Мүгәддәс Јазыларын китабы нөмрә 25 — Мәрсијәләр

Јазан: Јеремја

Јазылдығы јер: Јерусәлимин јахынлығында

Јазылмасы баша чатыб: б. е. ә. 607-ҹи ил

АЛЛАҺДАН илһам алмыш Мүгәддәс Јазыларын бу һиссәсинә верилән ад чох мүнасибдир. Бу парча б. е. ә. 607-ҹи илдә Јерусәлим Бабил падшаһы Навуходоносор тәрәфиндән јерлә јексан едилән заман Аллаһын сечилмиш халгынын башына ҝәлән бәлалара ҝөрә дәрин һүзн һисси ифадә едән матәм маһнысыдыр. Гәдим ибрани дилиндә китаб биринҹи сөзә әсасән Ејха! («Неҹә!») адланыр. Јунанҹа Септуагинтаны тәрҹүмә едәнләр китабы Треној, јә’ни «Мәрсијәләр», «Матәм маһнылары» адландырдылар. Бабил Талмудунда «Мәрсијәләр», «Елеҝијалар» мә’насыны дашыјан Кинот ифадәси истифадә олунур. Латынҹа јазан Јероним китаба Ламентатионес адыны вермишдир, бу да китабын бир чох Авропа дилләриндә бу ҹүр адланмасынын әсасы олмушдур.

² Азәрбајҹан дилинә тәрҹүмә олунмуш Мүгәддәс Китабда «Мәрсијәләр» китабы «Јеремја»дан сонра ҝәлир, ибрани канонунда исә Аҝиограф, јә’ни Јазылар бөлмәсиндә јерләшир. Бура, һәмчинин үмуми Меҝиллот (Тумарлар) башлығы алтында топланмыш беш тумар — «Нәғмәләр нәғмәси», «Рут», «Ваиз» вә «Естер» китаблары да дахилдир. Ибраниҹә Мүгәддәс Јазыларын бә’зи мүасир тәрҹүмәләриндә «Мәрсијәләр» китабы «Рут» вә ја «Естер»лә «Ваиз» китабы арасында јерләшир. Анҹаг гәдим әлјазмаларда исә о «Јеремја» китабындан сонра ҝәлир вә бу да Азәрбајҹан дилиндә олан Мүгәддәс Јазылардакы китабларын сырасына мүвафигдир.

³ Китабда онун мүәллифи һагда һеч нә дејилмәсә дә, чох еһтимал ки, ону Јеремја јазмышдыр. Китаб Јунанҹа Септуагинтада нөвбәти ҝириш сөзләрлә башланыр: «Исраил сүрҝүн олундугдан, Јерусәлим дә виран едилдикдән сонра Јеремја һөнкүр-һөнкүр ағлајыб Јерусәлим һаггында бу мәрсијәни демәјә башлады». Јероним бу сөзләри әлавә һесаб едиб өз тәрҹүмәсиндә бурахмышдыр. Бунунла белә, јәһудиләр «Мәрсијәләр» китабынын мүәллифлијини ән’әнәви олараг Јеремјаја аид едирләр; бундан әлавә, онун мүәллифлијини Сурија Мүгәддәс Китабы, латынҹа Вулгата, Јонатанын Таргуму, Бабил Талмуду вә башга тәрҹүмәләр дә тәсдигләјир.

⁴ Бә’зи тәнгидчиләр, «Мәрсијәләр» китабыны Јеремјанын јазмадығыны сүбут етмәјә чалышмышлар. Лакин бир Мүгәддәс Китаб шәрһиндә Јеремјанын мүәллифлијинә сүбут олараг «2-ҹи вә 4-ҹү фәсилләрдә Јерусәлимин тәфсилатлы тәсвиринә» диггәт јетирилир вә дејилир ки, «буну јалныз һәмин һадисәләрин шаһиди едә биләрди; бундан әлавә поемаларда дәрин шәфгәт вә пејғәмбәрлик руһу һисс олунур, ејни заманда үслубу, фразеолоҝијасы вә фикирләри Јеремјаја хасдыр»a. «Јеремја» вә «Мәрсијәләр» китабында дәрин кәдәр әламәти олараг «ҝөзләримдән јаш ахыр» (Мәрс. 1:16; 2:11; 3:48, 49; Јер. 9:1; 13:17; 14:17), јахуд да ганунсузлуға гәрг олмуш пејғәмбәрләрин вә каһинләрин нә дәрәҹәдә ијрәнҹ олдугларына даир охшар ифадәләрә чох раст ҝәлирик (Мәрс. 2:14; 4:13, 14; Јер. 2:34; 5:30, 31; 14:13, 14). Јеремја 8:18-22 вә 14:17, 18 ајәләриндәки парчадан ҝөрүрүк ки, пејғәмбәр «Мәрсијәләр» китабынын јазылдығы гәмҝин үслубда јазмағы ҝөзәл баҹарырды.

⁵ Һесаб олунур ки, китаб б. е. ә. 607-ҹи илдә Јерусәлимин дағылмасындан аз сонра јазылмышдыр. Мүһасирә илә вә од тутуб јанан шәһәрлә бағлы горхунҹ хатирәләр Јеремјанын јаддашында һәлә тәзә иди, бу сәбәбдән о өз ағры-аҹысыны даһа ифадәли тәсвир едир. Бир Мүгәддәс Китаб шәрһчиси гејд едир ки, кәдәр мәрсијәнин һәр бир нөвбәти һиссәсиндә дөнә-дөнә ифадә олунур. Даһа сонра о әлавә едир: «Бу һәјәҹан долу фикирләр ән инандырыҹы сүбутдур ки, китабын мөвзусу онун тәхмини нәгл етдији һадисәләрә вә тәлаш һиссләринә олдугҹа јахындыр»b.

⁶ «Мәрсијәләр» китабынын композисијасы Мүгәддәс Китаб алимләри үчүн бөјүк мараг доғурур. Китаба беш фәсил, јә’ни беш лирик поема дахилдир. Илк дөрд фәслин һәр бир бејти ибрани әлифбасы сырасы илә дүзүлән 22 һәрфдән бири илә башланан акростих принсипә әсасән гурулуб. Бунунла белә, 66 ајәдән ибарәт олан үчүнҹү фәсил, сәтирләринин һамысы ејни һәрфлә башланан үч мисралы бәндләрә бөлүнүр. Бешинҹи фәсил 22 ајәдән ибарәт олмасына бахмајараг, акростих үслубда јазылмајыб.

⁷ Јерусәлимин Навуходоносор тәрәфиндән мүһасирәси, зәбт едилмәси вә дағыдылмасы барәдә Јеремја пејғәмбәрин мәрсијәләри, диҝәр әдәби әсәрләрин фонунда өз парлаглығы, ифадә етдији образ вә һиссләрин ҝүҹү илә фәргләнир. Мәрсијәләрин тәртибчиси виранәлији, изтираб вә тәлашы ҝөрүб дәрин кәдәр һисси кечирир. Шәһәрдәки аҹлыг, гылынҹ вә диҝәр дәһшәтли фәлакәтләр, халгын, пејғәмбәрләрин вә каһинләрин ҝүнаһларынын ҹәзасы олду. Үмид вә иман јалныз Јеһовајадыр, шәһәрин бәрпа олунмасы үчүн јалварышлар да мәһз Она үнванланмышдыр.

БИЗӘ ФАЈДАСЫ

¹³ «Мәрсијәләр» китабында пејғәмбәрин Аллаһа там е’тибар етдији ифадә олунур. Шәһәрин дармадағын едилмәси уҹбатындан гәм-гүссә ичиндә олан вә инсанлара һеч бир үмиди галмајан пејғәмбәр јалныз Каинатын Аллаһы Јеһованын верә биләҹәји хиласа бел бағлајыр. «Мәрсијәләр» китабы, шүбһәсиз, Аллаһын һәгиги хидмәтчиләрини итаәтә вә сәдагәтә тәшвиг едир, ејни заманда да Онун әзәмәтли адына вә бу адын дашыдығы мә’наја һөрмәт етмәјәнләри нә ҝөзләдијинә даир хәбәрдар едир. Тарихдә елә бир шәһәр олмајыб ки, онун дағылмасына ҝөрә белә тә’сирли вә һәјәҹанлы тәрздә мәрсијә дејилсин. Әлбәттә, Аллаһын үсјанкарлара вә инадкарлара, о ҹүмләдән төвбә етмәјәнләрә неҹә сәрт јанашдығыны билмәк фајдалыдыр.

¹⁴ «Мәрсијәләр» китабынын фајдасы, һәмчинин ондан ибарәтдир ки, орада Аллаһын бир сыра хәбәрдарлыгларынын вә пејғәмбәрликләринин иҹрасы ҝөстәрилир (Мәрс. 1:2 — Јер. 30:14; Мәрс. 2:15 — Јер. 18:16; Мәрс. 2:17 — Лев. 26:17; Мәрс. 2:20 — Ганун. т. 28:53). Бундан әлавә «Мәрсијәләр»ин мәзмуну Ганунун тәкрары 28:63-65 ајәләринин јеринә јетмәсинин парлаг сүбутудур. Китабда, һәмчинин Мүгәддәс Јазыларын диҝәр һиссәләринә бир сыра истинадлар едилир (Мәрс. 2:15 — Мәз. 48:2; Мәрс. 3:24 — Мәз. 119:57). Даниел 9:5-14 ајәләри халгын өз ҝүнаһлары уҹбатындан фәлакәтә уғрадығыны ҝөстәрәрәк, Мәрсијәләр 1:5 вә 3:42 ајәләриндәки фикри тәсдиглә­јир.

¹⁵ Јерусәлимин фаҹиәси неҹә дә бөјүкдүр! Бунлара бахмајараг, «Мәрсијәләр» китабында Јеһованын Өз севҝи долу хејирхаһлығыны вә мәрһәмәтини ҝөстәрәҹәјинә, Сиону хатырлајаҹағына вә ону гајтараҹағына әминлик сәсләнир (Мәрс. 3:31, 32; 4:22). Китабда Давуд вә Сүлејманын Јерусәлимдә падшаһлыг етдикләри замана, јә’ни ‘әввәлки ҝүнләрә гајыдаҹагларына’ үмид ифадә олунур. Јеһованын Давудла кәсдији әбәди падшаһлыг әһди һәлә дә гүввәдә галыр! «Рәббин... мәрһәмәти түкәнмәздир. Һәр сәһәр бунлар тәзәләнир». Јеһова мәрһәмәтини салеһ Падшаһлығын рәһбәрлији алтында бүтүн ҹанлыларын миннәтдарлыгла «Рәбб мәним нәсибимдир» дејә нида едәҹәкләри вахта гәдәр Ону севәнләрә ҝөстәрәҹәк (5:21; 3:22-24).

[Һашијәләр]