Һакимијјәтә һөрмәт нәјә ҝөрә аздыр?
“Ола билсин елә ҝүн ҝәләҹәкдир ки, тә’јин олунмуш дини вә дүнјәви, иҹтимаи вә сијаси һакимијјәтләрә гаршы ҝөстәрилән ачыг-ајдын е’тинасызлыг кечән ониллијин ән сәҹијјәви хүсусијјәти һесаб олунаҹагдыр”.
ТАРИХЧИ вә философ Һанна Арендтин бәһс етдији һәмин онилликдән, јә’ни 1960-ҹы илләрдән артыг чох илләр кечибдир. Бу ҝүн, һакимијјәтә олан һөрмәтсизлик мисли ҝөрүнмәмиш дәрәҹәдә ҝүҹлүдүр.
Мәсәлән, Лондонун “Тајмс” гәзетинин сон мә’луматларындан бириндә дејилирди: “Бә’зи валидејнләр өз ушаглары үзәриндә мүәллимләрин сәлаһијјәтини гәбул етмәк истәмирләр вә ушагларыны тәнбеһ едәндә шикајәтләнирләр”. Чох вахт, ушаглары мәктәбдә тәнбеһ олундуглары заман, валидејнләр мәктәбә ҝедиб, мүәллимләри нәинки һәдәләјир, һәтта онлара һүҹум едирләр.
Башга бир нәшрдә, Бөјүк Британијада мәктәб мүдирләринин Милли Ҹәмијјәтиндән бир нүмајәндәнин сөзләри ситат ҝәтирилир: “Инсанлар: “Мән ҹавабдеһәм” - демәк әвәзинә, “Мән һаглыјам” - дејирләр”. Бә’зи валидејнләр, ушагларында һакимијјәтә лазыми һөрмәти нәинки инкишаф етдирмирләр, һәтта онларын сәһвини дүзәлтмир вә буну башгаларынын етмәсинә дә јол вермирләр. “Өз тәләбләрини ирәли сүрән” ушаглара һәм валидејнләрин, һәм дә мүәллимләрин сәлаһијјәтинә е’тинасызлыг ҝөстәрмәјә иҹазә верирләр вә бунун нәтиҹәси ајдындыр. Иҹмалчы Маргаретт Дрисколлун јаздығы кими, “һакимијјәтә тамамилә һөрмәт етмәјән, јахшы вә пис һаггында һеч бир анлајышы олмајан јени нәсил” мејдана чыхыр.
“Тајм” журналында дәрҹ олунмуш “Итирилмиш нәсил” адлы мәгаләдә бир чох русија јенијетмәләринин үмидсизлијинә диггәт јетирилирди вә мәшһур реп ифачысынын сөзләри ситат ҝәтирилирди: “Әбәди вә әдаләтли һеч нәји олмајан дүнјада доғулан инсан ҹәмијјәтә неҹә е’тибар едә биләр?” Онун бу һиссләринә иҹтимаи елмләр мүтәхәссиси Михаил Топалев дә шәрикдир: “Бу јенијетмәләр ағылсыз дејилләр. Онлар, өз валидејнләринин һакимијјәт тәрәфиндән неҹә алдадылдығыны, валидејнләринин гәнаәт етдикләри пулларыны вә иш јерләрини неҹә итирдикләрини ҝөрүбләр. Биз онлардан һакимијјәтә һөрмәт ҝөзләјә биләрикми?”
Лакин һакимијјәтә јалныз ҝәнҹ нәслин е’тибар етмәдијини дүшүнмәк дүзҝүн олмазды. Бу ҝүн, јашындан асылы олмајараг инсанлар һакимијјәтин истәнилән нөвүнә е’тибарсызлыгла, һәтта е’тинасызлыгла јанашырлар. Бу о демәкдирми ки, е’тибара лајиг олан һакимијјәт јохдур? Әҝәр “идарә етмәк, һөкм вермәк, ирадәсинә табе етдирмәк һүгугу вә имканы” илә мүәјјән олунан һакимијјәт дүзҝүн истифадә едиләрсә, онда бу, хејирхаһлыға јөнәлдилмиш гүввә ола биләр. Белә һакимијјәт һәм ајры-ајрылыгда инсанлара, һәм дә бүтөвлүкдә ҹәмијјәтә фајда ҝәтирә биләр. Нөвбәти мәгаләдә, бунун неҹә мүмкүн олмасы мүзакирә олунаҹаг.