Watchtower INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Watchtower
INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Aymara
ʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • pʼ
  • chʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • QELLQATANAKA
  • TANTACHÄWINAKA
  • g23 Núm. 1
  • Lamar qotanaka

Janiw videojj utjkiti

Disculpapjjeta, janiw aka video uñjañjamäkiti

  • Lamar qotanaka
  • ¡Sartapjjañäni! 2023
  • Jiskʼa pʼeqeñchäwinaka
  • Uka toqet jukʼamp yatjjatañataki
  • Lamar qotanakajj jan waltʼayataw uñjasi
  • Aka oraqejj jakañ vida utjañapatak lurtʼatawa
  • ¿Lamar qotanakajj qomäskakiñapatakejj kunanakas lurasiski?
  • Lamar qotanakajj utjaskakiniwa. ¿Bibliajj uka toqet kamsisa?
  • Aka yatichäwinakaniwa
    ¡Sartapjjañäni! 2023
  • “¡Sartapjjañäni!” sat aka revistajj kunanakats parli
    ¡Sartapjjañäni! 2023
  • Qalltañataki
    ¡Sartapjjañäni! 2023
¡Sartapjjañäni! 2023
g23 Núm. 1
Mä jaqew uma manqhan nadaski, jupa jakʼan suma colorani chawllanaka, corales ukat kunayman alinakaw utji.

Georgette Douwma/Stone via Getty Images

¿AKA ORAQEJJ UTJASKAKPACHÄNITI?

LAMAR QOTANAKA

LAMAR qotanakatwa jilaparte manqʼañanakajj apsusi, qollanak lurañatakis kunanakatï munaski ukanakas ukhamarakiw ukat apsusi. Lamar qotanakajj oraqpachan oxigenojj utjki ukat chikat jilwa utjayi. Ukatjja emisiones de carbono sasin uñtʼatäki uka jan wali gasanakjja, chʼamthapirakiwa. Janiw ukakïkiti, lamar qotanakajj oraqpachan jan sinti thayäñapataki, jan sinti juntʼüñapatakiw yanaptʼaraki.

Lamar qotanakajj jan waltʼayataw uñjasi

Oraqen wali juntʼöjjatap laykojja, lamar qotan utjki uka arrecifes de coral, crustáceos ukat yaqha ukhamanakajja, jan waltʼayataw uñjasipjje. Lamar qotan utjki uka animalanakatjja, sapa patakat 25 ukhaniw arrecifes de coral utjatap laykojj jakapjje. Ukampis taqe uka arrecifes de coral ukanakajja, akat mä 30 maranakarojj chhaqtjjaspawa sasaw cientificonakajj sapjje.

Lamar qotan plasticonak utjatap laykojja, sapa marajj lamar qotan jakir walja millón animalanakaw jiwapjje sasaw yatjjatatanakajj sapjje. Lamar qotankir jamachʼinakat niya taqpachaniw (90%) plasticonak manqʼantapjje sasaw sapjjaraki.

António Guterres chachajja, Naciones Unidas ukanwa secretario generaljam irnaqtʼi, jupajj 2022 maran akham sasaw säna: “Lamar qotanak janiw cuidkayätanti, ukatwa jichhajj jankʼak qʼomachañajj wakisi” sasa.

Aka oraqejj jakañ vida utjañapatak lurtʼatawa

Lamar qotanakasa ukan jakirinakasa, qomäñataki walikïskañatak lurtʼatäpjjewa. Ukampis ukhamäñapatakejja, jaqenakajj janiw lamar qotanak qʼañuchañasäkiti. Uka toqet parlir mä librorjamajja, fabricanakat lamar qot jarkʼaqañäni ukhajja, ‘jupa pachpaw jan walinakat wiñayatak qʼomachasispa’ (Regeneration: Ending the Climate Crisis in One Generation). Ukanakat mä qhawqha uñjañäni:

  • Dióxido de carbono sasin uñtʼatäki uka jan wali gasaw aka oraq jukʼamp juntʼuptayi. Ukampis fitoplancton sasin uñtʼatäki uka jiskʼa laqʼonakaw uka jan wali dióxido de carbono chhaqtayi. Oraqpachankir taqe qoqanakasa, alinakasa, qhawqha dióxodo de carbontï chʼamthapki, niya ukharakwa fitoplancton ukanakajj chʼamthapipjje.

  • Lamar qotanakanjja, jan uñjkay jiskʼa laqʼonakaw jiwat chawllanak manqʼapjje, ukhamat lamar qotajj jan qʼañuchasiñapataki. Ukat lamar qotankir yaqha animalanakaw uka jiskʼa laqʼonak manqʼapjjaraki. Internetan qotanakat parlir Smithsonian Institution ukarjamajja, “lamar qotan ukham pasatapajj qʼomäñapatakiw yanaptʼi”.

  • Lamar qota manqhan jakir walja animalanakajja, qʼañu um umantasaw qʼoma umar tukuyapjje. Ukhamatwa crustáceos, corales ukat yaqha animalanakan jakasipkakiñapatak yanaptʼapjje.

    ¿YATIYÄTATI?

    Lamar qotankir alinaka

    Oladanakajj kunjamsa qota thiyar puri ukaw uñjasi. Qota manqhanjja, walja animalanaka, alinakaw uñjasiraki. Lamar qotan utjki uka alinakajj ratuk jalir oladanaksa jachʼa oladanaksa jiskʼaruw tukuyi. Lamar qotan utjki uka alinakaw chʼallsa qalsa katjjasi. Chawllanakasa yaqha animalanakas alinak taypinwa manqʼañanak katupjje, ukhamatwa lamar qotajj qʼomäskaki. Qota thiyar purki uka umajj qʼomäjjewa, janirakiw oladanakajj jachʼäjjeti.

    Lamar qotan utjki uka alinakajja, chʼall jan jittañapatakiw yanaptʼi. Ukïpanwa coral sat animalanakajj jan sint usuntapkiti. Maysa toqetjja, lamar qotan utjki uka alinakajj jachʼa oladanak jiskʼa oladanakaruw tukuyi, ukhamatwa qota thiyanakajj pachpakïski.

¿Lamar qotanakajj qomäskakiñapatakejj kunanakas lurasiski?

Fotonaka: 1. Mä chachajj walja kuti apnaqañatak utjki uka bolsapatwa kuna manqʼañanaktï alki ukanak apsuski, uka chachasti cocinapankaskiwa 2. Mä warmejj vidriot lurat botellaruw um katoqaski.

Jiwasatï walja kuti apnaqaski uka botellanaka, bolsanak apnaqañäni ukhajja, lamar qotanakan qʼomäskakiñapatakiw yanaptʼañäni.

Basuranakatï lamar qotanakar jan purkaspa ukhajja, qʼomachañajj janiw wakiskaspati. Ukatwa yatjjatatanakajj plasticot lurat botellanaka, nailon bolsanak jan apnaqañasatak chʼamañchapjjestu. Antisas kunanakatï walja kuti apnaqaskaspa, jan jaqtaskaspa ukanak apnaqañasatakiw chʼamañchapjjestu.

Janiw ukakïkiti, mä organizacionajja lamar qotanakan utjki uka playanakat 8.300 tonelada basuranakwa niya jichhanakakejj apthapipjjäna. Ukjja 112 markanakan playanakapatwa mä maran apthapipjjäna. Cheqas ukajj taqe lamar qotan utjki uka basuranakat wali jukʼakiwa.

National Geographic sat revistajja, lamar qotanakat akham siwa: “Lamar qotajj wali qʼañöjjewa, inas jan qʼomachasjjchispati” sasa. Ukatjja, “jaqenakajj petróleo, gas, carbón ukanakampiw sint um qʼañuchapjje, ukatwa lamar qotankir animalanakatakejj um qʼomachañajj wali chʼama” sasaw saraki.

Lamar qotanakajj utjaskakiniwa. ¿Bibliajj uka toqet kamsisa?

“Oraqejj luratanakamampi phoqantatawa. Lamar qotajj ukankiwa, wali manqha, wali jachʼarakiwa, jan jaktʼkaña jiskʼa ukhamarak jachʼa animalanakamp wali phoqantatawa” (Salmo 104:24, 25).

Lamar qotanakajja, kunanakatï jupa pachpa qʼomachasiñatak wakiski ukampi lurtʼatawa. Taqe kun Lurir Diosaw taqe ukanak lurawayi. Amuytʼañataki, taqe kun Lurir Diosajj lamar qotan utjki taqe uka animalanak sum uñtʼi. ¿Ukhamajj lamar qotanak jan waltʼayaski ukanak askichañatakejj janit yatiñanïkarakispa? “Aka oraqejj sumar tukuyatäjjaniwa sasaw Diosajj arsuwayi” sat yatichäwi aka revistan uñjjattʼäta, ukajj página 15 ukankiwa.

JUKʼAMP YATIÑATAKI

Ballena piloto ukaw uma manqhan nadaski.

Blue Planet Archive/Doug Perrine

Lamar qotanakanjja, jachʼa barconakan casconakap jan quimiconakamp qʼomachañatakejj cientificonakajj mä chawllatwa yateqawayapjje. Uk yatiñatakejja, Internetan jw.org cheqan “La piel del calderón o ballena piloto” sat yatichäwi liytʼäta.

    Aymara qellqatanaka (2005-2025)
    Mistuñataki
    Mantañataki
    • Aymara
    • Apayañataki
    • Kunjamtï munkta ukarjam askichañataki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ak amtañamapuniwa
    • Aka amtanakanïpjjtwa
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Mantañataki
    Apayañataki