¿Yatiyätati?
Sacerdotenakajj animalanak sacrificiot loqtasajj ¿kunsa wilampejj lurapjjäna?
NAYRA Israel markanjja, sapa maraw sacerdotenakajj templon altarapan walja animalanak sacrificiot loqtapjjäna. Nayrïr patak maranakanjja, historia toqet yatjjattʼat Josefo chachajj akham qellqäna: “Pascua fiestanakwa 250.000 jila ovejanakajj ofrendat loqtasirïna” sasa. Ukhamajj walja wilapuniw wartasirïna (Lev. 1:10, 11; Núm. 28:16, 19). ¿Uka wilampejj kamachaspachänsa?
Arqueologonakajj sapki ukarjamajja, Herodesajj askichaykäna uka Jerusalenankir templonjja tuberianakar uñtasit canalanakaw utjäna. Amuyatajj uka canalanaknamaw wilajj templo anqar misturïna. Uka templojj 70 maran tukjaskäna ukhakamakiw utjawayi.
Uka canalanakajj kunjamänsa uk jichhajj amuytʼañäni:
Altaran kayunakapjjan pʼiyanakaw utjäna. Judionakan costumbrenakapata leyinakapat parlir mä nayra qellqatajja, templo manqhan canalanak utjatapatwa parli. Uka librorjamajja, altaran mä esquinapan pä pʼiyanakaw utjäna. Sacrificiot loqtat animalanakan wilapasa altar qʼomachañatak umasa, uka pʼiyanaknam mantasajj canalanaknamaw saräna, ukat Cedrón Valleruw mistüna.
Kuntï uka librojj siski ukampi jichha tiempon arqueologonakajj jikjjatawayapki ukampejja, altaran kayunakapjjan pʼiyanak utjatapwa uñachtʼayi. The Cambridge History of Judaism sat librojja, templo jakʼan jachʼa canalanak utjatapatwa parli. Uka librojj akham siwa: “Amuyatajj uka canalanaknamaw umampi sacrificiot loqtat animalanakan wilapampejj mistüna” sasa.
Walja umaw utjäna. Altaran kayöjjapan qʼomäñapatakisa wilajj mistkäna uka canalanakan qʼomäñapatakisa, sacerdotenakajj walja umwa necesitapjjäna. ¿Kawkitsa uka uma jikjjatapjjpachäna? Jerusalenat templokam um puriyañatakejj canalanaka, uma estanquenaka ukat yaqha ukhamanakampiw utjäna. Joseph Patrich arquelogojj uka toqet akham siwa: “Umani, qʼoma ukat oraq manqhan canalanakani templojj janipuniw yaqhajj utjkänti” sasa.