Дүнја идеал рәһбәрлијин ахтарышында
О, насир вә шаир иди. Онун үрәји ҝәләҹәјә үмидлә чырпынырды. Тәхминән 90 ил әввәл о, јер үзүндә “идракын горху билмәдији, башын уҹа, билијин азад олдуғу; дүнјанын дар ев диварлары илә бөлүнмәдији; сөзләрин һәгигәт дәринлијиндән чыхдығы; усанмаз ҹәһдләрин ҝет-ҝедә камиллијә чатдығы” бир јери хәјалән тәсәввүр етди.
СОНРА бу шаир, башга өлкәләрдә олдуғу кими, өз өлкәсиндә дә инсанларын бир ҝүн белә бир азад дүнјада ојанаҹагларына үмидини билдирди. Нобел мүкафаты лауреаты олан бу шаир инди сағ олсајды, чох мә’јус оларды. Бүтүн инкишаф вә наилијјәтләринә бахмајараг, дүнја әввәлкиндән даһа дағыныг вәзијјәтдәдир, бәшәријјәти исә кәдәрли ҝәләҹәк ҝөзләјир.
Бир фермердән өлкәсиндәки мүхтәлиф дәстәләр арасында ҝөзләнилмәз зоракылыгларын нәјә ҝөрә баш вердијини сорушанда, о, тәк бир сәбәби гејд едәрәк демишдир: “Бизим јахшы рәһбәрлијимиз јохдур”. Тарихчи Ҹонатан Гловер “Бәшәријјәт. Ијирминҹи әсрин мә’нәви тарихи” адлы китабында буна бәнзәр фикир сөјләјир: “[Елә һәмин өлкәдәки] ҝеносид, тајфалар арасындакы дүшмәнчилик сајәсиндә гәфләтән баш вермәмишдир, һакимијјәти әлдән бурахмаг истәмәјәнләр тәрәфиндән биләрәкдән һәјата кечирилмишдир” (“Humanity-A Moral History of the Twentieth Century”).
ХХ әсрин 90-ҹы илләринин әввәлиндә кечмиш Југославијанын ики республикасы арасында мүһарибә башландыгда, бир журналист јазмышдыр: “Биз узун илләр әрзиндә бирликдә меһрибан јашајырдыг, инди исә иш о јерә чатыб ки, бир-биримизин көрпәләрини гәтлә јетиририк. Ахы бизимлә нә баш верди?”
Авропа вә Африкадан мин километрләрлә аралыда, јухарыда хатырланан шаирин доғма вәтәни Һиндистан јерләшир. “Һиндистан ваһид бир өлкә кими мөвҹудлуғуна давам едәҹәкми?” мөвзусуна даир мә’рузәсиндә Пранај Гупта ҹаваб верир: “Һиндистанда әһалинин 70 фаизини һәлә 30 јаша чатмамыш инсанлар тәшкил едир, лакин орада онлара јахшы нүмунә верәҹәк рәһбәрләр јохдур” (“Can India Survive as One Nation?”).
Бә’зи өлкәләрин рәһбәрләри рушвәтхорлугда иттиһам едилдикләри үчүн исте’фа вермәк мәҹбуријјәтиндә галырлар. Ҝөрүнүр, мүхтәлиф сәбәбләр үзүндән дүнја рәһбәрлик саһәсиндә бөһран дөврүнү јашајыр. Дүнјадакы вәзијјәт 2 600 ил бундан әввәл јашамыш бир пејғәмбәрин сөзләринин һаглы олдуғуна шәһадәтдир: “Инсанын јолу өз әлиндә дејилдир; аддымларыны доғрултмаг јеријән инсанын әлиндә дејилдир” (Јеремја 10:23).
Дүнјада јаранан вәзијјәтдән чыхыш јолу вармы? Инсанларын, зоракылыг вә горхунун һөкмранлыг етмәдији, һәгиги билијин азад вә боллуҹа верилдији, камиллијә доғру ҹан атылан дүнјада јашамаларына ким көмәк едә биләр?
[Иҹазә илә]
Fatmir Boshnjaku