Мүгәддәс Јазыларын китабы нөмрә 39 — Малаки

Јазан: Малаки

Јазылдығы јер: Јерусәлим

Јазылмасы баша чатыб: б. е. ә. 443-ҹү илдән сонра

МАЛАКИ ким иди? Онун нә мәншәји, нә дә һәјаты барәдә һеч бир јазылы мә’лумат јохдур. Лакин пејғәмбәрлијинин үмуми мәзмунундан ајдын олур ки, о, Јеһова Аллаһа сон дәрәҹә садиг, Онун адынын вә тәмиз ибадәтин тәрәфдары иди. Малаки, Аллаһа хидмәт етдикләрини иддиа едиб, әслиндә исә јалныз өзләри үчүн јашајанлара чох гәзәбләнирди. Дөрд фәсилдән ибарәт бу китабда Јеһованын ады 48 дәфә чәкилир.

² Ибрани дилиндә онун ады Малахи кими сәсләнир вә чох ҝүман ки, мә’насы «Мәним елчим» демәкдир. Ибраниҹә Мүгәддәс Јазыларда, Септуагинтада вә китабларын хроноложи сырасында Малаки кичик пејғәмбәрләр адланан 12 китабдан сонунҹусудур. Гәдим дөврдән јәһудиләр арасында гәбул едилдијинә ҝөрә, о, Һаггај вә Зәкәријјә пејғәмбәрдән сонра јашамыш, Неһемјанын исә мүасири олмушдур.

³ Бәс пејғәмбәрлијин јазылма тарихи һагда нә демәк олар? Китабын јазылмасы Јәһуданын 70 иллик виранәлијиндән сонра Јерусәлимин бәрпасы заманы валинин идарә етдији дөврә дүшүр (Мал. 1:8). Бу вали ким иди? Бурада мә’бәд хидмәтиндән данышылса да, онун тикинтиси һагда һеч бир шеј дејилмәдији үчүн белә нәтиҹә чыхармаг олар ки, китаб, мә’бәдин тикинтисини тамамлајан вали Зеруббабилин һакимијјәтиндән сонракы дөврә аиддир. Мүгәддәс Китабда һәмин дөврдә һакимијјәтдә олан анҹаг бир валинин — Неһемјанын ады чәкилир. Бу пејғәмбәрлик Неһемјанын ҝүнләринә ујғун ҝәлирми? Китабда Јерусәлимин вә онун диварларынын бәрпасы һаггында һеч бир шеј дејилмәдији үчүн Неһемјанын идарә етдији илк илләр истисна олунур. Анҹаг каһинләрин өз хидмәтинә лагејд јанашмасындан данышылыр. Бу да бизә б. е. ә. 443-ҹү илдә, падшаһлығынын 32-ҹи илиндә Артахшаста Неһемјаны Бабилә чағырандан сонра икинҹи дәфә Јерусәлимә гајыданда орадакы вәзијјәти хатырладыр (Мал. 2:1; Неһ. 13:6). «Малаки» вә «Неһемја» китабларындакы охшар парчалар ҝөстәрир ки, пејғәмбәрлик мәһз бу дөврә аиддир (Мал. 2:4-8, 11, 12 — Неһ. 13:11, 15, 23-26; Мал. 3:8-10­ — Неһ. 13:10-12).

⁴ «Малаки» китабынын доғрулуғу јәһудиләр арасында һеч вахт шүбһә доғурмамышды. Јунанҹа Мүгәддәс Јазыларда орадан ситатлар ҝәтирилмәси сүбут едир ки, биринҹи әсрдә мәсиһчи јығынҹағы да «Малаки» китабынын Аллаһдан илһам алдығыны вә Ибраниҹә Мүгәддәс Јазыларын бир һиссәси олдуғуну гәбул едирди. Ҝәтирилән ситатларын чоху орадакы пејғәмбәрликләрин јеринә јетдијини ҝөстәрир (Мал. 1:2, 3 — Ром. 9:13; Мал. 3:1 — Мат. 11:10, һәмчинин Лука 1:76 вә 7:27; Мал. 4:5, 6 — Мат. 11:14 вә 17:10-13, һәмчинин Марк 9:11-13 вә Лука 1:17).

⁵ Малакинин пејғәмбәрлијиндә ҝөстәрилир ки, Һаггај вә Зәкәријјә пејғәмбәрин мә’бәдин тикинтиси заманы халгда ојатдығы сә’ј вә һәвәс артыг сојумушду. Каһинләр лагејд, гүрурлу, өз ҝөзләриндә салеһ идиләр. Мә’бәд хидмәти ојунҹаға чеврилмишди. Халг дүшүнүрдү ки, Аллаһ Исраиллә марагланмыр, она ҝөрә дә артыг ондалыглар вә гурбанлар ҝәтирилмирди. Зеруббабилә бағланан үмидләр боша чыхмыш вә бә’зиләринин јолуну ҝөзләдикләри Мәсиһ ҝәлмәмишди. Јәһудиләрин руһанилији чох пис вәзијјәтдә иди. Белә исә нә онлары руһландырар вә онларда үмид доғура биләрди? Һансы вәзијјәтдә олдуғундан халгы ким аҝаһ едәр, ону салеһлијә ким дөндәрә биләрди? Малакинин пејғәмбәрлији бу суаллара ҹаваб верир.

⁶ Малакинин јазы үслубу ајдын вә тә’сирлидир. О, әввәлҹә һансыса фикри ирәли сүрүр, сонра үз тутдуғу адамларын е’тиразларына ҹаваб верир. Сонра о, илк сөзләрини тәсдиг едир. Бунун сајәсиндә онун ҝәтирдији дәлилләр даһа да ҝүҹлү вә ҹанлы олур. Малаки нитгини бәлағәтли етмәјә чалышмыр, кәскин тәнгиди үслубда јазыр.

БИЗӘ ФАЈДАСЫ

¹³ «Малаки» китабы Јеһова Аллаһын дәјишмәз принсипләрини вә мәрһәмәт долу мәһәббәтини дәрк етмәјә көмәк едир. Башланғыҹда Јеһованын Өз халгы ‘Јагуба’ олан бөјүк мәһәббәти һаггында јазылыб. О, Јагуб оғулларына бәјан едир: «Мән Рәббәм вә һеч вахт дәјишмирәм». Халгын ичиндә пислик баш алыб ҝетсә дә, Аллаһ ону бағышламаға һазыр иди, садәҹә олараг онун Аллаһа тәрәф дөнмәси ҝәрәк иди. Јеһова неҹә дә мәрһәмәтли Аллаһдыр! (Мал. 1:2; 3:6, 7; Ром. 11:28; Чых. 34:6, 7). Малакинин васитәсилә Јеһова вурғулајыр ки, каһинин ‘ағзы билији горумалыдыр’. Кимә Аллаһын Кәламыны өјрәтмәк е’тибар олунубса, бу мәгама диггәт јетирмәли, чатдырдығы билијин дәгиглијинә әмин олмалыдыр. (Мал. 2:7; Филип. 1:9-11; һәмчинин Јагуб 3:1 ајәси илә мүгајисә един.) Јеһова икиүзлүләрә, ‘пислијин Рәббин ҝөзүндә јахшы’ олдуғуну сүбут етмәјә чалышанлара сәбир етмир. Һеч кәс дүшүнмәсин ки, уҹа Падшаһ Јеһоваја јаландан гурбан ҝәтирмәклә Ону алдада биләр (Мал. 2:17; 1:14; Колос. 3:23, 24). Јеһова әдаләтли ганун вә принсипләрини позанлара гаршы тезликлә шаһид чыхаҹаг; пис һәрәкәт едән һеч кәс ҹәзанын ондан јан кечәҹәјини ҝөзләмәсин. Јеһова онлара һөкм едәҹәк (Мал. 3:5; Ибр. 10:30, 31). Салеһ инсанлар да там әмин олсунлар ки, Јеһова онларын етдикләрини унутмајаҹаг вә онлара мүкафат верәҹәк. Иса кими онлар да Мусанын ганунуна диггәт јетирмәлидирләр, чүнки орада онун үзәриндә јеринә јетән бир чох пејғәмбәрликләр вардыр (Мал. 3:16; 4:4; Лука 24:44, 45).

¹⁴ Ибраниҹә Мүгәддәс Јазыларын ахырынҹы китабы кими «Малаки» Мәсиһин ҝәлиши илә бағлы ҝәләҹәк һадисәләри ачыглајыр; онун ҝәлиши, дөрд әсрдән бир гәдәр чох кечәндән сонра Јунанҹа Мүгәддәс Јазыларын јазылмасы үчүн әсас верди. Малаки 3:1 ајәсиндә Ордулар Рәбби Јеһова дејир: «Будур, Мән Өз елчими ҝөндәрирәм. О, өнүмдә јол һазырлајаҹаг». Јаша долмуш Зәкәријјә Аллаһдан илһам алараг бу пејғәмбәрлијин оғлу Вәфтизчи Јәһја үзәриндә јеринә јетдијини ҝөстәрди (Лука 1:76). Иса Мәсиһ дә буну тәсдиг етди: «Гадындан доғуланлар арасында, вәфтиз едән Јәһјадан даһа бөјүјү олмамышдыр; амма Сәмави Сәлтәнәтдә ән кичик олан ондан бөјүкдүр». Малакинин сөјләдији кими, Јәһја ‘јол һазырламаг’ үчүн ҝөндәрилдијиндән Исанын Падшаһлыг һаггында әһдинә дахил олмады (Мат. 11:7-12; Лука 7:27, 28; 22:28-30).

¹⁵ Малаки 4:5, 6 ајәләриндә Јеһованын вә’ди јазылыб: «Илјас пејғәмбәри сизин јаныныза ҝөндәрәҹәјәм». Бәс «Илјас» ким иди? Һәм Иса, һәм дә Зәкәријјәјә ҝөрүнән мәләк Вәфтизчи Јәһјанын ‘һәр шеји гајдаја салан’ вә Мәсиһи гәбул етмәк үчүн ‘Рәббә һазырланмыш бир халг тәшкил едән’ шәхс олдуғуну сөјләјәрәк бу сөзләри она аид етмишдиләр. Анҹаг Малаки һәм дә дејир ки, «Илјас» ‘Рәббин бөјүк вә дәһшәтли ҝүнүнүн’ мүждәчисидир. Бу да пејғәмбәрлијин ҝәләҹәкдә һөкм ҝүнүндә јеринә јетәҹәјини ҝөстәрир (Мат. 17:11; Лука 1:17; Мат. 11:14; Марк 9:12).

¹⁶ Ордулар Рәбби Јеһова о ҝүнү нәзәриндә ҹанландырыб дејир: «Ҝүнәшин чыхдығы јердән батдығы јерә гәдәр Мәним адым милләтләр арасында әзәмәтли олаҹаг... Чүнки Мән бөјүк бир падшаһам вә адым милләтләр арасында зәһмлидир». Һәгигәтән дә зәһмлидир! ‘О ҝүн соба кими јанаҹаг. Бүтүн мәғрурлар вә пислик едән саман кими олаҹаг’. Анҹаг Јеһованын исминдән горханлар нә бәхтијардырлар, чүнки онлар үчүн «шүаларында шәфа олан салеһлик ҝүнәши доғаҹаг». Бу вә’дләр диггәтимизи итаәткар инсанларын һәртәрәфли: руһани, емосионал, әгли вә физики ҹәһәтдән шәфа тапаҹағы хошбәхт замана јөнәлдир (Вәһј 21:3, 4). О мөһтәшәм вә бәхтијар ҝүнә ишарә едәрәк, Малаки бизи Јеһованын евинә гурбанларымызы саф нијјәтлә ҝәтирмәјә тәшвиг едир: «Сиз бунунла Мәни сынајын. Ҝөрәҹәксиниз ки, ҝөјләрин пәнҹәрәләрини сизә ачаҹағам, үзәринизә еһтијаҹларыныздан да чох бәрәкәт јағдыраҹағам» (Мал. 1:11, 14; 4:1, 2; 3:10).

¹⁷ Пејғәмбәрләрин сонунҹу китабы ҝөзләнилән мәһвдән хәбәрдарлыг вермәјә давам етсә дә, Јеһованын халгына сөјләдији «бүтүн милләтләр сизи бәхтијар сајаҹаг. Чүнки өлкәниз ҝөзәл бир јер олаҹаг» сөзләри илә никбинлик вә севинҹ доғурур (4:6; 3:12).