Септуагинтада тетраграмматон
АЛЛАҺЫН Јеһова ады тетраграмматон, јә’ни дөрд ибрани һәрфи יהוה (ЈҺВҺ) шәклиндә тәгдим едилир. Узун мүддәт дүшүнүрдүләр ки, Септуагинтанын сурәтләриндә тетраграмматон олмамышдыр. Буна ҝөрә дә һесаб едирдиләр ки, Јунанҹа Мүгәддәс Јазыларда, Ибраниҹә Мүгәддәс Јазылардан ситат ҝәтирилдикдә Аллаһын ады истифадә едилмәмишдир.
Тәхминән сон јүз ил әрзиндә едилән бир сыра кәшфләр сүбут етди ки, Септуагинтада Аллаһын ады олмушдур. Бир мәнбәдә дејилирди: “Еллинизмин тә’сири алтына дүшән јәһудиләр Аллаһын мүгәддәс адынын дәјишмәмәсини о дәрәҹәдә истәјирдиләр ки, Ибраниҹә Мүгәддәс Јазылары јунан дилинә тәрҹүмә едән заман ибрани һәрфләри илә јазылмыш тетраграмматону олдуғу кими јунан мәтнинә көчүрмүшләр”.
Солда ҝөстәрилән шәкилдәки папирус парчасы, ҝүнүмүзәдәк горунуб сахланмыш нүмунәләрдән биридир. Оксиринхусда (Мисир) тапылмыш вә 3522 нөмрәси верилмиш бу парча ерамызын Ы әсринә аид едилирa. Онун өлчүсү 7х10,5 см-дир вә орада “Ејуб” китабынын 42:11, 12 ајәләри јерләшир. Һәмин ајәләрдә (һашијәјә алынмыш) тетраграмматон гәдим ибрани һәрфләри илә тәсвир олунурb.
Бәс Аллаһын ады Јунанҹа Мүгәддәс Јазыларын илк сурәтләриндә истифадә едилмишдирми? Мүгәддәс Китаб алими Ҹорҹ Һовард јазыр: “Биринҹи әсрдә килсәнин истифадә етдији Јунанҹа Мүгәддәс Јазыларын [Септуагинтанын] сурәтләриндә тетраграмматона раст ҝәлиндији үчүн, Ә[һди] Ҹ[әдидин] јунан мәтниндә Мүгәддәс Јазылардан ситат ҝәтирилдикдә, тетраграмматонун горундуғуну дүшүнмәк мәнтигә ујғундур”. Ҝөрүндүјү кими, гыса мүддәтдән сонра Мүгәддәс Китабын көчүрүҹүләри Аллаһын адыны Кириос (Рәбб) вә Теос (Аллаһ) кими титулларла әвәз етмәјә башламышлар.
[Һашијәләр]
a Оксиринхусда тапылмыш папирус һаггында даһа ҝениш мә’лумат үчүн “Ҝөзәтчи Гүлләси”нин 1992-ҹи ил 15 феврал нөмрәсинин, 26-28-ҹи сәһифәләринә бахын (русҹа).
b Аллаһын адынын истифадә едилдији гәдим јунан әлјазмаларынын башга нүмунәләри үчүн “Мүгәддәс Јазыларын гејдләрлә Јени Дүнја Тәрҹүмәси”нә, 1Ҹ әлавә бәндинә бахын (инҝ.).
[Иҹазә илә]
The Egypt Exploration Society-нин разылығы илә.