Билирсинизми?
Исраилдә узун мүддәт гураглыг дөврү олдуғундан әһали өзүнү су илә тәмин етмәк үчүн һансы үсуллара әл атырды?
▪ Октјабр вә апрел ајлары арасында Исраилдә ҝүҹлү јағышлар јағырды вә дағлардан ҝәлән сел вади бојунҹа ахмаға башлајырды. Јајда бу чајларын чоху гурујурду вә елә олурду ки, ајларла јағыш јағмырды. Ҝөрәсән, гәдим Исраилдә инсанлар өзләрини су илә неҹә тәмин едирдиләр?
Онлар бу проблеми дағларын јамаҹларында каналлар газараг сују јералты анбарлара, јахуд гујулара јөнәлтмәклә һәлл едирдиләр. Бу анбарларын үстү елә дүзәлдилирди ки, су бирбаша онларын ичинә төкүлсүн. Суја олан еһтијаҹларыны өдәмәк үчүн һәр аиләнин өзүнүн белә су анбары вар иди (2 Падшаһлар 18:31).
Исраиллиләр һәмчинин тәбии булаглардан да јарарланырдылар. Гышда дағлыг әразиләрдә јаған јағышларын сују јерин сукечирмәјән гатына гәдәр һопур, сонра да бу јералты чајлар мүәјјән јерләрдән чыхараг булаглар әмәлә ҝәтирир. Ен-Шемеш, Ен-Роҝел, Ен-Ҝеди кими јер адларындан тәхмин етмәк олар ки, кәндләр чох вахт белә булагларын (ибраниҹә, ен) јахынлығында салынырды (Јешуа 15:7, 62). Јерусәлимдә су проблемини һәлл етмәк үчүн гајалыгларын ичи илә канал ачараг, булаг сујуну шәһәрә чәкмишдиләр (2 Падшаһлар 20:20).
Тәбии булагларын олмадығы јерләрдә су әлдә етмәк үчүн Беер-Шевадакына бәнзәр су гујулары (ибраниҹә, беер) газылырды (Јарадылыш 26:32, 33). Мүәллиф Андре Шураки гејд едир ки, «техники проблемләри һәлл етмәк үчүн [исраиллиләрин] истифадә етдикләри үсуллар бу ҝүн дә инсаны һејрәтә ҝәтирир».
Ибрам (Ибраһим) неҹә евдә јашајырды?
▪ Ибрам өз һәјат јолдашы илә халдејлиләрин чичәкләнән Ур шәһәриндә јашајырды. Лакин Аллаһын ҝөстәриши илә онлар һәмин шәһәри тәрк едәрәк чадырларда јашамаға башладылар (Јарадылыш 11:31; 13:12). Ҝәлин ҝөрәк, бу дәјишиклик онлар үчүн нә демәк иди.
Ур шәһәри мүасир Ирагын әразисиндә 1922—1934-ҹү илләрдә газынтылар заманы Леонард Вулли тәрәфиндән тапылмышдыр. Газынтылар заманы тапылан евләрин 73-ү кәрпиҹдән иди. Бу евләрин бир чохунун даш дөшәмәли дахили һәјәти вар иди вә бу һәјәт отагларла әһатә олунмушду. Һәјәт елә дөшәнмишди ки, лазымсыз су ахыб мәркәзиндәки дәлијә төкүлүрдү. Даһа бөјүк евләрдә гонаг отагларынын өз туалети вар иди. Ашағы мәртәбәдәки отагларда собасы олан мәтбәх вә гулларын јатдыглары отаглар јерләширди. Аилә исә евин үст гатында галырды. Пилләкәнлә һәјәтә бахан тахта ејвана галхырдылар. Үст отагларын гапысы исә бу ејвана чыхырды.
«Даш дөшәмәли һәјәти, ағардылмыш сәлигәли диварлары вә өз дренаж системи олан... он ики вә даһа артыг отаглы ев јүксәк һәјат сәвијјәсиндән хәбәр верир», — дејә Леонард Вулли јазыр. «Белә евләрдә... орта тәбәгәдән олан инсанлар, мәсәлән, дүкан саһибләри, кичик таҹирләр, каһинләр вә саирә инсанлар јашајырды».
[19-ҹу сәһифәдәки шәкил]
Су анбары, Һорвот Мезада (Исраил)
[Иҹазә илә]
© Masada National Park, Israel Nature and Parks Authority
[19-ҹу сәһифәдәки шәкил]
Ибраһимин јашадығы дөврдәки евин тәсвири
[Иҹазә илә]
© Drawing: A. S. Whitburn