka+ ajllisi ukwa Symeonajj*+ phoqatpach qhanañchi. 15 Uka arunakajj kunjamtï Profetanakan Qellqatanakapajj siski ukarjamäskapuniwa, ukanjj akham siwa: 16 ‘Ukanak qhepatjja kuttʼanïwa, allinukutäki uka Davidan utapwa* wasitat saytʼayäjja, laqayanakapsa wasitat saytʼayasaw askicharakëjja. 17 Ukhamat jiltʼirinakajj taqe markanakankir jaqenakamp chik Jehová* Diosar taqe chuym thaqapjjañapataki. Jupanakaw nayan sutij apapjje sasaw ukanak lurir Jehová* Diosajj saraki,+ 18 ukanakajj nayratpach uñtʼatawa’+ sasa. 19 Ukhamasti amuyujarjamajj akham siristwa,* khitinakatï yaqha markanakat Diosar kuttʼanipki ukanakar jarkʼañajj janiw wakiskaspati.+ 20 Jan ukasti jupanakar mä carta qellqañaw wakisispa, ukhamat idolonakampi qʼañuchatäki ukanakatsa,+ qʼañu juchatsa,*+ jaychjat animalanakatsa,* wilatsa+ jitheqtapjjañapataki. 21 Cheqas nayratpachaw jaqenakajj Moisesan arunakapat markat marka yatiyapjjäna, arunakapajj sapa sábado urunwa sinagoganakan jachʼat liytʼasïna”+ sasa.

22 Ukhamasti apostolonakasa ancianonakasa congregacionankirinakamp chikaw mä amtar puripjjäna, ukhamat jupanak taypit ajllit pä chachanakaru Antioquía markar Pablompi Bernabeamp chik khitañataki. Ukatwa jilatanak taypin sarayapkäna uka Barsabás sat Judasampiru Silasampir+ khitapjjäna. 23 Jupanakampiw mä carta apayapjjäna, akham sasa:

“Yaqha markanakankir jilanaka, Antioquía,+ Siria, Cilicia markankirinaka, apostolonakampi ancianonakampi jilatanakamaw aruntanipjjsma. 24 Kunjamsa yaqhepajj nanak taypit jumanakan ukar jutapjje ukanak istʼapjjtwa, kunjamsa amuyunakam mayjtʼayañ munasajj parlatanakapampi jumanakar jan waltʼayapjjtam ukanaksa istʼapjjaraktwa.+ Cheqas janiw nanakajj ukanak yatichapjjam sasajj jupanakar sapkti, 25 ukatwa taqenis mä amtar puripjjta, ukhamat mä qhawqha chachanakar ajllisin munat Bernabeampi Pablomp chik jumanakan ukar khitaniñataki. 26 Uka paninejj Jesucristo Tatitusan sutip laykojj niyapuniw vidanakapsa aptʼasipjje.+ 27 Ukatwa nanakajj Judasampir Silasampir khitanisipkta, ukhamat jupanakajj pachpa lakanakapampi uka toqet jumanakar yatiyapjjañapataki.+ 28 Espíritu santotakis+ nanakatakis jumanakar jukʼamp qʼepinakamp apjjatañajj janiw wakiskiti, jan ukasti akanakakiw wakisi: 29 idolonakar loqtatäki ukanakatsa,+ wilatsa,+ jaychjat animalanakatsa,*+ qʼañu juchatsa*+ jitheqtasipkakim. Jumanakatï ukanakat jitheqtasipkakïtajja, nayraruw sartapjjäta. ¡Suma jakasiñajj jumanakan utjpan!”* sasa.

30 Ukhamajj uka chachanakajj khitataw Antioquía markar saraqapjjäna, taqenir tantachasaw uka carta churjjapjjarakïna. 31 Jupanakajj uk liytʼapjjäna ukhajja, chʼamañchtʼkir arunak katoqasajj wal kusisipjjäna. 32 Judasampi Silasampejja profetanakjamajj walja arstʼäwinakampiw jilatanakar chʼamañchtʼapjjäna, yanaptʼapjjarakïna.+ 33 Mä qhawqha tiempo ukan quedasisajja, khitanipkän uka jilatanakan ukaruw sumak sarjjapjjañapatak jupanakar khitjjapjjäna. 34 *⁠—— 35 Pablompi Bernabeampejj Antioquía markanwa quedasipjjäna, yaqhanakamp kunaw Jehová* Diosan arunakapat suma yatiyäwinak yatichapjjäna, yatiyapjjarakïna.

36 Mä qhawqha urunak qhepatjja, akham sasaw Pablojj Bernabear säna: “Jichhajj kuttʼañäni,* Jehová* Diosan arunakap yatiyktan taqe uka markanakankir jilatanakar tumptʼaniñäni, ukhamat jupanakajj kunjamäsipkis uk yatiñataki”+ sasa. 37 Bernabeajj Marcos sat Juanarupuniw+ wal irpañ munäna. 38 Ukampis Panfilia markanwa uka Marcosajj jupanakar jaytjasin sarjjäna, janirakiw jupanakamp chikajj Diosan arunakap yatiyiris sarjjänti. Ukatwa Pablojj jupar jan irpañ munkänti.+ 39 Ukatwa jupanakajj wal colertʼasisajj toqentasipjjäna. Payar tʼaqjtasajj Marcosar irpjjarusisaw Bernabeajj+ Chipre islar barcot sarjjäna. 40 Pablosti Silasaruw ajllïna, ukampis janïr sarkipanjja jilatanakaw Jehová* Diosajj jupar wali khuyapayasiñamp uñjañapatak orarapipjjäna,+ uka qhepatwa jupajj sarjjäna. 41 Siria, Cilicia uksa toqenakaruw jupajj saräna, congregacionanakar chʼamañchtʼasa.

16 Pablosti Derbe markaruw purïna, ukatjja Listra+ markaruw sararakïna. Ukanjja Timoteo+ sutini mä discipulow utjäna, jupan mamapajj judía warmïnwa, creyenterakïnwa, ukampis tatapajj griego jaqënwa. 2 Listra markansa Iconio markansa jilatanakajj wali sum Timoteot parlapjjäna. 3 Pablosti nayamp chikaw Timoteor irpañ munta sasaw säna. Ukatjja uka lugaranakankir judionak kawsaw Timoteor circuncidäna,*+ tatapajj griego jaqëtap taqeni yatipjjatap layku. 4 Kunanaktï Jerusalén markankir apostolonakampi ancianonakampejj amtapkäna ukanakjja, markat marka sarkasaw jilatanakar yatiyapjjäna, ukhamat ukarjam phoqapjjañapataki.+ 5 Ukhamatwa congregacionanakajj Diosar jukʼampi confiyasipkäna,* urut urutjamaw yapjjattaskarakïna.

6 Ukatsti jupanakajj Frigia, Galacia toqenak pasapjjäna,+ Asia provincian Diosan arunakapat jan parlapjjañapatakejj espíritu santow jupanakar jarkʼäna. 7 Misiar purisajja, Bitiniar+ sarañatakiw jupanakajj chʼamachasipjjäna, ukampis Jesusan espiritupaw jupanakar jarktʼäna. 8 Ukhamajj Misia mark pasasaw Troas markar saraqapjjäna. 9 Arumasti Pablojj mä visionanwa Macedoniankir mä jaqer nayraqatapan saytʼat uñjäna, uka jaqejj akham sasaw jupar wal ruwtʼasïna: “Macedoniar pastʼanim, yanaptʼapjjeta” sasa. 10 Pablon uka visión uñjatapatsti, ukspachaw nanakajj Macedoniar sarañatak chʼamachasipjjayäta, Diosaw jupanakar suma yatiyäwinak yatiyañasatakejj jawspachïstu sasaw amuyapjjayäta.

11 Ukatwa nanakajj barcor sarjjatasin Troas markat Samotracia islar cheqak sarapjjta, qhepürojj Neápolis markaruw sarapjjarakta. 12 Ukhamarus uka cheqatjja romanonakan apnaqat Filipos+ markaruw sarapjjta, uka markajj Macedonia toqen wali uñtʼatänwa. Uka markanwa mä qhawqha urunak quedasipjjarakta. 13 Sábado urojja marka punku anqäjjar mistusaw jawir jakʼar sarapjjta, oración lurañatak mä lugaraw ukan utjpacha sasaw amuyapjjayäta. Qontʼasisajja tantachatäsipkäna uka warminakaruw parlañ qalltapjjta. 14 Ukatjja mä warmiw ukan istʼaskäna, jupajj Tiatira+ markankirïnwa, Diosar adorirïnwa,* sutipajj Lidia satänwa, morado isinak aljirirakïnwa.* Kuntï Pablojj parlaskäna ukanak sum istʼañapatakiw Jehová* Diosajj jupar chuym phoqatpach jistʼaräna. 15 Jupasa utapankirinakas bautisasipjjäna+ ukhajja, akham sasaw jupajj wal ruwtʼapjjetu: “Jumanakatï Jehová* Diosat jan jitheqtiri serviripat uñjapjjchistajja, jutapjjam, utajan quedasipjjam” sasa. Ukatwa nanakajj jupamp sarapjjta, jupajj nanakar iyawsayañkam ruwtʼasitap layku.

16 Oración lurañäki uka cheqar sarasipkayäta ukhajja, demonion mantat mä sirvienta tawaqow jikjjatapjjetu, jupajj yatiri mä demonion*+ mantatänwa. Kunatï jutïrin paskani ukanak yatisajja, walpun patronanakapar qollqechäna. 17 Uka tawaqojj Pablorus nanakarus arkasipkakitänwa, akham arunakampiw jachʼat arnaqasïna: “Aka jaqenakajj Jachʼa Diosan+ esclavonakapawa, salvasiñ thakitwa jumanakar qhanañchasipktamjja” sasa. 18 Uka tawaqojj walja urunakaw uk luräna. Qheparusti Pablojj janiw jukʼamp istʼañ munjjänti, ukatwa kutikipstasin uka demonior akham säna: “Jesucriston sutipjjaruw nayajj sissma, uka tawaqot mistum” sasa. Uka demoniojj ukaratpachaw mistjjäna.+

19 Ukhamasti uka tawaqon patronanakapatakejj janiw kawkit qollqechasiñas utj-jjänti,+ uk amuyasaw jupanakajj Pablompir Silasampir katuntapjjäna, plazankir qhaturuw qatatipjjarakïna, marka apnaqerinakan ukaru.+ 20 Magistradonakan ukar puriyasajja, akham sasaw sapjjäna: “Aka jaqenakajj markasaruw chʼajjwayasipki.+ Jupanakajj judiöpjjewa, 21 jiwasajj romanöstanjjaya, kawkïr costumbrenaktejj jupanakajj yatichasipki ukanak arkañasa lurañasa janiw jiwasatakejj walïkiti” sasa. 22 Jaqenakajj mayachtʼasisaw jupanak contrajj saytʼapjjäna. Magistradonakajj isinakap chʼiyanoqasajja, lawamp jawqʼjapjjañapatakiw ordenapjjäna.+ 23 Wal nuwjasajj carcelaruw jaqontapjjarakïna, jupanakan jan escapapjjañapatakejj sumpun uñjapjjäta sasaw cárcel uñjirirojj ordenapjjäna.+ 24 Uka orden katoqasasti cárcel uñjirejj jukʼamp manqhankir calabozoruw jupanakar jaqontäna, kayunakapsa mä ceporuw* achuntayarakïna.

25 Niya chika arumäjjäna ukhajja, Pablompi Silasampejj oracionwa lurasipkäna, cantasaw Diosar jachʼañchasipkarakïna.+ Preso katuntat jaqenakas istʼapjjarakïnwa. 26 Ukatsti mä akatjamatwa jachʼa terremotojj sartäna, carcelan cimientonakapas wal khatatirakïna. Ukaratpachaw taqpach punkunakas llawirtäna, cadenanakas taqenitwa jarartarakïna.+ 27 Cárcel uñjirejj ikit sarthapïna ukhajja, llawiratwa carcelan punkunakap uñjäna. Preso katuntat jaqenakajj sarjjapjjpachaw sasaw jupajj amuyäna, ukatwa espadap apsusisajj jupa pachpa niya jiwayasiñampïskäna.+ 28 Pablojj akham sasaw jachʼat artʼäna: “¡Jan jiwayasimti! ¡Taqeniw akankasipkta!” sasa. 29 Ukhamasti uñjañatakejj antorchanak churapjjeta sasaw jupajj mayïna, manqhar tʼijuntasajj wali khatattʼasisaw Pablompin Silasampin nayraqatapar qonqortʼasïna. 30 Jupanakar anqar irpsusajj akham sasaw jupajj säna: “Tatanaka, ¿salvasiñajatakejj kun lurañajas wakisi?” sasa. 31 Jupanakajj sapjjarakïnwa: “Tatit Jesusar creyiñamawa, ukhamatwa jumasa utamankirinakas salvatäpjjäta”+ sasa. 32 Ukatsti jupanakajj Jehová* Diosan arunakapatwa juparusa taqe utapankirinakarus parlapjjäna. 33 Uka pachpa aruma horasanwa jupanakar irpasin heridanakap jareqäna. Ukatjja jankʼakiw jupasa taqe utapankirinakas bautisasipjjäna.+ 34 Ukatsti jupajj utaparuw jupanakar irpantäna, mä mesa wakichasaw jupanakar manqʼa churäna. Niyakejjay jichhajj Diosar creychïnjja, walpun jupajj utapankirinakamp chikajj kusisïna.

35 Uröjjäna ukhajja, guardianakaruw magistradonakajj khitapjjäna, akham sapjjañapataki: “Uka jaqenakar antutjjam” sasa. 36 Cárcel uñjirejj akham sasaw jupanakan arunakap Pablor yatiyäna: “Magistradonakajj guardianak khitanipjjatayna, jumanak paninejj mistjjapjjañamataki. Ukhamajj mistusin sumak sarjjapjjam” sasa. 37 Pablojj jupanakar sarakïnwa: “Nanakajj romanonakäpjjtwa,+ ukhampachas jupanakajj janïr juchañchkasaw* jaqenakan uñjkat jawqʼjapjjetu, carcelar jaqontapjjarakitu. ¿Jichhajj jamasatti khitanukupjjetani? Cheqas ¡janiw ukhamäkaspati! Antisas jupanakaw nanakar irpsurejj jutapjjañapa” sasa. 38 Guardianakasti magistradonakaruw uka arunak yatiyapjjäna. Romanonakäpjjatap istʼasinjja, walpun jupanakajj ajjsarayasipjjäna.+ 39 Ukatwa jupanakajj Pablompit Silasampit disculpasir sarapjjäna, carcelat irpsusajj aka markat sarjjapjjam sasaw sapjjarakïna. 40 Ukampis carcelat mistjjasajja, Pablompi Silasampejj Lidian utaparuw sarapjjäna, jilatanakar uñjasajj chʼamañchtʼapjjänwa,+ ukatsti sarjjapjjarakïnwa.

17 Anfípolis ukhamarak Apolonia markanak pasasajja, Tesalónica markaruw jupanakajj puripjjäna,+ ukanjja judionakan mä sinagogapaw utjäna. 2 Ukhamajj kunjam yatitäkäntï ukarjamaw Pablojj+ jupanakan ukar mantäna, kimsa sábado urunakaw jupanakarojj Qellqatanakat amuytʼayarakïna.+ 3 Criston tʼaqesiñapasa+ jiwatanak taypit jaktaniñapasa+ wakisipunïnwa sasaw jupanakarojj Qellqatanakamp qhanañchäna, uñachtʼayarakïna, Pablojj sarakïnwa: “Jupapï Cristojja, uka Jesusatwa nayajj jumanakar yatiyapjjsma” sasa. 4 Ukatwa jupanakat mä qhawqhanejj creyentëjjapjjäna, Pablomp Silasampiw+ jupanakajj chikachasipjjarakïna. Diosar adorir* griego jaqenakatsa, wali importante warminakatsa waljaniw creyentëjjapjjäna.

5 Judionakajj walpun colertʼasipjjäna,+ ukatwa plazankir qhatun muyuskir mä qhawqha jan wali jaqenak jawsthapipjjäna. Waljanir tantachthapisajja, markaruw wal chʼajjwayapjjäna. Jasón sat chachan utapar chhuktʼasaw Pablompir Silasampirojj tantachat jaqenakan ukar apsuniñ munapjjäna. 6 Jupanakar jan jikisajja, Jasonampiru mä qhawqha jilatanakampiruw marka apnaqerinakan ukar qatatipjjäna, akham sasaw jachʼat arnaqasipjjäna: “Aka jaqenakajj taqe cheqanwa jaqenakar jan waltʼayapjje, jichhajj akankapjjarakiwa,+ 7 Jasonas utaparuw jupanakar katoqtʼasi. Jesús sutini yaqha reyiw utji sasaw taqe aka jaqenakajj Cesaran* leyinakap contrajj saytʼasipjje”+ sasa. 8 Ukanak istʼasajja jaqenakasa marka apnaqerinakasa wal sustjasipjjäna, 9 ukatwa Jasonampir mayninakampir garantiat qollqe pagayapjjäna, ukatsti khitjjapjjarakïnwa.

10 Arum toqerojja jankʼakiw jilatanakajj Pablompir Silasampirojj Berea markar khitjjapjjäna. Ukar purisajj judionakan sinagogaparuw jupanakajj mantapjjäna. 11 Berea markankirinakajj Tesalónica markankirinakat sipansa, jukʼampiw yateqañ munapjjäna. Jupanakajj taqe chuymaw Diosan arunakap katoqasipjjäna, wali amuyumpiw Qellqatanakat sapüru yatjjatapjjäna, ukhamat kunanaktï istʼapkäna ukanakajj cheqäskapuniti janicha uk yatiñataki. 12 Ukhamajj waljaniw jupanakat creyentëjjapjjäna. Wali respetat griego warminakasa chachanakasa waljaniw creyentëjjapjjarakïna. 13 Pablojj Berea markanwa Diosan arunakap yatiyaski sasin parlir istʼasajja, Tesalónica markankir judionakajj jaqenakar chʼajjwayañatakiw uka markar sarapjjäna, ukhamat jupanak contra saytʼapjjañapataki.+ 14 Ukhamasti jilatanakajj jankʼakiw Pablorojj lamar qota toqer khitjjapjjäna.+ Silasampi Timoteompejj uka pachpanwa quedasipjjäna. 15 Pablomp chik saririnakajja, Atenas markakamaw jupar puriyapjjäna. Silasampi Timoteompejj+ jankʼak nayan ukar jutapjjpan sasaw Pablojj jupanakar ewjjasïna, ukatwa jupanakajj kuttʼanjjapjjäna.

16 Pablojj Atenas markan jupanakar suyaskäna ukhajja, walja idolonakamp phoqantat uka marka uñjasajj wal colerasïna. 17 Ukhamajj judionakampiru Diosar adorir* mayni jaqenakampiruw jupajj sinagogan amuytʼayäna. Sapürurakiw plazankir qhatuns jaqenakar amuytʼayäna. 18 Epicureonakatsa* estoiconakatsa,* mä qhawqha filósofo jaqenakaw Pablomp jiskhisipjjäna. Yaqhepanakajj akham sasaw sapjjäna: “¿Parlamay parlir aka jaqejj kunrak parlañ munpacha?” sasa. Yaqhepasti sapjjarakïnwa: “Yaqha markankir diosanakat parlir jaqjamakiwa” sasa. Pablojj Jesusan suma yatiyäwinakapata ukhamarak jiwatat jaktaniñ toqetwa yatiyäna,+ ukatwa jupanakajj ukham sapjjäna. 19 Jupar katuntasasti Areopagoruw apapjjäna, sapjjarakïnwa: “¿Kuna machaq yatichäwinakats jumajj parlaskta uk yatipjjeristti? 20 Kunanaktï nanakajj jan istʼapjjerïkta ukanak jumajj parltajja, ukanakajj kamsañsa muni ukanak yatiñ munapjjta” sasa. 21 Cheqpachansa Atenas markankir taqe jaqenakasa ukan alojasiri* extranjero jaqenakasa, tiemponïkasajj machaq yatichäwinak istʼapjjerïna jan ukajj parlapjjerïna. 22 Ukatwa Pablojj Areópago+ taypin saytʼasisajj akham säna:

“Atenas markankir tatanaka, nayajj amuytwa, yaqhanakat sipans jukʼampiw jumanakajj diosanakar adorapjjtajja.*+ 23 Aka cheq paskasajja, kunanakarutï jumanakajj adorapkta* ukanak nayajj uñjta, ukanak wali amuyumpi uñakipasajj mä altar uñjarakta, ukansti ‘Mä jan uñtʼat Diosaru’ sasin qellqantatänwa. Ukhamajj kuntï jumanakajj jan uñtʼkasin adorasipkta ukwa nayajj yatiyasipksma. 24 Uka Diosaw aka mundsa kunanakatï aka mundon utjki ukanaks luri. Ukhamajj niyakejjay jupajj alajjpachansa aka oraqensa Tatitupächejja,+ janiw amparamp lurat templonakan jakkiti.+ 25 Janirakiw jaqenakan yanaptʼapsa suykiti, kuna yanapsa jupajj munkaspa ukhama,+ jupaw taqenirus jakañsa, samansa,+ taqe kunsa churi. 26 Mä sapa jaqetakwa+ taqe markankir jaqenak luri, ukhamat oraqpachan jakapjjañapataki.+ Juparakiw señalat tiemponaksa uttʼayi, kawkit kawkikamas jaqenakajj jakapjjañapa+ ukanaksa amtaraki, 27 ukhamat Diosar thaqapjjañapataki. Jupanakatï Diosar uñtʼañatak chʼamachasipjjaspajja, juparojj uñtʼapjjaspawa.+ Cheqpachansa jupajj janiw sapa mayni jiwasanakat jayankkiti. 28 Jiwasas jupïpanwa jakasktanjja, sarnaqasktanjja, utjaskaraktanjja, kunjamtï jumanak taypit yaqhep poesía qellqerinakajj sapkaraki ukhama: ‘Jiwasajj jupan wawaparakïtanwa’ sasa.

29 ”Ukhamajj niyakejjay Diosan wawapästanjja,+ janiw amuyañasäkiti Diosajj qoriru, qollqeru, jan ukajj qalaru uñtasitäkaspas ukhama, janirakiw jaqenakan amuyuparjam luratäki+ ukanakar uñtasitäkaspas ukham amuyañasäkiti. 30 Cheqansa jan yatisaw jaqenakajj mä tiempon ukanak lurapjjäna,+ ukampis Diosajj ukhamakwa ukanak pasayi. Jichhasti taqe cheqanwa jupajj arrepentisipjjam sasin taqe jaqenakar yatiyaski. 31 Jupajj mä uru uttʼayi, ukhamat akapachankir jaqenakar cheqaparjam juzgañataki,+ ukjja jupan uttʼayat mä chacha taypiw lurani. Diosajj jiwatanak taypit jupar jaktayasaw taqe jaqenakar mä garantía churi”+ sasa.

32 Jiwatat jaktaniñ toqet parlir istʼasajja, yaqhepajj wal sawkasiñ qalltapjjäna,+ yaqhepasti sapjjarakïnwa: “Yaqha horasaw uka toqet parlir istʼapjjäma” sasa. 33 Ukatwa Pablojj sarjjäna, 34 ukampis yaqhep chachanakajj jupampiw mayachasipjjäna, creyentëjjapjjarakïnwa. Jupanakat maynïrejj Dionisio satänwa, jupajj Areopagonkir tribunalan mä juezapänwa, ukhamarakiw Dámaris sutini warmis yaqhanakas creyentëjjapjjarakïna.

18 Ukanak qhepatjja Atenas markat sarjjasajj Corinto markaruw Pablojj purïna. 2 Ukanwa Áquila+ sutini mä judior uñtʼäna, jupajj Ponto markan nasirïnwa, uka nayrakiw Priscila warmipamp chikajj Italiat purinitayna. Claudiow* taqe judionakarojj Romat sarjjapjjañap mayitayna. Pablosti jupanakan ukaruw saräna. 3 Jupanakasa Pablosa carpanak lurañwa yatipjjäna, ukatwa jupanakan utapan Pablojj quedasïna, jupanakamp chikaw trabajirakïna.+ 4 Ukhamarus jupajj sapa sábado+ urunwa sinagogan+ arstʼirïna,* judionakarusa griegonakarus Jesusar creyipjjañapkamaw amuytʼayäna.

5 Silasampi+ Timoteompejj+ Macedoniat saraqanipjjäna ukhajja, Pablojj jan tiemponiw Diosan arunakap yatiyäna, jupajj judionakaruw qhanañchäna ukhamat Jesusajj Cristötap jupanakar uñachtʼayañataki.+ 6 Ukampis jupanakajj Pablon yatiyäwinakap contraw saytʼasipjjäna, insultapjjarakïnwa, ukatwa jupajj isip thalarasisajj+ akham säna: “Jiwapjjañamatakejj jumanak pachpaw juchanïsipktajja.*+ Janiw nayajj ukanakat juchanïkti.+ Jichhat uksarojj yaqha markankir jaqenakan ukaruw nayajj saräjja”+ sasa. 7 Ukatwa jupajj sinagogat sarjjasajj Ticio Justo sutini mä jaqen utapar mantäna, jupajj Diosar adorirïnwa,* utapas sinagoga jakʼankänwa. 8 Sinagogan pʼeqtʼiri Crispo+ sat jaqesa taqe utapankirinakasa Tatituruw creyjjapjjäna. Corintonkir jaqenakatsa waljanirakiw suma yatiyäwinak istʼasajj creyiñ qalltapjjäna, ukatjja bautisasipjjänwa. 9 Ukhamarus mä arumajja, Tatitojj mä visionanwa Pablor akham säna: “Jan ajjsaramti, jumajj parlaskakim janirak amuktʼamti, 10 nayaw jumampïskta,+ janiw jumar usuchjañatakejj khiti jaqes atackätamti. Walja jaqenakaw aka markan utjitu” sasa. 11 Ukhamasti mä mara sojjta phajjsiw jupajj ukan quedasïna, jupanakar Diosan arunakap yatichasa.

12 Galión sutini proconsulajj* Acaya toqen apnaqaskäna ukhajja, mä amtakiw judionakajj Pablo contra saytʼasipjjäna, juzgañatak qontʼasipki ukaruw apapjjarakïna, 13 akham sasa: “Aka jaqejj ley contra Diosar adorapjjañapatakiw* jaqenakar yatichaski” sasa. 14 Pablojj niya arsuñampïskäna ukhajja, akham sasaw Galión proconsulajj judionakar säna: “Judionaka, cheqapuni mä jan walis utjaspa jan ukajj mä jachʼa juchas utjaspa ukhajja, nayanjja jumanakar pacienciampi istʼañajj wakisispawa. 15 Ukampis arunakata, sutinakata, jumanakan pachpa leyimat chʼajjwañatejj+ utjchi ukhajja, jumanak pachpaw ukanak uñjapjjañama. Janiw nayajj uka toqenakat juezat saytʼkiristti” sasa. 16 Uk sasaw juzgañatak qontʼasipki uka cheqat jupanakar khitanukjjäna. 17 Ukatsti taqeniw sinagogan pʼeqtʼir Sóstenes sat jaqerojj katuntapjjäna,+ juzgañatak qontʼasipki uka nayraqatanwa jupar nuwjapjjäna. Ukampis Galión proconsulajj janiw ukanakat kunsa yatiñ munkänti.

18 Walja urunakampi ukan quedasisajja, sarjjañajawa sasaw Pablojj jilatanakan ukat sarjjäna, barcor sarjjatasaw Priscilampi Aquilampi chikajj Siriar sarjjäna. Niyakejjay Diosar mä promesa arsutap phoqañapajj wakischïnjja, Cencreas+ markanwa jupajj ñikʼutap qʼal mururayasïna. 19 Éfeso markar puripjjäna ukhajja, mayninakajj markanwa quedasipjjäna. Pablosti sinagogar mantasaw judionakar amuytʼayäna.+ 20 Mä qhawqha tiempomp quedasiñapatakis jupar ruwtʼapkchïnjja, jupajj janiw ukan quedaskänti. 21 Jan ukasti sarjjakïwa sasaw jupanakar säna, “Jehová* Diosatï munani ukhajja, wasitat jumanakan ukar kuttʼanëjja” sasaw sarakïna. Ukatsti barcor sarjjatasaw jupajj Éfeso markat sarjjäna, 22 Cesarea markaruw saraqarakïna. Ukatjja makatasaw* congregacionankirinakar aruntäna, ukatsti Antioquía markaruw saraqarakïna.+

23 Mä qhawqha tiempo ukankasajja, Galacia ukhamarak Frigia+ uksa toqenakar sarasaw jupajj markat marka saräna, taqe discipulonakaruw chʼamañchtʼarakïna.+

24 Ukatjja Apolos+ sutini mä judío jaqew Éfeso markar purïna, jupajj Alejandría markan nasirïnwa, suma parltʼir jaqënwa, Qellqatanaksa wali sum uñtʼarakïna. 25 Jehová* Diosan thakipat juparojj yatichapjjatayna. Jupajj espíritu santon yanaptʼapampejj taqe chuymapuniw Jesusjjat cheqapar parläna yaticharakïna. Ukampis bautisasiñ toqet Juanajj yatiykäna ukhakamak jupajj yatïna. 26 Jan ajjsarasaw jupajj sinagogan parlañ qalltäna. Priscilampi Aquilampejj+ jupar istʼapjjäna ukhajja, yaqha cheqar irpasaw juparojj Diosan thakipat kunatï cheqäki ukhampun jupar qhanañchapjjäna. 27 Niyakejjay jupajj Acayar sarañ munchïnjja, jilatanakajj Acayankir discipulonakar qellqasaw ewjjtʼapjjäna, ukhamat jupar wali munasiñampi katoqtʼapjjañapataki. Acayar purïna ukhajja, khitinakatï Diosan wali khuyapayasiñapat creyentëjjapjjäna ukanakarojj walpun yanaptʼäna. 28 Ukatjja jaqenakan uñjkata, wali chʼamampi ukhamaw jupajj judionakan pantjatäpjjatap phoqatpach uñachtʼayäna. Qellqatanakampiw Jesusajj Cristötap uñachtʼayarakïna.+

19 Apolosajj+ Corinto markankaskäna ukhajja, Pablojj qollu toqenak pasasaw Éfeso+ markar saraqäna, ukansti mä qhawqha discipulonakampiw jikisïna. 2 Ukatjja akham sasaw jupanakar säna: “¿Creyentëjjapjjayäta ukhajj espíritu santo katoqapjjtati?”+ sasa. Jupanakajj sapjjarakïnwa: “Janipuniw nanakajj espíritu santon utjatap istʼapjjerïkti” sasa. 3 Ukatwa jupajj akham säna: “Ukhamajj ¿kunjam bautismonsa jumanakajj bautisasipjjta?” sasa. Jupanakajj sapjjarakïnwa: “Juanajj yatichkäna ukarjamaw bautisasipjjta”+ sasa. 4 Ukatwa Pablojj akham säna: “Juanan bautisatapajj jaqenakan arrepentisipjjatapwa uñachtʼayäna,+ khititï jupjjar jutañapäkäna+ uka Jesusar creyipjjañapatakiw jaqenakar parläna” sasa. 5 Uk istʼasasti jupanakajj Tatit Jesusan sutipjjaruw bautisasipjjäna. 6 Pablojj jupanakar amparamp loqjjatäna ukhajja, espíritu santow jupanakjjar jutäna,+ yaqha arunakat parlañ qalltapjjäna, profecianaksa parlapjjarakïnwa.+ 7 Taqpachanejj mä 12 chachanakäpjjänwa.

8 Sinagogar mantasasti+ kimsa phajjsinakaw Pablojj jan ajjsartʼasa ukan parläna, discursonak arstʼasa Diosan Reinopat* amuytʼayasa.+ 9 Yaqhepanakasti chuym qalarayasisajj janiw creyiñ munapkänti, jaqenak nayraqatansa jan walinakwa Diosan Thakipat+ parlapjjäna, ukatwa Pablojj jupanakan ukat sarjjäna,+ discipulonakarus jupamp chikaw irpjjäna. Sapürurakiw Tirano sat jaqen escuelapan jachʼa salapan discursonak arstʼirïna. 10 Jupasti pä maraw uka escuelan yatichäna, ukhamatwa Asia provincian jakir taqe judionakasa griegonakas Tatitun arunakap istʼapjjäna.

11 Diosajj Pablo taypiw musparkañ milagronak luraskakïna,+ 12 Pablon pañonakapsa isinakapsa usutanakan ukaruw apapjjäna,+ ukhamatwa jupanakajj waliptapjjäna, demonionakas mistupjjarakïna.+ 13 Yaqhep judionakajja demonionak alissusaw ukjan akjan sarnaqapjjäna, jupanakajj Tatit Jesusan sutip aytasisaw demonionakar alissuñ munapjjarakïna, akham sasa: “Cheqpachapuniw nayajj sapjjsma, Pablojj yatiyki uka Jesusan sutipjjar mistupjjam”+ sasa. 14 Esceva sutini mä judío jaqen paqallqo yoqanakapajj ukwa lurapjjarakïna, jupajj mä jilïr sacerdotënwa. 15 Ukampis demoniojj akham sasaw jupanakar säna: “Nayajj Jesusar uñtʼtwa,+ khitis Pablojj uks yatiraktwa,+ jumanakajj ¿khitïpjjaraktasti?” sasa. 16 Mayakwa demonion mantat jaqejj jupanakar thoqkatäna, jupanakarojj sapa mayniruw atipjäna. Ukatwa uka jaqenakajj qʼala usuchjata jan isiniki uka utat escapjjapjjäna. 17 Éfeso markan jakir judionakasa griegonakasa taqeniw uk yatipjjäna, taqenirakiw wal ajjsarapjjäna. Tatit Jesusan sutipas jukʼampirakiw jachʼañchasïna. 18 Khitinakatï creyentëjjapjjäna ukanakatjja, waljaniw jutasin juchanakap arsusipjjäna, jan wali luratanakapsa qhan arsusipjjarakïna. 19 Cheqpachansa khitinakatï magianak lurirïpkäna ukanakatjja, waljaniw libronakap mayar apthapisajj taqe jaqenak nayraqatan phichantapjjäna.+ Uka libronakan preciop jaksupjjäna ukhajja, 50.000 qollqe metalanakaruw jaksupjjäna. 20 Ukhamaw Jehová* Diosan arunakapajj jiltaskakïna, wali chʼamaniw tukuskarakïna.+

21 Ukanakajj pasjjäna ukhajja, Pablojj Macedonia,+ Acaya toqenakar sarasajj Jerusalenar+ viajiñ amtäna, sarakïnwa: “Uka markar purisajja Roma markar sarañajarakiwa”+ sasa. 22 Ukhamajj yanapirinakapat paniniruw Macedoniar khitäna, Timoteompiru+ Erastompiru.+ Jupajj Asia provincianwa mä qhawqha tiempo quedasïna.

23 Uka urunakanjja Diosan Thakipjjatwa+ mä jachʼa jan waltʼäwejj sartäna.+ 24 Qollqe metalampi trabajir Demetrio sat mä jaqew utjäna. Jupajj qollqe metalatwa Ártemis* diosan temploparu uñtasit jiskʼa templonak lurirïna, ukhamatwa artesanonakarojj wal qollqechäna.+ 25 Uka artesanonakampiru yaqha ukhamanakan trabajirinakampir tantachtʼasajja, akham sasaw jupajj säna: “Tatanaka, jumanakajj sum yatipjjtajja, jiwasajj aka negociompiw nayrar sartasktanjja. 26 Jumanakajj uñjapjjtawa, istʼapjjaraktawa, aka Pablojj amparampi lurat diosanakajj janiw cheqa diosanakäkit sasaw walja jaqenakar amtayi,+ jupanakajj arunakapar creyipjjarakiwa. Janiw Éfeso+ markanak uk lurkiti, jan ukasti niya taqe Asia provincian ukhamarak luri. 27 Ukajj janiw walïkiti, jaqenakajj jan walinak negociosat parlapjjaspa. Ártemis jachʼa diosan temploparus janis kunäkaspa ukham uñjapjjani. Taqpach Asia provinciansa oraqpachansa Ártemis diosajj taqenin adoratawa,* jichhajj uka Pablon parlatap laykojj janiw jukʼamp jachʼañchatäjjaniti” sasa. 28 Uk istʼasajja jaqenakajj wal colertʼasipjjäna, akham sasaw jachʼat arnaqasipjjäna: “¡Efesionakan Ártemis diosapajj wali chʼamaniwa!” sasa.

29 Ukhamajj markankirinakajj walpun chʼajjwapjjäna, taqenirakiw teatro manqhar chhukuntapjjäna. Macedonia markankir Gayompiru Aristarcompirojj+ munkir jan munkir wayuntapjjäna, uka paninejj Pablomp chikaw viajipjjerïna. 30 Pablojj jaqenakan ukaruw mantañ munarakïna, ukampis discipulonakajj janiw ukar mantayapkänti. 31 Fiestanakampi anatañanakamp wakichirinakatjja, yaqhepajj Pablon amigonakapäpjjänwa. Jupanakajj mä ewjja apayasaw Pablorojj uka teatror janipun mantañapatak wal ruwtʼapjjäna, ukhamat vidap jan aptʼasiñapataki. 32 Cheqansa jaqenakajj may may arnaqasipjjäna, ukan tantachasirinakajj wal chʼajjwapjjatap layku. Ukhamarus jilaparte jaqenakajj janiw kunat tantachasipjjatapsa yatipkänti. 33 Ukhamajj jaqenak taypitwa Alejandror irpsunipjjäna, judionakajj nayraqataruw nuktʼapjjarakïna. Alejandrojj jaqenakan amuktʼapjjañapatakiw amparamp señal luräna, jupajj jaqenak nayraqatanwa arstʼañ munäna. 34 Jaqenakajj judiötap amuyapjjäna ukhajja, mä arukiw taqenis arnaqasiñ qalltapjjäna, niya pä horaw akham sasin arnaqasipjjäna: “¡Efesionakan Ártemis diosapajj wali chʼamaniwa!” sasa.

35 Markan apnaqeripajj jaqenakar amuktʼayjjäna ukhajja, akham sänwa: “Éfeso markankir tatanaka, Éfeso markajj jachʼa Ártemis diosan templopan jarkʼaqeripawa, kawkïr estatuatï alajjpachat jalaqtankäna ukan jarkʼaqeripawa, ¿janit taqe jaqenakajj uk yatipki? 36 Taqeniw ukanakan cheqätap yatipjje, ukhamajj paciencianïpjjañamawa, jan jankʼakejj kuns lurapjjamti. 37 Akar apanipkta uka chachanakajj janiw templonakat lunthatasirïpkiti, ni Ártemis diosas contras jan wal parlapkiti. 38 Ukhamajj Demetriompi+ jupampïpki uka artesanonakampitï mayni contra quejasiñ munapjjchi ukhajja, yaqha urunakajj tribunalanakajj llawiratäskiwa, proconsulanakas* utjarakiwa, ukanakaruw jupanakajj yaqhanak contrajj quejasipjjañapa. 39 Jumanakatï ukat jukʼampi thaqasipkstajja, mä jachʼa tantachäwinwa ukajj leyinakarjam amtasiñapa. 40 Cheqpachansa kunatï jichhürun paski ukanakatjja, marka contra saytʼirinakjam juchañchataw uñjassna, janirakiw kunatsa aka jaqenakajj akan tantachasisin chʼajjwapjje uksa qhanañchirjamäksnati” sasa. 41 Ukanak parlañ tukuyasasti, jupajj tantachasir jaqenakarojj khitanukjjänwa.

20 Uka chʼajjwañanak tukuyjjepanjja, Pablojj discipulonakaruw jawsayäna, jupanakar chʼamañchtʼasajj jikisiñkama sasaw Macedoniar sarjjäna. 2 Uksa toqenakar sarasajja, walja arunakampiw jupajj ukankir discipulonakar chʼamañchtʼäna, ukatjja Greciaruw purirakïna, 3 ukanwa kimsa phajjsinak quedasïna. Ukampis judionakaw+ jupar jiwayañatak amtapjjäna, ukatwa Siriar barcot niya sarañampïskäna ukhajj Macedonia toqnam kuttʼañ amtäna. 4 Jupamp chikajj Bereankir Pirro chachan Sópater sat yoqapa, Aristarco,+ Tesalonicankir Segundo, Derbe markankir Gayo, Timoteo,+ Asia provinciankir Tíquico+ ukhamarak Trófimo jupanakaw sarapjjäna.+ 5 Jupanakaw nayrtʼasajj Troas markan suytʼapjjetäna. 6 Jan Levadurani Tʼantʼa+ Manqʼañ Fiesta pasatatjja, nanakajj barcor sarjjatasaw Filipos markat sarapjjta, phesqa urutwa jupanakarojj Troas markan jikjjatapjjta, ukanwa paqallqo urunak quedasipjjarakta.

7 Semanan nayrïr urupanjja manqtʼasiñataki tantachatäsipkayätwa. Niyakejjay qhepürojj Pablon sarañapäjjchïnjja, jupanakaruw parlañ qalltäna, chika arumkamaw jupajj parläna. 8 Ukhamajj kawkintï tantachatäsipkayäta uka altus utanjja, walja michachuwanakaw* utjäna. 9 Ukansti Eutico sutini mä waynaw ventanan qontʼatäskäna. Pablon arstʼañapkamajj walpun uka waynajj iktʼjjäna, ikimp atipjayasisajj kimsa pisotwa pampar jalaqtäna, jiwatakwa jupar waytjjapjjäna. 10 Ukatwa Pablojj saraqanïna, jupajj aljjatasaw uka waynar qhomthapïna,+ akham sasa: “Jan llakisipjjamti, jupajj jakaskiwa”+ sasa. 11 Ukatsti makatasaw Pablojj tʼantʼa pachjasin manqʼañ qalltäna, jupajj willjtakamaw wali jaya jupanakamp aruskipäna, ukatsti sarjjänwa. 12 Jupanakajj wasitat uka waynar irpjjapjjäna, jupan jakaskatapats wali chuymachtʼatäpjjarakïnwa.

13 Barcor purisajja, uka barcor sarjjatasaw nanakajj Asón markar sarapjjta, ukampis Pablojj kayukiw* uka markar saräna. Nanakasti ukanwa Pablorojj barcot apjjañ amtapjjayäta, kunjamtï jupajj sapkitäna ukhama. 14 Nanakan ukaru Asón markar purinïna ukhajja, barcor irpjjatasaw Mitilene markar sarjjapjjarakta. 15 Qhepürusti barcor sarjjatasaw uka markat Quíos sat isla jakʼar puripjjta. Qhepürojja Samos markanwa saytʼapjjta. Qhepürusti Mileto markaruw puripjjarakta. 16 Pablojj janiw Asia provincian quedasiñ munkänti, ukatwa Éfeso markar jan mantas cheqak pasañ amtäna.+ Jupajj Pentecostés Fiesta urutakiw puriñ wal munäna, ukatwa Jerusalenar jankʼaki sarañatak wal chʼamachasïna.+

17 Mileto markankkasinjja, Éfeso markaruw Pablojj mä ewjja apayäna, ukhamatwa congregacionankiri ancianonakar jawsayäna. 18 Pablon ukar purinipjjäna ukhajja, akham sasaw jupajj säna: “Asia+ provinciar purinkta ukürutpachajj kunjamsa nayajj jumanak taypin sarnaqta uk sum yatipjjtajja. 19 Nayajj wali humilde chuymampiw+ Tatiturojj mä esclavjam serviwayta, judionakajj nayaru jan walinak lurañ amtapjjatap laykojj jachañanakana tʼaqesiñanakana ukhamaw uñjasiwayta. 20 Jumanakajj yatipjjaraktawa, nayajj jan amuktʼasaw kunanakatï jumanakatak wali askïki ukanak yatiyapjjsma,+ jaqenak nayraqatansa utat utatsa+ jan amuktʼasarakiw yatichapjjsma. 21 Judionakarus griegonakarus phoqatpach nayajj yatiyarakta, ukhamat arrepentisisajj+ Diosar kuttʼanjjapjjañapataki, Jesús Tatitusarus+ confiyapjjañapataki.* 22 Jichhajj espíritu santon irpataw Jerusalenar saraskta, kunay ukan paschitani ukjja janiw yatkti. 23 Nayajj akak yatta, markat marka sarkasajj carcelan llawintata tʼaqesiyata uñjasiñajatakiw espíritu santojj kutin kutin nayar yatiyitu.+ 24 Vidajajj janis kunäkaspa ukhamwa nayajj uñjta.* Antisas kuna lurañatejj utjkitu, kuna luräwtï Tatit Jesusat katoqkta uk sum tukuyañ munta.+ Ukajj Diosan wali khuyapayasirïtapat parlki uka suma yatiyäwinak phoqatpach yatiyañawa.

25 ”Taqe jumanakaruw nayajj Diosan Reinopat* yatiyapjjsma, jichhajj janiw jumanakat maynis jukʼamp uñj-jjapjjetätati. 26 Nayajj taqe jaqenakan wilapat qʼomätwa, ukatwa nayajj aka urun jumanakar jawsayapjjsma, uka toqet testigöpjjañamataki,+ 27 jan amuktʼasaw Diosan taqe amtanakap* yatiyapjjsma.+ 28 Jumanak pachpas wal amuyasipjjam,+ taqpach congregacionarus sum uñjapjjarakim. Espíritu santow jumanakarojj ancianot* uttʼayapjjtamjja,+ ukhamat Diosan congregacionapar awatipjjañamataki,+ jupaw uka congregacionarojj Yoqapan wilapamp alasiwayi.+ 29 Nayajj yattwa, sarjjä uka qhepatjja, sinti jan wali qamaqenakaw* jumanak taypir mantanipjjani,+ congregacionarojj janiw munasiñamp uñjapkaniti. 30 Jumanak taypitwa jaqenakajj sartapjjani, qʼewjat yatichäwinakwa parlapjjarakini, ukhamat discipulonakar jitheqtayasajj jupanak toqer apañataki.+ 

31 ”Ukhamajj amuyasipjjapunim. Amtapjjarakim, kimsa maranakaw+ nayajj uruy aruma jan qarjtasa jachtʼasisa sapa maynir ewjjtʼapjjsma. 32 Jichhajj Diosampi jachʼa khuyapayasiñapat parlki uka arunakampiw jumanakar jan walinakat jarkʼaqapjjätam. Uka arunakaw jumanakar chʼamañchapjjätam, taqe khitinakatï santöñatak ajllitäpki jupanak taypinsa herencia churapjjätam.+ 33 Janirakiw nayajj jaqen qollqepsa, qoripsa, ni isipsa munkayätti.+ 34 Jumanakajj yatipjjtawa, aka amparanakajampiw kunatï nayatak munaski ukanak jikjjatañatak trabajta,+ nayamp chik sarnaqapki ukanakatakis ukhamaraki. 35 Taqe kunanwa nayajj uñachtʼayapjjsmajja, jumanakajj uka pachpa wal trabajipjjañamataki,+ ukhamat aynachtʼatäpki ukanakar yanaptʼañataki. Tatit Jesusan arunakapsa amtasipjjañamarakiwa, jupajj akham sasaw säna: ‘Katoqañat sipansa churañanwa jukʼamp kusisiñajj utji’+ sasa”.

36 Ukanak parlañ tukuyasasti, taqe jupanakamp qonqortʼasisaw Pablojj oración luräna. 37 Cheqpachansa taqpachaniw wal jachapjjäna, Pablor qhomantasajj* wali munasiñampiw jampʼattʼapjjäna. 38 Ukhamarus Pablojj janiw jukʼamp uñj-jjapjjetätati sasaw jupanakar säna, ukatwa jupanakajj wali llaktʼatäpjjäna.+ Ukhamasti barcokamaw jupanakajj Pablomp chik sarapjjäna.

21 Jupanakar jaytjjasajj wali llakitaw sarjjapjjta, barcor sarjjatasajj Cos sat markaruw cheqak sarapjjta. Qhepürusti Rodas markaruw puripjjta, uka markatjja Pátara markaruw puripjjarakta. 2 Fenicia markar sarir mä barco jikjjatasajja, uka barcor sarjjatasaw sarapjjta. 3 Chipre isla jayat uñjasajja, chʼeqa toqer uka isla jaytanukusajj* Siria toqer viajisipkakiyätwa. Ukatsti Tiro markaruw puripjjta, ukanwa barcojj carganakap jaytañapäna. 4 Ukanwa thaqtasajj discipulonakar jikjjatapjjta, paqallqo urunakaw ukan quedasipjjta. Ukampis espíritu santon yatiyatajja, Pablorojj akham sasaw discipulonakajj kutin kutin sapjjäna: “Janipun Jerusalenar saramti”+ sasa. 5 Sarjjañ horasajj purinjjäna ukhajja, kawkirutï sarapjjañajäkäna ukarojj viajisipkakiyätwa, jupanakajj marka anqäjjkamaw nanakamp chik taqeni sarapjjäna, warminakasa wawanakas ukhamaraki. Ukatsti qota jakʼan qonqortʼasisaw oración lurapjjta. 6 Sapa maynis jikisiñkama sasinjja, barcoruw nanakajj makatjjapjjta, jupanakasti utanakaparuw kuttʼjjapjjäna.

7 Ukhamasti Tiro markat barcot sarjjasajj Tolemaida markaruw puripjjta. Jilatanakar aruntasajj mä uruw jupanakamp quedasipjjta. 8 Qhepürojj uka markat sarjjasajj Cesarea markaruw puripjjta, suma yatiyäwinak yatiyir Felipen utaparuw mantapjjarakta, jupajj ajllitäpkäna uka paqallqo chachanakat maynïrïnwa,+ jupampiw nanakajj quedasipjjarakta. 9 Jupajj soltera* pusi phuchanakanïnwa, jupanakajj profecianak parlirïpjjänwa.+ 10 Walja urunak ukankasajja, Ágabo+ sutini mä profetaw Judeat saraqanïna. 11 Nanakan ukar jutasajja Pablon wakʼap katusaw kayunakapsa amparanakapsa ñachʼantasïna,* sarakïnwa: “Espíritu santojj akham siwa: ‘Aka wakʼan jaqeparojj akhamwa Jerusalenankir judionakajj ñachʼantapjjani,+ yaqha markankir jaqenakaruw katuyapjjarakini’+ sasa”. 12 Uk istʼasasti ukankir jaqenakasa nanakas akham sasaw Pablor wal ruwtʼapjjta: “Jan Jerusalenarojj makatamti” sasa. 13 Uk satasti Pablojj sarakïnwa: “¿Kunatsa jumanakajj jachapjjta, kunatsa amtanakaj aynachtʼayañ munapjjta?* Jumanakajj ak yatipjjam, ñachʼantatäñatakisa,* Tatit Jesusan sutip layku Jerusalenan jiwañatakisa nayajj wakichatätwa”+ sasa. 14 Janiw juparojj kunjamatsa jarkʼañjamäjjänti, ukatwa nanakajj jan kamsjjapjjayätsa, jan ukasti akham sisjjapjjayätwa: “Jehová* Diosan munañapajj luraspan” sasa.

15 Uka urunak pasatatjja, Jerusalenar viajiñatak wakichtʼasisaw sarapjjayäta. 16 Cesarea markankir yaqhep discipulonakas nanak chikaw sarapjjarakïna, jupanakaw Chipre islankir Mnasón sat arkirin ukar irpapjjetäna, jupajj nayrïr discipulonakat maynïrïnwa, utapanwa nanakajj alojasipjjañajäna. 17 Jerusalén markar puripjjta ukhajja, jilatanakajj wali kusisitaw katoqapjjetäna. 18 Qhepürojja nanak chikaw Pablojj Santiagon+ ukar saräna, taqe ancianonakas ukankapjjarakïnwa. 19 Jupanakar aruntasasti, kunanaksa Diosajj jupan yatiyäwipampejj yaqha markanak taypin luräna ukanakwa Pablojj taqpach yatiyäna.

20 Ukanak istʼasasti jupanakajj Diosar jachʼañchañwa qalltapjjäna, akham sasaw jupar sapjjarakïna: “Jilata, uñjam, judionak taypinjja walja waranqa waranqa creyentenakaw utji, jupanakajj taqenirakiw taqe chuyma Ley phoqapjje.+ 21 Ukampis jupanakajj akham parlirwa jumjjat istʼapjjatayna: ‘Pablojj yaqha markanak taypinwa Moisesan Leyip contra saytʼasipjjañapatakejj* taqe judionakar yatichaski. Wawanakamar circuncidañasa,* costumbrenak arkañasa janiw wakiskiti sasaw jupajj parli’+ sasa. 22 Jichhajj ¿kunsa lurañäni? Jupanakajj purinitam yatipjjaniwa. 23 Ukhamajj ak lurañamaw wakisispa: nanak taypin pusi chachanakaw utji, jupanakajj kuntï Diosar mä promesan arsupki uk phoqasipki. 24 Uka chachanakar irpam, Leyirjam jupanakamp chik qʼomachasinim, jupanakan gastopatakis qollqemat irtarakïta, ukhamat jupanakajj ñikʼutap qʼal mururayasipjjañapataki. Ukhamatwa kunanaktï juma contrajj parlapki ukanakajj jan cheqätap yatipjjani, jan ukasti sum sarnaqaskatamsa Leyirjam phoqaskatamsa taqeniw yatipjjani.+ 25 Ukatjja kuna amtanakarutejj nanakajj puripkta ukanakjja, qellqtʼasaw yaqha markankir creyentenakar apayapjjta, ukhamat idolonakar loqtatäki+ ukatsa, wilatsa,+ jaychjat animalatsa,*+ qʼañu juchatsa*+ jitheqtapjjañapataki”.

26 Qhepürusti uka pusi chachanakaruw Pablojj irparakïna, jupanakamp chikaw Leyirjam qʼomachasïna.+ Ukatjja temploruw jupajj mantäna, ukhamat kunapachas Leyirjam qʼomachasiñ urunakapajj tukusjjani, kunapachas ofrendanakajj sapa maynit loqtasini uk yatiyañataki.

27 Paqallqo urunakajj niya phoqasiñampëjjäna ukhajja, Asia toqenkir judionakajj Pabloruw templon uñjapjjäna, ukatwa taqe jaqenakarojj sartasipjjañapatak wiytapjjäna, Pablorusti katuntapjjarakïnwa, 28 ukatjja akham sasaw arnaqasipjjäna: “¡Israel markankir tatanaka, yanaptʼapjjeta! Aka jaqew markas contra, jiwasan Leyis contra, Diosan aka templop contrajj taqe cheqansa taqe jaqenakarusa yatichaski. Janiw ukakïkiti, templorojj griegonakaruw irpantani, Diosan aka temploparus qʼañucharakiwa”+ sasa. 29 Jupanakajj Trófimo+ sat efesio jaqempiw Pablorojj markan uñjapjjatayna, Pablos juparojj templor irpantkaspa ukhamwa amuyapjjarakïna. 30 Ukatjja markpachaw sartasïna, jaqenakas mayachtʼasisaw templor tʼijunipjjäna. Pablor katuntasajj templo anqäjjaruw qatatsupjjäna, punkunakas mäkirakiw llawintatäjjäna. 31 Pablor jiwayañ munasipkäna ukhajja, Jerusalén markpachanwa chʼajjwañajj utji sasaw ejerciton comandantepar yatiyapjjäna. 32 Ukhamasti jankʼakiw jupajj soldadonakampiru ejerciton oficialanakapampir irpjjarusisajj jupanakan ukar tʼijoqäna. Jaqenakajj ejerciton comandantepampiru soldadonakampir uñjasajja, Pablorojj janiw jukʼamp nuwj-jjapjjänti.

33 Ukatsti ejerciton comandantepajj jakʼachasisaw Pablor katuntäna, pä cadenanakamp ñachʼantapjjam* sasaw sarakïna.+ Ukatjja jupajj khitisa, kunsa luratayna sasaw jaqenakar jisktʼäna. 34 Jaqenakajj may may arnaqasipjjäna. Jaqenakan wal chʼajjwapjjepanjja, ejerciton comandantepajj kunapunis pasatayna uk janiw yatirjamäkänti, ukatwa jupajj soldadonakan cuartelapar Pablor apapjjañapatak mayïna. 35 Pablojj gradanakar purïna ukhajja, jaqenakan jupar usuchjañ munapjjatap laykojj soldadonakaw jupar aptasajj apjjapjjäna. 36 Ukhamarus walja jaqenakaw qhepat arkapjjäna, jupanakajj akham sasaw arnaqasipjjäna: “¡Jiwayatäpan!” sasa.

37 Soldadonakan cuartelap manqhar niya apantañampïsipkäna ukhajja, akham sasaw Pablojj ejerciton comandantepar säna: “¿Mä qhawqha arunak sirismati?” sasa. Jupajj sarakïnwa: “¿Jumajj griego aru parlirïtati? 38 Jichhakiw mä egipcio jaqejj autoridadanak contra saytʼasipjjañapatak jaqenakar wiytäna, jaqe jiwayir 4.000 chachanakaruw wasarar aparakïna, ¿janit jumajj uka jaqëkta?” sasa. 39 Pablojj sarakïnwa: “Cheqas nayajj judío jaqëtwa,+ Ciliciankir wali uñtʼat Tarso+ markankirïtwa. Mirä amp suma, jaqenak nayraqatan arstʼayakitaya” sasa. 40 Arstʼaskakim sasin säna ukhajja, Pablojj gradanak patjjar saytʼasisaw jaqenakan amuktʼapjjañapatakejj ampar loqtäna. Amuktʼapjjäna ukhajja, hebreo arutwa+ jupanakar parläna, akham sasa:

22 “Jilatanaka, awkinaka istʼapjjeta, kunatï paski uk nayajj qhanañchapjjäma”+ sasa. 2 Hebreo arut parlir istʼasajj jukʼampiw jupanakajj amuktʼapjjäna. Pablojj sarakïnwa: 3 “Nayajj judío jaqëtwa,+ Ciliciankir Tarso+ markan nasirïtwa, Gamaliel+ tataw nayarojj aka markan yatichitu, nayra awkinakasan Leyiparjam sum phoqañatak yatichatätwa,+ kunjamtï taqe jumanakajj jichhürun servipktajj ukhamarakiw nayajj Diosarojj taqe chuym servirakta.+ 4 Diosan Thakip arkirinakarojj jiwayatäpjjañapatakiw arknaqayäta, chachanakarus warminakarus ñachʼantasaw* carcelar apantirïtjja.+ 5 Jachʼa jilïr sacerdotesa tantachtʼat taqe ancianonakas uk qhanañchapjjaspawa. Jupanakaw Damasconkir jilatanakatakejj cartanak churapjjetäna. Khitinakatï uka markankasipkäna ukanakar ñachʼantasin* Jerusalenar apaniñatakiw nayajj saraskayäta, ukhamat jupanakajj castigatäpjjañapataki.

6 ”Niya chika uröjjäna ukhajja, thak sarkasaw nayajj Damasco markar jakʼachasiskayäta, ukhamaruw akatjamat mä qhanajj alajjpachat nayjjar wal qhantʼanïna.+ 7 Nayajj oraqeruw jaqosta, mä aru istʼarakta, nayar akham siri: ‘Saulo, Saulo, ¿kunatsa nayar arknaqesta?’ sasa. 8 Nayajj akham sasaw sarakta: ‘Tata, ¿jumajj khitïtasa?’ sasa. Ukjjarojj sarakituwa: ‘Nayajj Nazareno Jesusätwa, nayaruw jumajj arknaqaskistajja’ sasa. 9 Nayamp chik sarir chachanakas uka qhan uñjapjjänwa, ukampis nayar parljjaykitäna ukan arup janiw istʼapkänti. 10 Nayajj akham saraktwa: ‘Tata, ¿kun lurañajas wakisispa?’ sasa. Tatitojj sarakituwa: ‘Sarthapim, Damasco markar saram, ukanwa kunanaktejj lurañamäki ukanak yatiyapjjätam’+ sasa. 11 Uka qhanan wal qhantʼanitap laykojj janiw kuns uñj-jjayätti, ukatwa nayamp chikäsipkäna uka jaqenakajj amparat kattʼasin Damasco markar puriyapjjetäna.

12 ”Ananías sutini mä jaqew utjäna, jupajj Leyirjam Diosar ajjsartʼir jaqënwa, uka markan jakir judionakas taqeniw jupat wali sum parlapjjäna. 13 Nayan ukar jutasajja, jakʼajar saytʼasisaw jupajj akham situ: ‘¡Saulo, jilata, wasitat uñj-jjam!’ sasa. Ukspach uñatatasajj juparuw nayajj uñjta.+ 14 Jupajj akham sitänwa: ‘Nayra awkinakasan Diosapaw jumar ajllistamjja, ukhamat jupan munañapa yatiñamataki, khititï cheqapar sarnaqki ukar uñjañamataki,+ lakapamp arski uka arunak istʼañamataki. 15 Jumarakiw mä qhanañchirjam jupatak saytʼäta, ukhamat kunanaktï istʼkta, uñjkarakta ukanak taqe jaqenakar yatiyañamataki.+ 16 Jichhajj ¿kuns suyaskta? Sartasim, bautisasim, sutipjjar artʼasisin+ juchanakamat jareqasim’+ sasa.

17 ”Jerusalenar+ kuttʼanjjasajja templonwa nayajj oración luraskayäta, ukhamaruw mä visión uñjta. 18 Jesusaruw uñjarakta, jupajj akham situwa: ‘Apurasim, ratuk Jerusalenat mistum, kunanaktï nayat qhanañchkäta ukanakjja janiw jupanakajj katoqasipkaniti’+ sasa. 19 Ukatsti nayajj akham saraktwa: ‘Tata, nayajj mä sinagogat yaqha sinagogar sarasaw jumar creyirinakarojj carcelar llawintayäta, jawqʼjarakiyäta, jupanakajj sum ukanak yatipjje.+ 20 Juman testigomäki uka Estebanan wilapajj wartaskäna ukhajja, nayajj ukan saytʼatäskayätwa, nayatakejj uk lurañajj walikïskänwa, nayarakiw jupar jiwayapkäna ukanakan isipsa uñjaskayäta’+ sasa. 21 Ukhampachas jupajj akham sitänwa: ‘Jumajj saraskakim, wali jaya markanakaruw nayajj khitäma’+ sasa”.

22 Jupanakajj amukiw ukhakamajj jupar istʼasipkäna. Ukatjja akham sasaw arnaqasiñ qalltapjjäna: “¡Uka jaqejj aka oraqet chhaqtayatäpan, janiw jakañapajj wakiskiti!” sasa. 23 Jupanakajj arnaqasipjjänwa, patjja isinakaps liwtapjjänwa, altoruw laqʼanaks willtapjjäna,+ 24 ukatwa ejerciton comandantepajj soldadonakan cuartelapar Pablor irpantapjjañapatak ordenäna. Kunatsa jaqenakajj ukham jupa contra arnaqasipjje uk sumpach yatiñatakejja, jawqʼjasin arsuyapjjam sasaw sarakïna. 25 Jupar jawqʼjañatak chinkatasipkäna ukhajja, akham sasaw Pablojj ukan saytʼatäskäna uka ejerciton oficialaparojj säna: “¿Jumanakatakejj janïr juzgatäkipan* mä romano* jaqer jawqʼjañajj leyinakarjam walikïskiti?”+ sasa. 26 Uk istʼasasti ejerciton oficialapajj ejerciton comandantepar yatiyiriw saräna, akham sasa: “¿Jichhajj kamachätasa? Uka jaqejj romanötaynawa” sasa. 27 Ukatwa ejerciton comandantepajj jupar jakʼachasisin akham säna: “¿Jumajj romanötati?” sasa. Jupajj sarakïnwa: “Jïsa” sasa. 28 Uk satajja ejerciton comandantepajj akham sasaw jupar säna: “Romano jaqëñatakejj walja qollq nayajj pagta” sasa. Pablojj sarakïnwa: “Nayajj nasïwitpach romano jaqëtjja”+ sasa.

29 Khitinakatï Pablor tʼaqesiyasin arsuyañ munapkäna uka chachanakajja, jankʼakiw jupan ukat jitheqtjjapjjäna. Romanötap yatisasa juparak Pablor cadenanakamp ñachʼantayatapats* ejerciton comandantepajj wal sustjasïna.+

30 Kunatpunsa judionakajj Pablor juchañchapjje ukwa jupajj sum yatiñ munäna, ukatwa qhepürojj jupar antutayäna. Jilïr sacerdotenakarusa Sanedrinankir jaqenakarusa tantachasipjjañapatakiw jawsthapiyäna. Ukatsti Pablor irpaqanisajj jupanak taypiruw saytʼayäna.+

23 Sanedrinankir jaqenakar wal uñkatasajja, akham sasaw Pablojj säna: “Jilatanaka, aka urkamajj wali qʼoma concienciampiw+ nayajj Dios nayraqatan sarnaqawayta” sasa. 2 Uk istʼasasti Ananías sat jachʼa jilïr sacerdotejj Pablo jakʼan sayaskir jaqenakaruw lakapat nuwantapjjañapatak ordenäna. 3 Pablojj akham sasaw jupar sarakïna: “Kʼari chuyman jaqe,* Diosaw jumarojj nuwantätam. Leyirjam nayar juzgañatakiw qontʼastajja, ukhampachas ¿Ley pʼakintasat nayar nuwantayañ ordenta?” sasa. 4 Pablo jakʼan saytʼatäsipkäna uka jaqenakajj akham sapjjarakïnwa: “¿Diosan jachʼa jilïr sacerdoteparut jumajj jiskʼachta?” sasa. 5 Pablojj sarakïnwa: “Jilatanaka, nayajj janiw jupan jachʼa jilïr sacerdotëtap yatkayätti. Qellqatäskiwa: ‘Marka apnaqerimarojj janiw jiskʼachañamäkiti’+ sasa”.

6 Ukan tantachasirinakat yaqhepajj saduceöpjjänwa, yaqhepasti fariseöpjjarakïnwa, uk yatisaw Pablojj Sanedrinan wali jachʼat arstʼasïna, akham sasa: “Jilatanaka, nayajj fariseötwa,+ fariseonakan yoqaparaki. Jichhürojj jiwatanakan jaktaniñapar creyitaj laykuw nayar juzgapjjetu” sasa. 7 Uk satapatsti fariseonakas saduceonakas wal chʼajjwarapjjäna, ukan tantachasit jaqenakas payaruw tʼaqjtapjjäna. 8 Saduceonakajj janiw jiwatat jaktañasa, ni angelasa, ni espiritus utjkiti sasaw sapjje, fariseonakasti taqe ukanakajj utjaskapuniwa sasaw sapjjaraki.+ 9 Ukhamajj waljaniw wali jachʼat arnaqasipjjäna. Ukatwa fariseonakan arkirinakapat mä qhawqha escribanakajj saytʼasipjjäna, wali colerataw toqesipjjarakïna, akham sasa: “Janiw kuna jan walis aka jaqen utjkiti, inas juparojj mä espiritus jan ukajj mä angelas parljjaychi”+ sasa. 10 Jukʼamp chʼajjwaña utjatap uñjasajja, uka jaqenakajj Pabloruw jiwayapjjani sasaw ejerciton comandantepajj ajjsarayasïna. Ukatwa jupajj soldadonakar khitäna, ukhamat sarasin uka jaqenakat Pablor aparanipjjañapataki ukhamarak soldadonakan cuartelapar apapjjañapataki.

11 Ukampis uka pachpa arumaw Tatitojj Pablon jakʼapar saytʼasïna, sarakïnwa: “¡Jan ajjsaramti!+ Kunjamtï Jerusalén markan phoqatpach nayat yatiyktajja, ukhamarakiw Roma markan yatiyañama”+ sasa.

12 Uröjjäna ukhajja, judionakajj Pablor jiwayañatakiw amtapjjäna, akham sasaw mä juramento lurapjjarakïna: “Pablor jiwayañkamajj janipuniw manqʼkañäniti ni umkañänisa. Jiwasatï uka juramentor jan phoqkañänejja, maldisitäñäniwa” sasa. 13 Pablor jiwayañatak juramentomp amtirinakajj 40 chachanakats jiläpjjänwa. 14 Jupanakaw jilïr sacerdotenakan ukaru ukhamarak ancianonakan ukar sarapjjäna, akham sapjjarakïnwa: “Pablor jiwayañkamajj janipuniw kuns manqʼkañäniti, jiwasatï uka juramentor jan phoqkañänejja, maldisitäñäniwa sasaw nanakajj mä juramento lurapjjta. 15 Ukhamasti jumanakay Sanedrinankir chachanakamp chikajj ejerciton comandantepar yatiyanipjjam, ukhamat Pablorojj jumanakan ukar apaqanipjjañapataki, jukʼamp sumsa Pablot yatjjatañ munapkasma ukhama. Nanakasti janïr purinkipanwa jupar jiwayañatakejj wakichtʼat suyapjjäjja” sasa.

16 Ukampis kunjamsa jupanakajj akatjamat katuntañ amtasipkäna ukanakjja, Pablon kullakapan yoqapaw istʼäna, soldadonakan cuartelapar sarasaw jupajj Pablor ukanak yatiyäna. 17 Ukatwa Pablojj ejerciton mä oficialapar jawsäna, sarakïnwa: “Aka waynarojj ejerciton comandantepan ukaruy irpam, jupatakejj mä yatiyäwiniwa” sasa. 18 Ukhamasti jupajj ejerciton comandantepan ukaruw irpanïna, sarakïnwa: “Carcelan llawintatäkis uka Pablow jawsitu, aka waynaruw juman ukar irpayanitu, jupajj jumatak mä yatiyäwiniwa” sasa. 19 Ukatsti ejerciton comandantepajj amparat kattʼasaw juparojj jamas cheqar irpäna, akham jisktʼañataki: “¿Kuna yatiyäwis nayatakejj utji?” sasa. 20 Jupajj sarakïnwa: “Judionakajj mä amtaruw puripjje, qharürutakejj Sanedrinan ukaruy Pablor apaqanim sasaw mayipjjätam, jukʼamp sumsa jupjjat yatjjatañ munapkaspa ukhama.+ 21 Jumajj jan jupanakan mayitaparjamajj luramti. Jupanak taypitjja, 40 jila chachanakaw akatjamat jupar katjañatak suyasipki. ‘Pablor jiwayañkamajj janipuniw manqʼkañäniti, ni umkañänisa, jiwasatï uka arsutasar jan phoqkañänejja, maldisitäñäniwa’ sasaw jupanakajj mä juramento lurapjje.+ Ukhamajj kuntï mayipkätam ukarjam phoqañamwa jupanakajj suyasipki” sasa. 22 Ejerciton comandantepajj akham sasaw uka waynarojj khitjjäna: “Ukanak nayar yatiyatamjja janiw khitirus arsütati” sasa.

23 Ejerciton pä oficialapar jawsayasajj sarakïnwa: “200 soldadonakampi, caballot sarir 70 soldadonakampi, lanzanakani 200 soldadonakampi wakichapjjam, ukhamat niya llätunka aruma horasarojj* Cesarea markar sarañataki. 24 Pablon caballot sarañapatakejj caballonak wakichapjjam, ukhamat Félix gobernadorar jan kuna kamachtʼat katuyjjapjjañapataki” sasa. 25 Ukatjja akham sasaw jupajj mä carta qellqäna:

26 “Jachʼa gobernador Félix, aruntansmawa. Naya Claudio Lisias ejerciton comandantepaw qellqansma: 27 aka jaqerojj judionakaw katuntapjjatayna, niyaw juparojj jiwayañampïsipkatayna, ukhamaruw nayajj romanötap+ yatisajj jankʼak soldadonakajamp jutasin jupar salvta.+ 28 Kunatpunsa jupar juchañchapjje uk yatiñ munasajja, jupanakan pachpa Sanedrinaparuw nayajj apaqayta.+ 29 Kuntï jupanakan Leyipajj siski ukanak contras parlkaspa ukhamwa jupar juchañchapjje,+ ukampirus jupar jiwayañatakisa, jan ukajj carcelar llawintañatakis janiw kuna juchas utjkiti. 30 Ukampis jupar jiwayañatakiw amtapjje sasaw yatiyapjjetu,+ ukatwa nayajj juman ukar jankʼaki apayansma. Jupar juchañchirinakarojj Félix gobernadoran nayraqatapan jupa contrajj quejasipjjam sasaw sarakta” sasa.

31 Ukhamasti soldadonakajj jupan ordenaparjamaw Pablorojj Antípatris sat markar arumpach apapjjäna.+ 32 Qhepürusti caballot sarir soldadonakajj Pablomp chikaw sarapjjäna, mayninakajj soldadonakan cuartelaparuw kuttʼanjjapjjarakïna. 33 Caballot sarir soldadonakajja, Cesarea markaruw mantapjjäna, ukatjja gobernadoraruw uka carta churapjjäna. Pablorojj juparuw katuyapjjarakïna. 34 Uka carta liytʼasasti, Pabloruw kuna provinciankiris uk jisktʼäna, jupajj Cilicia+ provinciatätap yatiyarakïna. 35 Ukatjja jupar sarakïnwa: “Jumar juchañchirinakajj akar purinipkani ukhaw jumarojj phoqatpach istʼäma”+ sasa. Ukatsti Herodesan palaciopan jupar vigilapjjañapatakiw ordenäna.

24 Phesqa urunak qhepatjja, Ananías+ sat jachʼa jilïr sacerdotejj mä qhawqha ancianonakampi jaqenak nayraqatan arstʼir* Tértulo sat jaqempiw Cesarea markar saraqäna. Pablo contraw jupanakajj Félix gobernadorar quejasipjjäna.+ 2 Tértulo sat jaqerojj arstʼaskakim sasin sapjjäna ukhajja, Félix gobernadoran nayraqatapanwa jupajj Pablor juchañchañ qalltäna, akham sasa:

“Cheqpachansa jumïpanwa nanak taypin suman jakasiñajj utji, wali amuyumpi apnaqatam laykurakiw aka markan nayrar sartañajj utji. 3 Jachʼa gobernador Félix, taqe ukanakat nanakajj yuspärapjjapunsmawa. 4 Janiw nayajj jukʼamp tiempo apaqañ munksmati. Ukhamajj ruwtʼassmawa, pacienciampikiy nanakar mä qhawqha arunak istʼapjjeta. 5 Nanakajj ak yatiyañ munapjjsma. Aka jaqejj jaqenakar chʼajjwayiriwa,+ oraqpachanwa judionakarojj autoridadanak contra saytʼasipjjañapatak amtayi.+ Nazarenonakan sectapan pʼeqtʼiriparakiwa.+ 6 Templorojj jiskʼachañ munaraki, ukatwa nanakajj jupar katuntapjjta.+ 7 *⁠—— 8 Jumatï jupar jisktʼasmajja, kunanakattï nanakajj jupar juchañchapkta ukanakan cheqätapwa yatïta” sasa.

9 Uk istʼasajja judionakajj mayachtʼasisaw jupar juchañchapjjarakïna, ukanakajj cheqäskapuniwa sasaw sapjjäna. 10 Gobernadorajj Pablon parlañapatak pʼeqemp señaltʼäna ukhajja, akham sasaw Pablojj säna:

“Jumajj walja maranakaw aka markan juezätajja, uk yatisaw nayajj confianzamp arstʼasëjja.+ 11 Juma pachpas yatjjataskasmawa, Diosar adorañatak* Jerusalenar+ makatkayäta ukhat jichhakamajj 12 urunakakïskiwa. 12 Janiw nayarojj khitimp jiskhisirsa templon uñjapkituti, janirakiw sinagoganakansa ni markansa jaqenakar chʼajjwayir uñjapkituti. 13 Taqe kunanakattï jichhajj nayar juchañchasipkitu ukanakan cheqätapjja, janirakiw jupanakajj uñachtʼayapkaspati. 14 Nayajj qhan arstʼäjja, nazarenonakan sectapa sasin sapki ukarjamaw nayajj sarnaqaskta, nayra awkinakajan Diosaparus serviskarakta.+ Taqe kunanaktï Leyinsa Profetanakan Qellqatanakapans* siski ukanaks creyiraktwa.+ 15 Kunjamtï nayajj Diosar confiyas suytʼasktjja, ukhamarakiw aka chachanakajj Diosar confiyas suytʼasipki. Cheqapar sarnaqer jaqenakasa jan cheqapar sarnaqer jaqenakas jaktanipjjapuniniwa+ sasaw suytʼaskta.+ 16 Ukatwa nayajj Dios nayraqatansa jaqenak nayraqatansa qʼoma conciencianïñatak sapürus chʼamachasipunta.+ 17 Walja maranak qhepatjja, kunanaktï khuyapayasiñat churapkäna+ ukanak markajankirinakar churañataki, Diosar sacrificionak loqtañatakiw nayajj Jerusalenar kuttʼanta. 18 Nayajj Leyirjam qʼomachataw templon ukanak phoqaskayäta, ukhaw jupanakajj jikjjatapjjetu,+ ukampis janiw nayajj walja jaqenakampïkayätti, ni jaqenakarus chʼajjwaykayätti. Asia provinciankir mä qhawqha judionakas ukan utjarakïnwa, 19 jupanakatï naya contra arsuñ munapjjchejja, akankapjjañapänwa, juman nayraqatamanwa nayar juchañchapjjañapäna.+ 20 Jan ukajj akankasipki uka chachanak pachpay arsupjjpanjja. Sanedrinan juchañchasipkitäna ukhajj kuna jan wal luratajsa nayan jikjjatapjjäna uk sapjjpan. 21 Inas jupanakajj akham arsutajat juchañchapjjchitu, jupanak taypin saytʼatäskayäta ukhajja, akham sasaw nayajj wali jachʼat arsuyäta: ‘¡Jichhürojj jiwatanakan jaktaniñapar creyitaj laykuw jumanak nayraqatan juzgapjjetu!’+ sasa”.

22 Niyakejjay Félix gobernadorajj Diosan Thakipat+ sum yatchïnjja, akham sasakiw jupanakarojj khitanukjjäna: “Ejerciton Lisias sat comandantepajj saraqankani ukhaw uka toqet mä amtar purëjja” sasa. 23 Jupasti ejerciton oficialaparojja, aka jaqerojj carcelar llawintapjjam sasaw ordenäna. Ukatjja mayirakïnwa, Pablorojj jan añch jarkʼapjjañapataki, amigonakapas jupar yanaptʼañataki jutapkani ukhajj janirak jarkʼapjjañapataki.

24 Mä qhawqha urunak qhepatjja, Félix gobernadorajj Drusila warmipampiw purinïna, jupajj mä judía warmïnwa. Pablor jawsayasinjja, Cristo Jesusar creyiñjjat parlirwa jupar istʼäna.+ 25 Ukampis kunapachatï Pablojj cheqapar sarnaqañata, munañasampi jan apnaqayasiñata, ukhamarak jutkani uka juiciot parläna ukhajja,+ Félix gobernadorajj sustjasïnwa, ukatwa Pablorojj akham säna: “Jichhajj sarjjasmawa, wakisini ukhaw wasitat jawsayanïma” sasa. 26 Ukhamarus jupajj Pablot qollqe katoqasiñ munäna, ukatwa Pablor sapa kuti jawsayasajj jupamp parläna. 27 Pä maraw pasjjäna, Félix gobernador lantejj Porcio Festo sat chachaw uttʼayatäjjäna. Niyakejjay Félix gobernadorajj judionakamp sum uñjatäñ munchïnjja,+ carcelar llawintatwa Pablor jaytäna.

25 Festo+ chachajja Judea provinciar purisaw gobernadorat uttʼasjjäna. Kimsa urunak qhepatjja, Cesarea markat Jerusalenaruw jupajj makatarakïna. 2 Ukhaw jilïr sacerdotenakasa wali importante judionakas Pablo contrajj+ Festo chachar yatiyapjjäna. Juparojj wal ruwtʼapjjarakïna, 3 ukhamat mayitanakapar istʼasajj Pablorojj Jerusalenar aptayaniñapataki. Ukampis jupanakajj Pablor mä akatjamat katuntañ amtasipkäna, ukhamat thakin jupar jiwayañataki.+ 4 Uk satasti Festo gobernadorajj akham sasaw säna: “Pablojj Cesarea markan llawintatäskañapawa, mä qhawqha urunakatjja nayajj ukar kuttʼjjakïwa” sasa. 5 Ukatjja sarakïnwa: “Ukhamajj uka jaqetejj cheqapuni kuna jan wals lurchejja, khitinakatï jumanak taypin autoridadanïpki ukanakajj nayamp chik saraqapjjpan, ukatsti jupa contra arsupjjarakpan”+ sasa.

6 Jupajj mä kimsaqallqo jan ukajj tunka urunak Jerusalenan quedasisajja, Cesarea markaruw saraqäna, qhepürojj juzgañatak qonuñar qontʼasisaw Pablor irptayanïna. 7 Pablon mantanipansti Jerusalenat saraqanipkäna uka judionakaw jupar muyuntapjjäna, kunayman jachʼa juchanakatwa juparojj juchañchapjjäna. Janirakiw ukanakan cheqätap uñachtʼayirjamäpkänti.+

8 Pablojj akham sasaw arsusirakïna: “Janiw nayajj judionakan Leyip contrasa, ni templo contrasa, ni César* contras kuna juchsa lurkti”+ sasa. 9 Uk satasti judionakamp sum uñjayasiñ munasajj+ akham sasaw Festo gobernadorajj Pablor säna: “¿Janit jumajj Jerusalenar makatañ munkasma, ukhamat taqe ukanakat nayraqatajan juzgatäñataki?” sasa. 10 Pablosti sänwa: “Kawkjantï Cesarajj juzgañatak qontʼaski uka nayraqatanwa nayajj saytʼatäskta, akanwa nayarojj juzgapjjañapa. Kunjamtï juma pachpas sum amuyktajja, janiw nayajj kuna jan walsa judionakar lurkti. 11 Nayatejj cheqpachapun jan wali jaqëstjja, jucha luratajat jiwañajajj wakisirakchi+ ukhajja, jiwayapjjetpan, janiw nayajj jan jiwayatäñatakejj ruwaskäti. Maysa toqetjja, kunanakattï aka jaqenakajj juchañchapkitu ukanakatejj jan cheqäkchejja, jupanakan askipatakejj janiw khitis nayarojj jupanakar apjjaruyañatak derechonïkiti. ¡Nayajj Cesaramp juzgatäñ munta!”+ sasa. 12 Festo gobernadorajja amuytʼayirinakapamp parlasajja, akham sasaw Pablor sarakïna: “Niyakejjay jumajj Cesarampi juzgatäñ munstajja, Cesarampi juzgatäyätawa” sasa.

13 Mä qhawqha urunak pasatatjja, Agripa reyejj Berenice warmimpiw Festo gobernadorar aruntañatakejj Cesarea markar purinipjjäna. 14 Niyakejjay jupanakajj mä qhawqha urunak ukan quedasipjjañapächïnjja, Festo gobernadorajj Pablotwa reyirojj yatiyäna, akham sasa:

“Mä jaqew akan utji, Félix gobernadoraw juparojj carcelan llawintat jayti. 15 Jerusalén markankaskayäta ukhajja, jilïr sacerdotenakampi judionakan ancianonakapampiw jupat quejasipjjäna,+ jupan castigatäñapatakiw mayipjjarakïna. 16 Ukampis romanonakan leyinakaparjamajj janiw khiti jaqerus mayipki ukarjamajj juchañchaskaspati, nayraqatajj juchañchirinakaw maynirojj juchap irkatapjjañapa, maynisti jupanak nayraqatan arsusiñaparakiwa+ sasaw nayajj jupanakar sista. 17 Jupanakajj akar purinipjjäna ukhajja, janiw nayajj ukhamak suykti, jan ukasti qhepürpachaw juzgañatak qonuñar qontʼasisajj uka jaqer jawsayta. 18 Ukatsti jupa contra arsurinakajj saytʼasipjjänwa, ukampis kuna jan walinakattï juchañchapjjaniw siskayät ukanakat janiw juchañchapkänti.+ 19 Jupanakajj kawkïr diosarutï adorapki* ukjjatakwa* jupampejj chʼajjwapjjatayna,+ Jesús sutini mä jaqetsa ukhamarakiw chʼajjwapjjatayna. Uka Jesusajj jiwatäkchisa jakaskiwa+ sasaw Pablojj satayna. 20 Nayajj janiw uka chʼajjwañanak kunjam askichañsa yatkayätti, ukatwa taqe ukanakat juzgatäñatakejj Jerusalenar sarañ munaspati janicha uk jupar jisktʼayäta.+ 21 Ukampis Pablojj Auguston* mä amtaru puriñapkamajj llawintatäskakïwa sasaw mayïna.+ Ukatwa nayajj Cesaran ukar apayañkamajj llawintatäskakpan sasin ordenta” sasa.

22 Ukatwa Agripa reyejj Festo gobernadorar akham säna: “Nayajj uka jaqer istʼañ munarakiristwa”+ sasa. Jupasti sarakïnwa: “Qharüruw jupar istʼäta” sasa. 23 Qhepürusti Agripa reyimpi Berenice warmimpejj wali wali tuktʼataw purinipjjäna. Ejerciton comandantenakapampi markan wali importante jaqenakamp chikaw jachʼa salar mantapjjäna. Festo gobernadorajj Pablor irpantanipjjam säna ukhajja, iyaw sasaw soldadonakajj jupar irpantanipjjäna. 24 Ukatsti Festo gobernadorajj akham sasaw sarakïna: “Rey Agripa, taqe khitinakatï jiwasamp chik akankasipki ukanakasa, aka jaqer uñjapjjam, Jerusalén markansa akansa taqe judionakaw aka jaqejj jiwañapawa sasin wali jachʼat arnaqasis mayipjjetu.+ 25 Nayan amuyatajatjja, aka jaqen jiwañapatakejj janiw kuna jan wali luratapas utjkiti.+ Ukhamarus jupajj Augustompiw juzgatäñ munta sasaw säna, ukatwa nayajj Auguston ukar apayañatak amtta. 26 Ukampis Roma marka apnaqeriru mä qellqat apayañatakejj janiw kunsa aka jaqet qellqerjamäkti, ukatwa nayajj jumanakan ukar irpanta. Ukhamarus rey Agripa, aka jaqer sum jisktʼañatakiw juman nayraqatamar irpanta, inas ukhamat kuns Augustor qellqerista. 27 Mä preso jaqer apayañatakejja, kunatsa jupar juchañchapjje uk qhanañchañaw wakisi, janiw nayatakejj uka jaqer ukhamaki apayañajj walïkaspati” sasa.

26 Rey Agripajj+ akham sasaw Pablor säna: “Kuntï juma pachpat sañ munkta uk arstʼaskakim” sasa. Ukatwa Pablojj ampar loqtasajj akham sasin jupa pachpat arsusïna:

2 “Rey Agripa, juman nayraqatamankasajj wal kusista, ukhamatwa aka urun kunanakattï judionakajj juchañchapkitu+ taqe ukanakat arsusëjja. 3 Jumajj judionakan taqe costumbrenakapat wali yatjjatatätawa, kuna chʼajjwañanakatï jupanak taypin utjki ukanakatsa ukhamaraki. Ukatwa pacienciampi nayar istʼañamatak jumar ruwtʼassma.

4 ”Cheqas kunjamsa nayajj Jerusalenansa markaj taypinsa waynitutpach sarnaqayäta ukanakjja taqe judionakaw sum yatipjje.+ 5 Jupanakajj nayratpachaw nayarojj uñtʼapjjetu, qhanañchañ munapjjchejja qhanañchapjjaspawa. Kunjamtï jupanakajj yatipkejja, yaqha judionakat sipansa fariseonakaw leyirjam phoqasiñapatakejj jukʼamp waytʼañ yatipjje,+ ukarjamaw nayajj mä fariseo jaqjam jakayäta.+ 6 Jichhasti Diosajj nayra awkinakasar promesa lurkäna ukan phoqasiñap suyataj+ laykuw juzgasipkitu. 7 Ukhamarakiw 12 tribunakasajj Diosan promesapan phoqasiñap suyasipki, uruy arumaw jupanakajj taqe chuyma Diosar servisipki. Jachʼa rey, Diosan arsutap phoqasiñap suyataj laykuw judionakajj nayar juchañchapjjetu.+

8 ”Diosajj jiwatanakar jaktayiriwa, ¿kunatsa jumanakat yaqhepajj uk jan creyipkta? 9 Cheqas Nazareno Jesusan sutip contra kunayman jan walinak lurañajajj wakisipuniwa sasaw naya pachpajj chuymajan sayäta. 10 Ukanakwa nayajj Jerusalén markan lurayäta, jilïr sacerdotenakan autorizatajj+ walja santo jilatanakaruw carcelanakar llawintayäta.+ Jupanakar jiwayañampïsipkäna ukhajja, uk lurañajj walikïskiw sasaw sarakirïta. 11 Taqe sinagoganakansa sapa kutiw jupanakarojj arknaqayäta, ukhamat Cristotjja munkir jan munkir kuteqtayañataki. Janiw ukakïkiti, jupanakatak wali coleratäsajja, yaqha markanakan kunaw nayajj jupanakarojj arknaqayäta.

12 ”Nayajj ukanak luraskayäta ukhajja, jilïr sacerdotenakan khitataw Damasco markar saraskayäta, 13 ukhamaruw nayajj chika urükipan alajjpachat mä qhana qhantʼanir uñjta. Jachʼa rey, uka qhanajj nayjjaruw qhantʼanïna, nayamp chik sarir jaqenakjjarus+ ukhamaraki. Cheqas uka qhanajj intit sipans jukʼampiw qhantʼanïna. 14 Nanakajj taqenpach oraqer jaqosipjjta ukhajja, hebreo arut parlir mä aru istʼarakta, nayar akham siri: ‘Saulo, Saulo, ¿kunatsa nayar arknaqesta? Puntan lawar takisajj* juma pachpaw usuchjasisktajja’ sasa. 15 Nayajj akham sasaw sista: ‘¿Tata, jumajj khitïtasa?’ sasa. Tatitojj sarakïnwa: ‘Nayajj Jesusätwa, nayaruw jumajj arknaqaskistajja. 16 Ukhamajj sarthapisin saytʼasim. Jumarojj mä servirjama, mä testigjam ajlliñatakiw uñstansma, ukhamat kunanaktï jumajj uñjkta, kunanaktï nayjjat uñjaykäma ukanak yatiyañamataki.+ 17 Nayaw jumarojj judionakatsa yaqha markankir jaqenakatsa salväma, nayarakiw uka markanakar khitasksma,+ 18 ukhamat nayranakap jistʼarañamataki,+ chʼamakatsa+ qhanaru+ ukhamarak Supayan*+ munañapatsa Diosar kuttʼayanjjañamataki, ukhamatwa jupanakajj juchanakapat perdón katoqapjjani,+ khitinakatejj nayar confiyapjjatap* laykojj santor tukuyatäpki ukanakjamarakiw mä herencia katoqapjjani’ sasa.

19 ”Rey Agripa, kuntï Jesusajj uka visionan siskitäna ukarjamaw nayajj lurta, 20 ukatwa nayraqatajj Damasco+ markankirinakar sarta, Jerusalén+ markankirinakarusa, taqe Judea markankirinakarusa, yaqha markankirinakarus ukhamaraki. Arrepentisipjjam, Diosar kuttʼanjjapjjam, arrepentisipjjatamsa luratanakamp uñachtʼayapjjam+ sasaw jupanakar yatiyarakta. 21 Ukatwa judionakajj templon katuntapjjetäna, jiwayañsa munapjjetäna.+ 22 Ukampis Diosan yanaptʼapampiw jichhürkamajj jiskʼanakarus jachʼanakarus yatiyaskta. Kunanakatï pasañapäkäna ukjja, Profetanakan Qellqatanakapampi Moisesan Qellqatanakapampiw qhanañchi, nayajj ukanakakwa yatiyta. Uka qellqatanakanjja,+ 23 Cristojj tʼaqesiyataw uñjasini,+ jiwatanak taypit nayraqat jaktanitap laykojj+ jupaw judionakarus yaqha markankir jaqenakarus yatiyani, qhansa churarakini sasaw qhanañchi”.+

24 Jupa pachpat Pablojj ukanak arstʼaskäna ukhajja, Festo gobernadorajj akham sasaw jachʼat arsüna: “¡Pablo, jumajj loqherasktawa! ¡Wal estudias yatjjatatamaw loqherayasktamjja!” sasa. 25 Pablojj sarakïnwa: “Jachʼa gobernador Festo, janiw nayajj loqherkti, kuntï nayajj siskta ukanakajj cheqawa, nayajj wal amuytʼasisaw parlaskta. 26 Reyejj sum ukanak yatiski, ukatwa nayajj qhana arunakampi juparojj parlaskta. Ukanakajj janiw jamasan luraskiti, ukatwa reyejj taqe ukanak sum yatiski.+ 27 Rey Agripa, ¿kunanaktï Profetanakajj sapki uk creytati? Juman creyitam nayajj yattwa” sasa. 28 Rey Agripajj akham sasaw Pablor säna: “Mä jukʼa tiemponakwa jumajj cristianor tukuyitasma” sasa. 29 Ukjjarojj Pablojj sarakïnwa: “Diosaruw nayajj mayista, ukhamat walja tiemponsa jan ukajj jukʼa tiemponsa, jan juma sapakejja, jan ukasti taqe khitinakatï jichhürun istʼapkitu ukanakas nayjam cristianor tukupjjañapataki, ukampis janiw nayjam cadenanakampi ñachʼantat* uñjasipjjañap munkti” sasa.

30 Ukatjja rey Agripajj qonuñapatwa saytʼasjjäna, Festo gobernadorasa, Berenice warmisa, jupanakamp chika qontʼatäsipkäna uka chachanakasa ukhamarakiw saytʼasjjapjjäna. 31 Uka cheqat mistkasajja, akham sasaw jupanakkam parlapjjäna: “Aka jaqer jiwayañatakisa jan ukajj carcelar llawintañatakisa janiw kuna jan wali luratapas utjkiti”+ sasa. 32 Rey Agripasti akham sasaw Festo gobernadorar sarakïna: “Aka jaqetï Cesaramp* juzgatäñ jan maykasapänjja, niyaw antutatäjjaspäna”+ sasa.

27 Niyakejjay Italiar barcot sarapjjañajatak amtatäjjchïnjja,+ Pablorusa yaqha presonakarus ejerciton mä oficialaparuw jupanakajj katuyjjapjjäna, uka oficialajj Julio satänwa, Augusto sat tropankirirakïnwa. 2 Ukatjja Adramitio markankir mä barcoruw sarjjatapjjta, uka barcojj Asia provinciankir yaqhep puertonakaruw niya sarañampïskäna. Ukhamajj uka barcotwa nanakajj sarapjjta. Tesalónica markankir mä macedonio jaqew nanak chikajj ukankarakïna, jupajj Aristarco+ satänwa. 3 Qhepürusti Sidón markaruw nanakajj puripjjta. Ukanjja Julio oficialajj khuyapayasiñampiw Pablor uñjäna, amigonakapan ukar sarañsa janiw jarkʼkänti, ukhamatwa amigonakapajj Pablor yanaptʼapjjäna.

4 Uka markatjja mä barcor sarjjatasaw sarjjapjjta. Ukampis thayaw nanak contrajj wal thaytʼanïna, ukatwa thayat jarkʼaqasiñatakejj Chipre isla jakʼa pasapjjta. 5 Lamar qota taypnam sarasasti, Cilicia, Panfilia cheqanak sarasaw Liciankir Mira sat markan puertopar puripjjta. 6 Uka markansti ejerciton oficialapajj Alejandría markankir mä barco jikïna, uka barcojj Italiaruw saraskäna, ukaruw nanakar sarjjatayapjjetu. 7 Walja urunaka kʼachataki barcot sarasajja, wali chʼam tukusaw Cnido markar puripjjta. Thayan wal thaytʼanitap laykojj janiw sarañjamäjjänti, ukatwa thayat jarkʼaqasiñatakejj Creta islankir Salmone jakʼa pasapjjta. 8 Wali chʼam tukusaw lamar qota thiy jakʼa* pasapjjta, ukhamatwa Bellos Puertos sasin uñtʼatäki ukar puripjjta, uka puertojj Lasea sat marka jakʼankänwa.

9 Ukañkamajj walja urunakaw pasjjäna, Juchanakat Qʼomachasiñ Urun*+ ayuno lurañas pasjjarakïnwa, ukhamasti uka tiempotakejj janiw barcot sarañajj walëjjänti. Ukatwa Pablojj jupanakar ewjjtʼäna, 10 akham sasa: “Tatanaka, akham nayajj amuyta, jiwasatï barcot saraskakiñänejja, jan waltʼäwinakanwa uñjasiñäni, janiw carganakaksa ni barco mayaksa aptʼkañäniti, jan ukasti pachpa vidas aptʼasiñäni” sasa. 11 Ejerciton oficialapajj Pablon arunakapar istʼañat sipansa barco apnaqerimpiru barcon dueñopampirukiw istʼäna. 12 Yamas uka puertonjja janiw juyphipachan quedasiñjamäkänti, ukatwa jupanakat niya taqenejj aka lugarat sarjjakiñäni, juyphipach pasañatakejj inas kunjamatsa Creta islankir Fenice puertor pursna sasin sapjjäna. Uka puertonjja barconakan puripjjañapatakejj pä lugaraw utjäna, mayajj inti jalsut alay toqer* uñtata, mayasti inti jalsut aynach toqer* uñtataraki.

13 Aynach toqet* thayajj mä jukʼa thaytʼanïna ukhajja, kuntï amtkayätan ukajj phoqasiniwa sasaw jupanakajj amuyapjjäna, ukatwa barcon anclanakap apsusajj Creta isla jakʼa pasapjjäna. 14 Mä jukʼa tiempotjja, euroaquilón* sat mä jachʼa thayaw wali chʼamamp thaytʼanïna. 15 Niyakejjay barcojj jachʼa thayamp katjayaschïnjja, janiw thaya contrajj nayrar sarirjamäjjänti, ukatwa jan kun kamachirjamäjjasajj thayamp apayasjjapjjta. 16 Ukatjja thayat jarkʼaqasiñatakiw Cauda sat mä jiskʼa isla jakʼnam pasapjjta, ukhampachas pinapuniw barco qhepäjjankir jiskʼa boterojj* katjjäsipjjta. 17 Barco patjjar uka jiskʼa bote apkatapjjäna ukhajja, barcorojj soganakampiw chinuntapjjäna. Sirte* chʼallanakar jithintañ ajjsarasajja, barcon jachʼa velopsa soganakapsa apaqapjjänwa, ukatjja thayampiw apayasipjjarakïna. 18 Ukhamarus mä jachʼa thayaw barcorojj wal jawqʼsuskäna, ukatwa qhepürojj barco phisnaptayañatakejj carganak lamar qotar jaqontapjjäna. 19 Kimsïr urunjja pachpa amparanakapampiw barcon yaqhep soganakap lamar qotar jaqontapjjarakïna.

20 Kunapachatï intisa warawaranakasa walja urunak jan uñjasjjäna, thayas jallus wal jawqʼsupjjetäna ukhajja, janjamakiw salvaskañäniti sasaw amuyapjjayäta. 21 Walja urunak jan manqʼatäjjapjjäna ukhajja, Pablojj jupanak taypin saytʼasisaw akham säna: “Tatanaka, jumanakatï nayan arunakaj istʼapjjasmänjja, janiw Creta islat mistunkasänti, janirakiw akham jan waltʼañanakan uñjaskasänti, ni kunsa aptʼaskasänti.+ 22 Jichhajj sapjjsmawa, jan llakisipjjamti, jumanakat janiw khitis jiwkaniti, jan ukasti barco mayakiw tukjatäni. 23 Jichha arumajja kawkïr Diosarutï nayajj adorkta,* sirvkarakta uka Diosan angelapaw+ naya jakʼan saytʼatäskäna, 24 jupajj akham situwa: ‘Pablo, jan ajjsaramti, Cesaran* nayraqatapar uñstañamawa,+ Diosaw jumarusa taqe khitinakatejj jumamp chik barcot sarasipki ukanakarus salvani’ sasa. 25 Tatanaka, ukhamajj jan llakisipjjamti, nayajj Diosar creytwa, kunjamtï jupajj siskitu ukarjamapuniw phoqasini. 26 Ukampis mä islar+ jaqsutäñasawa” sasa.

27 Ukhamajj 14 arumanakäjjänwa, Adria lamar qotanjja uksar aksar jaqnaqataw uñjasipjjayäta. Chika arumarusti marineronakajj waña oraqerjamakiw jakʼachasisktanjja sasaw sapjjäna. 28 Jupanakajj qhawqchʼas lamar qota manqhajj uk medipjjäna ukhajja, 20 loqanaka* manqhätapwa yatipjjäna. Mä jukʼamp sarasasti, wasitat jupanakajj qhawqchʼas lamar qota manqhajj uk medipjjäna, ukhamatwa 15 loqanaka* manqhätap yatipjjäna. 29 Qarqanakjjar* jaltʼañ ajjsarasasti, pusi anclanakwa barco qhepäjjat lamar qotar jaqontapjjäna, urutatanjjakispa sasaw jupanakajj wal suyapjjäna. 30 Marineronakasti barcot escapañwa munasipkäna, ukatwa jupanakajj barco nayräjjankir anclanak jaqontiriw sarapjjä sasin jiskʼa bote lamar qotar apaqasipkäna. 31 Uk amuyasasti akham sasaw Pablojj ejerciton oficialaparusa soldadonakarus säna: “Janitï aka jaqenakajj barconkasipkakini ukhajja, janiw jumanakajj salvasipkasmati”+ sasa. 32 Ukatwa soldadonakajj uka jiskʼa boten soganakap khareqasajj lamar qotar antutrantapjjäna.

33 Willjtanjjäna ukhajja, Pablojj taqeniruw manqtʼasipjjañapatak chʼamañchtʼäna, akham sasa: “Jichhürumpejj 14 urunakaw jumanakajj wali llakit suyasipktajja, janirakiw ni kuns manqʼasipktati. 34 Ukhamajj manqtʼasipjjañamatakiw chʼamachtʼapjjsma, ukajj jumanakan walikïsipkañamatakiwa. Janirakiw jumanakan pʼeqenakamat ni mä ñikʼutas chhaqkaniti” sasa. 35 Uk sasasti tʼantʼa irtasaw jupajj taqe jupanak nayraqatan Diosar yuspäräna, pachjasasti manqtʼasirakïnwa. 36 Ukhamasti taqe jupanakajj janiw llakitäjjapjjänti, manqtʼasipjjarakïnwa. 37 Taqpachanejj 276 jaqenakaw* uka barconkapjjayäta. 38 Sistʼasiñkam manqtʼasisasti barco phisnaptayañatakiw jupanakajj trigo carganak lamar qotar jaqontapjjäna.+

39 Intejj jalsunjjäna ukhajja, janiw kuna lugarätapsa yatipkänti,+ mä lamar qota muykat kʼuchukwa uñjapjjäna, lamar qota lakapajj chʼallanirakïnwa. Ukatwa jupanakajj uka cheqarutï barcojj saytʼayañjamächejja ukaruw saytʼayañäni sasin amtapjjäna. 40 Ukhamasti anclanakan soganakap kharjasajj lamar qotaruw jaqontapjjäna, ukañkamajj timonat servir remonakan soganakapsa jararapjjarakïnwa. Barco nayräjjankir jiskʼa velo alayar apkatasaw lamar qota lakar sarapjjäna. 41 Uma manqhankir chʼalla montonar purisajja, ukaruw barcojj achuntjjäna. Barco nayräjjasti uka chʼallar jithintasaw achuntjjäna, oladanakan wal jawqʼsutap laykojja jiskʼa jiskʼaw barco qhepäjjajj tukusiskäna.+ 42 Ukatwa soldadonakajj presonakar jiwayañ amtapjjäna, ukhamat jan khitis nadasin escapañapataki. 43 Ukampis ejerciton oficialapajj Pablon salvasiñap munäna, ukatwa soldadonakan amtaparjam jan luraykänti. Ukatsti sarakïnwa: “Khitinakatï nadañ yatipkta ukanakajj lamar qotar thoqontapjjam, ukhamat waña oraqer nayraqat puripjjañamataki. 44 Mayninakasti jupanakan qhepapwa mistupjjäta, yaqhepajj tablanakjjaru, yaqhepasti kunatï barcot jiltʼki ukanakjjaruraki” sasa. Ukhamatwa taqenis waña oraqer mistusajj salvasipjjäna.+

28 Lamar qota lakar sumak mistjjapjjta ukhajja, Malta sutini islar puripjjatajwa yatipjjta.+ 2 Uka islan jakirinakajja,* wali khuyapayasiñampiw uñjapjjetäna, thayampi jallumpi puritap laykojj nin phichapjjäna, taqeniruw wali munasiñamp katoqapjjetäna. 3 Pablojj mä qhawqha lawanak apthapisin ninar apjjatäna ukhajja, mä asiruw* ninat escapañ munasajj thoqsunïna, Pablorojj amparatwa achthapirakïna. 4 Uka islan jakirinakajja, uka asirur* Pablon amparapat warkusiskir uñjasajj akham sasaw jupanakkam parlasipjjäna: “Aka jaqejj jaqe jiwayirïpachawa. Jupajj lamar qotat salvasinkchi ukasa, cheqapar uñjiriw* jupan jan jakañap munkpachati” sasa. 5 Ukampis ampar thalarasisaw Pablojj uka asirur* ninar jaqjjatäna, janirakiw jupajj kuna kamachatäkänsa. 6 Niyaw amparapajj pʼusuntjjani jan ukajj jiwatakiw mä akatjamat jaqotattani sasaw jupanakajj suyasipkäna. Jaypacha suyjjapjjäna ukhajja, janiw kunas Pablorojj paskänti. Uk uñjasajja jupanakajj janiw ukham amuyjjapjjänti, aka jaqejj mä diosäpachawa sasaw sisjjapjjarakïna.

7 Uka jakʼanjja Publio sat jaqen oraqenakapaw utjäna, jupajj uka islan apnaqeripänwa. Nanakarojj wali sum katoqtʼapjjetäna, wali munasiñampirakiw kimsa urunak sum uñjapjjarakitäna. 8 Ukampirus Publio sat jaqen awkipajja, wali usuntataw ikiñan jaqontatäskäna, calenturampi wilan wilan diarreampi* usuntatänwa. Jupan ukar mantasajja, Pablojj oración luräna, amparamp loqjjatasaw qollarakïna.+ 9 Ukanak pasir yatisajja, islankir mayni jaqenakajj ukhamarakiw usunakapat qollayasiñatak jupan ukar jutapjjäna, qollatäpjjarakïnwa.+ 10 Jupanakajj walja regalonak churasaw nanakarojj wali sum uñjapjjetäna, barcot sarjjañampïsipkayäta ukhasa, kunanakatï nanakatak munaskäna ukanakjja waljpunwa churapjjetäna.

11 Kimsa phajjsi pasatatjja, Alejandría markankir mä barcor sarjjatasaw sarjjapjjta. Uka barcojj uka islanwa juyphipach pasäna, barco nayräjjansti Zeusan Wawanakapan* uñnaqanakapaw apkatatäna. 12 Siracusa markar purisajja, kimsa uruw ukankapjjta. 13 Uka markat sarjjasajja, Regio sat markaruw puripjjta. Mä uru pasatatjja, thayaw aynach toqet* sartanïna, qhepürojj Puteoli puertoruw puripjjarakta. 14 Ukanjja jilatanakampiw jikisipjjta, jupanakajj paqallqo urunakay nanakamp chik akan quedasipjjam sasaw mayipjjetäna. Ukatwa jupanakamp quedasipjjta, ukatsti Roma markaruw sarjjapjjta. 15 Roma markankir jilatanakajj nanakat istʼasajja, Kimsa Tabernanaka satäki ukjakama ukhamarak Plazankir Apio Qhatu satäkis ukjakamaw jupanakajj nanakamp jikisiñatak jutapjjäna. Jupanakar uñjasasti Pablojj Diosaruw yuspäräna, chʼamañchtʼatarakïnwa.+ 16 Roma markar puripjjta ukhajja, Pablorojj alquilat utaparuw sapak khitjjapjjäna, mä soldadow jupar uñjaskarakïna.

17 Kimsa uru pasatatjja, wali importante judionakaruw Pablojj jawsthapiyäna. Taqeni tantachtʼatäjjapjjän ukhajja, akham sasaw Pablojj jupanakar säna: “Jilatanaka, janiw nayajj kunsa marka contrajj lurkti, janirakiw nayra awkinakasan costumbrenakap contrajj kunsa lurkti,+ ukhampachas romanonakan amparaparuw Jerusalenan preso katuntat apjjaruyapjjetu.+ 18 Sum yatjjatasajja+ romanonakajj janiw nayar jiwayañatakejj kuna juchsa jikjjatapkänti, ukatwa antutañ munapjjetäna.+ 19 Ukampis judionakajj janiw uk munapkänti, ukatwa nayajj Cesaramp* juzgatäñatak mun jan mun mayta,+ ukhamarus janiw nayajj markaj contra quejasiñatakejj uk maykti. 20 Ukatwa nayajj jumanakar uñjañatakisa jumanakamp parltʼañatakis ruwtʼasta. Kuntï Israel markajj suyki uka laykuw nayajj aka cadenanakamp chinuntat uñjasta”+ sasa. 21 Jupanakajj akham sasaw jupar sapjjarakïna: “Janiw nanakajj jumat parlir kuna cartsa Judea markat katoqapkti, uka markat purinir jilatanakas janirakiw kuns jumat yatiyapkituti, ni kuna jan wals jumjjat parlapkituti. 22 Kunanaksa jumajj amuyta ukwa nanakajj juma pachpat istʼañ munapjjta.+ Cheqas nanakajj yatipjjtwa, uka secta contrajj taqe cheqanwa parlapjje”+ sasa.

23 Ukatjja jupanakajj mä urutakiw Pablomp tantachasiñatak amtapjjäna, ukatwa kawkjantï jupajj alojaskäna ukarojj waljani mantapjjäna. Pablojj alwat jaypʼukamaw Diosan Reinopat* phoqatpach yatiyas jupanakar uka toqet qhanañchäna. Jesusar+ creyipjjañapatakejj Moisesan Leyiparjama+ Profetanakan Qellqatanakaparjamaw*+ jupanakar amuytʼayañatak chʼamachasïna. 24 Yaqhepajja kunanaktï jupajj siskäna uk creyipjjänwa, yaqhepasti janiw creyipkänti. 25 Niyakejjay jupanakajj may may amuyapjjchïnjja, sarjjañ qalltasipkäna ukhajj akham sasaw Pablojj säna:

“Qhanpun espíritu santojj Isaías profeta taypejj nayra awkinakamar parläna, 26 akham sasa: ‘Aka markar sarasin akham sanim: “Istʼkasinsa janiw kunjamatsa amuyapkätati, uñjkasinsa janirakiw kunjamats amuyapkätati.+ 27 Aka jaqenakajja, janiw kunsa chuymanakapar katoqasiñ munapkiti. Istʼapkchisa jan istʼiriw tukupjje, jan uñjañ laykojj nayranakapsa chʼirmthapipjjewa, jan istʼañ laykojj jiñchunakapsa llupantasipjjewa, janiw chuymanakapans amuyapkiti, janirakiw kuttʼaniñsa ni nayan qollatäñsa munapkiti”+ sasa’. 28 Jumanakajj ak yatipjjam, kunjamsa Diosajj jaqenakar salvi uka yatiyäwejj niyaw yaqha markanakar apayatäjje,+ jupanakaw cheqpachans uk istʼapjjani”+ sasa. 29 *⁠——

30 Uka markanjja pä maraw Pablojj alquilat utapan quedasïna,+ jupan ukar jutirinakarus wali munasiñampiw katoqarakïna. 31 Jupanakarojj Diosan Reinopat* yatiyäna, jan ajjsartʼasaw Tatit Jesucristots yaticharakïna,+ jan khitins jarkʼata.

Jan ukajja, “Gobiernopatwa”.

Jan ukajja, “gobierno”.

Jan ukajja, “chika cuerpot phalläna”.

Ukajja, congregacionar uñjañatwa parlaski.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “chik jakhutäjjänwa”. Ukham sasinjja, jupajj mayni 11 apostolonakjam uñjatäjjatapat parlaski.

Jan ukajja, “kunayman lajjranakat”.

Jan ukajja, “machaq vinompi”.

Griego arunjja, “kimsïr horasäski”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “ley pʼakintiri”.

Variante: “kʼutkatapjjtajja”.

Ukajja, “jiwañan chinuñanakapat” sasaw jaqokipasirakispa.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “almajarojj”.

Jan ukajja, “Hadesar”. “Hades” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Hadesar”. “Hades” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “enemigonakamaru banquillökaspas ukham kayunakamatak uchkä ukapachkama”.

Variante: “kʼutkatasin”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “señalanakampi”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “llätunkïr horasaru”.

Griego arunjja, “Pilaton ajanup nayraqatan”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “kawkïr almatejj”.

Jan ukajja, “jilïr irpirinakampi”.

Variante: “kʼutkatas”.

Ukajja, rabinonakan escuelanakapan jan yatichatäñat parlaski. Janiw ukajj janis liytʼasiñsa qellqtʼasiñsa yatipkaspa ukham sañ munkiti.

“Sanedrín” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “señal”.

Griego arunjja, “señalampi”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “Cristop contra”.

Griego arunjja, “amparamasa”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “señalanakas”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “señalanakampi”.

Jan ukajja, “preso katuntasajj”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Ukajja, Diosar gobernanterjam istʼañat parlaski.

Jan ukajja, “mä arbolar”.

Ukajja, Diosar gobernanterjam istʼañat parlaski.

Jan ukajja, “nuwjapjjäna”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Griego arunjja, “señalanakampi”.

Griego arunjja, “Liberto”.

“Sinagoga” siski uk glosarion liytʼäta.

“Circuncisión” siski uk glosarion liytʼäta.

Ukajja, “Isaacasti ukhamarakiw Jacobur circuncidäna, Jacobojj 12 familia pʼeqtʼirinakaruw circuncidarakïna” sasaw jaqokipasirakispa.

Griego arunjja, “qollqe metalamp”.

Jan ukajja, “Dios nayraqatan suma uñnaqtʼanïnwa”.

Jan ukajja, “tumptʼañaw chuymapar jutäna”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Variante: “jiskhunak”.

Griego arunjja, “señalanak”.

Jan ukajja, “yupaychañatakiw”.

Jan ukajja, “Diosajj jupanakampïskatap uñachtʼayir carpaw”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “chuymampit jiñchumpit jan circuncidat jaqenaka”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Ukajja, “Samarian mä markaparu” sasaw jaqokipasirakispa.

Griego arunjja, “señalanak”.

Variante: “suchʼunaka”.

Jan ukajja, “Gobiernopata”.

Griego arunjja, “señalanaka”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “kʼallkʼu mullätawa”.

Jan ukajja, “juchan esclavoparakïtawa”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “sur toqer”.

Jan ukajja, “palacion trabajir mä jilïri”. “Eunuco” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychiriw”.

Yaqhep nayra qellqatanakanjja, Hechos 8:37 qellqatajj janiw uñstkiti, janirakiw Diosan amuytʼayat Qellqatjam uñtʼatäkiti. Apéndice A3 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Variante: “chʼoqantasin”.

Griego arunjja, “ñachʼantañataki (chʼoqantañataki)”, “cadenanakamp chinuntañataki”.

Griego arunjja, “ñachʼantat (chʼoqantat) apañataki”.

Griego arunjja, “mist mantäna”.

Griego arunjja, “congregacionajj”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Variante: “suchʼünwa”.

Griego arunjja Dorcas, Arameo arunjja Tabita, uka pä sutejj “gacela” sañ muni.

Jan ukajja, “mä centurionänwa”. Jupajj 100 soldadonakan comandantepänwa.

Romanonakan mä ejercitopanjja, mä tropajj 600 soldadonakanïnwa.

Griego arunjja, “Niya llätunkïr horasäjjäna”.

Jan ukajja, “uta patjjar”.

Griego arunjja, “niya sojjtïr horasäjjäna”.

Jan ukajja, “katarinaka”.

Jan ukajja, “qatatnaqtir animalanaka”.

Griego arunjja, “llätunkïr horasar”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “mä arbolar”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

“Circuncisión” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “jan jitheqtirinakajj”.

Griego arunjja, “yaqha lajjranakat”.

“Circuncisión” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “jupamp jiskhisiñ qalltapjjäna”.

Jan ukajja, “katarinaka”.

Jan ukajja, “qatatnaqtir animalanaka”.

Jan ukajja, “kuntï Diosajj gratisak churki ukarak”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jupajj Roma markan apnaqeripänwa.

Jan ukajja, “juzgañatak apsuniñ munchïnjja”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Variante: “jiskhum uchantasirakma”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “Jupan angelapäpachawa”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “jaqenakampejj wal nuwasiñ munäna”.

Griego arunjja, “ikiñ utapat”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychasipkäna”.

“Juanaw” sasinjja, Juan Marcosat parlaski. Hechos 13:13 qellqatanjja, jupatwa parlaskaraki.

Mä provincian romano gobernadorapa. “Procónsul” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “Jehová Diosan amparapaw jumjjanki”.

Variante: “chharptʼataps”.

Apéndice A5 liytʼäta.

“Leyimpi Profetanakan Qellqatanakapampi” sasinjja, taqpach Hebreo Arut Qellqatanakatwa parlaski.

Griego arunjja, “ampar aytataw”.

Variante: “jiskhup”.

Jan ukajja, “qoqat (arbolat)”.

Jan ukajja, “Diosan munañap luräna”.

Jan ukajja, “yupaychir”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychir”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “señalanaksa”.

Variante: “suchʼuptat”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “Júpiter”.

Jan ukajja, “Mercurio”.

Jan ukajja, “panqarat lurat coronanakwa”.

Jan ukajja, “yupaychañat”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “Gobiernopar”.

Jan ukajja, “jilïr irpirinak”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “Diosan jachʼa khuyapayasiñap”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

“Circuncisión” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “jilïr irpirinakar”.

Jan ukajja, “yupaychañ”.

Jan ukajja, “chʼajjwarjjapjjäna”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Griego arunjja, “señalanaka”.

“Symeón” sutejja, Simón sasaw arsusirakispa.

Jan ukajja, “carpapwa”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “amtajajj akawa”.

“Qʼañu jucha” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “jan wil apsusin jiwayat animalanakatsa”.

Jan ukajja, “jan wil apsusin jiwayat animalanakatsa”.

“Qʼañu jucha” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “¡Jikisiñkama!”.

Yaqhep nayra qellqatanakanjja, Hechos 15:34 qellqatajj janiw uñstkiti, janirakiw Diosan amuytʼayat Qellqatjam uñtʼatäkiti. Apéndice A3 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Ukajja, “Kunjamats kuttʼañasapuniwa” sasaw jaqokipasirakispa.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

“Circuncisión” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “yupaychirïnwa”.

Jan ukajja, “tiñiñatak morado qollanak aljirirakïnwa”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “jutirit adivinir mä demonion”.

“Cepo” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “leyinakarjam janïr juzgkasaw”.

Jan ukajja, “yupaychir”.

“César” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychir”.

Epicuro sat jaqen yatichäwinakapar arkirinaka.

Zenón sat jaqen yatichäwinakapar arkirinaka.

Jan ukajja, “ukar visitiri”.

Jan ukajja, “yupaychapjjtajja”.

Jan ukajja, “yupaychapkta”.

Jupajj Roma markan apnaqeripänwa.

Jan ukajja, “sapa sábado urunwa jupanakar sinagogan amuytʼayirïna”.

Griego arunjja, “Jumanakan wilamajj pachpa pʼeqenakamjjar jutpan”.

Jan ukajja, “yupaychirïnwa”.

Mä provincian romano gobernadorapa. “Procónsul” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychapjjañapatakiw”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Amuyatajja, Jerusalenaruw makatäna.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernopat”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “Diana”.

Jan ukajja, “yupaychatawa”.

Mä provincian romano gobernadorapa. “Procónsul” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “mecheronakaw”.

Variante: “kayut”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “Vidajajj janis kuna valoranïkaspa ukhamwa nayajj uñjta”.

Jan ukajja, “Gobiernopat”.

Jan ukajja, “taqe ewjjanakap”.

Griego arunjja, “superintendentet”. Jan ukajja, “congregación uñjirita jan ukajj jarkʼaqerita”.

Griego arunjja, “lobonakaw”. Uka animalajj qamaqer jan ukajj zorror uñtatawa, qamaqet sipansa jachʼarakiwa.

Griego arunjja, “Pablon kunkapat katuntasisajj”.

Jan ukajja, “uka islan puertop jakʼa pasasajj”.

Griego arunjja, “virgen tawaqonaka”.

Variante: “chʼoqantasïna”.

Jan ukajja, “kunatsa chuymaj aynachtʼayañ munapjjta”.

Variante: “chʼoqantatäñatakisa”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “apostatjam saytʼasipjjañapatakejj”. “Apóstata” siski uk glosarion liytʼäta.

“Circuncisión” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “jan wil apsusin jiwayat animalatsa”.

“Qʼañu jucha” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “chʼoqantapjjma”.

Variante: “chʼoqantasaw”.

Variante: “chʼoqantasin”.

Jan ukajja, “janïr juchañchatäkipan”.

Jan ukajja, “Roma markankiri”.

Variante: “chʼoqantayatapats”.

Jan ukajja, “Janqʼomp pintsut perqa; Hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Griego arunjja, “kimsïr aruma horasarojj”.

Jan ukajja, “abogadot trabajir”.

Yaqhep nayra qellqatanakanjja, Hechos 24:7 qellqatajj janiw uñstkiti, janirakiw Diosan amuytʼayat Qellqatjam uñtʼatäkiti. Apéndice A3 liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychañatak”.

“Leyinsa Profetanakan Qellqatanakapans” sasinjja, taqpach Hebreo Arut Qellqatanakatwa parlaski.

“César” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychapki”.

Jan ukajja, “Jupanakajj religionapatwa”.

Roma marka apnaqerinakarojj Augusto sasaw sapjjarakirïna.

Puntan lawajj uywanakar jariyañatakiw apnaqasirïna. “Puntan lawa” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Variante: “chʼoqantat”.

“César” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “lamar qota lak jakʼa”.

Jan ukajja, “Sumankthapiñ Urun”.

Jan ukajja, “norte toqer”.

Jan ukajja, “sur toqer”.

Jan ukajja, “Sur toqet”.

Ukajja, inti jalsu alay (norte) toqet jutir thayat parlaski.

Mä jan waltʼäwejj lamar qotan utjirïna ukhajja, uka jiskʼa botetwa salvasipjjerïna.

“Sirte” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychkta”.

“César” siski uk glosarion liytʼäta.

Niya 36 metronaka. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Niya 27 metronaka.

Variante: “Jaqhenakjjar”.

Jan ukajja, “almanakaw”.

Jan ukajja, “Yaqha aru parlir jaqenakajja”.

Jan ukajja, “katariw”.

Jan ukajja, “katarir”.

Griego arunjja, Díkē. Uka arojja, inas cheqaparjam uñjiri warmi diosat parlchi.

Jan ukajja, “katarir”.

Jan ukajja, “disentería usumpi”.

Uka wawanakapajj ispäpjjänwa (gemelöpjjänwa), maynejj Cástor satänwa, maynisti Pólux satarakïnwa.

Jan ukajja, “sur toqet”.

“César” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernopat”.

“Moisesan Leyiparjama Profetanakan Qellqatanakaparjamaw” sasinjja, taqpach Hebreo Arut Qellqatanakatwa parlaski.

Yaqhep nayra qellqatanakanjja, Hechos 28:29 qellqatajj janiw uñstkiti, janirakiw Diosan amuytʼayat Qellqatjam uñtʼatäkiti. Apéndice A3 liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernopat”.

    Aymara qellqatanaka (2005-2026)
    Mistuñataki
    Mantañataki
    • Aymara
    • Apayañataki
    • Kunjamtï munkta ukarjam askichañataki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ak amtañamapuniwa
    • Aka amtanakanïpjjtwa
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Mantañataki
    Apayañataki