6 jalja

Taqinis mä jan waltʼäwin uñjastanxa

1, 2. 1) ¿Kuna jan waltʼäwsa Satanasax Edenan uñstayatayna? 2) ¿Ukat kunjamsa qallasïna?

JUMAX mä jan waltʼäwin uñjastaxa, janiw jaqinakax mä kutis ukhaman uñjasipkänti, jichhax kuna tuqits saytʼasïta ukatwa wiñay jakañsa katuqäta jan ukax jiwätasa. Edenan Diosar kutkatasipkäna ukhaw uka jan waltʼäwix qalltäna, Satanasaw Evarux akham jisktʼatayna: “¿Ukhamax Diosax sapxtamti: ‘Janiw kawkïri quqan achunakapsa manqʼapxätati’ sasa?”. Ukat mä quqat akham sapxituw Diosax sasaw Evaxa satayna: “Janiw uka quqan achupxa manqʼapxätati [...]. Manqʼapxäta ukhasti jiwapxataw” sasa. Uk sataxa Jehová Diosax kʼarisiw sasaw Supayax satayna, ukatxa Adanas Evas janiw Lurir Diosar istʼasapuni jakapkaniti sarakitaynawa. Diosax janiw munkiti wawanakapan chuymaparjam sarnaqañapxa sasaw Supayax satayna, askinakatsa jarkʼaskaspa ukhama. “Diosax yatiwa, kunapachatix jumanakax uka quqan achunakapata manqʼapxasma ukkhax yatipxasmawa kunatix askïki, ukhamarak ñanqhäki ukanakxa, ukatsti Diosjamäpxasmawa” sataynawa (Génesis 3:1-5).

² Diosan kamachinakap jan istʼasaxa jukʼamp sum jaqinakax amtanakaparjam sarnaqapxaspa sañ Supayax munäna. Ukhamatwa Jehová Diosan Apnaqäwipax walïpachati janicha sas payachasiyäna, Diosan jachʼakankañaparuw qallasïna, mä arunxa, kunjamtï Jehová Diosan taqi wawanakapar apnaqkixa ukaruw qallasïna. Akham jisktʼasiñasawa: “¿Jehová Diosan apnaqäwipat jaqitakix askïpacha jan ukax jiwaspacha apnaqasiñacha?” sasa. Jehová Diosax ukjpachaw Adanampir Evampirux jiwayaspäna, ukampis janiw uka jan waltʼäw askichkaspänti. Jupanakpacha jaqinakax jaypach tiempo apnaqasipxpan sataynaw Diosaxa, ukampixa, kunjamsa jaqinakax Jupat jithiqtasasa kamachinakapar jan istʼasasa sarnaqapxani uk Diosax uñachtʼayañ munäna.

3. ¿Maysa tuqitxa kunjamsa Supayax qallasirakitayna?

³ Jehová Diosan apnaqäwipar Supayan qallasitapax janiw Edenan tukuykänti. Ukatxa Jehová Diosarux wawanakapax janiw taqi chuym luqtapkiti sarakitaynawa, ukham maysa tuqit qallasirakitayna, ukaxa Edenan qallaskäna ukampix mayakïkaspas ukhamawa. Wawanakamax janiw taqi chuyma luqtapktamti sasaxa, Adanampin Evampin wawanakapat ukat angelanakampit ukhamaraki Diosan wali munat Jilïr Yuqapampit parlaskäna. Job chachax jakkäna ukhaxa Supayax akham sataynawa, Jehová Diosan luqtirinakapax janiw jupar munasiñat luqtapkiti ni apnaqäwip munasas luqtapkiti jan ukasti kuntï munapki ukanak jikxatañ laykukiw luqtapxi sasa. Jan waltʼañanakanxa taqiniw Diosat jithiqtxapxani sataynawa (Job 2:1-6; Apocalipsis 12:10).

Kunas jichhakamax uñjasi

4, 5. Jaqin jupanakpacha apnaqasitapatxa, ¿kunas uñjasiwayi?

⁴ Jehová Diosan jachʼakankañapar qallasipxatayna uka tuqit parlkasax ak amtañasawa: Sum sarnaqañapatakixa, Diosax janiw jaqirux jupapach apnaqasiñapataki lurkataynati, jan ukasti, chiqa kamachinakaparjam sarnaqañapatakiw luratayna. Jeremías profetax akham sataynawa: “Tata, nayax yattwa jaqix janiw alaskiti pachpa jakañapxa, janirakiw tukuyäwipsa munañapar apnaqkaspati. Chiqa kankañamarjama askichapxita” sasa (Jeremías 10:23, 24). Ukatwa Diosan Arupax akham amtayistu: “[Jehová] Tatitur taqi chuymamampi katuyasim; juman chʼikhi kankañamarukix jan alkatasimti” sasa (Proverbios 3:5). Jakaskakiñatakix awtjatax manqʼtʼastanwa, um munasas umtʼaraktanwa, ukham kamachinakwa Diosax uchatayna, ukhamarakiw sarnaqañ tuqitsa kamachinak uchatayna, ukarjam sarnaqasax jaqinakax suman jakasipxasapäna.

⁵ Diosax yatïnwa: jaqinakax jan Jupampi apnaqatax janipuniw sum sarnaqapkaspati. Inamayaw sum sarnaqä sasa kunayman marka apnaqäwinaksa, yupaychäwinaksa, qullqi apnaqirinaksa uttʼayapxi. Ukampis jupanakkamax janiw waltʼayasipkiti, ukatwa nuwasiñanakas jiwayasiñanakas chʼaxwañanakas utji. ‘Jaqix chʼamanïtap laykux masinakaparuw jan walinak luri’ (Eclesiastés 8:9). Jaqin sarnaqäwipanxa taqi ukanakaw uñjasiwayi. Kunjamtï Diosan Arupax siskänxa, jan wali jaqinakas sallqjirinakas “jan walit jukʼamp jan waliruw” sarapxi (2 Timoteo 3:13). 1.900 maranakanxa kunayman askinakaw industria tuqitsa, ciencia tuqitsa uñjasiwayi, ukampis sinti jan waltʼäwinakarakiw utjawayi. Ukhamax Jeremías 10:23 qillqataxa chiqäskapuniwa: Jaqix janiw jupapacha apnaqasiñapatak luratäkiti.

6. ¿Diosax kunjamsa jaqin apnaqäwiparux niya tukjani?

⁶ Jaqinakax Diosat jithiqtasax wali jayaw jan wal sarnaqawayapxi, ukhamax janipuniw jupanakpachax sum apnaqasipkaspati. Diosampi apnaqatakiw kusisiñsa, sumankañsa, jañchin kʼumaräñsa ukat jakañsa jikxatsna. Maysa tuqitxa, Jehová Diosax janiw walja tiempo jaqin jupapach apnaqasitapxa ukhamaki uñchʼukkanit siw Arupaxa (Mateo 24:3-14; 2 Timoteo 3:1-5). Aka Uraqpach apnaqañatakix niyaw taqi jan walinak tukjani. Diosan Arupax akham siwa: “Uka reyinakan [jichhürunakan] apnaqañapkamasti, alaxpachankiri Diosax mä yaqha reino [alaxpachan] saytʼayarakini, uka reinosti janipuniw tukjatäkaniti ni apnaqatäkarakinisa yaqha markanakampixa [janipuniwa jaqinakaxa mayampsa apnaqxapxaniti], jan ukasti jupaw [jichhürunakan utjir] taqi yaqha reinonakarux tukjani, wiñayan wiñayapaw uka reinox utjarakini” sasa (Daniel 2:44).

Jutïrpachar jakaskirpach pasirinaka

7. Diosan Apnaqäwipax jaqinakan apnaqäwipar tukjani ukhaxa, ¿khitinakas jakasipkakini?

⁷ Diosan Apnaqäwipax jaqinakan apnaqäwipar tukjani ukhaxa, ¿khitinakas jakasipkakini? Bibliax akham siwa: “Aski luriri qʼuma jaqinakasti [mä arunxa Diosan Apnaqäwipar alkatirinakasti], aka uraqinwa wiñayatak jakapxani. Ukampis jan wali sarnaqir jaqinakasa [Diosan Apnaqäwipar jan alkatirinakasti], [...] aka uraqitxa apanukuta tukjatäpxaniwa” sasa (Proverbios 2:21, 22). Niya ukhamwa salmonak qillqirix sarakitayna: “Akat mä jukʼa urunakarux ñanqha lurir jaqinakax chhaqtxaniwa; [...] aski jaqinakax uraq katuqapxani, wiñayatakiw ukan jakapxarakini” sasa (Salmo 37:10, 29).

8. ¿Kunjamatsa Diosax Apnaqäwipxa sum jachʼañchani?

⁸ Supayan aka ñanqha pachapax tukjatäxani ukhaxa, Diosax mä jutïrpachwa churistani, ukanxa janipuniw nuwasiñas chʼaxwañas pisinkañas utjxaniti, ni tʼaqhisiñas usuntañas ni jiwañasa, taqi ukanakampiw jaqix waranq waranqa maranak tʼaqhisiwayi. Istʼasir jaqinakax kuna bendicionanaksa katuqapxani ukwa Bibliax akham suma arunakampi parli: “Diosax taqi jachanakapwa nayranakapatxa picharani, janirakiw jiwañasa, jachañas utjkxaniti, warariñasa ni usuyasiñasa. Taqi kunanakatï nayrax utjkän ukanakax tukusxiwa” sasa (Apocalipsis 21:3, 4). Cristox Diosan alaxpachankir Apnaqäwipan apnaqkani ukhawa, Diosax jachʼakankañapxa, mä arunxa, Apnaqäwipxa jachʼaru aptani (Romanos 16:20; 2 Pedro 3:10-13; Apocalipsis 20:1-6).

Kunjamsa Jehová Dios tuqit saytʼasipxatap uñachtʼayapxäna

9. 1) ¿Kunjamsa Diosan arunakapxa uñjapxäna khitinakatix jupa tuqita saytʼasipkäna ukanakaxa? 2) ¿Kunjamsa Noé chachax Dios tuqita saytʼasitap uñachtʼayäna, kunsa ukat yatiqasiraksna?

⁹ Walja chachanak warminakaw Jehová Diosan Jachʼakankañap tuqitxa nayratpach taqi chuym saytʼasipxäna. Jakañatakix Diosar istʼañasapuniw ukat ukarjam sarnaqañasarakiw sapxirïnwa. Maynix Noé satänwa. Diosax jupar akham sänwa: “Taqi jaqinak tukjañwa amtta [...]. Jichhax mä arca lurasim” sasa, Noé chachax ukarjamaw luräna. Yaqhanakasti uk yatkasasa, janis kunas kamachañapäkaspa ukham sarnaqasipkakïna. Ukampis Noé chachax mä jachʼa arka luräna ukatxa taqi chuymaw Jehová Diosan chiqa thakinakapatxa jaqinakar yatiyäna. Bibliax akham siwa: “Noesti kunjämtix Diosax siskatayna ukhamwa taqi kunsa luräna” sasa (Génesis 6:13-22; Hebreos 11:7; 2 Pedro 2:5).

10. 1) ¿Kunjamsa Abrahamampi Sarampixa Jehová Diosan jachʼakankañap tuqit saytʼasipxäna? 2) ¿Abrahamampit Sarampita yatiqasisax kuna askinaksa jikxatsna?

¹⁰ Abrahamampi Sarampix yatiqaskañwa Jehová Diosan jachʼakankañap tuqit saytʼasipxäna, kuntï Diosax siskäna ukhampunwa lurapxirïna. Jupanakax Ur sata caldeo qamir markan jakasipxäna, ukampis kunapachatï Jehová Diosax jan uñtʼat yaqha markar qamasir sarapxam säna ukhaxa, “mistuwayxänwa, kunjämatix Tatitux siskatayna ukhamarjama”. Sarax wali sumwa Ur markanxa jakaspachänxa, utapas masinakapas familiaranakapas uka markankänwa. Ukampis Diosampir chachapampiruw istʼäna, ukatwa Canaán uraqir jakasir sarxäna, uka uraqinxa kunjams jakasini ukxa janiw yatkänti (Génesis 11:31–12:4; Hechos 7:2-4).

11. 1) ¿Kuna jan waltʼäwinakansa Moisesax Jehová Diosan jachʼakankañap tuqit saytʼasïna? 2) ¿Kunsa Moisesat yatiqassna?

¹¹ Moisesax Jehová Diosan jachʼakankañap tuqitxa saytʼasirakïnwa, uk lurañax jupatakix chʼamänwa, walja kutiw Egipto marka apnaqir Faraonampix uñkatasïna. Janiw Moisesax uk lurapunïwa siskänti; jan ukasti, janjakiw sum arskiristi sänwa. Ukhampachas Diosaruw istʼäna. Diosan yanaptʼapampi ukat Aarón jilapan yanaptʼapampixa, walja kutiw qala chuyman Faraonarux Jehová Diosan arupxa yatiyäna. Maysa tuqitxa, israelit masinakapaw jupat jan wal parlapxäna. Ukampis kunjamtï Jehová Diosax siskäna ukhampun luräna, ukatxa, Diosax jupnamwa Egipto markatxa israelitanakar qhispiyäna (Éxodo 7:6; 12:50, 51; Hebreos 11:24-27).

12. 1) Jehová Dios tuqit taqi chuym saytʼasiñatakix janiw kunatï qillqatäki ukanakaki istʼañasäkiti, ¿kunas uk uñachtʼayistu? 2) ¿Kunjamsa 1 Juan 2:15 qillqatarjam sarnaqañxa yanaptʼistu Jehová Dios tuqit taqi chuyma saytʼasiñatakixa?

¹² Khitinakatï Jehová Dios tuqit taqi chuyma saytʼapkäna ukanakax janiw kunatï qillqatäki ukanakakwa istʼañasaxa sapkänti. Kunapachatix Potifaran warmipax Joseyampi ikintasiñ munkäna ukhaxa, janiw uka tuqita kuna kamachis qillqatäkänti. Ukampisa, Jehová Diosaw chacha warmxa Edenan chikayatayna, ukhamax yaqhan warmipampi ikintasiñax janiw Diosatakix walïkänti, ukwa Joseyax yatïna. Ukhamasti, Joseyax janiw akham tantiyaskänti: kawkhakamsa Diosax Egiptonkir jaqinakjam sarnaqayitaspa sasa. Jehová Diosan thakinakapat janipuniw kutiqkänti, kunjamsa Diosax jaqinakar uñjäna uka tuqitwa wal amuytʼäna, ukatxa Diosan munañap amuyasax ukarjamaw sarnaqarakïna (Génesis 39:7-12; Salmo 77:11, 12).

13. ¿Kunjamsa Supayan kʼarïtapxa 1) Job chachax uñachtʼayäna? 2) kimsa hebreo waynanakax uñachtʼayapxäna?

¹³ Chiqpachapuni Jehová Diosar uñtʼapki ukanakax janipuniw yantʼanakansa jupat jithiqtapkiti. Kun apaqatas usuntayatas Job tatax Diosat kutiqxaniw sataynaw Supayaxa, ukampis Job tatax Jehová Diosan wali aytat suma jaqïnwa. Ukatxa, Job tatax janis yatkchïna kunatsa ukham tʼaqhisita uñjasïna ukaxa, Supayan kʼarïtapwa uñachtʼayäna (Job 2:9, 10). Walja maranak qhipatxa, nayaw chiq parlta sañatakixa, Satanasax Babilonia marka qhuru apnaqirimpiw kimsa waynanakar axsarayañatakix akham säna, janitï aka jachʼa luratajaru qunqurtʼasipkäta ukhaxa mä parit hornon jiwayatapxätaw sasa. Babilonia Apnaqirin arunakap istʼañat wakisispäna, jan ukax janiw jaqin lurat diosanakar yupaychapxätati siri Diosar istʼañach wakisispäna, ukham payan uñjasisaxa akham sapxänwa, nanakax Jehová Diosaruw yupaychapxta, Jupaw taqi kunxar Munañanixa sasawa qhana arunakampi uka waynanakax sapxäna. Jupanakatakixa Dios tuqit taqi chuyma saytʼasiñaw askïnxa jakañat sipansa (Daniel 3:14-18).

14. ¿Kunjamsa juchanïkasas taqi chuyma Jehová Dios tuqita saytʼasitas uñachtʼaysna?

¹⁴ Ukhamax uka jaqinakat lupʼisaxa, ¿Jehová Dios tuqit taqi chuym saytʼasiñatakix janipunit pantjasiñasäkaspa?, ¿pantjasirinakax janipuniti Diosar jakʼachasxapxaspa? Moisesax walja kutiw pantjasïna siw Bibliaxa. Pantjasitanakapax Jehová Diosatakix janis walïkchïnxa, jupar katuqaskakïnwa. Jesucriston apostolanakapas pantjasipxarakïnwa. Diosax juch katuqatas yatiwa, Munañap phuqañataki chʼamachasiñänixa, walikiw sistaniwa, ukampis janiw yatkasa jan walinakxa lurañasäkiti. Inas juchar pursna, ukampis jan mayamp lurxañatakix taqi chuymaw arrepentisiñasa. Ukhamatwa kuntï Jehová Diosax munki ukar munatassa ukhamaraki kuntï janiw walïkiti siski ukar uñisitassa uñachtʼaytanxa. Jesusax jiwas layku luqtasiwayki ukar iyawsasaw Diosan nayraqatapanxa suma qʼuma chuymanïsnaxa (Amós 5:15; Hechos 3:19; Hebreos 9:14).

15. 1) ¿Khitis jaqinakatxa Diosar sumpach istʼäna, ukat ukampix kuns uñachtʼayäna? 2) ¿Jesusax lurkäna ukax kunjamsa yanapistu?

¹⁵ Ukhamasti, ¿janipunit jiwasax Jehová Diosan apnaqäwipar sumpach istʼksna? Aka jisktʼax niya pusi waranqa maranakaw “jan amuytʼkay[änxa]” (1 Timoteo 3:16). Adanax jan juchani suma luratäkasas janiw jupat yatiqasiñjam Dios chuymäkänti. Ukhamax ¿khitis Dios chuymäspänxa? Adanan jucharar wawanakapatxa janiw maynis sum istʼapkänti. Jan ukasti Jesusakiw Diosarux taqi chuyma istʼäna (Hebreos 4:15). Luratanakapampiw ak uñachtʼayäna: Adanax jan juchani suma luratänwa ukatxa janiw Jesusjam sinti jan walinakan uñjaskänti, ukhamasti janipuniw Diosat jithiqtkaspänti munaspäna ukhaxa. Diosan luratapax sumäskänwa, Adanan juchapänwa. Ukhamasti, Jesusat yatiqasiñ muntanxa, janiw Diosan kamachinakapxa aliqaki istʼkänti, jan ukasti taqi chuymaw taqi kunxaru Munañani jachʼa Diosar yupaychäna (Deuteronomio 32:4, 5).

¿Khiti tuqitsa jiwasax saytʼasiñäni?

16. ¿Jehová Diosan jachʼakankañapar sum uñjañatakix kunatsa amuyasiñasa?

¹⁶ Diosan jachʼakankañapar qallasipkatayna uka jan waltʼäwinwa sapa maynis uñjastanxa. Jehová Diosarukipuniw yupaychäxa sistan ukhaxa, Supayaw kunayman tuqit yantʼistani. Aka ñanqha pachan tukusiñapkamaw Supayax taqi tuqit yantʼistani, ukhamax janiw atipayasiñasäkiti (1 Pedro 5:8). Luratanakasampiw Jehová Diosan jachʼakankañap tuqita saytʼasitassa, yantʼanakan Jupat jan jithiqtatassa uñachtʼaytanxa. Ukatsti jaqinakax janiw Diosar taqi chuyma luqtapkiti sataynaw Supayaxa, uka tuqitsa luratanakampirakiw jan walinkasas Jehová Diosat janipun jithiqtatasxa uñachtʼaytanxa. Akapachanxa wali uñtʼat jan wali luräwinakaw utji, janiw ukanakxa walïkaspas ukham uñjañasäkiti. Diosat jan jithiqtañatakix Jehová Diosan chiqa thakinakaparjam sapüru sarnaqañatakiw chʼamachasiñasa.

17. Kʼarisiñas lunthatasiñas kawkitsa juti uk yatisaxa, ¿kunatsa ukanak jan lurañasäki?

¹⁷ Amuytʼañataki; janiw ‘kʼarin awkipa’ satäki uka Supayjam sarnaqksnati (Juan 8:44). Janipuniw kunäkipansa kʼarisiñasäkiti. Supayan apnaqat pachanxa wawanakax awk taykaparux kʼarinak sapxakiwa, ukampis cristiano wayn tawaqunakax janiw kʼarisipkiti, ukhamatwa Supayan kʼarïtapxa uñachtʼayapxi, yantʼatax Diosan yupaychirinakapax jithiqtxapxakiniw sasaw Supayax satayna (Job 1:9-11; Proverbios 6:16-19). Maysa tuqitxa, aljasiñatakix kunayman jan walinak lurapxi, ukanak lurasax ‘kʼarin awkipampïksnasa’ ukat janis chiqpach Diosampïksna ukhamäspawa, ukhamax janiw uka jan walinak lurañasäkiti (Miqueas 6:11, 12). Lunthatasiñax janiw walïkarakiti, lunthatasirix pistʼatäskpasa jan ukax lunthatayasirix qamirïskpasa (Proverbios 6:30, 31; 1 Pedro 4:15). Inas uta jakʼan lunthatasipxapunchi, jan ukax lunthatataxa jukʼa alanikïchisa, lunthatasiñax Diosan kamachip pʼakintañawa (Lucas 16:10; Romanos 12:2; Efesios 4:28).

18. 1) Cristox Waranq Maranak Apnaqañ tukuyxani ukhaxa, ¿kuna yantʼas utjani taqi jaqinakatakixa? 2) ¿Kunarus jichhatpach yatinuqtañasa?

¹⁸ Cristox Waranq Maranak Apnaqkani ukhaxa, Supayampi saxranakapampixa mikʼayan jaquntatäpxaniwa, ukhamax janiw jaqinakar pantjasiyxapxaniti. ¡Wali sumapunïniwa! Waranq mar tukuyatatsti mä jukʼa tiempo antutatäpxaniwa. Supayampi saxranakapampisti Diosat jan jithiqtir jan juchani jaqinakaruw yantʼapxani (Apocalipsis 20:7-10). Ukürunakan jakaskañäni ukhaxa, ¿kunjamsa Jehová Diosan jachʼakankañap tuqit saytʼasitasxa uñachtʼayañäni? Ukatxa janiw khitis juchanïxaniti, ukhamax kuna jan walisa utjani ukaxa yatkasin luratäniwa, ukatsti uka jan wali luririx wiñayataki jiwayatäxaniwa. Jehová Diosax Arupampi ukat markapampiw yatichistu, jichhatpacha uka yatichäwinakar istʼañ yatinuqtañasawa. Ukhamatwa taqi kunxaru Munañani jachʼa Diosar yupaychatasxa uñachtʼayañäni.

Amtañataki

• ¿Kuna jan waltʼäwinsa taqinis uñjastanxa? ¿Kunjamatsa uka jan waltʼäwinktanxa?

• Nayra chachanakampi warminakampixa Jehová Dios tuqita taqi chuyma saytʼasipkäna ukatxa, ¿kunsa yatiqsna?

• ¿Kunatsa sapürupuni Jehová Diosarux luratanakasampi yupaychañasaxa?