Дохсан ил бундан әввәл ‘јараданымы хатырламаға’ башладым
Нәгл етди Едвин Риҹуелл
НОЈАБРЫН 11-и 1918-ҹи ил иди. Ҝөзләнилмәдән мәктәбдә ушаглары Барышыг ҝүнүнү, сонрадан Биринҹи Дүнја мүһарибәси адланан Бөјүк мүһарибәнин сонуну гејд етмәк үчүн топладылар. О вахт ҹәми беш јашым варды вә нә үчүн јығылдығымызы там анламырдым. Лакин валидејнләримин Аллаһ һаггында өјрәтдикләри мәни бу мәрасимә гатылмагдан чәкиндирирди. Мән Аллаһа дуа етдим. Сонра өзүмү сахлаја билмәјиб ағласам да, мәрасимдә иштирак етмәдим. О андан етибарән мән ‘Јараданымы хатырламаға’ башладым (Ваиз 12:1).
Мәктәбдә баш верән бу һадисәдән бир нечә ај өнҹә, аиләмиз Шотландијанын Глазго шәһәринин јахынлығына көчмүшдү. О вахт атам «Һал-һазырда јашајан милјонларла инсан һеч вахт өлмәјәҹәк» адлы чыхыша гулаг асмышды. Бу, онун һәјатында дөнүш нөгтәси олмушду. Атамла анам Мүгәддәс Китабы өјрәнмәјә башлады. Онлар тез-тез Аллаһын Падшаһлығы вә онун ҝәтирәҹәји хејир-дуалар һаггында сөһбәт едәрдиләр. Аллаһа миннәтдарам ки, о вахтдан бәри валидејнләрим мәнә Аллаһа мәһәббәт вә етибар ашылајыблар (Сүл. мәс. 22:6).
Таммүддәтли хидмәтә башлајырам
15 јашым оланда али тәһсил алмаг имканым вар иди, әслиндә исә, үрәјимдән таммүддәтли хидмәтчи олмаг арзусу кечирди. Атам фикирләширди ки, мән һәлә ушағам, буна ҝөрә дә бир мүддәт офисдә ишләдим. Лакин Јеһоваја таммүддәтли хидмәт етмәк арзусу илә елә алышыб-јанырдым ки, бир ҝүн отуруб үмумдүнја тәблиғ ишинә нәзарәт едән Рутерфорд гардаша мәктуб јаздым. Ондан планларым барәдә нә дүшүндүјүнү сорушдум. Рутерфорд гардаш ҹаваб мәктубунда белә јазмышды: «Әҝәр ишләмәк үчүн јашын чатырса, демәли, Рәббә хидмәт етмәк үчүн дә јашын чатыр. [...] Мән әминәм ки, Рәббимизә сәдагәтлә вә сәјлә хидмәт етсән, О, Өз хејир-дуасыны сәндән әсирҝәмәјәҹәк». 1928-ҹи ил 10 март тарихли бу мәктубун аиләмизә бөјүк тәсири олду. Тезликлә атам, анам, бөјүк баҹым вә мән таммүддәтли хидмәтә башладыг.
1931-ҹи илдә Лондонда кечирилән конгресдә Рутерфорд гардаш көнүллүләри хош хәбәри хариҹи өлкәләрдә тәблиғ етмәјә сәсләди. Бу чағырыша һај верәнләрин арасында мән дә вардым. Мәни Ендрју Ҹек гардашла бирҝә Литванын о вахткы пајтахты Каунас шәһәринә тәјин етдиләр. О заман 18 јашым варды.
Хош хәбәри хариҹдә тәблиғ едирик
О дөврдә Литва јохсул вә аграр өлкә олдуғундан кәнд јерләриндә тәблиғ етмәк асан дејилди. Галмаг үчүн јер тапмаг мүшкүл мәсәлә иди, анҹаг галдығымыз бәзи јерләр узун мүддәт јадымызда галды. Мәсәлән, бир ҝеҹә Ендрју вә мән өзүмүзү нараһат һисс етдијимиз үчүн јухудан ојандыг. Лампаны јандыранда ҝөрдүк ки, чарпајымызы тахтабити басыб. Онлар бизи тәпәдән-дырнаға гәдәр дишләк-дишләк етмишдиләр. Ағрыларымы азалтмаг үчүн бир һәфтә әрзиндә һәр сәһәр јахынлыгдакы чаја ҝириб боғазадәк сојуг сујун ичиндә дајанырдым. Амма хидмәтимизи дајандырмағы ағлымыза белә ҝәтирмирдик. Чох кечмәди ки, биз Мүгәддәс Китаб һәгигәтини гәбул едән ҝәнҹ әр-арвада раст ҝәлдик. Онлар бизи тәмиз вә худмани евләриндә јашамаға дәвәт едәндә мәнзил проблемимиз һәлл олунду. Тәмиз дөшәмәдә јатмаг тахтабити илә долу чарпајыда јатмагдан гат-гат јахшы иди!
О заман Литвада Рома-католик вә рус православ килсәләри һеҝемонлуг едирди. Јалныз варлы инсанларын Мүгәддәс Китабы алмаға имканы чатырды. Бизим башлыҹа мәгсәдимиз мүмкүн гәдәр чох әразидә тәблиғ етмәк вә мараг ҝөстәрән инсанлара баҹардығымыз гәдәр чох әдәбијјат вермәк иди. Әввәлҹә биз шәһәрдә галмаг үчүн јер тапырдыг. Шәһәрин әтраф әразиләриндә еһтијатла тәблиғ етдикдән сонра ахырда шәһәрин өзүндә гыса мүддәт әрзиндә тәблиғ едиб ораны тәрк едирдик. Бунунла биз, адәтән, јерли кешишләр манеәләр төрәтмәмиш ишимизи битирирдик.
Галмагал вә онун әкс-сәдасы
1934-ҹү илдә Ендрју Каунас филиалында хидмәт етмәјә дәвәт олунду, мәним әмәкдашым исә Ҹон Семпи олду. Бизимлә бир нечә унудулмаз һадисә баш вермишди. Бир дәфә мән кичик бир шәһәрдә оланда һүгуг мәсләһәтханасына ҝирдим. Киши гәзәбләнди вә сијирмәдән тапанҹа чыхардыб ораны тәрк етмәјими тәләб етди. Һәмин ан үрәјимдә дуа едиб бир Мүгәддәс Китаб мәсләһәтини хатырладым: «Һәлим ҹаваб һирси јатырар, сәрт сөз гәзәби аловландырар» (Сүл. мәс. 15:1). Сонра исә она дедим: «Мән бура бир дост кими хош хәбәрлә ҝәлмишәм». О, бармағыны тәтикдән чәкди вә мән јаваш-јаваш далдалы ҝедәрәк ораны тәрк етдим.
Ҹонун јанына гајыданда хәбәр тутдум ки, онун да башына иш ҝәлиб. О раст ҝәлдији гадындан бөјүк мәбләғдә пул оғурламагда ҝүнаһландырылараг шүбһәли шәхс гисминдә полис мәнтәгәсинә апарылыб. Орада ону тамамилә сојундуруб, башдан-ајаға јохлајыблар. Әлбәттә ки, ахтардыглары онда јох иди. Әввәл-ахыр, әсил оғру тапылды.
Һәр ики һадисә шәһәрә бөјүк әкс-сәда салды вә инсанлар нә һагда тәблиғ етдијимизи билдиләр.
Ҝизлинҹә әдәбијјат кечиририк
Фәалијјәтимизин гадаған олундуғу гоншу Латвијаја Мүгәддәс Китаба әсасланан әдәбијјат кечирмәк рискли иди. Биз тәхминән ајда бир дәфә ҝеҹә гатары илә Латвијаја ҝедиб-ҝәлирдик. Бәзән әдәбијјатлары бошалдандан сонра даһа чох әдәбијјат ҝөтүрмәк вә гајыданбаш ону Латвијада сахламаг үчүн Естонијаја ҝедирдик.
Бир дәфә ҝөмрүкчүјә нә илә мәшғул олдуғумузу чатдырмышдылар вә о, бизи гатардан дүшүрдүб, әдәбијјаты рәисин јанына апармағымызы әмр етди. Бу заман биз Ҹонла дуа едиб Јеһовадан көмәк истәдик. Тәәҹҹүблү һалдыр ки, о, рәисинә бизим нә дашыдығымызы хәбәр вермәди. Садәҹә деди: «Онларын ҝөмрүк бәјаннамәсиндә гејд олунаҹаг шејләри вар». Мән бәјаннамәдә апардығым әдәбијјатын мәктәблиләрә вә тәләбәләрә бу тәлашлы дүнјада баш верән һадисәләрин мәғзини баша дүшмәјә көмәк етдијини гејд етдим. Ҝөмрүкчү бизә кечмәјә иҹазә верди вә биз әдәбијјатларымызы лазыми үнвана чатдырдыг.
Балтикјаны өлкәләрдә сијаси вәзијјәт писләшдикҹә Јеһованын Шаһидләринә гаршы мүнасибәт дә ҝет-ҝедә писләширди. Нәтиҹәдә, тәблиғ ишимизә Литвада да гадаға гојулду. Ендрју илә Ҹону депортасија етдиләр. Икинҹи Дүнја мүһарибәси јахынлашмаг үзрә оланда бүтүн Британија вәтәндашларына өлкәни тәрк етмәји мәсләһәт ҝөрдүләр. Әфсуслар олсун ки, мән дә өлкәдән ҝетмәли олдум.
Шимали Ирландијада хидмәт вә алдығым хејир-дуалар
Артыг о вахт валидејнләрим Шимали Ирландијаја көчмүшдүләр, 1937-ҹи илдә мән дә онларын јанына көчдүм. Мүһарибә тәһлүкәси һисс олундуғундан нәшрләримизи бурада да гадаған етдиләр, лакин биз бүтүн мүһарибә бојунҹа тәблиғ етмәкдән ваз кечмәдик. Икинҹи Дүнја мүһарибәсиндән сонра дөвләт тәрәфиндән һеч бир мәһдудијјәт гојулмадан ишимизи јеринә јетирирдик. Сонрадан Чиндә миссионер кими хидмәт едән Һаролд Кинг ачыг сәма алтында мәрузәләр тәшкил етмәјә башлады. О деди: «Бу шәнбә илк мәрузәни мән сөјләјәҹәм». Сонра мәнә бахыб әлавә етди: «Ҝәлән шәнбә исә сәнин нөвбәндир». Мәни һәјәҹан бүрүдү.
Илк чыхышым буҝүнкү кими јадымдадыр. Мәрузәјә гулаг асмаг үчүн јүзләрлә адам топлашмышды. Мән һәмин мәрузәни гутунун үстүндә дајанараг һеч бир сәсҝүҹләндириҹи васитәләр олмадан сөјләдим. Чыхышдан сонра бир киши мәнә јахынлашыб әлими сыхды вә адынын Билл Смит олдуғуну деди. О, инсанларын бу јерә топлашдығыны ҝөрүб нә баш вердијини өјрәнмәк истәјиб. Сөһбәт әснасында мәлум олду ки, онун атамла танышлығы олуб, лакин атам вә өҝеј анам пионер кими хидмәт етмәк мәгсәдилә Дублинә көчәндә әлагәләри кәсилиб. Биз онунла Мүгәддәс Китабы өјрәнмәјә башладыг. Тәдриҹән Билин аиләсинин доггуз үзвү дә Јеһованын хидмәтчиси олду.
Ҝүнләрин бир ҝүнү Белфастын әтрафындакы виллаларда тәблиғ едәркән вахтилә Литвада јашамыш бир рус гадынына раст ҝәлдим. Нәшрләримизи ҝөстәрәндә китаблардан биринә ишарә едиб деди: «Бу китаб мәндә вар. Ону мәнә Каунас университетинин профессору олан әмим вериб». Гадын полјак дилиндә «Јарадылыш» китабыны ҝөстәрди. Китабын кәнарларында чохлу гејдләр варды. Дејәндә ки, бу китабы онун әмисинә Каунасда мән вермишәм, о, чох тәәҹҹүбләнди! (Ваиз 11:1).
Ҹон Семпи Шимали Ирландијаја ҝетмәјә һазырлашдығымы ешидәндә мәндән хаһиш етди ки, һәгигәтә мараг ҝөстәрән кичик баҹысы Неллијә баш чәким. Баҹым Конни илә бирҝә онунла Мүгәддәс Китаб өјрәнмәси кечирирдик. Нелли гыса мүддәт әрзиндә руһән инкишаф едиб һәјатыны Јеһоваја һәср етди. Бир гәдәр сонра биз ҝөрүшмәјә башладыг вә аилә һәјаты гурдуг.
Биз Нелли илә бирҝә 56 ил Јеһоваја хидмәт етдик вә бу вахт әрзиндә бизә јүздән чох инсана Мүгәддәс Китаб һәгигәтләрини өјрәтмәк шәрәфи нәсиб олду. Биз үмид едирдик ки, Һар-Меҝидондан сағ чыхыб бирҝә јени дүнјада јашајаҹағыг, лакин 1998-ҹи илдә амансыз дүшмән олан өлүм ону мәндән алды. Бу, һәјатымда ән ағыр иткиләрдән бири олду.
Прибалтикаја гајыдыш
Неллинин өлүмүндән тәхминән бир ил сонра ҝөзәл бир хејир-дуа алдым. Мәнә Таллиндәки (Естонија) филиалдан дәвәт мәктубу ҝәлди. Гардашларын мәктубунда дејилирди: «1920-ҹи илләрин сонлары, 1930-ҹу илләрин әввәлләриндә Прибалтикада хидмәт етмәјә тәјин олунан он гардашдан јалныз сән һәјатдасан». Мәктубдан мәлум олду ки, филиал Естонија, Латвија вә Литвада фәалијјәтимизин тарихи һаггында мәлумат һазырлајыр вә онлар мәним ҝәлмәк имканымын олуб-олмадығыны өјрәнмәк истәјирләр.
О еркән илләрдә әмәкдашларымла бирҝә башымыза ҝәлән әһвалатлары данышмаг мәним үчүн бөјүк шәрәф иди! Мән Латвијада гардашлара вахтилә филиал кими истифадә етдијимиз илк мәнзили, о ҹүмләдән әдәбијјаты ҝизләтдијимиз вә полисин һеч вахт тапа билмәдији чардагдакы јери ҝөстәрдим. Гардашлар мәни о вахт пионер кими хидмәт етдијим Литванын кичик Шјаулјај шәһәринә ҝәтирдиләр. Орадакы ҝөрүш заманы бир гардаш мәнә јахынлашыб деди: «Чох илләр әввәл анамла мән бу шәһәрдә ев алдыг. Чардағы тәмизләјәндә “Аллаһын әсрләр планы” вә “Аллаһын арфасы” адлы китаблары тапдым. Онлары охујандан сонра һәгигәти тапдығымы баша дүшдүм. Ҝөрүнүр, бу китаблар орада сәндән галыб!»
Һәмчинин мән пионер кими хидмәт етдијим шәһәрдә кечирилән рајон конгресиндә дә иштирак етдим. Мән 65 ил өнҹә бурада конгресдә олмушам. О заман конгресдә ҹәми 35 нәфәр варды. Инди исә бурада топлашан 1 500-дән чох адамы ҝөрмәк неҹә дә севиндириҹи иди! Јеһова әмәјимизә бол хејир-дуа верди!
‘Аллаһ мәни тәрк етмәди’
Бу јахынларда һеч ҝөзләмәдијим бир хејир-дуа алдым: Би адлы хош вә меһрибан баҹы евләнмәк тәклифими гәбул етди. Биз 2006-ҹы илин нојабрында евләндик.
Һәјат јолу сечими гаршысында дуран ҝәнҹләри әмин етмәк истәјирәм ки, Мүгәддәс Китабын «ҹаванлыг ҝүнләриндә сәни Јараданы хатырла» сөзләринә әмәл етмәк чох мүдрик һәрәкәтдир. Инди, мәзмурчу кими, мәним дә үрәјим севинҹдән ашыб-дашыр: «Еј Аллаһ, ҝәнҹлијимдән бәри мәнә тәлим вермисән, Сәнин харигәләрини индијәдәк елан едирәм. Јаша долуб сачыма дән дүшәнә гәдәр ҝәләҹәк нәслә гүввәтини, ҝәләҹәк нәслин һәр биринә гүдрәтини елан едәҹәјәм. Еј Аллаһ, мәни тәрк етмә» (Мәз. 71:17, 18).
[25-ҹи сәһифәдәки хәритә]
(Хәритәјә нәшрин өзүндә бахын)
ЕСТОНИЈА
ЛАТВИЈА
ЛИТВА
ТАЛЛИН
РИГА
ВИЛНҮС
Каунас
Рига көрфәзи
[25-ҹи сәһифәдәки шәкил]
Латвијаја әдәбијјат кечирмәк чох тәһлүкәли иди
[26-ҹы сәһифәдәки шәкил]
15 јашым оланда Шотландијада китаб пајлајан (пионер) кими хидмәт етмәјә башладым
[26-ҹы сәһифәдәки шәкил]
Нелли илә тој ҝүнүмүз, 1942-ҹи ил