Aka revista liytʼirinakan jisktʼäwinakapa
“Wawax janiw awkin juchapatxa phuqkaniti” sasaw Ezequiel 18:20 jiskʼa tʼaqax qhanañchi, ukampis ‘awkinakan juchapatxa Diosax wawanakar castigiwa’ sasaw Éxodo 20:5 jiskʼa tʼaqax saraki. ¿Kunatsa ukham may maya parli?
Uka jiskʼa tʼaqanakax janiw may maya parlkiti. Kunjamsa sapa maynis Diosar cuenta churañäni, uka tuqitwa Ezequiel libron parlaski. Ukampis Éxodo libronxa, kunjamsa awk taykanakax jan wal sarnaqasax wawanakapar jan walir aptʼapxaspa uka tuqitwa parlaraki.
Ezequiel 18 jaljanxa, kunatsa sapa maynis amuyumpi sarnaqañasa uka tuqitwa parlaski, ukatwa 4 jiskʼa tʼaqanxa akham sixa: “Kawkïritix jucha lurkani ukasti jiwarakiniwa” sasa. Ukampis ¿kunas ‘chiqapar sarnaqir aski jaqitakix’ utjani? Jupax ‘jakaskakiniwa’ (Eze. 18:5, 9). Ukhamax khititï amuyasiñ yatxi ukaxa, ‘luratanakaparjam’ uñjatäniwa (Eze. 18:30).
Uk sum amuyañatakix Coré tatat parltʼañäni. Israelitanakax wasaran sarnaqasipkäna ukhaxa, janiw uka jaqix Diosar taqi chuym luqtxänti, Leví tribunkirjamax sacerdotïñ munxäna. Ukatwa Moisés contras Aarón contras masinakapamp chikax jan wal parläna. Kunatix jupanakar jan waktʼki uk katuqañatakiw Jehová Diosan uttʼayat jaqinak contrax parlapxäna. Ukatwa Jehová Diosax jupanakar jiwarayäna (Núm. 16:8-11, 31-33). Ukampis Coré tatan yuqanakapax janiw jupamp chikax Diosan luqtirinakap contrax sartapkänti. Ukhamax janiw awkin juchapatxa jupanakax kunsa phuqapxañapäkänti. Jehová Diosat jan jithiqtasax janiw jiwapkänti (Núm. 26:10, 11).
Éxodo 20:5 jiskʼa tʼaqax kamsañs munpacha, uka tuqit jichhax parltʼarakiñäni. ¿Kunapachas Jehová Diosax “awkinakan juchanakapatsa [...] wawanakarusa” castigäwa sispachänxa? Kunapachatï Israel markampi mä arustʼäwir mantäna uka qhipatwa uka arunakxa tunka kamachinakamp chikax arsutayna. Uk istʼasax akham sasaw israelitanakax sapxäna: “Lurañäniwa kunanaktix Tatitux siski ukanaka” sasa (Éxo. 19:5-8). Ukhamatwa Jehová Diosampi sum apasiñ qalltapxäna. Ukhamax kuntï Éxodo 20:5 jiskʼa tʼaqan siski uka arunakax Israel markpachatakïnwa.
Dios nayraqatan sum sarnaqkasaxa, walja bendicionanakwa israelitanakax katuqapxäna (Lev. 26:3-8). Ukampis jan wal sarnaqxapxäna ukat yaqha diosanakar yupaychxapxäna ukhaxa, jan walinakan uñjasipxäna, janiw Jehová Diosax jupanakar sum uñjxänti (Jue. 2:11-18). Ukampis ukham jan wali marka taypinxa, Diosar taqi chuym luqtirinakax utjarakïnwa, kamachinakaparjamaw sum sarnaqapxäna (1 Rey. 19:14, 18). Uka jaqinak taypinxa jan walis awisax uñjasipkchïnxa, Jehová Diosaw jupanakar munasiñampi ukat khuyapayasiñampi uñjaskäna.
Qhipatxa jan walpun israelitanakax sarnaqapxäna, Diosan sutipsa yaqha markankirinakampiw jiskʼachayapxäna. Ukatwa Diosax Israel markarux Babiloniar apayatayna. Ukanxa markjamasa, sapa maynis wal tʼaqhisipxäna (Jer. 52:3-11, 27). Jan wal sarnaqasaw allchhin wawanakaparus jan walin uñjasiyapxäna, kunjamtï Éxodo 20:5 jiskʼa tʼaqax siskäna ukhama.
Awk taykax jan wal sarnaqasax kunarus wawanakapar aptʼapxaspa ukwa Bibliax qhanañcharaki. Elí sacerdotet amtañäni. “Wawanakapasti jan wali jaqinakapxänwa.” Ukampis jupax janiw jupanakar chiqañchkänti, sacerdotjam irnaqayaskakïnwa (1 Sam. 2:12-16, 22-25). Yuqanakapas Diosat sipansa nayrankkaspa ukhamänwa. Ukatwa Diosax colerasïna. Sacerdotïñax familiamat apaqatäniwa sasaw säna. Kunapachatix Elí tatan allchhipan allchhipaxa, mä arunxa, Abiatar sacerdotex apaqat uñjasïna ukhaw uka arunakax phuqasïna (1 Sam. 2:29-36; 1 Rey. 2:27). Eliseo profetan yanapiripat parltʼarakiñäni, Giezi satänwa. Mä kutixa, Siria markankir soldadonak pʼiqtʼir Naamán sat mä jaqiw lepra usupat mä milagro tuqix qullasitayna. Ukat Diosan profetapar yanapirjamaxa, Giezix uka jaqitwa qullqichasiñ munatayna, yänaksa mayisitayna. Ukatwa Jehová Diosax Eliseo tuqix akham säna: “Naamanan lepra usupaw jumaru makhatätam, ukhamarak juman wawanakamarusa” sasa (2 Rey. 5:20-27). Ukhamaw Giezix wawanakapar jan walin uñjasiyäna.
Taqi kunas Diosan luratawa ukat juparakiw jakañxa churistu. Ukhamax sapa maynis kunsa juchanakasat katuqañäni ukxa Jupakiw yäpar amtxaspa. Kunjamtï uñjawaytanxa, awisax awk taykan juchapatwa wawanakas jan ukax allchhinakas jan walin uñjasipxi. Ukampis ‘tʼaqhisiyatanakan wararitanakapxa Diosax istʼiwa’. Jïsa, jiwasatï ukham jan walinakan uñjasisax Jupar taqi chuym jakʼachasiñänixa, yanaptʼistaniwa (Job 34:28).
[29 janan fotopa]
Coré tatas mayninakas Diosaruw cuenta churapxäna