Georgette Douwma/Stone via Getty Images
PLANETİMİZİN GƏLƏCƏYİ NECƏ OLACAQ?
OKEANLAR
OKEANLAR bizi təkcə çoxlu qida ilə yox, həmçinin dərman vasitələrinin hazırlanmasında istifadə olunan xeyli maddələrlə təmin edir. Yer kürəsindəki oksigenin yarıdan çoxu okeanlarda əmələ gəlir. Üstəlik, onlar insanların xaric etdiyi karbon qazı tullantılarını udur. Bundan əlavə, okeanlar iqlimi tənzimləyir.
Okean problemləri
İqlim dəyişikliyi mərcan riflərinin, molyuskların və suda yaşayan digər canlıların həyatı üçün təhlükəlidir. Alimlər ehtimal edir ki, qarşıdakı 30 il ərzində dənizdəki həyatın dörddə birini təşkil edən riflərin, demək olar, hamısı məhv olmaq təhlükəsi ilə üzləşəcək.
Mütəxəssislərin hesablamalarına görə dəniz quşlarının 90 faizindən çoxu okeandakı plastik tullantıları yeyir. Bu tullantılar ucbatından hər il milyonlarla dəniz canlısı məhv olur.
BMT-nin baş katibi Antonio Quterreş 2022-ci ildə bu sözləri demişdi: «Vaxtında okeanları təmiz saxlamadığımız üçün bu gün “Okean riski” adlandırdığım böyük təhlükə ilə üz-üzəyik».
Planetimizin özünübərpa xüsusiyyəti
Okeanlar və oradakı canlılar özlərini təmizləmə və bərpaetmə xüsusiyyəti ilə yaradılıb. Amma onlar insanların vurduğu zərərlərlə mübarizə apara bilmirlər. Bir kitabda izah olunur ki, insanlar okeanları çirkləndirməsələr, «okeanlar özlərini təmizləyə bilərlər» («Ending the Climate Crisis in One Generation»). Gəlin bir neçə nümunəyə baxaq:
Fitoplankton adlanan kiçik orqanizmlər qlobal istiləşmənin əsas səbəbi hesab olunan karbon dioksidi udub özündə saxlayır. Fitoplankton təkbaşına bütün ağaclar, otlar və qurudakı bitkilər qədər karbon dioksid qazını özündə saxlaya bilir.
Mikroblar ölü balıqların cəsədləri ilə qidalanır və beləcə, okeanı çirklənmədən təmizləyir. Sonra həmin mikroblar digər dəniz canlılarına yem olurlar. Bir institutun veb-saytında yerləşən məlumata əsasən bu proses sayəsində «okeanlar təmiz qalır» («Smithsonian Institution Ocean Portal»).
Okean canlılarının çoxu həzm sistemləri sayəsində mərcanlara, molyusklara və digər canlılara zərər vuran turşuların azalmasına kömək edirlər.
Həll yolları
Təkistifadəlik yox, davamlı istifadə üçün nəzərdə tutulan çantalardan və su şüşələrindən istifadə etsək, okeanlarımızın plastik tullantılardan təmizlənməsində bizim də payımız olacaq
Okeanda tullantılar yoxdursa, onu təmizləməyə də ehtiyac yoxdur. Buna görə də mütəxəssislər tövsiyə edirlər ki, təkistifadəlik plastik əşyaları işlədib atmaqdansa, davamlı istifadə olunan çantalar, alətlər və qablar istifadə edək.
Amma hər şey bununla bitmir. Bu yaxınlarda bir ekoloji təşkilat 112 ölkənin çimərliklərindən il ərzində okean dalğalarının sahilə vurduğu 9200 ton zibil yığıblar. Bu, hər il okeana atılan zibillərin mində biridir.
Bir hesabata əsasən «[okeanların] turşulaşması, demək olar ki, qarşısıalınmaz həddə çatıb». İnsanlar o qədər fosil yanacaq yandırırlar ki, okeanları təmiz saxlamaq bacarığı ilə yaradılan dəniz canlıları bu təmizliyi qoruya bilmirlər («National Geographic»).
Müqəddəs Kitabın verdiyi ümid
«Yer üzü xilqətinlə doludur: Bax, dəniz — nə böyük, nə əngin! Orada saysız canlılar, xırda, iri məxluqlar qaynaşır» (Zəbur 104:24, 25).
Yaradanımız okeanları özlərini təmizləmə xüsusiyyəti ilə yaradıb. Düşünün: Sizcə, dəniz və oradakı canlılar barədə hər şeyi bilən Allah okeanlara vurulan zərəri aradan qaldırmağa qadir deyil? Bu nəşrin 15-ci səhifəsindəki «Allah planetimizi qoruyacağına söz verib» adlı məqaləyə baxın.