Јеһованын борҹуну неҹә гајтара биләрәм?
Нәгл етди Рут Дане
Анам зарафатла дејәрди ки, 1933-ҹү ил фәлакәтли ил олду: Һитлер һакимијјәтә ҝәлди, Рома папасы бу или «мүгәддәс» елан етди вә мән дүнјаја ҝәлдим.
ВАЛИДЕЈНЛӘРИМ Франсанын Алманија сәрһәдинә јахын әразисиндә јерләшән, тарихи вилајәт олан Лотаринҝијанын Јутс шәһәриндә јашајырдылар. Онлар 1921-ҹи илдә евләнибләр. Анам мөмин католик, атам исә протестант олуб. 1922-ҹи илдә бөјүк баҹым Һелен дүнјаја ҝәлиб, о һәлә көрпә икән валидејнләрим ону католик килсәсиндә вәфтиз едибләр.
1925-ҹи илдә бир ҝүн атама алман дилиндә «Аллаһын арфасы» китабыны верибләр. Ону охујандан сонра атам һәгигәти тапдығына әмин олуб. Атам бу китабын наширләринә јазыб, онлар да она Алманијада о вахт Бибелфоршерләр кими танынан Јеһованын Шаһидләри илә әлагә јаратмаға көмәк едибләр. Атам дәрһал өјрәндикләрини башгаларына данышмаға башлајыб. Бу һеч дә анамын үрәјинҹә олмајыб. «Нә едирсән ет, бирҹә о Бибелфоршерләрә баш гошма!» — дејә анам өз ширин алман дилиндә сөјләјәрмиш. Анҹаг атамын гәрары гәти олуб вә о, 1927-ҹи илдә вәфтиз олунуб онларын сырасына гошулуб.
Бундан сонра ана нәнәм анамы тәһрик етмәјә башлајыб ки, атамдан бошансын. Бир ҝүн нәнәм мессада оланда кешиш: «Јаланчы пејғәмбәр Данедән узаг ҝәзин»,— дејә динләјиҹиләри хәбәрдар едиб. Нәнәм евә гајыдан кими, ҝүл дибчәјини јухары мәртәбәдән атамын башына атыб. Ағыр дибчәк атамын башындан јан кечиб, чијнини зәдәләјиб. Бу һадисә анамы дүшүнмәјә вадар едиб: «Әҝәр бир дин инсаны башгаларыны өлдүрмәјә тәһрик едирсә, бу дин јахшы ола билмәз». О, Јеһованын Шаһидләринин нәшрләрини охумаға башлајыр. Тезликлә анам да һәгигәти тапдығына әмин олур вә 1929-ҹу илдә вәфтиз олунур.
Јеһова баҹымла мәним үчүн реал шәхсијјәт олсун дејә валидејнләримиз әлләриндән ҝәләни едирдиләр. Онлар бизә Мүгәддәс Китаб һекајәләрини охујур, сонра да персонажларын нәјә ҝөрә бу вә ја диҝәр тәрздә даврандыгларыны сорушурдулар. Елә һәмин вахтларда, аилә бүдҹәмизә ҹидди зәрәр дәјмәсинә бахмајараг, атам ҝеҹә вә ахшам нөвбәләриндә ишләмәкдән имтина етди. О, мәсиһчи ҝөрүшләриндә вә хидмәтдә иштирак етмәк вә ушаглары илә өјрәнмә кечирмәк үчүн вахт ајырмаг истәјирди.
Башымызын үстүнү гара булудлар алыр
Валидејнләрим мүнтәзәм олараг Исвечрәдән вә Франсадан олан сәјјар нәзарәтчиләри вә бет-еллиләри гонаг дәвәт едирдиләр. Онлар бизә евимиздән ҹәми бир нечә километр аралыда јерләшән Алманијада баҹы-гардашларымызын гаршылашдыглары чәтинликләрдән данышырдылар. Насист һөкумәти Јеһованын Шаһидләрини һәбс дүшәрҝәләринә ҝөндәрир вә ушагларыны әлләриндән алырды.
Атамла анам Һеленлә мәни гаршылаша биләҹәјимиз сынаглара һазырламышдылар. Валидејнләримиз бизә рәһбәрлик верәҹәк Мүгәддәс Китаб ајәләрини әзбәрләмәјә көмәк едирдиләр. Онлар дејирдиләр: «Нә едәҹәјинизи билмәјәндә Сүлејманын мәсәлләри 3:5, 6 ајәләринин үзәриндә дүшүнүн. Мәктәбдә сынаглар сизи горхуданда 1 Коринфлиләрә 10:13 ајәсини јадыныза салын. Ишдир, биздән ајры дүшсәниз, Сүлејманын мәсәлләри 18:10 ајәсини өз-өзүнүзә тәкрарлајын». Мән 23 вә 91-ҹи мәзмурлары әзбәрләмишдим вә Јеһованын даим мәни мүдафиә едәҹәјинә әмин идим.
1940-ҹы илдә насист Алманијасы Елзас-Лотаринҝијаны өз әразисинә бирләшдирди вә јени режим һамыдан насист партијасына дахил олмағы тәләб едирди. Атам имтина етдијинә ҝөрә ҝестапо ону һәбс етмәклә һәдәләди. Анам исә һәрби ҝејим тикмәкдән имтина едәндә ҝестапо ону да һәдәләмәјә башлады.
Мәктәб мәним үчүн кабуса чеврилмишди. Һәр ҝүн дәрс башламаздан өнҹә Һитлерин шәрәфинә дуалар охунур, һамы «Һајл Һитлер!» дејә тәзим едир вә сағ әлләрини габаға узадараг дөвләт һимни ифа едирди. Валидејнләрим: «Сән “Һајл Һитлер!” демәмәлисән»,— демәк әвәзинә, мәнә виҹданымы тәрбијә етмәјә көмәк едирдиләр. Буна ҝөрә дә шәхсән өзүм гәрара ҝәлдим ки, һеч кими «Һајл Һитлер!» дејә саламламајаҹағам. Мүәллимләр мәни дөјүр вә мәктәбдән говмагла һәдәләјирдиләр. Једди јашым оланда мәктәбдә ишләјән 12 мүәллимин һамысынын гаршысында дурмалы олдум. Онлар чалышырдылар ки, мәни «Һајл Һитлер!» демәјә мәҹбур етсинләр. Буна бахмајараг, Јеһованын көмәји илә иманда мөһкәм галдым.
Мүәллимләрдән бири мәни дилә тутмаға башлады. О, мәним јахшы шаҝирд олдуғуму вә мәни чох истәдијини, мәктәбдән говулсам, чох кәдәрләнәҹәјини сөјләди. О деди: «Әлини габаға узатмасан да олар, бир азҹа галдырсан, кифајәтдир. “Һајл Һитлер!” демәјин мәҹбури дејил. Јаландан да олса, ағзыны тәрпәт».
Мүәллимәмин дедикләрини анама данышанда о, мәнә Бабил падшаһынын гојдуғу һејкәлин гаршысында дуран үч ибрани ҝәнҹин әһвалатыны хатырлатды вә сорушду: «Онлардан нә ҝөзләнилирди?» «Баш әјмәк»,— дејә ҹаваб вердим. «Әҝәр һәмин ан онлар әјилиб ајаггабыларынын бағынын бағласајдылар, сәнҹә, бу, дүзҝүн олардымы? Өзүн гәрар вер; дүзҝүн һесаб етдијин кими давран». Шадрак, Мешак вә Авед-Него кими, мән дә Јеһова гаршысында садиглијими горумаг гәрарына ҝәлдим (Дан. 3:1, 13-18).
Мүәллимләр мәни бир нечә дәфә мәктәбдән говмуш вә валидејнләримдән ајырмагла тәһдид етмишдиләр. Мән чох горхурдум, лакин валидејнләрим һәмишә мәнә үрәк-дирәк верирдиләр. Мәктәбә ҝедәндә анам мәнимлә бирҝә дуа едиб мәни Јеһоваја әманәт едәрди. Һәгигәтдә мөһкәм олмағым үчүн Јеһованын мәнә ҝүҹ верәҹәјини билирдим (2 Кор. 4:7). Атам мәнә деди ки, мәктәбдә тәзјиг һәддиндән артыг ҝүҹлү оларса, евә ҝәлмәкдән чәкинмәмәлијәм. «Биз сәни севирик. Сән һәмишә бизим гызымыз олаҹагсан. Бу, сәнинлә Јеһова арасында олан мәсәләдир»,— дејә о сөјләди. Атамын сөзләри ‘нөгсансызлығымы’ горумаг гәтијјәтими даһа да мөһкәмләндирди (Әјј. 27:5, ЈД).
Ҝестапочулар Јеһованын Шаһидләринин нәшрләрини тапмаг үчүн тез-тез евимиздә ахтарыш едир вә валидејнләрими сорғу-суала чәкирдиләр. Онлар анамы апарыб саатларла сахлајыр, атамла баҹымы исә иш јерләриндән ҝөтүрүб апарырдылар. Мәктәбдән гајыданда һеч вахт билмирдим, анам евдә олаҹаг, ја јох. Бәзән гоншумуз мәнә дејирди: «Онлар сәнин ананы апардылар». Онда евдә ҝизләниб өз-өзүмдән сорушурдум: «Ҝөрәсән, ону инҹитмирләр ки? Анамы бир даһа ҝөрәҹәјәмми?»
Сүрҝүн
1943-ҹү илин јанварын 28-дә ҝестапочулар сәһәр саат дөрдүн јарысында бизи јухудан ојатдылар. Онлар дедиләр ки, әҝәр валидејнләрим, баҹым вә мән насист партијасына гошулсаг, сүрҝүн едилмәјәҹәјик. Һазыр олмаг үчүн бизә үч саат вахт вердиләр. Анам белә һаллар үчүн һәмишә ичиндә дәјишәк палтар вә Мүгәддәс Китаб олан чанталарымызы һазыр сахлајырды. Буна ҝөрә дә бизим дуа етмәјә вә бир-биримизи руһландырмаға фүрсәтимиз олду. Атам бизә хатырлатды ки, бизи һеч нә ‘Аллаһын мәһәббәтиндән мәһрум етмәјә гадир дејил’ (Ром. 8:35-39).
Ҝестапочулар ҝери дөндүләр. Мән Англед адлы јашлы баҹымызын бизи ҝөз јашлары илә јола салдығыны һеч вахт унутмајаҹағам. Ҝестапочулар бизи Метс шәһәриндәки дәмирјол стансијасына ҝәтирдиләр. Гатарла үч ҝүн јол ҝетдикдән сонра биз Полшадакы Освентсим һәбс дүшәрҝәсинин нәздиндә олан Кохловитсе дүшәрҝәсинә ҝәлиб чатдыг. Ики ајдан сонра бизи вахтилә монастыр олмуш Гливитсе әмәк дүшәрҝәсинә кечирдиләр. Насистләр бизә дедиләр ки, әҝәр имандан имтина етмә һаггында сәнәдә һамымыз гол чәксәк, азад олунаҹағыг вә әмлакымыз ҝери гајтарылаҹаг. Атамла анам имтина едәндә әсҝәрләр дедиләр: «Сиз ев үзүнә һәсрәт галаҹагсыныз!»
Ијунда бизи Свентохловитсејә көчүрдүләр, орада мәним индијәдәк әзаб чәкдијим башағрыларым башлады. Бурада бармагларыма инфексија дүшдү вә һәким кејидиҹи вурмадан бир нечә дырнағымы чыхартды. Јахшы ки, мүһафизәчиләрин мүхтәлиф тапшырыгларыны јеринә јетирмәклә бағлы тез-тез чөрәкханаја ҝетмәли олурдум. Орада ишләјән гадын һәмишә мәнә јемәјә бир шеј верәрди.
1943-ҹү илин октјабр ајында Зомбковитседәки дүшәрҝәјә ҝөндәриләнәдәк биз бир аилә кими диҝәр мәһбуслардан ајры галырдыг. Биз 60 нәфәр киши, гадын вә ушагларла бирҝә чардагда јатырдыг. Есесчиләр әлләриндән ҝәләни едирдиләр ки, јемәјимиз ијрәнҹ вә јарарсыз олсун.
Чәтинликләрә бахмајараг, һеч вахт үмидимизи итирмирдик. Вахтилә биз «Ҝөзәтчи Гүлләси»ндә охујурдуг ки, мүһарибәдән сонра бөјүк мигјасда тәблиғ иши кечириләҹәк. Буна ҝөрә дә биз нә үчүн изтираб чәкдијимизи вә чәтинликләримизин тезликлә сона чатаҹағыны билирдик.
Мүттәфиг гошунларын јахынлашдығыны биләндә насистләрин мүһарибәни удузмаг үзрә олдуғуну анладыг. 1945-ҹи илин әввәлиндә есесчиләр дүшәрҝәмизи тәрк етмәк гәрарына ҝәлдиләр. Онлар бизи пијада тәхминән 240 километр јол ҝетмәјә мәҹбур етдиләр. Биз февралын 19-да јола чыхдыг вә дөрд һәфтәдән сонра Алманијанын Штајнфелс шәһәринә ҝәлиб чатдыг, бурада мүһафизәчиләр мәһбуслары шахтаја салдылар. Чохлары елә дүшүнүрдү ки, бизи өлдүрәҹәкләр. Лакин һәмин ҝүн мүттәфиг гошунлар ҝәлди вә есесчиләр бизи гојуб гачды. Бунунла да ағыр сынагларымыза сон гојулду.
Мәгсәдләримә наил олурам
1945-ҹи ил мај ајынын 5-дә, тәхминән ики ил јарым кечәндән сонра биз Јутсдакы евимизә гајытдыг, үст-башымыз чирк ичиндә иди вә бизи бит басмышды. Февралдан бәри әјин-башымызы дәјишмирдик, буна ҝөрә дә көһнә пал-палтарларымызын һамысыны јандырмаг гәрарына ҝәлдик. Анамын о заман дедији сөзләр индијәдәк јадымдадыр: «Гој бу, һәјатымызын ән ҝөзәл ҝүнү олсун. Бизим һеч нәјимиз јохдур. Һәтта үстүмүздә олан палтар белә өзүмүзүн дејил. Амма дөрдүмүз дә евә садиг гајытдыг. Ҝүзәштә ҝетмәдик».
Исвечрәдә үч ај мүалиҹә алдыгдан сонра мәктәбә гајытдым вә артыг говулаҹағымдан горхмурдум. Инди биз руһани баҹы-гардашларымызла ҝөрүшүр вә ачыг шәкилдә тәблиғ едә билирдик. 1947-ҹи ил августун 28-и Јеһоваја илләр өнҹә вердијим вәди һамынын гаршысында символизә етдим: атам мәни Мозел чајында вәфтиз етди. Онда мәним 13 јашым варды. Мән дәрһал пионер хидмәтинә башламаг истәдим, амма атам исрар етди ки, әввәлҹә бир сәнәтә јијәләним. Буна ҝөрә дә мән дәрзилији өјрәндим. 1951-ҹи илдә, 17 јашым оланда јахынлыгда јерләшән Тјонвил шәһәриндә хидмәт етмәк үчүн пионер тәјин олундум.
Һәмин ил мән Парисдә кечирилән конгресдә иштирак етдим вә миссионер хидмәти үчүн әризә долдурдум. Јашым чатмадығы үчүн Нејтан Норр гардаш деди ки, әризәмә сонра бахылаҹаг. 1952-ҹи илин ијунунда Ҝөзәтчи Гүлләсинин Мүгәддәс Китаб Мәктәби Ҝилеадын (АБШ, Нју-Јорк, Саут-Лансинг) 21-ҹи синфинә дәвәт алдым.
Ҝилеад Мәктәби вә сонракы илләр
Ҝилеад Мәктәби һәјатымда хүсуси бир һадисә олду! Мән чох вахт ҹамаат гаршысында доғма дилимдә данышмагда чәтинлик чәкирдим. Инди исә мән инҝилис дилиндә данышмалы идим. Лакин мүәллимләр гајғыкешликлә мәнә көмәк едирдиләр. Гардашлардан бири адымы «Падшаһлыг тәбәссүмү» гојмушду, чүнки утананда һәмишә ҝүлүмсәјирдим.
Бурахылышымыз 1953-ҹү ил ијулун 19-да Нју-Јоркдакы «Јанки» стадионунда кечди вә мән Ида Кандүссо (сонрадан Саниобос) баҹы илә бирҝә Парисә тәјин олундум. Варлы-карлы парислиләрә тәблиғ етмәјә горхсам да, бир чох һәлим инсанларла Мүгәддәс Китаб өјрәнмәси кечирирдим. Ида аилә һәјаты гурду вә 1956-ҹы илдә Африкаја көчдү, мән исә Парисдә галдым.
Мән 1960-ҹы илдә Бет-Елдә хидмәт едән бир гардашла аилә гурдум, сонра биз Шомон вә Вишидә хүсуси пионер кими хидмәт етдик. Беш ил сонра вәрәм хәстәлијинә тутулдум вә пионер хидмәтини дајандырмалы олдум. Өзүмү чох пис һисс едирдим, чүнки ушаглыгдан мәгсәдим таммүддәтли хидмәт етмәк вә бу хидмәтдә галмаг иди. Бир гәдәр сонра әрим башга гадына ҝөрә мәни атыб ҝетди. Бу ағыр илләрдә баҹы-гардашлар мәнә дајаг олдулар вә Јеһова даима гајғы јүкүмү чәкирди (Мәз. 68:19).
Һал-һазырда мән Нормандијанын Лувје шәһәриндә, Франса филиалынын јахынлығында јашајырам. Сәһһәтимлә бағлы проблемләрә бахмајараг, һәјатымда Јеһованын әлини ҝөрмәк мәнә хошбәхтлик ҝәтирир. Алдығым тәрбијә бу ҝүн дә дүзҝүн әһвал-руһијјәни горумагда мәнә көмәк едир. Валидејнләрим мәнә Јеһованы севиб, Онунла сөһбәт едә биләҹәјими, ејни заманда Онун дуаларыма ҹаваб верән реал Шәхсијјәт олдуғуну өјрәтмишдиләр. Һәгигәтән дә, «мәнә етдији ҹомәрдлијә ҝөрә Рәббин борҹуну неҹә гајтара биләрәм?» (Мәз. 116:12).
[5-ҹи сәһифәдәки шәкил]
Алты јашым оланда (чијнимдә әлејһгаз)
[5-ҹи сәһифәдәки шәкил]
16 јашым оланда миссионер вә пионерләрлә бирҝә Лүксембургда хүсуси тәблиғ кампанијасы заманы
[5-ҹи сәһифәдәки шәкил]
Валидејнләримлә бирҝә конгресдә, 1953-ҹү ил
[6-ҹы сәһифәдәки шәкил]
«Һәјатымда Јеһованын әлини ҝөрмәк мәнә хошбәхтлик ҝәтирир»