Мүгәддәс Јазыларын китабы нөмрә 38 — Зәкәријјә

Јазан: Зәкәријјә

Јазылдығы јер: Јерусәлим

Јазылмасы баша чатыб: б. е. ә. 518-ҹи ил

Әһатә етдији дөвр: б. е. ә. 520-518-ҹи илләр

ӘТАЛӘТ! Зәкәријјә пејғәмбәрлик етмәјә башлајанда, Јерусәлимдә Јеһованын мә’бәдинин тикинтиси бу вәзијјәтдә иди. Биринҹи мә’бәди Сүлејман једди ил јарыма тикмишди (1 Пад. 6:37, 38). Јәһудиләрин сүрҝүндән Јерусәлимә гајытмасындан артыг 17 ил кечмишди, анҹаг мә’бәдин тикилиб баша чатмасына һәлә дә чох галмышды. Ахырда Артахшастанын (Бардија вә ја Гаумата) әмри илә тикинти иши тамамилә дајандырылмышды. Лакин гадағаја бахмајараг, исраиллиләр јенидән ишә башладылар. Јеһова Һаггај вә Зәкәријјәни ҝөндәрмишди ки, тикинтини јенидән башлајыб, сона чатдырмаг үчүн халгы ојатсынлар (Езра 4:23, 24; 5:1, 2).

² Гаршыдакы иш јәһудиләрә дағ бојда ҝөрүнүрдү (Зәк. 4:6, 7). Дүшмәнләрин сајы чох, өзләри исә аз идиләр, Давуд нәслиндән олан Зеруббабил онларын рәиси олса да, өзләринин падшаһы јох иди, јаделлиләр онлара һөкмранлыг едирдиләр. Белә бир вәзијјәтдә тәслим олмаг вә јалныз өзүнү дүшүнмәк неҹә дә асан иди. Заман исә онлардан мөһкәм иман вә гәтијјәт тәләб едирди! Зәкәријјә јәһудиләрин диггәтини Аллаһын һәм о ҝүнләр, һәм дә ҝәләҹәк үчүн олан мөһтәшәм нијјәтләринә јөнәлдиб, онлары башладыглары иши сона чатдырмаға һәвәсләндирмәк үчүн чағырылмышды (8:9, 13). Инди нашүкүр ата-бабаларына охшамағын вахты дејилди (1:5, 6).

³ Зәкәријјә ким иди? Мүгәддәс Китабда Зәкәријјә адлы 30-а јахын адам хатырланыр. Лакин адыны дашыдығы китабын мүәллифи, «Иддо оғлу Берекја оғлу Зәкәријјә пејғәмбәр» кими тәгдим олунур (Зәк. 1:1; Езра 5:1; Неһ. 12:12, 16). Онун ады (ибраниҹә Зехарја) «Јеһова јада салыб» мә’насыны дашыјыр. «Зәкәријјә» китабы ајдын сурәтдә ҝөстәрир ки, «Ордулар Рәбби» Јеһова Өз халгыны унутмур вә Өз ады наминә халгына хејирхаһлыг едир (Зәк. 1:3). Китабдакы тарихләр ән азы ики ил әрзиндә ҹәрәјан едән һадисәләри әһатә едир. «Даранын һакимијјәтинин икинҹи илиндә, сәккизинҹи ајда» (б. е. ә. 520-ҹи ил, октјабр-нојабр) мә’бәдин тикинтиси јенидән башланды, елә һәмин илдә дә Зәкәријјә пејғәмбәр тә’јин олунду (1:1). Китабда һабелә ‘Падшаһ Даранын һакимијјәтинин дөрдүнҹү или, доггузунҹу ај олан Кислев ајынын дөрдүнҹү ҝүнү’ (тәхминән б. е. ә. 518-ҹи ил, 1 декабр) хатырланыр (7:1). Демәли, шүбһә јохдур ки, Зәкәријјә б. е. ә. 520-518-ҹи илләрдә пејғәмбәрлик хидмәтиндә олмуш, һәмчинин пејғәмбәрликләрини гәләмә алмышдыр (Езра 4:24).

⁴ Зәкәријјә китабыны тәдгиг едәнләр үчүн онун доғрулуғуну сүбут едән чохлу сајда дәлилләр мөвҹуддур. Тирин нүмунәсини ҝөтүрәк. 13 иллик мүһасирәдән сонра Бабил падшаһы Навуходоносор Тири виран гојду. Анҹаг бу һәлә Тирин там сүгуту дејилди. Илләр сонра, Зәкәријјә Тирин јерлә-јексан едиләҹәјини сөјләмишди. Македонијалы Исҝәндәр Тирин ада һиссәсини, тикдији мәшһур бәндин васитәсилә дармадағын едиб, шәһәри амансызҹасына јандырды вә бунунла да, Зәкәријјәнин ики әср әввәл сөјләдији пејғәмбәрлији јеринә јетирдиa (Зәк. 9:2-4).

⁵ Китабын Аллаһдан илһам алмасына ән инандырыҹы сүбут Иса Мәсиһлә бағлы орада јазылан пејғәмбәрликләрин јеринә јетмәсидир. Зәкәријјә 9:9 — Матта 21:4, 5 вә Јәһја 12:14-16; Зәкәријјә 12:10 — Јәһја 19:34-37; Зәкәријјә 13:7 — Матта 26:31 вә Марк 14:27 ајәләрини мүгајисә етсәк, буну ҝөрәҹәјик. Һабелә Зәкәријјә 8:16 — Ефеслиләрә 4:25; Зәкәријјә 3:2 — Јәһуда 9; Зәкәријјә 14:5 — Јәһуда 14 ајәләри арасындакы охшарлығы да нәзәрдән гачырмаг олмаз. Аллаһын Кәламындакы һәмаһәнҝлик доғрудан да валеһедиҹидир!

⁶ Бир чох Мүгәддәс Китаб тәнгидчиләри иддиа едирләр ки, 9-ҹу фәсилдән башлајараг китабын јазы үслубу дәјишдији үчүн бу һиссәни Зәкәријјә јазмамышдыр. Анҹаг үслубун дәјишилмәси јалныз вә јалныз мөвзу илә әлагәлидир. Илк сәккиз фәсилдә даһа чох Зәкәријјәнин ҝүнләриндәки инсанлар үчүн әһәмијјәт дашыјан мәсәләләрдән данышылыр, 9-дан 14-дәк олан фәсилләрдә исә пејғәмбәр узаг ҝәләҹәјә нәзәр салыр. Диҝәрләрини исә Маттанын Зәкәријјәдән ҝәтирдији ситаты Јеремјанын адына јазмасы тәәҹҹүбләндирир (Мат. 27:9; Зәк. 11:12). Садәҹә олараг бир вахтлар Сонракы Пејғәмбәрләрин биринҹиси, мүасир Мүгәддәс Китабда олдуғу кими Јешаја дејил, Јеремја һесаб едилиб. Матта Зәкәријјәни «Јеремја» адландырмагла јәгин ки, Мүгәддәс Јазыларын бүтөв бир һиссәсини, һәмин һиссәнин биринҹи китабынын ады илә адландыран јәһуди ән’әнәсинә мүвафиг һәрәкәт етмишдир. Иса да Јазылар адлы һиссәјә дахил олан бүтүн китаблары ‘Мәзмурлар’ адландырмышды (Лука 24:44)b.

⁷ Китабын 6-ҹы фәслинин 8-ҹи ајәсинәдәк Даниел вә Језекелин ҝөрдүјүнә бәнзәр, әсасән мә’бәдин бәрпасына аид, сәккиз ҝөрүнтү јазылыб. Онлардан сонра исә тәмиз ибадәт, бәрпа вә Јеһованын мүһарибәсинә даир Аллаһын һөкмләри вә пејғәмбәрликләр јазылыб.

БИЗӘ ФАЈДАСЫ

²³ Зәкәријјәнин пејғәмбәрлијини өјрәниб, үзәриндә дүшүнсәк иманымызы мөһкәмләдән билијә саһиб оларыг. Зәкәријјә 50 дәфәдән артыг ‘Ордулар Рәбби’ Јеһованын Өз халгы үчүн вурушдуғуну вә ону мүдафиә етдијини, она лазыми ҝүҹү вердијини вурғулајыр. Даға бәнзәр мүгавимәтләр мә’бәдин тикилиб тамамланмасы үчүн тәһлүкә јараданда Зәкәријјә е’лан етди: «Зеруббабилә Рәббин сөзү будур: “Ҝүҹлә, гүдрәтлә јох, јалныз Мәним Руһумла иш ҝөрәҹәксән” дејир Ордулар Рәбби. Сән кимсән, еј уҹа дағ? Зеруббабилин өнүндә дүзәнлијә чевриләҹәксән». Мә’бәд Јеһованын руһунун көмәјилә тикилиб гуртарды. Ејнилә бу ҝүн, манеәләрлә үзләшәндә Јеһоваја иман етсәк, онларын өһдәсиндән ҝәләҹәјик. Иса өз шаҝирдләринә демишди: «Сиздә бир хардал тохуму гәдәр иман оларса вә сиз бу даға: ”Бурадан ораја көч”, — десәниз, о көчәр вә сизин үчүн мүмкүн олмајан һеч бир шеј олмаз» (Зәк. 4:6, 7; Мат. 17:20).

²⁴ Зәкәријјә 13-ҹү фәслин 2-6-ҹы ајәләриндә Јеһованын халгыны башгаларындан фәргләндирән сәдагәти тәсвир едир. Јеһованын тәшкилатында бу ҝүн мүшаһидә олунан садиглик тәсвир олунур. Бу, инсанлар арасындакы һәр бир мүнасибәтдән, һәтта ган гоһумлуғундан да үстүн олмалыдыр. Әҝәр јахын гоһум Јеһованын адындан јалан пејғәмбәрлик едәрсә, башга сөзлә, Падшаһлыг хәбәринә зидд данышарса, јығынҹагда Аллаһын халгына пис тә’сир ҝөстәрмәјә чалышарса онун аилә үзвләри јығынҹағын чыхардығы истәнилән һүгуги гәрары дәстәкләмәлидир. Јалан пејғәмбәрлик едән јахын доста гаршы да ејни мөвге тутулмалыдыр ки, о, һәрәкәтиндән утансын вә пешман олсун.

²⁵ Илк абзасларда охудуғумуз кими, Исанын ‘ешшәјә минән’ һәлим падшаһ кими Јерусәлимә ҝәлмәсини, ‘отуз ҝүмүшә’ әлә верилмәсини, һәмин вахт шаҝирдләринин пәрән-пәрән дүшмәсини вә дирәкдә асыларкән әсҝәрин низә илә онун бөјрүнү дешмәсини Зәкәријјә тәфәррүаты илә габагҹадан сөјләмишди (Зәк. 9:9; 11:12; 13:7; 12:10). Пејғәмбәрликдә һәм дә Јеһованын мә’бәдини инша едән ‘Пөһрәдән’ данышылыр. Јешаја 11:1-10; Јеремја 23:5 вә Лука 1:32, 33 ајәләрини мүгајисә етсәк ҝөрәрик ки, о, «Әбәди олараг Јагубун соју үзәриндә һөкмранлыг едәҹәк» Иса Мәсиһдир. Зәкәријјә ‘Пөһрәни’ тахтда отуран каһин адландырыр ки, бу да һәвари Павелин сөзләринә ујғун ҝәлир. О јазырды ки, Иса ‘әбәдијјәтә гәдәр Мәлкиседег рүтбәли Баш Каһинимиз олмушдур’ вә «О, ҝөјләрдә, Әзәмәтли Аллаһын тахтынын сағында отурмушдур» (Зәк. 6:12, 13, КМ; Ибр. 6:20; 8:1). Пејғәмбәрликдә ‘Пөһрәнин’ Баш Каһин олдуғу вә ҝөјдә Аллаһын тахтынын сағында отурдуғу ҝөстәрилсә дә, Јеһова вар олан һәр шејин Һөкмдары адланыр: «Рәбб бүтүн дүнјанын падшаһы олаҹаг. О ҝүн јалныз Рәбб вә Онун ады уҹалаҹаг» (Зәк. 14:9).

²⁶ О дөврдән данышанда пејғәмбәр «О ҝүн» ифадәсини 20 дәфә тәкрар едир, һәтта пејғәмбәрлијинә дә бу ифадә илә јекун вурур. Тез-тез ишләнән бу ифадәнин контекстинә нәзәр салсаг ҝөрәрик ки, Јеһованын бүтүн бүтләрин адларыны силәҹәји вә јалан пејғәмбәрләри јер үзүндән көкүнү кәсәҹәји бир ҝүн олаҹаг (13:2, 4). Һәмин ҝүн Јеһова тәҹавүзкар халгларла мүһарибә едәҹәк, араларында чахнашма салыб, онлары мәһв едәҹәк, өз халгына исә ‘дағларындакы вадидә’ сығынаҹаг верәҹәк (14:1-5, 13; 12:8, 9). Бәли, «О ҝүн өзләринин Аллаһы Рәбб халгынын сүрүсү кими онлары хилас едәҹәк» вә һәр кәс гоншусуну өз тәнәјинин, әнҹир ағаҹынын алтына чағыраҹаг (Зәк. 9:16; 3:10; Мик. 4:4). Бу мөһтәшәм ҝүндә Ордулар Рәбби Јеһова Өз халгынын ‘арасында’ јашајаҹаг, «Јерусәлимдән һәјат верән сулар ахаҹаг». Зәкәријјәнин сөзләринә ҝөрә ‘о ҝүндә’ баш верән һадисәләр Падшаһлыг вә’диндәки ‘јени бир сәма вә јени бир јерин’ ҹарчысы олаҹагдыр (Зәк. 2:11; 14:8; Вәһј 21:1-3; 22:1).

²⁷ «Бу ҝүнү ким әһәмијјәтсиз һесаб едә биләр?», дејә Јеһова сорушур. Тәсәввүр един! Бүтүн Јер күрәсиндә белә фираванлыг һөкм сүрәҹәк: ‘Бир чох халглар вә гүдрәтли милләтләр Ордулар Рәббини ахтармаг үчүн Јерусәлимә ҝәләҹәк, мүхтәлиф дилләрдә данышан милләтләрдән олан он адам бир Јәһудинин әтәјиндән јапышыб “гој сизинлә ҝедәк, чүнки Аллаһын сизинлә олдуғуну ешитмишик” дејәҹәк’. «О ҝүн» атын зынгыровларында да «Мүгәддәслик Јеһоваја мәхсусдур!» (ЈД) сөзләри јазылаҹаг. Бу үрәкачан пејғәмбәрликләри тәдгиг етмәк сон дәрәҹә фајдалыдыр, чүнки онлар Јеһованын адынын Падшаһлыг Зүрријјәти васитәсилә мүгәддәс тутулаҹағыны ҝөстәрир (Зәк. 4:10; 8:22, 23; 14:20).

[Һашијәләр]