15 jalja
Iwxa arunak istʼañäni ukat chiqañchäwi katuqasiñäni
1. 1) ¿Kunatsa taqinis iwxtʼanaksa chiqañchäwsa muntanxa? 2) ¿Kuna jisktʼanakatsa lupʼiñasa?
‘TAQINIW walja kuti pantjastanxa’ siw Santiago 3:2 jiskʼa tʼaqaxa. Amuyaspachätanwa, walja kutiw Diosan Aruparjamax jan phuqktanti. Ukhamasti, Bibliax chiq parlaski akham sasinxa: “Istʼam suma iwxa arunakaru, chiqachäwi arunaksa katuqasirakim; ukhamatwa yatiñan jaqïyätaxa” sasa (Proverbios 19:20). Chiqasa, Biblian yatichäwinakaparjam jakañatakiw jan walinak apanuktanxa. Ukampis ¿kunapachatï mä jilat kullakax iwxtʼistu ukhaxa kunjamsa jaystanxa?
2. ¿Iwxtʼatax kun lurañasasa?
2 Kun lurasas yaqhipax janiw juchap uñtʼasiñ munapkiti, janis kunäkaspa ukhamak uñjapxi, jan ukax yaqhanakampikiw juch jaquqasipxi. Ukampisa, iwxtʼanakar istʼasin ukarjam sarnaqañaw wali askixa (Hebreos 12:11). Maysa tuqitxa, janiw khitis mayninakan jan pantjasiñapxa suyañapäkiti, ukatxa janirakiw kuna jiskʼanakatsa, jan ukax Bibliarjamax kuna lurañas sapa maynitäkchi ukanakatsa sapa kuti yaqhanakar iwxañapäkiti. Ukat maynitix jan sum yatis iwxtʼistaspa ukhaxa, respetompiw jupar sañäspa. Ukampis aka yatichäwinxa, mä iwxax jan ukax mä chiqañchäwix askïkaspas ukat Bibliat apstʼatäkaspas ukham amuyañäni. ¿Ukhamächi ukaxa kunjam katuqañasasa?
Khitinakatsa yatiqassna
3, 4. 1) ¿Iwxanaksa chiqañchäwinaksa kunjam uñjañasasa, uka tuqitxa kunsa Biblian jikxattanxa? 2) ¿Saúl chachax iwxtʼatax kamachänsa ukat kunarus puriwayi?
3 Suma iwxtʼäwinak katuqasirinakatwa Bibliax parli. Awisax chiqañchäwimpiw iwxanakax jutirïna. Maynix Israel marka apnaqir Saúl chachänwa, jupax Amalec markar tukjañapänwa, uka tuqit Jehová Diosar jan istʼkänti. Amalec jaqinakasti Diosan markaparuw tukjañ munapxäna, ukatwa Jehová Diosax jupanakar ukhamarak uywanakapampir tukjayañxa amtäna. Ukampisa Saúl chachax janiw Amalec apnaqirirux jiwaykänti, ukatxa suma uywanakapwa jiltʼayäna (1 Samuel 15:1-11).
4 Jehová Diosax Samuel profetaruw Saular chiqañchañatakix khitäna. Ukat ¿kunjamsa uka arunak katuqasïna? Amalec jaqinakarux tukjtwa, ukampis apnaqiriparux perdontwa sasaw säna. Ukham amtasax Jehová Diosan kamachip pʼakintäna (1 Samuel 15:20). Kunatsa uywanak jan tukjkäna, uka tuqitxa markampiw juch jaquqasïna, akham sasa: “Jaqinakaruw axsarayäta, ukat jupanakan mayitaparu jaysta” sasa (1 Samuel 15:24). Amuyatax jaqix jupat kamsakinis ukatak llakiskäna, ukatxa marka nayraqatan jachʼañchita sasaw Samuelur säna (1 Samuel 15:30). Ukatxa janiw apnaqirïxänti, Jehová Diosan jaqunukutaw uñjasïna (1 Samuel 16:1).
5. ¿Chiqañchäwi jan istʼasax kunarus Uziasax purïna?
5 Judá marka apnaqir Uziasasti Jehová “Diosaparux janiw sum arkkxänti, jupasti Tatitun temploparuxa incienso altarana nakhayañatakiw mantäna” (2 Crónicas 26:16). Ukampis sacerdotenakakiw incienso nakhayañatakix mantapxañapäna. Jilïr sacerdotex jan ukham luramti säna ukhaxa, Uziasax wal phiñasïna. ¿Ukat kunas jupar kamachäna? Bibliax akham siwa: “Lepra usux pʼiqi parapana mistüna [...], Tatitux jupar mutuyatap [jan ukax juchañchatap] layku. Uzías reyix jiwañap urukamaw lepra usunïna” sasa (2 Crónicas 26:19-21).
6. 1) ¿Kunatsa Saulatakis Uziasatakis chiqañchäwi istʼañax wali chʼamänxa? 2) ¿Jichhürunakanxa kunatsa waljanix iwxanak jan istʼañ munapki?
6 ¿Kunatsa Saulatakis Uziasatakis chiqañchäwi istʼañax wali chʼamänxa? Jachʼa jachʼa tukurïpxänwa: janis jupjamax khitis utjkaspa ukhamwa amuyasipxäna. Waljaniw ukham jachʼa jachʼar tukusax jan walinakar puripxi. Yaqhanakan iwxtʼatax janis yatipkaspa ukat jan walsa yaqhanakamp uñjayasipkaspa ukham amuyapxi. Ukampisa, jachʼa jachʼar tukuñaxa jan waliwa. Mä jaqin amuyup chʼamaktʼaykaspas ukhamawa, ukatxa Jehová Diosax Arupampi ukhamaraki markapampi yatichkistu uksa janirakiw istʼaykiti. Ukatwa Diosax akham iwxtʼistu: “Jachʼa jachʼa tukuñanxa aynachtʼañawa utji; pʼiqi waytat sarnaqañansti tinkuñaw utji” sasa (Proverbios 16:18; Romanos 12:3).
Iwxanak katuqasipxañäni
7. Moisesax Jetroruw istʼäna, ¿jiwasax kunsa ukat yatiqsna?
7 Iwxanak katuqasir jaqinakax Biblian qillqatarakiwa, jupanakat yatiqasiñasawa. Moisesat parltʼañäni, warmipan tatapaw juparux amuytʼayäna chʼama luräwinakapan jan sinti qariñapataki. Moisesax jupar istʼänwa ukatxa jankʼakiw ukarjam luräna (Éxodo 18:13-24). Jupax Israel markan irpiripänwa, ukampis ¿kunatsa iwxtʼatax istʼasirïna? Altʼat chuymanïtap laykuw istʼasirïna. “Moisesax chiqpachansa llampʼu chuymani jaqïnwa akapachanxa” (Números 12:3). ¿Kunja wakiskiris llampʼu chuymanïñaxa? Sofonías 2:3 qillqataxa llampʼu chuymaninakakiw qhispiyasipxani siwa.
8. 1) ¿Kuna juchanaksa Davitax luräna? 2) ¿Natán chachamp chiqañchayasisax kuns luräna? 3) ¿Juch lurasax kunarus purïna?
8 David sat apnaqirixa Betsabé sat warmimpi ikintasisaw juch luratayna, ukat jan katjayasiñatakixa Urías chachaparuw jiwayayäna. Ukatxa Jehová Diosax Natán sat profetaparuw Davitar chiqañchañatakix khitäna. Uka luratapatxa Davitax arrepentisïnwa, “Tatitu contraw juch lurta” sas jankʼakiw juchap arsusïna (2 Samuel 12:13). Diosax juchanakap pampachkchïnsa, ukham lurasin jan walinakar puritapatxa janiw qhispiykänti. “Utamatxa janipuniw jayarstʼkaniti jan waltʼañanakaxa” sänwa, warminakapaxa pachpa ‘familiapat mayniru’ churatäñapänwa, ukat uka juchat utjir wawasa ‘jiwañapänwa’ (2 Samuel 12:10, 11, 14).
9. ¿Kunapachatï iwxtʼapxistu jan ukax chiqañchapxistu ukhax kunsa jan armañasäkaspa?
9 Suma iwxanak istʼañax Davitatakix wali askïnwa. Awisax Diosaruw yusparirïna ukham yanaptʼayasisaxa (1 Samuel 25:32-35). ¿Jiwasax uka tuqit jupjamarakïtanti? Ukhamächi ukaxa, jan qhipat amtasiskañatakixa, amuyumpiw kuns parlañäni, amuyumpirakiw kuns lurañäni. Ukampis jiwasatï iwxtʼayasiñatakjam jan ukax chiqañchayasiñatakjam jan wal sarnaqaskañäni ukhaxa, ¿kamachañänisa? Ukhamäni ukhaxa, janipuniw ak armañasäkiti: uka iwxas chiqañchas Jehová Diosan munasiñapawa, ukatxa wiñay sum jakasiñasatakiw iwxtʼistu (Proverbios 3:11, 12; 4:13).
Suma jaqïñataki chʼamachasiñasawa
10. Diosan Apnaqäwipar mantañatakixa, ¿kunjam jaqïñasaw säns Jesusaxa?
10 Jehová Diosampi ukhamaraki jilat kullakanakasampi sum apasiñatakix suma jaqïñasawa. Jesusax arkirinakap taypir mä wawa jawsasaw jupanakar yatichäna, ukat akham sänwa: “Qhanakwa sapxsma, jumanakatix jan mä wawjam tukupxätaxa, janiw Diosan reinopar mantapkasmati. Yatipxam, Diosan reinopanxa wali jilïrïniwa khititix akapachan mä wawjam katuqki ukaxa” sasa (Mateo 18:3, 4). Jesusan arkirinakapax wali altʼat chuymanïpxañapänwa, kunattix khitis jupanakatxa jilïrixa uka tuqitwa chʼaxwasipkäna (Lucas 22:24-27).
11. 1) ¿Khitinakatakis altʼat chuymanïñasa, ukat kunatsa? 2) Altʼat chuymanïstanxa, ¿iwxtʼatax kamachañänisa?
11 Apóstol Pedrox akham qillqatayna: “Taqinisti altʼat chuymanïñampi purapat yäqasïpxam; kunalaykutix Diosax janiw jayskiti qhurunakaruxa, ukampisa altʼat chuymaninakaruwa askxa churi” sasa (1 Pedro 5:5). Dios nayraqatanxa altʼat chuymanïñasawa, ukatxa jilat kullakanakasampis altʼat chuymanïñasarakiwa, uk uka qillqatax qhanañchistu. Ukhamañänixa, jilat kullakanakampi iwxtʼataxa janiw chuyma ustʼayaskañäniti, jan ukasti, jupanakat yatiqasiñäni (Proverbios 12:15).
12. 1) ¿Kunas altʼat chuymanïñampixa mayakïkaspas ukhamaxa? 2) Kuna jan wal lurasas yaqhanakarux lanktaysnawa, ¿kunatsa uka tuqit amuyasiñasa?
12 Ukatxa, yaqhanakat llakiñampi ukat altʼat chuymanïñampix mayakïkaspas ukhamawa. Uka tuqitxa apóstol Pablox akham qillqatayna: “Jaqi masisan askïñap munañasawa, janiw jiwasan askïñasakti munañasäkixa. [...] Ukhamax manqʼapxamsa, umapxamsa jan ukax kunsa lurapxam, ukampis taqi kunsa Diosar jachʼañchañatakiki lurapxam. Jan khitirus lanktayapxamti, ni judiorusa, jan judiorusa, ni Diosan [tamapankirinakarusa]” sasa (1 Corintios 10:24-33). Pablox ukham sasaxa, janiw taqi munäwinakam apanukupxam siskänti; jan ukasti, kunatï yaqhanakar lanktaykaspa ukanakxa janiw lurañasäkiti, uka tuqit parlaskäna.
13. Biblian iwxanakap istʼirïtasxa, ¿kunas uñachtʼayaspa?
13 ¿Yaqhanakan askïñapti munta juman munäwinakamat sipansa? Taqiniw ukhamäñasaxa. Yaqhanakat llakitasxa kunaymanit uñachtʼaysna. Amuytʼañatakix isisiñampit kʼachachasiñampit parltʼañäni. Ukanakax sapa maynitäkchisa, Biblian iwxanakapar istʼañasawa, qʼuma ukat sum isisipxam siwa, ukatxa kunatï isisiñäki ukak isisipxam sarakiwa. Ukampis isisitas jan ukax kʼachachasitas uñjasax yaqhipax Diosan arunakap jan istʼañ munxapxaspa ukhaxa, ¿munatasarjam isisiskaksnati? Chiqasa, yaqhanakar wiñay jakañ jikxatapxañapataki yanaptʼañaw wali askixa munäwinakasat sipansa.
14. ¿Llampʼu chuymanïñas yaqhanakat llakiñas kunatsa wali wakiskirixa?
14 Altʼat chuymanïñ tuqitsa, yaqhanakat llakiñ tuqitsa Jesusat yatiqasiñasawa, jupax arkirinakapan kayunakapsa jariqänwa (Juan 13:12-15). Diosan Arupax jupat akham siwa: “Kunjam amuyunïkäntix Cristox uka pachpa amuyunïpxarakim. Jupax [Diosar uñtasitäkchïnsa], janiw Diosjam uñjatäñ munkänti, jan ukasti maysaruw Diosa kankañapxa apanuku, mä uywataruw tuku, jaqir tukusaw naciwayi. Kunapachatix jaqir tukutäxan ukkhaxa, jupa kipkaw jiskʼar tukuwayi, jaysatap laykusti [...] jiwañkamarakiw puriwayi” sasa (Filipenses 2:5-8; Romanos 15:2, 3).
Jehová Diosan chiqañchäwipxa katuqasipxapuniñäni
15. 1) ¿Kunanak lurañasas Diosatakjam sarnaqañatakixa? 2) ¿Kunjamsa Jehová Diosax iwxanaksa, chiqañchanaksa churistu?
15 Niyakixay juchararästanxa, Jehová Diosatakjam sarnaqañatakix amuyunsa sarnaqäwinsa sumäñasawa. ‘Machaqat isthapisiñasawa’ (Colosenses 3:5-14). Yäpar sarnaqañatakix kunanak lurañasasa, ukanak amuyañwa iwxanakasa chiqañchäwinakasa yanapistu, ukatxa ukarjam sarnaqañatakisa amuytʼayarakistuwa. Jiwasatak wakiskir iwxanakaxa Bibliankiwa (2 Timoteo 3:16, 17). Yaqha tuqitsti, Bibliat apstʼat qillqatanakasa ukat Jehová Diosan markapan wakichtʼat tantachäwinakasa Diosan Aruparjam sarnaqañwa yanapistaspa. Inas nayratpach ukham iwxanak istʼirïstan, ¿ukampis lurtanti, ukat ukarjam sarnaqañatak chʼamachastanti?
16. ¿Jehová Diosax kuna yanaptʼanaksa sapa maynir churistu?
16 Munasiñapatwa Jehová Diosax jan waltʼäwinakar saykatañxa yanapistu. Millón millonanakaw utapan Bibliat yatiqasax uka yanaptʼxa katuqapxi. Kunatï jan walïki uk jan lurapxañapatakixa ukhamarakiw awk taykanakax wawanakapar iwxtʼapxi ukat chiqañchapxi, ukhamata jan llakinakar puripxañapataki (Proverbios 6:20-23). Tama taypinxa, jilat kullakanakaxa yatxattʼat jilat kullakanakampiw yatichtʼayasipxi Diosat sum yatiyir sarañatakixa. Irpir chuymaninakaxa yaqha irpir chuymaninakaruw jisktʼasipxaraki, ukat yatiyir sarañ tuqit yatxattʼat yaqha jilatanakarus jisktʼasipxarakiwa. Bibliat sum yatxatasin Diosatakjam sum sarnaqasipki ukanakaxa, llampʼu chuymampiw Bibliat apstʼasin wali sum yanaptʼapxi, khitinakatï yanaptʼayasiñ munapki ukanakaruxa. Jichhax jumatï maynir iwxtʼasksta ukhaxa, “jan jumapachpa juchar jalantañamataki[w]” amuyasïta (Gálatas 6:1, 2). Taqiniw iwxanaksa chiqañchäwsa muntanxa chiqpach Diosaru mayaki yupaychañatakixa.
Amtañataki
• ¿Kunanak lurañasas yäpar sarnaqañatakixa, uka tuqitxa kunjamsa Jehová Diosax munasiñapat amuytʼayistu?
• ¿Kunatsa yaqhipax iwxtʼatax jan istʼañ munapki, ukat ukhamäñax kuna jan walirus apistaspa?
• ¿Kunjam jaqïñas iwxanakar istʼañ yanapistaspa, ukat kunsa Jesusax yatiqasiñasatakix luräna?
[142 janan fotopa]
Uziasax jan chiqañchayasiñ munasax lepra usuniw uñjasïna
[142 janan fotopa]
Moisesax Jetron iwxanakap istʼasaxa askinak katuqäna