Јанлыш тәрздә тәгдим олунмуш китаб

“Јерин өз оху вә Ҝүнәш әтрафында икигат дөвр етмәси нәзәријјәси јаландыр вә Мүгәддәс Јазылара тамамилә зиддир”. Рома-католик килсәси Индексинин Конгрегасијасы бу сөзләри 1616-ҹы илин фәрманында бәјан етди ¹. Мүгәддәс Китаб һәгигәтән дә елми фактлара зидд ҝедирми? Бәлкә бу китаб тәһриф едилиб?

ГАЛИЛЕО ГАЛИЛЕЈ 1609-1610-ҹу илләрин гышында, јени гурдуғу телескопуну ҝөјә јөнәлтди вә Јупитер планетинин әтрафында фырланан дөрд пејки кәшф етди. Онун ҝөрдүкләри, ҝениш јајылмыш фикри — бүтүн ҝөј ҹисимләринин Јер әтрафында дөвр етмәси һаггындакы фикри сарсытды. Бундан әввәл, 1543-ҹү илдә полјак астроному Николај Коперник бүтүн планетләрин Ҝүнәш әтрафында фырланмасы нәзәријјәсини ирәли сүрмүшдү. Галилео бунун елми һәгигәт олдуғуну тәсдиг етди.

Лакин Католик илаһијјатчылары бу фикри күфр сајырдылар. Узун мүддәт иди ки, килсә үзвләри Јери Каинатын мәркәзи һесаб едирдиләр ². Бу нөгтеји-нәзәр, Јерин тәмәлләри үзәриндә гурулдуғуну, әбәдијјән сарсылмајаҹағыны тәсвир едән Мүгәддәс Китаб ајәләринин һәрфи шәрһинә әсасланырды (Мәзмур 104:5). Галилео Ромаја чағырылды вә орада инквизисија гаршысында дурду. Ағыр сорғу-суала мә’руз галан Галилео, өз кәшфләриндән имтина етмәли олду вә өмрүнүн галан һиссәсини ев дустағы кими кечирди.

Галилеонун өлүмүндән тәхминән 350 ил сонра, 1992-ҹи илдә Католик килсәси нәһајәт е’тираф етди ки, һәр һалда Галилео һаглы имиш ³. Әҝәр Галилео һаглы идисә, бәс онда Мүгәддәс Китабмы сәһв иди?

Мүгәддәс Китаб парчаларынын әсл мә’насынын мүәјјән едилмәси

Галилео, Мүгәддәс Китабын доғру олдуғуна инанырды. Онун елми кәшфләри, Мүгәддәс Китабын мүәјјән ајәләринин ҝениш јајылмыш шәрһинә зидд олан заман исә, белә нәтиҹәјә ҝәлди ки, илаһијјатчылар бу парчаларын әсл мә’насыны баша дүшмүрләр. О, һәтта јазмышды ки, “ики һәгигәт һеч заман бир-биринә зидд ҝедә билмәз”⁴. Галилео, дәгиг елми терминләрин Мүгәддәс Китабдакы садә сөзләрә зидд олмадығыны дејирди. Анҹаг илаһијјатчылар буну е’тираф етмәк истәмирдиләр. Онлар исрар едирдиләр ки, Мүгәддәс Китабын Јер һаггында олан бүтүн ифадәләрини һәрфи мә’нада баша дүшмәк лазымдыр. Бу она ҝәтириб чыхартды ки, илаһијјатчылар Галилеонун кәшфләрини инкар етмәклә јанашы, Мүгәддәс Китабын һәмин ифадәләринин әсл мә’насыны да анламадылар.

Әслиндә сағлам дүшүнҹәмиз бизи аҝаһ етмәлидир ки, Мүгәддәс Китабда “јерин дөрд ҝушәси” һаггында јазылырса, бу ону ҝөстәрмир ки, Мүгәддәс Китабы јазан шәхсләр Јерин һәрфи мә’нада квадрат олдуғуну дүшүнүрдүләр (Вәһј 7:1). Мүгәддәс Китаб садә адамларын дили илә јазылыб, орада чох вахт мәҹази мә’нада ишләнән ифадәләр истифадә олунур. Буна ҝөрә дә Мүгәддәс Китаб Јерин “дөрд ҝушәси”, мөһкәм “тәмәлләри” вә “ҝушә дашлары” һаггында сөз едәркән, Јери елми ҹәһәтдән тәсвир етмир; ајдындыр ки, биз ҝүндәлик данышығымызда истифадә етдијимиз кими, бу ифадәләр дә мәҹази мә’нада тәсвир олунурa (Ишаја 51:13; Ејуб 38:6).

Биограф Л. Һејмонат өзүнүн “Галилео Галилеј” китабында гејд етмишдир: “Мүгәддәс Китаб һаггында малик олдуглары фикирләри әсасында елми мәһдудлашдырмаг истәјән дардүшүнҹәли илаһијјатчылар, әслиндә Мүгәддәс Китабы нүфуздан салырдылар” ⁵. Бу һәгигәтән дә белә олду. Әслиндә елми дүшүнҹәсиз тәрздә мәһдудлашдыран Мүгәддәс Китабда дејиләнләр јох, илаһијјатчыларын бу китабла бағлы вердикләри изаһатлары иди.

Буна бәнзәр шәкилдә, буҝүнкү дини фундаменталистләр дә Јерин алты сутка әрзиндә јарадылдығыны иддиа едәркән, Мүгәддәс Китабы тәһриф етмиш олурлар (Тәквин 1:3-31). Белә бир фикир нә елмә, нә дә Мүгәддәс Китаба ујғун ҝәлир. Ҝүндәлик данышыгда олдуғу кими, Мүгәддәс Китабда да “ҝүн” сөзү, мүхтәлиф узунлугда заман билдирән ҝениш мә’налы ифадәдир. Тәквин 2:4 ајәсиндә алты јарадыҹылыг ҝүнүнүн һамысы, өзүнә чох шеји дахил едән бир “ҝүн” кими гејд едилир. Мүгәддәс Китабда “ҝүн” кими тәрҹүмә едилән ибрани сөзү, садәҹә “узун мүддәт” мә’насыны верә биләр 6. Буна ҝөрә дә, һәр јарадыҹылыг ҝүнүнүн 24 саата бәрабәр олдуғуну иддиа етмәк үчүн Мүгәддәс Китаба әсасланан сәбәб јохдур. Фундаменталистләр бунун әксини өјрәдәрәк, Мүгәддәс Китабы јанлыш тәрздә тәгдим едирләр. (Һәмчинин 2 Петер 3:8 ајәсинә бахын.)

Илаһијјатчылар тарих боју Мүгәддәс Китабы тез-тез тәһриф етмишләр. Ҝәлин ҝөрәк, Христиан дүнјасына мәнсуб олан динләр, Мүгәддәс Китабда дејиләнләри даһа неҹә јанлыш тәрздә тәгдим едирләр.

Дин тәрәфиндән јанлыш тәрздә тәгдим едилмишдир

Мүгәддәс Китаба риајәт етдикләрини сөјләјәнләрин һәрәкәтләри, һөрмәт бәсләдикләрини иддиа етдикләри китабы чох вахт нүфуздан салыр. Өзләрини Исанын давамчылары адландыран кәсләр, Аллаһ наминә бир-бирләринин ганыны төкүрләр. Лакин Мүгәддәс Китаб Мәсиһин давамчыларыны бир-бирләрини севмәјә тәшвиг едир (Јәһја 13:34, 35; Матта 26:52).

Килсәјә ҝәләнләрдән ағыр зәһмәтлә газандыглары пуллары гопарыб алараг, сојғунчулугла мәшғул олан бә’зи кешишләр, Мүгәддәс Китабын: “Мүфтә алдыныз, мүфтә верин” ҝөстәришинә ујғун давранмырлар (Матта 10:8; 1 Петер 5:2, 3).

Ајдындыр ки, Мүгәддәс Китаб һаггында, ондан ситат ҝәтирәнләрин вә ја она мүвафиг јашадыгларыны иддиа едәнләрин сөзләринә вә давранышларына әсасән мүһакимә јүрүтмәк олмаз. Ола билсин ки, елә бу сәбәбдән, јанлыш рәј’ләрә әсасланмајан шәхс, Мүгәддәс Китабын нәдән бәһс етдијини вә онун нә үчүн сон дәрәҹә диггәтәлајиг китаб олдуғуну өзү өјрәнмәк истәјәҹәк.

[Һашијәләр]

[4-ҹү сәһифәдә олан шәкил]

Галилеонун ики телескопу.

[5-ҹи сәһифәдә олан шәкил]

Галилео инквизиторлар гаршысында.