Дахилиниздән ҝәлән сәсә гулаг асын

‘Гануна малик олмајан гејри-јәһудиләр тәбиәтән Гануна әмәл едирләр’ (РОМАЛЫЛАРА 2:14).

1, 2. а) Бир чохлары башгалары наминә нә етмишләр? б) Башгаларына ҝөстәрилән гајғыја даир Мүгәддәс Китабда һансы нүмунәләр вар?

МЕТРОНУН платформасында 20 јашлы ҝәнҹ оғланын епилепсија тутмасы баш верди вә о, релсләрин үстүнә јыхылды. Орада дајананлардан бир нәфәр гызларынын әлини бурахыб ашағы тулланды, оғланы релсләрин арасына салды вә өзү дә онун үстүнә узанды. Бу заман јахынлашан гатар ҝүҹ-бәла илә тормоз верәрәк дүз онларын үстүндә дајанды. Бәлкә дә кимләрсә ону гәһрәман адландырарды, о исә демишди: «Һәр биримиз дүз олан шејләри етмәлијик. Мән буну шан-шөһрәт, ад газанмаг үчүн дејил, хејирхаһлыгдан ирәли ҝәләрәк етдим».

² Јәгин сиз дә башгаларына көмәк етмәк үчүн өзүнү тәһлүкәјә атан адамлар таныјырсыныз. Мәсәлән, чохлары Икинҹи Дүнја мүһарибәси заманы јад адамлары ҝизләдәрәк, һәјатларыны тәһлүкәјә атмышлар. Һәвари Павелин 275 нәфәрлә бир јердә Сиҹилија јахынлығында Малтада дүшдүкләри ҝәми гәзасыны да јадыныза салын. Јерли әһали «гејри-ади бир инсанпәрвәрлик» ҝөстәрәрәк гәрибләрин көмәјинә чатды (Һәвариләрин ишләри 27:27–28:2). Јахуд да исраилли гызы ҝөтүрәк. Дүздүр, бәлкә дә о, һәјатыны тәһлүкәјә атмамышды, анҹаг ону әсир тутан суријалынын хејирхаһлыгла гајғысына галмышды (2 Падшаһлар 5:1-4). Һәмчинин Исанын хејирхаһ самаријалы һаггында мәшһур мәсәли үзәриндә дүшүнүн. Каһин вә левили јары өлү вәзијјәтиндә олан јәһудинин јанындан дүз кечсә дә, самаријалы она көмәк етмәк үчүн јолундан галды. Бу мәсәл әсрләр бојудур ки, бүтүн мәдәнијјәтләрдән олан инсанларын үрәјини риггәтә ҝәтирир (Лука 10:29-37).

3, 4. Фәдакарлығын белә чох инсанлара хас олмасы тәкамүл нәзәријјәси һаггында нә дејир?

³ Дүздүр, биз чохларынын ‘рәһмсиз, јахшылығын дүшмәни’ олдуғу ‘чәтин анларда’ јашајырыг (2 Тимотејә 3:1-3). Анҹаг буна бахмајараг, һәлә дә хејирхаһ һәрәкәтләрин, о ҹүмләдән, өзүмүзә гаршы едилән хејирхаһлығын шаһиди олмуругму? Һәтта өзүнү тәһлүкәјә атмаг баһасына олса белә, инсанлара көмәк етмәк истәји о гәдәр тәбиидир ки, бә’зиләри ону «инсанлыг» адландырырлар.

⁴ Өз зәрәри баһасына белә көмәк етмәк истәји бүтүн иргләрдә, мәдәнијјәтләрдә мүшаһидә олунур вә бу, инсанларын, тәкамүл нәтиҹәсиндә һејванлардан јаранмасы иддиасына зиддир. Бирләшмиш Штатларын инсан ҝеномуну (ДНТ) охумаг үзрә һөкумәт програмына рәһбәрлик едән ҝенетик алим Френсис С. Коллинс демишдир: «Инсанларын бир-биринә фәдакарлыгла јардым етмәјә һазыр олмасы тәкамүлчүләр үчүн ән бөјүк проблемдир. [...] Буну һәр худбин ҝенин өзүнү әбәдиләшдирмәк ҹәһдләри илә изаһ етмәк мүмкүн дејил». О һәм дә гејд етмишдир: «Бә’зиләри јад вә һеч бир әлагәләри олмајан инсанлар үчүн фәдакарлыг едирләр. [...] Бу һеч Дарвин нәзәријјәси илә изаһ едилә биләнә охшамыр».

«Виҹданын сәси»

5. Чох вахт инсанларда нәји мүшаһидә едирик?

⁵ Доктор Коллинс бизим фәдакарлығымызын бир ҹәһәтини ҝөстәрир: «Һәтта тәмәннасыз олса белә бизи башгаларына көмәк етмәјә сәсләјән виҹданымызын сәсидир»a. Онун виҹданы хатырлатмасы, һәвари Павелин вурғуладығы бир амили јадымыза салыр: «Гануна малик олмајан гејри-јәһудиләр тәбиәтән Гануна әмәл етдикдә, Гануна малик олмадыглары һалда өз ганунларыны өзләри гојмуш олурлар. Онлар бунунла ҝөстәрирләр ки, Ганунун тәләбләри онларын үрәкләриндә јазылмышдыр. Виҹданлары буна шаһиддир вә дүшүнҹәләри онлары ҝаһ иттиһам, ҝаһ да мүдафиә едир» (Ромалылара 2:14, 15).

6. Нә үчүн бүтүн инсанлар Аллаһын гаршысында мәс’улијјәт дашыјырлар?

⁶ Ромалылара мәктубунда Павел ҝөстәрир ки, инсанлар Аллаһ гаршысында мәс’улијјәт дашыјырлар, чүнки Онун мөвҹудлуғу вә кејфијјәтләри ҝөрдүјүмүз шејләрдән бәллидир. «Дүнја јаранандан бәри» бу белә олмушдур (Ромалылара 1:18-20; Мәзмур 19:1-4). Дүздүр, чохлары Јарадана әһәмијјәт вермәјәрәк позғун һәјат тәрзи сүрүр. Анҹаг Аллаһын ирадәси одур ки, инсанлар Онун салеһлијини е’тираф едиб, пис ишләриндән дөнсүнләр (Ромалылара 1:22–2:6). Белә етмәјә јәһудиләрин тутарлы сәбәби вар иди — Аллаһ онлара Мусанын васитәсилә ганун вермишди. Лакин ‘Аллаһын сөзләринә’ малик олмајан инсанлар белә Аллаһын мөвҹудлуғуну е’тираф етмәли идиләр (Ромалылара 2:8-13; 3:2).

7, 8. Нәјә ҝөрә демәк олар ки, әдаләт һисси бүтүн инсанлара хасдыр вә бу нәјә ишарә едир?

⁷ Инсанын дахилән сәһви вә дүзү ајырд етмәк һиссинә малик олмасы, һамынын Аллаһын варлығыны е’тираф едиб, она ујғун давранмасы үчүн инандырыҹы сәбәбдир. Бизим әдаләт һиссимиз виҹданымызын олдуғуну ҝөстәрир. Тәсәввүр един: бир нечә ушаг јелләнҹәкдә јелләнмәк үчүн нөвбәјә дуруб. Сонра бир ушаг һеч кимә әһәмијјәт вермәдән габаға кечир. О бириләр јер-јердән дејирләр: «Бу ки ҹығаллыгдыр!» Инди өзүндән соруш: «Неҹә олур ки, һәтта ушагларын да чоху гејри-иради олараг әдаләт һиссинә малик олдугларыны ҝөстәрирләр?» Онларын белә етмәси әхлаги һиссләрә малик олдугларыны ҝөстәрир. Павел јазырды: «Гануна малик олмајан гејри-јәһудиләр тәбиәтән Гануна әмәл етдикдә, Гануна малик олмадыглары һалда өз ганунларыны өзләри гојмуш олурлар». Диггәт јетирсәк, о, «әҝәр етсәләр» демирди, санки бу һәрдән бир баш верән шеј иди. О тез-тез баш верән шеји нәзәрдә тутараг, «етдикдә», башга сөзлә «едән заман» деди. Инсанларын ‘тәбиәтән Гануна әмәл етмәси’ о демәкдир ки, дахили әхлаги һиссләр онлары Аллаһын јазылы ганунунда охудуғумуза ујғун давранмаға тәшвиг едир.

⁸ Бу мејл бир чох јерләрдә инсанлара хасдыр. Кембриҹ Университетинин профессору гејд етмишди ки, бабиллиләрин, мисирлиләрин, јунанларын, еләҹә дә Австралија абориҝенләринин вә һиндиләрин әхлаг нормаларында «зүлмү, гатиллији, хәјанәт вә јаланы мүһакимә едән, јашлылара, ушаглара вә хәстәләрә хејирхаһлыг ҝөстәрмәк һаггында ганунлар вар». Доктор Коллинс јазыр: «Нәјин дүзҝүн, нәјин јанлыш олмасы анлајышы бүтүн дүнјада, инсан нәслинин бүтүн үзвләриндә мөвҹуддур». Бу, Ромалылара 2:14 ајәсини јадыныза салмырмы?

Виҹданын сәси неҹә хәбәрдарлыг едир?

9. Виҹдан нәдир вә о нәји исә етмәздән әввәл бизә неҹә көмәк едә биләр?

⁹ Мүгәддәс Китаб ҝөстәрир ки, виҹдан һәрәкәтләримизи нәзәрдән кечириб, онлары гијмәтләндирмәк баҹарығыдыр. Санки дахилдән ҝәлән сәс һәрәкәтин дүзҝүн, ја сәһв олдуғуну сөјләјир. Павел дахилиндәки бу сәси хатырладараг дејирди: «Виҹданым да Мүгәддәс Руһ васитәсилә сөјләдикләрими тәсдиг едир» (Ромалылара 9:1). Мәсәлән, әхлаги мәсәләләрлә бағлы сечим едәркән бу сәс габагҹадан даныша биләр. Виҹдан ҝәләҹәк һәрәкәтләри тәһлил етмәјә вә ону едәҹәјимиз тәгдирдә өзүмүзү неҹә һисс едәҹәјимизи тәсәввүр етмәјә көмәк едә биләр.

10. Чох вахт виҹдан өзүнү неҹә бүрузә верир?

¹⁰ Виҹдан әксәр вахтларда нәји исә етдикдән сонра өзүнү бүрузә верир. Давуд Шаул падшаһдан гачанда Аллаһын мәсһ олунмуш падшаһына гаршы һөрмәтсизлик етмәјә әлинә фүрсәт дүшдү вә о бу фүрсәтдән истифадә етди. Бундан сонра «Давудун үрәји ағрыды» (1 Шамуел 24:1-5; Мәзмур 32:3, 5). Бу һекајәтдә «виҹдан» сөзү ишләдилмир; анҹаг Давудун кечирдији һиссләр онун виҹданынын сәси иди. Бизләрдән һәр биримиз виҹдан әзабы чәкмишик. Нә исә етмиш, сонра тутдуғумуз ишә ҝөрә нараһат олараг, һәјәҹан кечирмишик. Верҝиләри өдәмәјән бә’зи инсанлары виҹданлары елә нараһат едиб ки, сонралар онлар борҹларыны өдәмишләр. Башгаларынын виҹданы онлары өз һәјат јолдашларына гаршы етдикләри хәјанәти е’тираф етмәјә мәҹбур етмишдир (Ибраниләрә 13:4). Анҹаг инсан өз виҹданына ујғун даврананда, мәмнунлуг вә сүлһ тапыр.

11. Тәкҹә виҹданымызын сәсинә гулаг асмаг нә үчүн тәһлүкәли ола биләр? Нүмунә чәкин.

¹¹ Бәс тәкҹә өз виҹданымызын рәһбәрлији кифајәт едирми? Дүздүр, виҹданын сәсинә гулаг асмаг јахшыдыр, анҹаг онун сәси бизи аздыра да биләр. Бәли, ‘дахили варлығымызын’ сәси бизи алдада биләр (2 Коринфлиләрә 4:16). Белә бир нүмунәјә нәзәр салаг. Мүгәддәс Китабда Мәсиһин «иман вә гүдрәтлә долу» садиг хидмәтчиси Стефан һаггында данышылыр. Бә’зи јәһудиләр Стефаны Јерусәлимдән кәнара чыхарыб, өләнә гәдәр дашладылар. Сонралар һәвари Павел кими танынан Шаул јахынлыгда дајаныб, «Стефанын өлдүрүлмәсинә разы олмушду». Ҝөрүнүр, һәмин јәһудиләр дүзҝүн һәрәкәт етдикләринә елә әмин идиләр ки, виҹданлары онлары һеч нараһат етмирди. Јәгин ки, Шаул да ејни вәзијјәтдә иди, чүнки бундан сонра о, ‘һәлә дә Рәббин шаҝирдләринә гаршы өлүм вә тәһдидләрлә нәфәс алырды’. Ајдындыр ки, бу заман виҹданынын сәси ону алдадырды (Һәвариләрин ишләри 6:8; 7:57–8:1; 9:1).

12. Виҹданымыза нә тә’сир едә биләр?

¹² Шаулун виҹданына тә’сир едән нә иди? Еһтимал ки, амилләрдән бири онун әтрафдакыларла сых үнсијјәти иди. Јәгин чохумуз телефонла сәси атасынын сәсинә чох охшајан адамла данышмышыг. Атанын сәсинин тону мүәјјән дәрәҹәдә ирсән оғула кечә биләр, анҹаг атанын данышыг тәрзинин дә она тә’сири ола биләр. Ејни тәрздә, Исаја нифрәт едән вә онун тә’лимләрини инкар едән јәһудиләрлә сых үнсијјәт Шаула тә’сир едә биләрди (Јәһја 11:47-50; 18:14; Һәвариләрин ишләри 5:27, 28, 33). Бәли, Шаулун достлары онун дахилиндән ҝәлән сәсә, виҹданынын сәсинә тә’сир едә биләрди.

13. Дүшдүјү мүһит инсанын виҹданына неҹә тә’сир едә биләр?

¹³ Јашадығы јердән асылы олараг, инсан мүәјјән ләһҹә вә ја диалекти мәнимсәдији кими, јашадығы мүһит вә ја мәдәнијјәт дә онун виҹданыны формалашдыра биләр (Матта 26:73). Буна бәнзәр шеј гәдим ашшурлуларла да баш вермишди. Дөјүшкәнликләри илә танынан ашшурлуларын ојма релјефләриндә әсирләрә неҹә ишҝәнҹә вердикләри тәсвир олунур (Наһум 2:11, 12; 3:1). Јунусун ҝүнләриндә јашајан ниневалылар һаггында дејилир ки, онлар ‘сағ әлләрини сол әлләриндән ајыра билмирдиләр’. Бу о демәк иди ки, онлар Аллаһын нөгтеји-нәзәриндән нәјин дүзҝүн, нәјин јанлыш олдуғуну ајырд едә билмирдиләр. Тәсәввүр един, һәмин мүһит Ниневада бөјүјүб боја-баша чатан адамын виҹданына неҹә тә’сир едирди! (Јунус 3:4, 5; 4:11). Ејнилә бу ҝүн дә әтрафдакыларын әһвал-руһијјәси инсанын виҹданына тә’сир едә биләр.

Е’тибарлы виҹдан

14. Виҹданымыз Јарадылыш 1:27 ајәсиндә дејиләнләри неҹә әкс етдирир?

¹⁴ Јеһова Адәмлә Һәвваја виҹдан бәхш етмишди вә биз виҹданы онлардан мирас алмышыг. Јарадылыш 1:27 ајәсиндә дејилир ки, инсанлар Аллаһын сурәтиндә јарадылмышлар. Бу, Аллаһын бәдән гурулушуну нәзәрдә тутмур, чүнки О руһдур, биз исә әтдән вә ганданыг. Аллаһын сурәтиндә јарадылмағымыз о демәкдир ки, бизә Аллаһын кејфијјәтләри, о ҹүмләдән, дахили әхлаги һисс вә виҹдан верилмишдир. Бу амил ҝөстәрир ки, виҹданымызын е’тибарлы олмасы үчүн ону тәрбијә етмәлијик. Биз буну Јарадан һаггында өјрәнмәклә вә Она јахынлашмагла едә биләрик.

15. Атамызы танымаг һансы фајданы ҝәтирир?

¹⁵ Мүгәддәс Китаб ҝөстәрир ки, Јеһова мүәјјән мә’нада һамымызын Атасыдыр (Јешаја 64:8). Ҝөјдә вә ја јерүзү ҹәннәтдә јашамаг үмидинә малик олмаларындан асылы олмајараг, бүтүн садиг мәсиһчиләр Аллаһа Ата кими мүраҹиәт едә биләрләр (Матта 6:9). Биз Атамыза даһа јахын олмағы арзуламалы вә буна ҝөрә дә Онун нөгтеји-нәзәрини вә нормаларыны өјрәнмәлијик (Јагуб 4:8). Лакин чохларыны бу һеч дә марагландырмыр. Бу инсанлар Исанын: «Сиз һеч бир заман нә Онун сәсини ешитдиниз, нә дә Онун үзүнү ҝөрдүнүз. Вә Онун сөзү сиздә галмыр», дедији јәһудиләрә бәнзәјирләр (Јәһја 5:37, 38). Биз Аллаһын сәсини ешитмәмишик, анҹаг Онун сөзүнә малик ола биләр, беләликлә дә Она охшајар вә Онун һиссләринә шәрик ола биләрик.

16. Јусифин һадисәси виҹданы тәрбијә етмәк вә онун сәсинә һај вермәк һагда нә ҝөстәрир?

¹⁶ Буну Потифарын евиндә Јусифин башына ҝәлән һадисә ҝөстәрир. Потифарын арвады ону јолдан чыхармаға чалышырды. Јусифин дөврүндә нә Мүгәддәс Јазылар вар иди, нә дә Он Әмр верилмишди, буна бахмајараг Јусиф гадына белә ҹаваб верди: «Мән неҹә бу бөјүк пислији едиб Аллаһын өнүндә ҝүнаһа бата биләрәм?» (Јарадылыш 39:9). О, садәҹә олараг аиләсини кәдәрләндирмәмәк үчүн белә етмәди; аиләси ондан узагда јашајырды. Ән әсасы, о, Аллаһы разы салмаг истәјирди. Јусиф Аллаһын никаһа даир нормаларыны билирди: бир киши бир гадынла евләнмәли вә икиси «бир бәдән» олмалыдыр. Һәм дә јәгин о, Авимелек Ривганын әрли гадын олдуғуну биләндә неҹә мүнасибәт ҝөстәрдијини ешитмишди; Авимелек баша дүшүрдү ки, Ривганы алмаг сәһв һәрәкәт оларды вә халгы ҝүнаһа батарды. Сонда Јеһованын вердији хејир-дуалар Онун әхлагсызлыға даир нөгтеји-нәзәрини ҝөстәрмишди. Јусифин бүтүн бунлары билмәси, ҝөрүнүр, мирас алдығы виҹданынын сәсини ҝүҹләндирәрәк, ону ҹинси әхлагсызлығы рәдд етмәјә тәшвиг етди (Јарадылыш 2:24; 12:17-19; 20:1-18; 26:7-14).

17. Сәмави Атамызы тәглид етмәк нәјә ҝөрә бизә Јусифдән даһа асандыр?

¹⁷ Әлбәттә, инди бизим үчүн даһа асандыр. Биздә Мүгәддәс Јазыларын һамысы вар, орадан биз Атамызын дүшүнҹә тәрзини, һиссләрини, нәдән разы галдығыны вә нәји гадаған етдијини өјрәнә биләрик. Мүгәддәс Јазыларын дәринлијинә нә гәдәр чох варарыгса, Аллаһа бир о гәдәр чох јахынлашар вә Онун кими ола биләрик. Белә едәндә виҹданымызын сәси Атамызын дүшүнҹә тәрзи илә даһа чох узлашаҹаг вә Аллаһын ирадәсинә даһа чох мүвафиг олаҹаг (Ефеслиләрә 5:1-5).

18. Кечмишдә пис тә’сирләрә мә’руз галмыш олса белә, виҹданымызы е’тибарлы етмәк үчүн нә едә биләрик?

¹⁸ Бәс бизи әһатә едән мүһитин виҹданымыза ҝөстәрдији тә’сир һаггында нә демәк олар? Ола билсин, бизә гоһумларымызын вә ја бөјүдүјүмүз мүһитин дүшүнҹә тәрзи вә һәрәкәтләри тә’сир етмишдир. Беләликлә, виҹданымызын сәси боғулмуш вә ја тәһриф олунмушдур. Санки о, әтрафымыздакы адамларын ләһҹәсини ҝөтүрүб. Дүздүр, кечмишимизи дәјишдирә билмәрик, анҹаг өзүмүзә виҹданымыза јахшы тә’сир ҝөстәрәҹәк достлар вә мүһит сечә биләрик. Јеһова Атаја охшамаг үчүн узун мүддәт чалышан садиг мәсиһчиләрлә мүнтәзәм олараг бир јердә олмаг ваҹибдир. Јығынҹаг ҝөрүшләри, ҝөрүшләрдән әввәл вә сонра һәмиманлыларла үнсијјәт етмәк бунун үчүн ә’ла имкан јарадыр. Биз һәмиманлыларымызын Мүгәддәс Китаба әсасланан дүшүнҹә тәрзини вә һәрәкәтләрини, о ҹүмләдән Аллаһын бахышларына вә јолларына ујғун тәрбијә едилмиш виҹданларынын сәсинә гулаг асмаг һазырлығыны ҝөрә биләрик. Бу бизә көмәк едәҹәк ки, вахт кечдикҹә виҹданымызы Мүгәддәс Китаб принсипләринә ујғунлашдырараг Аллаһын сурәтини даһа чох әкс етдирәк. Виҹданымызын сәсини Јеһова Атанын принсипләри илә һәмаһәнҝ едәндә вә һәмиманлыларымызын јахшы нүмунәсини изләјәндә, виҹданымыз даһа е’тибарлы олаҹаг вә биз онун дедијинә гулаг асмаға даһа чох мејлли олаҹағыг (Јешаја 30:21).

19. Виҹданла бағлы һансы суаллар диггәтә лајигдир?

¹⁹ Анҹаг бир чохлары виҹданларынын сәсинә ујғун давранмаг үчүн һәр ҝүн мүбаризә апармалы олурлар. Нөвбәти мәгаләдә мәсиһчиләрин үзләшдији бир нечә вәзијјәти нәзәрдән кечирәҹәјик. Белә вәзијјәтләри арашдырараг виҹданын ролуну, инсанларын виҹданынын нә үчүн мүхтәлиф олдуғуну вә онун сәсинә даһа јахшы неҹә ҹаваб верә биләҹәјимизи ајдын ҝөрә биләрик (Ибраниләрә 6:11, 12).

[Һашијә]

Сиз нә өјрәндиниз?

• Нәјә ҝөрә нәјин дүзҝүн, нәјин јанлыш олдуғуну сөјләјән дахилдән ҝәлән сәс, јә’ни виҹдан бүтүн милләтләрдән олан инсанларда вар?

• Нә үчүн тәкҹә виҹданымызын сәсинә гулаг асмаг тәһлүкәлидир?

• Виҹданымызы неҹә тәрбијә едә биләрик?

[23-ҹү сәһифәдәки шәкилләр]

Давуд виҹдан әзабы чәкирди...

...тарсуслу Шаулун виҹданы исә сусмушду.

[14-ҹү сәһифәдәки шәкил]

Биз виҹданымызы тәрбијә едә биләрик.