Һиссә 3
Аллаһын мөвҹуд олдуғуну биз неҹә өјрәнә биләрик?
1, 2. Аллаһын мөвҹуд олуб-олмадығыны мүәјјән етмәкдә бизә һансы принсип көмәк едир?
АЛЛАҺЫН мөвҹуд олуб-олмадығыны мүәјјән етмәјин үсулларындан бири, дәјишмәз принсипин тәтбиг едилмәсиндән ибарәтдир: Дүзәлдилән һәр бир шеј истеһсалчы тәләб едир. Истеһсал едилмиш әшја нә гәдәр мүрәккәбдирсә, устасы да бир о гәдәр баҹарыглы олмалыдыр.
2 Мәсәлән, евиниздә әтрафыныза бахын. Диварларын, дөшәмәләрин вә таванларын устасы олдуғу кими, столлар, стуллар, јазы масалары, чарпајылар, газанлар, тавалар, бошгаблар вә диҝәр мәтбәх ләвазиматлары да уста тәләб едир. Лакин бу шејләри истеһсал етмәк нисбәтән асандыр. Әҝәр садә шејләр истеһсалчы тәләб едирсә, мүрәккәб шејләрин даһа дәрракәли уста тәләб етмәси мәнтигәујғун дејилми?
Дәрин еһтирам ојадан Каинатымыз
3, 4. Аллаһын мөвҹуд олдуғуну билмәк үчүн Каинат бизә неҹә көмәк едир?
3 Саат саатсаз тәләб едир. Бәс Ҝүнәш вә әсрләр әрзиндә онун әтрафында санијәсинә кими дәгиг сурәтдә дөвр едән планетләрдән ибарәт, мүгајисәедилмәз дәрәҹәдә мүрәккәб олан ҝүнәш системи барәдә нә демәк олар? Ичәрисиндә јашадығымыз Сүд Јолу адланан вә 100 милјарддан артыг улдуздан ибарәт олан, дәрин еһтирам ојадан галактика һаггында нә дејә биләрик? Һеч ҝеҹә вахты Сүд Јолуна диггәтлә бахмаг үчүн ајаг сахламысынызмы? Бу сизи валеһ етмәјибми? Сонра, Сүд Јолу кими милјардларла сајсыз-һесабсыз галактикалардан ибарәт олан вә ағласығмајан дәрәҹәдә бөјүк олан Каинатымыз һаггында дүшүнүн! Бундан әлавә, әсрләр әрзиндә ҝөј ҹисимләринин һәрәкәти о дәрәҹәдә е’тибарлы олмушдур ки, онлары дәгиг саатларла мүгајисә едирләр.
4 Әҝәр нисбәтән садә олан саат, саатсазын мөвҹудлуғуну тәхмин едирсә, шүбһәсиз ки, мүгајисәедилмәз дәрәҹәдә мүрәккәб олан вә дәрин еһтирам доғуран Каинат да конструкторун вә јараданын мөвҹудлуғуну тәхмин едир. Елә буна ҝөрә дә Мүгәддәс Китаб, “ҝөзләринизи јухары галдырын вә ҝөрүн” дејә, бизи дә’вәт едир вә сонра сорушур: “Бунлары ким јаратды”? Ҹаваб беләдир: “О [Аллаһ] ки, бунларын ордусуну сајы илә чыхарыр; онларын һамысыны адлары илә чағырыр; гүдрәтинин бөјүклүјүнә ҝөрә вә гүввәтинин зору илә онлардан һеч бири әксилмәз” (Ишаја 40:26). Беләликлә, Каинат өзүнүн мөвҹудлуғу илә ҝөзәҝөрүнмәз, идарә едән, дәрракәли гүввәјә — Аллаһа борҹлудур.
Бәнзәрсиз тәрздә јарадылмыш Јер күрәси
5-7. Јер һаггында олан һансы фактлар, онун Конструкторунун олдуғуну ҝөстәрир?
5 Алимләр Јери нә гәдәр чох тәдгиг едирләрсә, бир о гәдәр дә анлајырлар ки, о, инсанларын сакин олмасы үчүн бәнзәрсиз тәрздә јарадылыб. Јер кифајәт мигдарда ишыг вә истилик ала билсин дејә, Ҝүнәшдән лазыми мәсафәдә јерләшир. Ил әрзиндә Јерин дәгиг маили буҹаг алтында Ҝүнәшин әтрафында там дөвр етмәси сајәсиндә, јер үзүнүн бир чох саһәләриндә илин фәсилләри мүмкүн олур. Ејни заманда, һәр 24 саатдан бир Јер өз оху әтрафында там дөвр едәрәк ишығын вә гаранлығын мүнтәзәмлијини тә’мин едир. Јерин атмосфери нәфәс ала билмәјимизә вә космосдан ҝәлән зәрәрли шүалардан мүдафиә олунмағымыза имкан јарадан мүнасиб газ гарышығындан ибарәтдир. Јердә, һәмчинин гида мәһсуллары беҹәрмәк үчүн чох ҝәрәкли олан су вә торпаг да вардыр.
6 Бирликдә фәалијјәт ҝөстәрән бу вә диҝәр амилләр олмадан, һәјат мүмкүн ола билмәзди. Бүтүн бунлар тәсадүф нәтиҹәсиндәми әмәлә ҝәлиб? “Science News” журналында дејилир: “Ҝөрүнүр, бу ҹүр сәҹијјәви вә дәгиг шәраитләр, чәтин ки, тәсадүф нәтиҹәсиндә јарана билсин” (“Science News”). Хејр, онлар тәсадүфән јарана билмәздиләр. Онлар бөјүк бир Конструкторун мүәјјән мәгсәдә јөнәлдилмиш планы әсасында мејдана ҝәлибләр.
7 Әҝәр сиз ҝөзәл бир евә ҝириб, орада бол гида, јүксәк кејфијјәтли иситмә вә һаваны нормал һала салма системләри, һәмчинин сујун тәҹһизаты үчүн јахшы су кәмәрини ҝөрсәјдиниз һансы нәтиҹәјә ҝәләрдиниз? Бунларын өзбашына әмәлә ҝәлдијиними дүшүнәрдиниз? Хејр, шүбһәсиз, сиз белә бир нәтиҹәјә ҝәләҹәксиниз ки, бүтүн бунлары дәрракәли бир адам планлашдырыб вә бөјүк гајғы илә едиб. Јер дә өз сакинләринин еһтијаҹыны өдәјә биләҹәк тәрздә планлашдырылыб вә бөјүк гајғы илә дүзәлдилиб. О, һәр һансы бир евдән чох мүрәккәбдир вә даһа јахшы тә’мин едилиб.
8. Јер һаггында олан башга һансы фактлар, Аллаһын мәһәббәтлә бизим гајғымыза галдығыны ҝөстәрир?
8 Һәмчинин һәјата даһа чох зөвг верән чохсајлы шејләр һаггында фикирләшин. Инсанлара севинҹ ҝтирән хош әтирли рәнҝарәнҝ гәшәнҝ чичәкләрә бахын. Мүхтәлиф ҹүр ләззәтли јемәкләр һаггында дүшүнүн. Нә гәдәр мәнзәрәли мешәләр, дағлар, ҝөлләр вә јарадылан диҝәр ҝөзәл шејләр вар. Мәҝәр Ҝүнәшин батмасынын ҝөзәллији һәјатымыза ләззәт вермирми? Бәс һејванлар аләми — мәҝәр күчүкләрин, пишикләрин вә башга һејван балаларынын шән ојунлары вә хош хүсусијјәтләри бизи валеһ етмирми? Беләликлә, јер үзү һәјатын давам етмәси үчүн тамамилә зәрури олмајан чохлу хош һәдијјәләрлә долудур. Бунлар ҝөстәрир ки, планетимиз инсанларын садәҹә олараг мөвҹуд олмалары үчүн дејил, һәјатдан һәзз алмалары үчүн дә дүшүнүләрәк, мәһәббәтлә долу гајғыкешликлә планлашдырылыб.
9. Јери ким јарадыб вә һансы мәгсәдлә?
9 Буна ҝөрә дә, Јеһова Аллаһ һаггында “ҝөјләри вә јери сән јаратдын” дејән Мүгәддәс Китаб јазычыларындан бири кими, бүтүн бу шејләри Верәни гәбул етмәк мәнтигәујғун гәрардыр. Бәс О, бунлары һансы мәгсәдлә јарадыб? Һәмин јазычы Аллаһы “дүнјаја шәкил верән вә ону јарадан, ону мөһкәмләндирән вә ону бошуна јаратмајан, үзәриндә јашанылсын дејә она шәкил верән” кими тәсвир етмәклә, бу суала ҹаваб верир (Ишаја 37:16; 45:18).
Валеһедиҹи ҹанлы һүҹејрә
10, 11. Ҹанлы һүҹејрә һансы хүсусијјәтинә ҝөрә бу гәдәр валеһедиҹидир?
10 Бәс ҹанлы организмләр һаггында нә демәк олар? Мәҝәр онлар да јарадыҹы тәләб етмирми? Мисал үчүн, ҹанлы һүҹејрәләрин һејранедиҹи хүсусијјәтләриндән бир нечәсини нәзәрдән кечирәк. Молекулјар биолоҝија алими Мајкл Дентон өзүнүн “Тәкамүл: Бөһран вәзијјәтиндә олан нәзәријјә” (“Evolution: A Theory in Crisis”) адлы китабында дејир: “Һәтта бу ҝүн јер үзүндә мөвҹуд олан ҹанлы системләрин ән садәси олан бактерија һүҹејрәләри һәддиндән артыг мүрәккәб објектдир. Бактеријаларын ән кичик һүҹејрәләри ағласығмаз дәрәҹәдә балаҹа олсалар да... әслиндә онлардан һәр бири, мүкәммәл шәкилдә конструксија едилмиш минләрлә мүрәккәб молекулјар механизмин һиссәләриндән ибарәт олан һәгиги микроминиатүр фабрикдир... инсанын дүзәлтдији һәр һансы механизмдән даһа мүрәккәбдир вә ҹансыз материјада тамамилә бәнзәрсиздир”.
11 Дентон, һәр бир һүҹејрәнин ҝенетик коду илә әлагәдар бунлары гејд едир: “ДНТ-нин мә’лумат сахламаг габилијјәти, мә’лум олан һәр бир системин габилијјәтини өтүб кечир; ДНТ о гәдәр еффектлидир ки, мүрәккәб организм олан инсанын нәзәрә чарпан хүсусијјәтини мүәјјән етмәк үчүн лазым ҝәлән бүтүн мә’лумат, бир грамын милјонда бир һиссәсиндә јерләшир... Молекулјар ҹанлы механизмләрин нүмајиш етдирдији баҹарыг вә мүрәккәбликлә мүгајисәдә, һәтта бизим ән габагҹыл [ихтираларымыз] белә јөндәмсиз ҝөрүнүр. Өзүмүзү аҹиз һисс едирик”.
12. Һүҹејрәләрин әмәлә ҝәлмәсинә даир бир алим нә дејир?
12 Дентон әлавә едир: “Мә’лум олан һүҹејрә нөвләринин ән садәсинин мүрәккәблији о дәрәҹәдә бөјүкдүр ки, белә бир објектин гәфилдән, сәбатсыз, сон дәрәҹә ағласығмаз тәсадүф сајәсиндә мејдана ҝәлмәси илә разылашмаг гејри-мүмкүндүр”. Онун конструктору вә јараданы олмалыдыр.
Валеһедиҹи бејнимиз
13, 14. Нә үчүн бејин ҹанлы һүҹејрәдән даһа чох валеһедиҹидир?
13 Һәмин алим сонра дејир: “Әҝәр мүрәккәбликдән данышсаг, мәмәлиләрин бејни кими бир системлә мүгајисәдә һүҹејрә һеч нә сајылыр. Инсан бејни тәхминән он милјард нејрондан (синир һүҹејрәсиндән) ибарәтдир. Һәр бир нејрон тәхминән он миндән јүз минә јахын бағлајыҹы телләр бурахыр вә бу телләрин васитәсилә бејиндәки диҝәр нејронларла бирләшир. Инсан бејниндәки бүтүн бағларын үмуми сајы... мин трилјона јахындыр”.
14 Дентон давам едир: “Һәтта бејиндәки бағларын јүздә бир һиссәси мүәјјән тәрздә тәшкил едилмиш олса белә, бу, јенә дә Јер күрәсиндәки бүтүн рабитә әлагәләриндән даһа артыг мүәјјән бағлары олан хүсуси бир системи тәгдим едәрди”. Сонра о сорушур: “Тамамилә тәсадүфи олан бир просес, белә системләри јарада биләрдими?” Ајдын мәсәләдир ки, ҹаваб мәнфи олаҹаг. Бејинин гајғыкеш Конструктору вә Јараданы олмалыдыр.
15. Бејин һаггында башга инсанлар нә дејирләр?
15 Һәтта ән габагҹыл компүтерләр дә инсан бејни илә мүгајисәдә чох примитив ҝөрүнүр. Елми јазычы Мортон Хант демишдир: “Фәал јаддашымызда бөјүк, мүасир тәдгигат компүтеринин сахладығы мә’луматлардан бир нечә милјард артыг мә’лумат јерләшир”. Буна ҝөрә, нејро-ҹәрраһ др. Роберт Ҹ. Уајт белә нәтиҹәјә ҝәлир: “Мән, инсан үчүн тамамилә анлашылмаз олан, бејинлә дүшүнҹә арасындакы ағласығмаз дәрәҹәдә гаршылыглы бағлылығын вә мәгсәдәујғун гурулушун инкишафынын мүәллифи олан Али Дәрракәнин мөвҹудлуғуну инкар едә билмәрәм... Бүтүн бунларын шүурлу мәнбәдән олдуғуна, Кимсә тәрәфиндән һәрәкәтә ҝәтирилдијинә инанмаг мәҹбуријјәтиндә галырам”. Бу Кимсә гајғыкеш олмалыдыр.
Надир ган системи
16-18. а) Ган системи һансы мә’нада надирдир? б) Биз һансы нәтиҹәјә ҝәлмәлијик?
16 Гидалы маддәләри вә оксиҝени дашыјан, инфексијалардан горујан надир ган системини дә нәзәрдән кечирәк. Бу системин әсас һиссәсини тәшкил едән гырмызы ган һүҹејрәләри һаггында “Инсан организминин әлифбасы” (“ABC’s of the Human Body”) китабында гејд едилир: “Бир дамҹы ганда 250 милјондан артыг ган һүҹејрәси вар... Еһтимала ҝөрә, инсан бәдәниндә онларын сајы 25 трилјондур ки, бу да дөрд теннис мејданчасыны өртмәк үчүн кифајәтдир... Һәр санијә 3 милјон јени һүҹејрә өлән һүҹејрәләри әвәз едир”.
17 Һәмин мәнбә, бизә надир ган системинин диҝәр һиссәси олан ағ ган һүҹејрәси барәдә дејир: “Гырмызы ган һүҹејрәсинин јалныз бир нөвү олдуғу һалда, ағ ган һүҹејрәсинин чох нөвләри вар вә һәр нөв, организмин апардығы мүбаризәдә мүхтәлиф тәрздә она көмәк едир. Мәсәлән, нөвүн бири өлү һүҹејрәләри мәһв едир. Диҝәр нөвләр вируслара гаршы антиҹисимләр әмәлә ҝәтирир, јад маддәләри зәрәрсизләшдирир вә ја бактеријалары там мә’нада удур вә һәзм едир”.
18 Неҹә дә валеһедиҹи вә јүксәк дәрәҹәдә тәшкил олунмуш бир системдир! Шүбһәсиз ки, белә јахшы тәртиб олунмуш вә бу тәрздә мүдафиә едән бир системин дәрракәли вә гајғыкеш тәшкилатчысы — Аллаһы олмалыдыр.
Диҝәр мө’ҹүзәләр
19. Ҝөзү, инсанын јаратдығы апаратларла мүгајисә етдикдә нә ајдын олур?
19 Инсан бәдәниндә бир чох башга мө’ҹүзәләр дә вар. Онлардан бири, һеч бир камера илә мүгајисә олунмајан ҝөзәл гурашдырылмыш ҝөздүр. Астроном Роберт Јастров дејир: “Ҝөрүнүр ки, ҝөз гурашдырылыб; телескоп конструкторларындан һеч бири буну даһа јахшы едә билмәзди”. “Популјар фотошәкилләр” (“Popular Photography”) адлы журналда гејд едилир: “Инсанын ҝөзү, бир филмин әһатә етдијиндән даһа артыг мигдарда тәфсилатлары ҝөрүр. Ҝөзләр үч өлчүдә ҝөрүр: һәддиндән артыг ҝениш саһәдә, тәһриф етмәдән, фасиләсиз һәрәкәтдә олан заман... Инсан ҝөзүнү камера илә мүгајисә етмәк дүзҝүн олмаз. Даһа доғрусу, инсан ҝөзү — инсанын гурашдырдығы һәр бир апаратдан, компүтердән вә ја камерадан гат-гат үстүн олан, гејри-ади зеһинли, алдығы мә’луматы ишләтмәк габилијјәтли, сүр’әтли вә иш режимли габагҹыл суперкомпүтердир”.
20. Инсан бәдәнинин даһа һансы валеһедиҹи ҹәһәтләри вар?
20 Ејни заманда, шүурлу ҹәһдимиз олмадан, бәдәнин мүрәккәб үзвләринин бирҝә неҹә ишләдикләри һагда дүшүнүн. Мәсәлән, мә’дәмизә бир чох мүхтәлиф гида вә ички гәбул едирик, организм исә онлары һәзм едир вә енержи ајырыр. Бу мүхтәлиф әрзаглары автомобилин бензин бакына долдурсаг, о нә гәдәр узаг ҝедәр! Јахуд, доғум мө’ҹүзәси һаггында дүшүнүн. Ҹәми доггуз ај әрзиндә валидејнләринин әкси олан гәшәнҝ бир көрпә дүнјаја ҝөз ачыр. Бәс кичик јашлы ушағын мүрәккәб данышыг дилини мәнимсәмә габилијјәти һаггында нә демәк олар?
21. Бәдәнин мө’ҹүзәли саһәләрини нәзәрдән кечирәркән дәрракәли инсанлар нә дејирләр?
21 Бәли, инсан бәдәниндә јарадылмыш чохлу валеһедиҹи, мүрәккәб үзвләр биздә дәрин еһтирам һисси ојадыр. Һеч бир мүһәндис бунлары тәкрар дүзәлдә билмәз. Бунлар, кортәбии тәсадүфүн бәһрәси ола биләрдими? Ајдын мәсәләдир ки, јох. Әксинә, инсан бәдәнинин бүтүн валеһедиҹи саһәләрини нәзәрдән кечирәркән, дәрракәли инсанлар да мәзмурчунун сөзләрини дејирләр: “[Еј Аллаһым], Сәнә шүкр едәрәм; чүнки чох ҝөзәл вә валеһедиҹи сурәтдә јарадылмышам; ишләрин һејрәтләндириҹидир” (Мәзмур 139:14).
Ән бөјүк Бәнна
22, 23. а) Јараданын мөвҹуд олдуғуну нә үчүн е’тираф етмәлијик? б) Мүгәддәс Китаб һаглы олараг Аллаһ һаггында нә дејир?
22 Мүгәддәс Китаб дејир: “Һәр бир евин бәннасы вардыр, һәр шејин бәннасы исә Аллаһдыр“ (Ибраниләрә 3:4). Әҝәр һәр һансы садә бир евин бәннасы олмалыдырса, әлбәттә ки, үзәриндә сонсуз сајда һәјат мүхтәлифлији олан Јер күрәси илә бәрабәр, даһа мүрәккәб Каинатын да бәннасы олмалыдыр. Биз тәјјарә, телевизор вә компүтер кими апаратлары ихтира едән инсанларын мөвҹуд олдугларыны гәбул етдијимиз кими, бүтүн бунлары етмәк үчүн инсана бејин верән Кимсәнин дә мөвҹудлуғуну е’тираф етмәли дејиликми?
23 Мүгәддәс Китаб Ону, “ҝөјләри јаратмыш вә онлары јајмыш, јери вә онун мәһсулларыны сәрмиш олан; јер үзәриндәки халга нәфәс... верән Рәбб Аллаһ” адландырыр (Ишаја 42:5). Мүгәддәс Китаб һаглы олараг бәјан едир: “Ја Рәббимиз вә Аллаһымыз, иззәти, һөрмәти вә гүдрәти алмаға лајигсән. Чүнки һәр шеји Сән јаратдын вә һәр шеј Сәнин ирадәнлә мөвҹуд олду вә јаранды” (Вәһј 4:11).
24. Аллаһын мөвҹуд олдуғуну биз неҹә өјрәнә биләрик?
24 Бәли, биз, Аллаһын мөвҹуд олдуғуну, Онун јаратдығы шејләрдән өјрәнә биләрик. “Дүнја јаранандан бәри Онун [Аллаһын] ҝөзлә ҝөрүлмәз хүсусијјәтләри... Онун јаратдыглары илә анлашылараг, ачыгҹа ҝөрүнүр” (Ромалылара 1:20).
25, 26. Нәјә ҝөрә бир шејдән суи-истифадә етмәк, онун јараданынын олмадығына сүбут дејил?
25 Әҝәр бир шејдән суи-истифадә едирләрсә, бу о демәк дејил ки, онун јараданы олмамышдыр. Тәјјарәни әмин-аманлыг мәгсәдилә һавада сәрнишин дашымаг үчүн истифадә етмәк олар. Лакин ондан виран етмәк үчүн бомбардманчы кими дә истифадә етмәк олар. Тәјјарәнин мәһведиҹи силаһ кими истифадә едилмәси, о демәк дејил ки, онун истеһсалчысы јохдур.
26 Ејни заманда, инсанларын тез-тез пислик етмәләри дә онларын Јараданынын, јә’ни Аллаһын мөвҹуд олмадығыны ҝөстәрмир. Буна ҝөрә дә, Мүгәддәс Китаб дүзҝүн гејд едир: “Аһ сизин тәрслијиниз! Дулусчу ҝил илә бир сајылырмы ки, мә’мулат ону дүзәлдән үчүн: Мәни о дүзәлтмәди десин; вә өзүнә шәкил верилән шеј, она шәкил верән үчүн: Онун анлајышы јохдур десин?” (Ишаја 29:16).
27. Нә үчүн үмид едә биләрик ки, Аллаһ изтираблара даир олан суалларымыза ҹаваб верәҹәкдир?
27 Јарадан өз мүдриклијини, јаратдығы шејләрин валеһедиҹи мүрәккәблијиндә ҝөстәриб. О, јер үзүнү һәјат үчүн јарарлы етмәклә, бәдәнимизи вә бејнимизи белә мө’ҹүзәли шәкилдә јаратмагла вә севинҹимиз үчүн бу гәдәр ҝөзәл шејләр јаратмагла, һәгигәтән дә бизим гејдимизә галдығыны ҝөстәриб. Әлбәттә ки, О, белә гајғыны: “Аллаһ изтираблара нә үчүн јол вермишдир?” “Бу әзаблары арадан галдырмаг үчүн О, һансы тәдбирләри ҝөрәҹәк?” кими суаллара ҹаваб вермәклә дә ҝөстәрир.
[5-ҹи сәһифәдә олан шәкил]
Горујуҹу атмосфери олан Јер күрәси, гајғыкеш Аллаһ тәрәфиндән бизим үчүн һазырланан надир евдир.
[6-ҹы сәһифәдә олан шәкил]
Јер һәјатдан там мә’нада һәзз ала билмәјимиз үчүн, мәһәббәт долу гајғы илә јарадылыб.
[7-ҹи сәһифәдә олан шәкил]
“Бејиндә, Јер күрәсиндәки бүтүн рабитә әлагәләриндән даһа чох бағ јерләшир” (молекулјар биолоҝија алими).
[8-ҹи сәһифәдә олан шәкил]
“Ҝөрүнүр ки, ҝөз гурашдырылыб; телескоп конструкторундан һеч бири буну даһа јахшы едә билмәзди” (астроном).