Рәббин Хатирә ҝеҹәсини гејд етмәк нәјә ҝөрә лазымдыр?
“Мән сизә Рәббин Өзүндән алдығымы чатдырдым” (1 КОРИНФЛИЛӘРӘ 11:23).
1, 2. Ерамызын 33-ҹү илинин Пасха ахшамында Иса нә етди?
ЈЕҺОВАНЫН ваһид Оғлу вә ‘сынагларда онунла бәрабәр олан’ 11 нәфәр бир јерә јығылмышдылар (Лука 22:28). Ерамызын 33-ҹү илинин 31 март ҹүмә ахшамы иди, артыг ахшам дүшмүшдү. Еһтимал ки, Јерусәлимин үзәриндә бәдирләнмиш ај шәфәг сачырды. Иса Мәсиһ вә һәвариләр Пасха бајрамыны јениҹә баша вурмушдулар. Хаин чыхан Јәһуда Искарјота отағы тәрк етмәк бујурулмушду, лакин башгаларынын ҝетмәси һәлә тез иди. Нәјә ҝөрә? Она ҝөрә ки, Иса чох ваҹиб бир иши ҝөрмәјә һазырлашырды. О, нә етмәли иди?
2 Мүждәни јазан Матта да орада олдуғу үчүн, гој һәр шеји бизә өзү данышсын. Матта јазыр: “Иса чөрәк ҝөтүрдү, шүкран дуасы едиб, ону парчалады вә шаҝирдләрә вериб, деди: “Алын, јејин! Бу Мәним бәдәнимдир”. Бир каса да ҝөтүрүб шүкүр етди вә онлара верәрәк деди: “Бундан һамыныз ичин! Чүнки бу, Мәним ганым, ҝүнаһларын бағышланмасы үчүн бир чохлары уғрунда төкүлән Әһди-Ҹәдидин ганыдыр” (Матта 26:26-28). Бу һадисә јалныз бир дәфәми баш верди? Бу нә мә’на кәсб едирди? Вә бунун бизим үчүн инди һансыса әһәмијјәти вармы?
“Буну... һәр заман... един”
3. Ерамызын 33-ҹү илинин 14 нисан ахшамында Исанын етдији иш нәјә ҝөрә бөјүк әһәмијјәт кәсб едирди?
3 Ерамызын 33-ҹү илинин 14 нисан ахшамында Иса Мәсиһин ҝөрдүјү иш, садәҹә олараг онун һәјатынын әһәмијјәтсиз бир аны дејилди. 20 илдән бир гәдәр артыг вахт кечдикдән сонра Павел бу һадисә барәдә Коринф шәһәриндә јашајан вә әввәлки кими бу бајрамы гејд едән мәсһ едилмиш мәсиһчиләрә јазмышдыр. Павел ерамызын 33-ҹү илиндә Иса вә 11 һәвари илә бирликдә олмаса да, бу һагда она, шүбһәсиз ки, һәвариләрдән бири данышмышды. Павел бу һадисәнин тәфсилаты барәдә тәсдиги, еһтимал ки, вәһј васитәсилә алмышды. О јазырды: “Мән сизә Рәббин Өзүндән алдығымы чатдырдым вә дедим ки, Рәбб Иса әлә верилдији ҝеҹә чөрәк ҝөтүрдү вә шүкүр едиб, ону парчалады вә деди: “Бу, Мәним сизин үчүн гырылан бәдәнимдир; буну Мәни анмаг үчүн един”. Еләҹә дә, ахшам јемәјиндән сонра касаны ҝөтүрүб деди: “Бу каса Мәним ганымла ҝерчәкләнән Әһди-Ҹәдиддир; буну, ичдијиниз һәр заман, Мәни анмаг үчүн един” (1 Коринфлиләрә 11:23-25).
4. Мәсиһчиләр Рәббин Хатирә Ҝеҹәсини нә үчүн гејд етмәлидирләр?
4 Мүждәчи Лука Исанын вердији ҝөстәриши тәсдиг едир: “Буну Мәни анмаг үчүн един” (Лука 22:19). Башга бир тәрҹүмәдә бу сөзләр белә сәсләнир: “Буну, Мәни јада салмаг үчүн един” (И–93). О заман тә’сис едилмиш бу бајрам Мәсиһин өлүмүнүн Хатирә Ҝеҹәси вә ја Рәббин Хатирә Ҝеҹәси адланыр. Павел буну һәмчинин “Рәббин ахшам јемәји” дә адландырыр. Бу исә тамамилә мүнасибдир, чүнки бајрам ахшам чағы тә’сис едилмишдир (1 Коринфлиләрә 11:20). Беләликлә, мәсиһчиләрә Рәббин Хатирә Ҝеҹәсини гејд етмәк бујурулур. Бәс бу бајрам нә үчүн тә’сис едилмишдир?
Хатирә Ҝеҹәси нә үчүн тә’сис едилмишдир?
5, 6. а) Исанын Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис етмәсинин сәбәбләриндән бири һансыдыр? б) Рәббин Хатирә Ҝеҹәсинин тә’сис едилмәсинин даһа бир сәбәбини ҝөстәрин.
5 Хатирә Ҝеҹәсинин тә’сис едилмәсинин сәбәбләриндән бири, Исанын өлүмүнүн хидмәт етдији мәгсәдләрдән бири илә бағлыдыр. О, сәмави Атасынын али һакимијјәтинин тәрәфини тутмаг үчүн һәјатыны гурбан верди. Мәсиһ өз өлүмү илә сүбут етди ки, инсанларын Аллаһа ҝуја јалныз худбин мәгсәдләрдән хидмәт етдијини иддиа едән Шејтан Иблис јаланчыдыр (Ејуб 2:1-5). Өлүмә гәдәр сәдагәтини горујан Иса бу иттиһамын јалан олдуғуну сүбут етди вә Јеһованын үрәјини севиндирди (Сүлејманын мәсәлләри 27:11).
6 Рәббин Хатирә Ҝеҹәсинин тә’сис едилмәсинин даһа бир сәбәби, Исанын камил вә ҝүнаһсыз бир инсан кими “чохлары үчүн ҹаныны фидијә олараг” вердијини бизә хатырлатмагдыр (Матта 20:28). Илк инсан Аллаһа гаршы ҝүнаһ ишләтдикдә камил һәјатыны вә бу һәјатын ҝәтирдији бүтүн хејир-дуалары итирди. Лакин Иса демишдир: “Аллаһ дүнјаны елә севди ки, ваһид Оғлуну она верди; буну она ҝөрә етди ки, Она иман едәнләрин һеч бири һәлак олмасын, һамысынын әбәди һәјаты олсун” (Јәһја 3:16). Бәли, “ҝүнаһын әвәзи өлүм, Аллаһын ән’амы исә Рәббимиз Мәсиһ Исада әбәди һәјатдыр” (Ромалылара 6:23). Рәббин Хатирә Ҝеҹәсини гејд етмәк, бизә Исанын фидијә гурбанлығы илә бағлы Јеһованын вә Оғлунун тәзаһүр етдирдикләри бөјүк мәһәббәти хатырладыр. Бу мәһәббәтә ҝөрә неҹә дә миннәтдар олмалыјыг!
Хатирә Ҝеҹәси нә вахт гејд едилмәлидир?
7. Мәсһ едилмиш мәсиһчиләр һансы мә’нада символлардан “һәр заман” гәбул едирләр?
7 Павел Рәббин Хатирә Ҝеҹәси һаггында белә демишдир: “Бу чөрәји једијиниз вә бу касадан ичдијиниз һәр заман, сиз Рәббин өлүмүнү О ҝәлинҹәјәдәк е’лан етмиш олурсунуз” (1 Коринфлиләрә 11:26). Һәр бир мәсһ едилмиш мәсиһчи Хатирә Ҝеҹәсинин символларындан өлүнҹәјәдәк гәбул едәҹәкдир. Беләликлә онлар, Јеһова Аллаһын вә бүтүн дүнјанын гаршысында Аллаһ тәрәфиндән тәгдим едилән Исанын фидијә гурбанлығына иман етдикләрини дөнә-дөнә ҝөстәрмиш олаҹаглар.
8. Мәсһ едилмиш мәсиһчиләр бир груп кими Рәббин Хатирә Ҝеҹәсини нә вахта гәдәр гејд едәҹәкләр?
8 Мәсһ едилмиш мәсиһчиләр бир груп кими Мәсиһин өлүмүнүн Хатирә Ҝеҹәсини нә вахта гәдәр гејд едәҹәкләр? “О ҝәлинҹәјәдәк” демәклә, ҝөрүнүр, Павел бу бајрамын Исанын “иштиракы” (ЈД) заманы мәсһ едилмиш давамчыларыны дирилдәрәк, сәмави һәјата гәбул етмәк үчүн ҝәләҹәји ҝүнә гәдәр давам едәҹәјини нәзәрдә тутурду (1 Салониклиләрә 4:14-17). Бу, Исанын 11 садиг һәварисинә дедикләринә ујғун ҝәлир: “Әҝәр ҝедиб јер һазырласам, тәкрар ҝәлиб сизи Өз јаныма ҝәтирәҹәјәм ки, Мән һарадајамса, сиз дә орада оласыныз” (Јәһја 14:3).
9. Исанын Марк 14:25 ајәсиндәки сөзләри нә демәкдир?
9 Иса Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис едән заман бир каса шәраба нәзәр салыб, садиг һәвариләринә деди: “Аллаһын Падшаһлығында тәзә шәраб ичәҹәјим ҝүнә гәдәр, үзүм мәһсулундан артыг ичмәјәҹәјәм” (Марк 14:25, И–93). Иса ҝөјдә һәгиги мә’нада шәраб ичмәјәҹәкди, ҝөрүнүр, о, шәрабын һәрдән ҝәтирдији севинҹи нәзәрдә тутурду (Мәзмур 104:15; Ваиз 10:19). Падшаһлыгда бәрабәр олмаг исә, Исанын вә давамчыларынын бөјүк сәбирсизликлә ҝөзләдикләри хошбәхтликдир (Ромалылара 8:23; 2 Коринфлиләрә 5:2).
10. Ил әрзиндә Хатирә Ҝеҹәсини нечә дәфә гејд етмәк лазымдыр?
10 Исанын өлүмүнү һәр ај, һәр һәфтә вә ја һәтта һәр ҝүн гејд етмәк лазымдырмы? Хејр. Иса Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис етмиш вә ерамыздан әввәл 1513-ҹү илдә исраиллиләрин Мисир көләлијиндән азад олунмаларынын “анылма ҝүнү” кими гејд едилән Пасха бајрамында өлмүшдүр (Чыхыш 12:14). Пасха јалныз илдә бир дәфә, јәһуди тәгвиминә әсасән нисан ајынын 14-дә гејд едилирди (Чыхыш 12:1-6; Левилиләр 23:5). Бу ону ҝөстәрир ки, Исанын өлүм ҝүнүнү дә һәр ај, һәр һәфтә вә һәр ҝүн дејил, Пасха бајрамы кими илдә бир дәфә гејд етмәк лазымдыр.
11, 12. Кечмишдә Хатирә Ҝеҹәсинин гејд едилмәсинә даир тарих нә дејир?
11 Беләликлә, Хатирә Ҝеҹәсини һәр ил 14 нисанда гејд етмәк дүзҝүндүр. Бир арајыш әсәриндә дејилир: “Кичик Асијада мәсиһчиләри квартодесиманлар [“ондөрдүнҹүләр”] адландырырдылар. Бу ад онларын адәтләри үзрә һәмишә 14 нисанда пасханы [Рәббин Хатирә Ҝеҹәсини] гејд етмәләри илә бағлы иди... Бу тарих ҹүмә ҝүнүнә вә ја һәфтәнин башга ҝүнләриндән биринә дүшә биләрди” (“The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge”, IV ҹилд, сәһ. 44).
12 Ерамызын II әсриндә мөвҹуд олан адәтлә бағлы тарихчи Ҹ. Л. фон Мосһајм гејд едир ки, квартодесиманлар Хатирә Ҝеҹәсини 14 нисанда гејд едирдиләр, чүнки “Исанын нүмунәси онлар үчүн ганун иди”. Башга тарихчи исә јазыр: “Асијада квартодесиманларын килсәләриндә гәбул олунмуш адәт, Јерусәлим килсәсиндә олан адәтлә үст-үстә дүшүрдү. II әсрдә бу килсәләр 14 нисанда кечирдикләри Пасха заманы, Мәсиһин өлүмү сајәсиндә мүмкүн олан фидијәни бајрам едирдиләр” (“Studia Patristica”, V ҹилд, 1962, сәһ. 8).
Чөрәјин мә’насы
13. Иса Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис едән заман неҹә чөрәкдән истифадә етди?
13 Иса Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис едән заман “чөрәк ҝөтүрдү, шүкран едиб ону парчалады вә онлара [һәвариләрә]” верди (Марк 14:22). Онларын истифадә етдикләри чөрәк бир гәдәр әввәл һәмин ахшам гејд олунан Пасха бајрамында истифадә етдикләри чөрәкдән иди (Чыхыш 13:6-10). Бу чөрәк мајасыз һазырланмышды, јасты вә көврәк иди. Ону бир нечә јерә бөлүб пајлајырдылар. Исанын минләрлә инсанлар үчүн мө’ҹүзәви шәкилдә чохалтдығы чөрәк дә ејнилә јасты вә көврәк иди: Иса ону пајламаг үчүн бөлдү (Матта 14:19; 15:36). Ҝөрүндүјү кими, Хатирә Ҝеҹәсиндә чөрәјин бөлүнмәси дини ајин дејил.
14. а) Рәббин Хатирә Ҝеҹәсиндә нә үчүн мәһз мајасыз чөрәкдән истифадә едилир? б) Рәббин Хатирә Ҝеҹәси үчүн неҹә чөрәк алмаг вә ја биширмәк олар?
14 Иса Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис едән заман истифадә етдији чөрәк һаггында деди: “Бу, Мәним сизин үчүн гырылан бәдәнимдир” (1 Коринфлиләрә 11:24; Марк 14:22). Чөрәјин мајасыз олмасы тәсадүфи дејилди. Нәјә ҝөрә? Она ҝөрә ки, маја нөгсанын, пислијин вә ја ҝүнаһын символудур (1 Коринфлиләрә 5:6-8). Чөрәк, фидијә гурбаны кими тәгдим едилмәјә там мүнасиб олан Исанын камил вә ҝүнаһсыз бәдәнини тәмсил едирди (Ибраниләрә 7:26; 10:5-10). Јеһованын Шаһидләри буну унутмур вә Исанын нүмунәсини тәглид едәрәк Хатирә Ҝеҹәсиндә мајасыз чөрәкдән истифадә едирләр. Бә’зи һалларда соған вә јумурта кими әлавәләр олунмајан әдвијјатсыз јәһуди матсасындан истифадә едилир. Мајасыз чөрәји тәмиз тахылдан (имкан дахилиндә буғдадан) алынмыш уна бир аз су әлавә едәрәк дә һазырламаг олар. Хәмири назик лајлара јајмаг вә бир аз јағланмыш тавада гуру вә көврәк олунҹаја гәдәр биширмәк лазымдыр.
Шәрабын мә’насы
15. Мәсиһ өлүмүнүн Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис едәркән истифадә етдији касанын ичиндәки нә иди?
15 Мајасыз чөрәји өтүрдүкдән сонра, Иса “бир каса... ҝөтүрүб, шүкүр едиб онлара [һәвариләрә] верди, һамы да ондан ичди”. Иса изаһ етди: “Бу Мәним ганым, бир чохлары уғрунда төкүлән Әһди Ҹәдидин ганыдыр” (Марк 14:23, 24). Бәс касадакы нә иди? Касадакы гыҹгырдылмамыш үзүм сују дејил, гыҹгырдылмыш үзүм шәрабы иди. Мүгәддәс Јазыларда шәраб дејилдикдә гыҹгырдылмамыш үзүм сују нәзәрдә тутулмур. Мәсәлән, Исанын сөзләринә ҝөрә, “көһнә тулуглары” үзүм сују дејил, мәһз гыҹгырдылмыш шәраб партлада биләрди. Мәсиһин дүшмәнләри исә ону “шәраб дүшҝүнү” олмагда иттиһам едирдиләр. Әҝәр Иса шәраб дејил, үзүм сују ичсәјди, иттиһам мә’насыз оларды (Матта 9:17; 11:19). Шәрабы Пасха бајрамында ичирдиләр, Мәсиһ дә өз өлүмүнүн Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис едәркән һәмин шәрабдан истифадә етди.
16, 17. Хатирә Ҝеҹәсини гејд етмәк үчүн һансы шәрабдан истифадә етмәк олар вә нәјә ҝөрә?
16 Исанын төкүлән ганынын мүвафиг символу јалныз гырмызы шәраб ола биләр. О өзү демишдир: “Бу Мәним ганым, бир чохлары уғрунда төкүлән Әһди Ҹәдидин ганыдыр”. Һәвари Петер исә јазырды: “Билин ки, сиз [мәсһ едилмиш мәсиһчиләр], әҹдадымыздан мирас алдығыныз бош јашајыш тәрзиндән ҝүмүш јахуд гызыл кими фани шејләрлә дејил, гүсурсуз вә ләкәсиз гузуја бәнзәјән Мәсиһин гијмәтли ганы фидијәси илә хилас олдунуз” (1 Петер 1:18, 19).
17 Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис едән заман, Иса, шүбһәсиз ки, гырмызы үзүм шәрабындан истифадә етмишди. Лакин бу ҝүн бә’зи гырмызы шәраблар бу бајрам үчүн мүнасиб дејил, чүнки онлара тә’сирли олсун дејә спирт, јахуд конјак, бә’зән исә дад вермәк үчүн отлар вә әдвијјатлар әлавә едирләр. Исанын ганы мүкәммәл иди вә һеч бир әлавәјә еһтијаҹы јох иди. Буна ҝөрә дә, тәркибиндә әлавәләр олан шәраблар Хатирә Ҝеҹәси үчүн мүнасиб дејил. Касада тәркибиндә шәкәр вә спирт олмајан гырмызы шәраб олмалыдыр. Тәркибиндә шәкәр олмајан, евдә һазырланмыш шәрабдан, һәмчинин бургон, јахуд бордо шәрабларындан да истифадә етмәк олар.
18. Нәјә ҝөрә Иса Хатирә Ҝеҹәсиндә истифадә едилән чөрәк вә шәрабла бағлы һеч бир мө’ҹүзә ҝөстәрмәди?
18 Бу хүсуси шам јемәјини тә’сис едәркән, Иса һеч бир мө’ҹүзә ҝөстәрмәди, јә’ни символлары өзүнүн һәгиги бәдәнинә вә ганына чевирмәди. Инсан әти јемәк вә инсан ганы ичмәк вәһшилик вә Аллаһын ганунуну позмаг оларды (Тәквин 9:3, 4; Левилиләр 17:10). Исанын бәдәнинә тохунулмамыш, ганы исә һәлә төкүлмәмишди. Јәһуди вахт һесабламаларына ҝөрә, Онун бәдәни һәмин ҝүнү ҝүнортаүстү — 14 нисанда камил гурбан хүсусунда ҝәтирилмиш вә ганы төкүлмүшдү. Демәли, Хатирә Ҝеҹәсиндә истифадә едилән чөрәк вә шәраб әслиндә Мәсиһин бәдәнини вә ганыны тәмсил едән символлардырa.
Хатирә Ҝеҹәси үмуми сүфрәдир
19. Рәббин Хатирә Ҝеҹәсини гејд етмәк үчүн нәјә ҝөрә бирдән чох бошгаб вә гәдәһ лазым ҝәлә биләр?
19 Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис едәркән, Иса өз садиг һәвариләринә бир касадан ичмәји тәклиф етди. Маттанын Мүждәсиндә дејилир: “[Иса] бир каса да ҝөтүрүб шүкүр етди вә онлара верәрәк деди: “Бундан һамыныз ичин!” (Матта 26:27). Символлардан, еһтимал ки, бир сүфрә архасына јығылмыш ҹәми 11 нәфәр гәбул етдији вә шәрабы бир-бирләринә асанлыгла өтүрә билдикләри үчүн онлара бир каса да бәс едирди. Бу ил бүтүн дүнјада, Јеһованын Шаһидләринин 94 миндән артыг јығынҹағында Рәббин Хатирә Ҝеҹәсинин гејд едилмәсинә милјонларла инсанлар топлашаҹаг. Әҝәр бу бајрама бу гәдәр адам топлашарса, ајдындыр ки, бир каса кифајәт етмәјәҹәкдир. Символларын өтүрүлмәси чох вахт алмасын дејә, бөјүк јығынҹагларда һәтта бир нечә каса вә ја гәдәһләрдән истифадә едилсә дә, бајрамын мә’насы дәјишмир. Ејнилә чөрәк үчүн дә бир нечә бошгаб истифадә етмәк олар. Мүгәддәс Јазыларда касанын вә ја гәдәһин хүсуси олмасы һагда һеч бир шеј дејилмир. Лакин һәм гәдәһ, һәм дә бошгаб бајрама лајиг олмалыдыр. Өтүрән заман дағылмасын дејә шәраб лазыми гәдәр сүзүлмәлидир.
20, 21. Нәјә ҝөрә демәк олар ки, Рәббин Хатирә Ҝеҹәси үмуми сүфрәдир?
20 Хатирә Ҝеҹәсиндә ичиндә чөрәк олан бошгаб вә шәраб сүзүлмүш гәдәһ бирдән артыг олса да, бајрам үмуми сүфрә олараг галыр. Гәдим Исраилдә инсан, гурбанын кәсилдији мә’бәдә һејван ҝәтириб үмуми сүфрә тәшкил едә биләрди. Һејванын бир һиссәсини гурбанҝаһда јандырыр, бир һиссәсини тәгдимәни иҹра едән каһинә верир, диҝәр һиссәсини исә һејванын саһиби вә онун аиләси илә бәрабәр јејән Һарунун оғулларындан олан каһинләрә верирдиләр (Левилиләр 3:1-16; 7:28-36). Хатирә Ҝеҹәси дә үмуми сүфрәдир, чүнки онун иштиракчыларыны үмуми бир шеј бирләшдирир.
21 Бу үмуми сүфрәдә Јеһова да иштирак едир, чүнки бу сүфрәни О тә’сис етмишдир. Иса гурбандыр, мәсһ едилмиш мәсиһчиләр исә символлардан гәбул едәрәк өз иштиракларыны билдирирләр. Әҝәр иштирак едәнләр Јеһованын сүфрәсиндән јејирләрсә, демәли, онлар Онунла сүлһ мүнасибәтиндәдирләр. Буна ҝөрә дә Павел јазмышдыр: “Шүкүр етдијимиз шүкран касасы Мәсиһин ганына шәриклик дејилми? Бөлдүјүмүз чөрәк, Мәсиһин бәдәнинә шәриклик дејилми? Мадам ки, чөрәк бирдир, демәли чох олан бизләр дә бир бәдәник; чүнки һамымыз бир чөрәкдән пај алырыг” (1 Коринфлиләрә 10:16, 17).
22. Хатирә Ҝеҹәсинә даир һансы суаллары нәзәрдән кечирмәлијик?
22 Рәббин Хатирә Ҝеҹәси, Јеһованын Шаһидләринин һәр ил гејд етдикләри јеҝанә дини бајрамдыр. Исанын давамчыларына дедикләрини нәзәрә алсаг, белә дә олмалыдыр: “Буну Мәни анмаг үчүн един”. Хатирә Ҝеҹәси заманы биз Исанын өлүмүнү — Јеһованын һакимијјәтинин тәрәфини тутан өлүмү јада салырыг. Артыг гејд едилдији кими, бу үмуми сүфрәдә олан чөрәк Мәсиһин гурбан кими ҝәтирилән инсан бәдәнини, шәраб исә онун төкүлән ганыны тәмсил едир. Лакин символлардан, јә’ни чөрәк вә шәрабдан тамамилә аз адам гәбул едир. Нәјә ҝөрә? Символлардан гәбул етмәјән милјонларла инсанлар үчүн Хатирә Ҝеҹәси бир мә’на дашыјырмы? Рәббин Хатирә Ҝеҹәси сәнин үчүн һансы мә’наны дашымалыдыр?
[Һашијә]
a Јеһованын Шаһидләри тәрәфиндән дәрҹ едилмиш “Мүгәддәс Јазыларын дәрк едилмәси” (инҝ.) енсиклопедијасына бахын, ҹилд II, сәһ. 271.
Сиз неҹә ҹаваб верәрдиниз?
• Иса Рәббин Хатирә Ҝеҹәсини нә үчүн тә’сис етди?
• Хатирә Ҝеҹәсини илдә нечә дәфә гејд етмәк лазымдыр?
• Хатирә Ҝеҹәсиндә истифадә едилән мајасыз чөрәк һансы мә’наны дашыјыр?
• Хатирә Ҝеҹәсиндә истифадә едилән шәраб һансы мә’наны дашыјыр?
[11-ҹи сәһифәдәки шәкил]
Иса Рәббин Хатирә Ҝеҹәсини тә’сис етди.